Научная статья на тему 'Бюджет-солиқ сиёсатидаги 2016 йил учун белгиланган асосий ўзгаришлар ва уларнинг тадбиркорликни қўллабқувватлашдаги аҳамияти'

Бюджет-солиқ сиёсатидаги 2016 йил учун белгиланган асосий ўзгаришлар ва уларнинг тадбиркорликни қўллабқувватлашдаги аҳамияти Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
123
15
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
СОЛИқ СИЁСАТИ / СОЛИқ / ИМТИЁЗ / ТАДБИРКОРЛИК / ОИЛАВИЙ ТАДБИРКОРЛИК / СОЛИқ МАЪМУРЧИЛИГИ / БЮДЖЕТ / РАғБАТЛАНТИРИШ / НАЛОГОВАЯ ПОЛИТИКА / НАЛОГИ / TAXES / ЛЬГОТЫ / ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВО / СЕМЕЙНОЕ ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВО / НАЛОГОВОЕ АДМИНИСТРИРОВАНИЕ / СТИМУЛИРОВАНИЕ / TAX POLITIC / GRACES / ETERPRENEURSHIP / TAX ADMINISTERING / PUBLIC BUDGET / STIMULES

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Гадоев Эркин Файзивич

Мақолада мамлакатимизда олиб борилаётган бюджет-солиқ сиёсати ва ундаги ўзгаришлар, шу билан бир қаторда тадбиркорлик фаолиятини солиқлар воситасида қўллаб-қувватлаш борасида олиб борилган ислоҳотлар акс эттирилган.В статьи приводятся ключевые направления изменения налогово-бюджетной политики в 2016 год, и ее роль в стимулировании предпринимательской деятельности.There is provided in the article the basic chages in tax politic of the country, and that directions to support of enterpreneurship development.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Бюджет-солиқ сиёсатидаги 2016 йил учун белгиланган асосий ўзгаришлар ва уларнинг тадбиркорликни қўллабқувватлашдаги аҳамияти»

Гадоев Э.Ф.,

иктисод фанлари номзоди, доцент

БЮДЖЕТ-СОЛИК СИЁСАТИДАГИ 2016 ЙИЛ УЧУН БЕЛГИЛАНГАН АСОСИЙ УЗГАРИШЛАР ВА УЛАРНИНГ ТАДБИРКОРЛИКНИ КУЛЛАБ-КУВВАТЛАШДАГИ АХ,АМИЯТИ

ГАДОЕВ Э.Ф. БЮДЖЕТ-СОЛИК СИЁСАТИДАГИ 2016 ЙИЛ УЧУН БЕЛГИЛАНГАН АСОСИЙ УЗГАРИШЛАР ВА УЛАРНИНГ ТАДБИРКОРЛИКНИ КУЛЛАБ-КУВВА ТЛАШДАГИ АЦАМИЯТИ

Маколада мамлакатимизда олиб борилаётган бюджет-солик сиёсати ва унда-ги узгаришлар, шу билан бир каторда тадбиркорлик фаолиятини соликлар воситасида куллаб-кувватлаш борасида олиб борилган ислох,отлар акс эттирилган.

Таянч иборалар: солик сиёсати, солик, имтиёз, тадбиркорлик, оилавий тадбиркорлик, солик маъмурчилиги, бюджет, раFбатлантириш.

ГАДОЕВ Э. Ф. ОСНОВНЫЕ ИЗМЕНЕНИЯ НАЛОГОВО-БЮДЖЕТНОЙ ПОЛИТИКИ НА 2016 ГОД И ЕЕ РОЛЬ В ПОДДЕРЖКЕ ПРЕДПРИНИМАТЕЛЬСТВА

В статьи приводятся ключевые направления изменения налогово-бюджетной политики в 2016 год, и ее роль в стимулировании предпринимательской деятельности.

Ключевые слова: налоговая политика, налоги, льготы, предпринимательство, семейное предпринимательство, налоговое администрирование, бюджет, стимулирование.

GADOEV E. THE MAIN DIRECTIONS OF THE TAX AND PUBLIC BUDGETORY POLITIC FOR 2016 AND THE ROLE IN ENREPRENEURSHIP SUPPORT.

There is provided in the article the basic chages in tax politic of the country, and that directions to support of enterpreneurship development.

Keywords: taxes, tax politic, graces, eterpreneurship, tax administering, public budget, stimules.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 1

Республикамизда амалга оширилаётган солиц сиёса-тини такомиллаштириш, тадбиркорлик фаолиятини янада ривожлантириш ва ицтисодиётда тутган урнини ошириш бугунги куннинг энг муцим масалаларидан бири булиб цолмоцда. Ицтисодий барцарорликка эришиш бевосита шу мамлакатнинг молиявий курсаткичлари, ацолининг яшаш шароити, иш кучининг салоциятига цараб бацоланади.

Айтиш жоизки, ушбу фаолиятларни амалга ошириш молиявий маблаFларни та-лаб этади. Шундай экан, солик сиёсати-ни либераллаштириш, солик юкини ка-майтириш, соликка тортиш тизимини сод-далаштириш борасида кенг куламли иш-лар амалга оширилиб борилиши максадга мувофикдир. Тадбиркорлик фаолияти-да учраётган муаммоларни уз вактида бартараф этиш ва соликлар воситаси-да раFбатлантириш оркали мамлакатнинг иктисодий усиш курсаткичлари улуши-нинг баркарорлигига эришиш масалалари мух,им ах,амият касб этади.

Президентимиз И.А.Каримов таъкид-лаб утганларидек, бугунги кунда мам-лакатимизда «Тадбиркорлик субъект-ларини ташкил килишни соддалашти-риш ва уларнинг фаолият юритишини ен-гиллаштириш билан боFлик 40 дан ортик меъёрий-^укукий х,ужжатга узгартиш ва кушимчалар киритилди. Хусусан, янги тар-тиб буйича, агар шахс солик ёки бошка мажбурий туловларни тулашдан бош тортиш билан боFлик жиноятни биринчи марта содир этган булса ва х,укукбузарлик аникланганидан сунг 30 кун ичида дав-латга етказилган зарарни тулик копласа, унга нисбатан жиноий иш кУзFатилмайди ва у жавобгарликка тортилмайди»1. Бу

1 Каримов И.А. Бош максадимиз - мавжуд кийинчиликларга карамасдан, олиб бораёт-ган ислох,отларни, иктисодиётимизда тарки-бий узгаришларни изчил давом эттириш, хусу-сий мулкчилик, кичик бизнес ва тадбиркорлик-ка янада кенг йул очиб бериш х,исобидан олдин-га юришдир. / Узбекистан Республикаси Прези-денти Ислом Каримовнинг мамлакатимизни 2015 йилда ижтимоий-иктисодий ривожлантириш якунлари ва 2016 йилга мулжалланган иктисодий дастурнинг энг мух,им устувор йуналишларига баFишланган Вазирлар Мах,камаси мажлисидаги маърузаси. // «Халк сузи», 2016 йил 15 январь.

эса тадбиркорлик фаолиятини х,ар томон-лама куллаб-кувватлаб, тадбиркорлар-нинг уз ишларини амалга оширишларида кулайликлар яратилиб борилишидан дало-лат беради.

Таъкидлаш лозимки, Президентимизнинг курсатмалари ва Солик кодексига мувофик кабул килинган солик сиёсатидаги асосий эътибор солик маъмурчилигини соддалаш-тириш, унинг шаффофлигини таъминлаш ва тадбиркорлик субъектлари учун солик юкини боскичма-боскич пасайтиришга каратилмокда.

Узбекистан Республикаси Бюджет кодек-сига мувофик ишлаб чикилган ва такдим этилган солик-бюджет сиёсатининг 2016 йилга мулжалланган асосий йуналишлари концепцияси Олий Мажлиснинг х,ар икка-ла палатаси томонидан, урнатилган икки палаталик конун тартибларига кура куриб чикилиб маъкулланди. Маъкулланган бюджет-солик сиёсати, Узбекистан Республикаси Президентининг 2015 йил 22 декабрдаги карори билан 2016 йилдаги солик ставкалари тасдикланди. Шунингдек, Солик кодексига х,ам тегишли узгартириш ва кушимчалар киритилди.

Солик сиёсатидаги 2016 йилдаги асосий янгиликлар х,ам худди ана шу йуналишлар-дан келиб чиккан.

Жумладан, ах,олининг реал даромадла-рини ошириш ва фукаролар даромадла-рига солик юкини пасайтириш максадида жисмоний шахслардан олинадиган даро-мад солиFининг иккинчи шкаласи, яъни энг кам иш х,акининг бир бараваридан беш бараваригача булган амалдаги 8,5 фоиз-ли ставка 1 фоизга пасайтирилиб, 7,5 фоиз микдорида белгиланди.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 1

Маълумки, кейинги йилларда хусусий ва кичик тадбиркорлик субъектларининг мам-лакатимиз ялпи ички мах,сулотидаги улуши сезиларли даражада ошиб бормокда.

Шунингдек, ах,олининг сифатли хизмат курсатишга булган талабининг йилдан йил-га ортиб бораётганлигини х,исобга олиб х,амда хизмат курсатиш сох,асида фаоли-ят юритувчи кичик бизнес субъектлари-га солик юкини пасайтириш оркали уларни куллаб-кувватлаш максадида ягона солик тулови ставкаси амалдаги 6 фоиздан 5 фо-изга туширилди.

Амалиётда, 2016 йилга кадар, чакана савдо корхоналарига тааллукли булган ав-томобилларга ёкилFи куйиш шохобчалари, шунингдек, алкоголли ва тамаки мах,сулот-лари сотувчи чакана савдо корхоналари учун фаолият юритиш жойига караб, ягона солик туловининг табакалаштирилган став-калари туланар эди.

Ушбу соликни х,исоблаш ва бюджет-га тулаш тартибини соддалаштириш, шу билан бирга, солик маъмурчилиги-ни такомиллаштириш максадида нефть мах,сулотлари ва суюлтирилган газни сотувчи автомобилларга ёкилFи куйиш шохобчалари, шунингдек, алкоголли ва тамаки мах,сулотларини сотувчи чакана савдо корхоналари учун фаолиятни юритиш жой-идан катъи назар, бир хилдаги, яъни 4 фо-изли ягона солик тулови ставкасини белги-лаш оркали унификация килинди.

Давлат бюджети даромадларида сезиларли салмокка эга булган х,амда истеъ-мол бозорида айрим товарлар нархлари-нинг асоссиз ошиши олдини олишга хизмат килувчи билвосита соликлардан бири, яъни акциз солиFи ставкалари х,ам алкоголли мах,сулотлар ва тамаки мах,сулотлари буйича уртача 5-20 фоиз микдорда индексация килинган.

Солик маъмурчилигини соддалаштириш х,амда акциз солиFини туловчи кор-хоналар учун пул окимлари х,исоби ва мо-ниторингини юритиш х,амда унинг самара-ли йуналишларини тезкор белгилаш имко-ниятини яратиш максадида акциз солиFи буйича солик х,исоботини такдим этиш ва

солик тулаш тартиби х,ам соддалаштирил-ди, яъни х,ар ойда, кейинги ойнинг 10-ку-нидан кечиктирмай солик х,исоботини такдим этиш ва тулаш тартиби белгиланди.

Бунда корхоналарнинг бухгалтерия хо-димлари учун кулайлик яратилади, яъни солик солиш объекти акциз туланадиган товарлар х,акикатда реализация килинган х,ажми х,исобланишини инобатга ол-ган х,олда акциз солиFи х,ам кушилган киймат солиFи билан бир хилда х,акикатда килинган реализация х,ажмидан туланади.

Юридик шахсларнинг мол-мулкига со-линадиган солик ставкаси 2016 молия йили учун 5 фоиз микдорида белгиланди.

Жисмоний шахсларнинг кучмас мол-мулкига солинадиган солик учун 2016 йил-да мол-мулкнинг инвентаризация кий-матидан келиб чикиб, прогрессив ставка-лар белгиланди. Бунда улар 200 кв. мет-ргача булганда асосий солик ставкаси 1,5 фоиз микдорда белгиланди. Шах,арларда 200 кв. метрдан 500 кв. метргача - 1,8 фоиз, 500 кв. метрдан юкорисига 2,5 фоиз микдорда солик ставкаси урнатилган. Бошка ах,оли пунктларида эса 200 кв. метрдан юкорисига 1,8% фоизли ставка белгиланди.

Жисмоний шахсларнинг мол-мулкига солинадиган соликнинг инвентаризация кийматидан келиб чикиб, бирок йилига 45 минг сумдан кам булмаган микдорда тулаш тартиби назарда тутилган.

Табиий ресурслардан самарали ва оки-лона фойдаланишни таъминлашда албат-та ресурс соликларининг х,ам роли катта. Ресурсларни тежамли ишлатиш максадида сув ресурсларидан фойдаланганлик учун солик ставкаларини 2016 йилда олдин-ги йилдагидан 5 фоиз кам, яъни 20 фоиз микдорда индексация килинган. Худ-ди шунингдек, ердан унумли фойдаланиш максадида, ер солиFи ставкаси х,ам 15 фо-изга индексация килинган.

Маълумки, халкимиз дастурхонига озик-овкат мах,сулотларини етказиб берувчи асосий тармок, яъни фермерлар ва бошка кишлок хужалиги товар ишлаб чикарувчи-лари соддалаштирилган тартибдаги солик

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 1

туловчилар, яъни ягона ер солиFини тулов-чилар х,исобланади.

Шундан келиб чиккан х,олда, ер май-донларини кайта бах,олаш ва ягона ер солиFи ставкасини кишлок хужалиги ер-ларининг кайта х,исобланган норматив кийматига нисбатан 2015 йилдаги 6 фоиз урнига 2016 йилда 0,95 фоиз микдорида белгиланмокда.

Транспорт воситаларига бензин, дизель ёкилFиси ва газ ишлатганлик учун олина-диган солик ставкалари 1 литр бензин, дизель ёкилFиси учун 335 сум, 1 литр суюл-тирилган газ учун 230 сум ва 1 куб метр сикилган газ учун 275 сум микдорда белги-ланган.

Якка тартибдаги тадбиркорлар учун катъий белгиланган солик ставкалари 2015 йилдаги микдорларда саклаб колинган. Шунингдек, давлат максадли жамFармаларига мажбурий ажратмалар-нинг 2015 йилдаги ставкалари сакланиб колинган.

Пенсия жамFармаси даромадлари баркарорлигини таъминлаш максадида, ягона ижтимоий туловнинг амалдаги ставкасини саклаб колган х,олда фукароларнинг суFурта бадаллари ставкасини амалдаги 7 фоиздан 0,5 фоизга ошириб, 7,5 фоиз микдорида белгилаш кузда тутилган.

Ягона ижтимоий тулов ва суFурта бадаллари буйича х,исоб-китобларнинг х,ар ойда такдим этилиши корхона ва ташкилотлар-нинг бухгалтерия ходимлари учун катор кулайликларни яратади.

Жумладан, ходимларнинг иш х,аки туловлари ва суFурта бадалларининг ойма-ой х,исобланиши х,амда худди шу иш х,аки фондидан йил чораги буйича ягона ижтимоий туловни х,исоблаш билан боFлик нокулайликларнинг олди олинади, шунингдек, иш х,аки ва унга нисбатан х,исобланадиган туловларнинг бухгалтерия х,исоби дастурий мах,сулини соддалаштира-ди.

Юкоридагилар билан бир каторда, Солик кодексига солик маъмурчили-гини такомиллаштириш билан боFлик узгартириш ва кушимчалар киритилган.

Жумладан, Узбекистан Республикаси-нинг 2016 йил учун солик сиёсатининг асо-сий йуналишларидан келиб чикиб, Солик кодексининг 59, 61 ва 62-моддаларига киритилаётган узгартиришлар жисмоний шахсларга мол-мулк солиFи ва ер солиFини тулаш учун хабарнома уларга берилганли-ги тасдикланган х,олда топширилиши ва бу бир вактнинг узида соликни тулаб бериш туFрисидаги талабнома вазифасини х,ам ба-жаришини белгилайди.

Шунинг учун давлат солик хизмати ор-ганлари томонидан фукароларга мол-мулк солиFи ва ер солиFини тулаш мудда-ти тугаганидан кейин юбориладиган солик карзини ундириш юзасидан талабнома бе-кор килиниши назарда тутилган.

Солик сиёсатининг 2016 йил учун асо-сий йуналишларида, солик туловчи ка-мерал назорат натижалари буйича аникланган тафовутлар асосларини ёхуд аниклаштирилган солик х,исоботини белгиланган муддатда такдим этмаган такдирда, давлат солик хизмати органлари солик туловчиларнинг х,исобвараклари буйича операцияларни тухтатиб туриш юзасидан судга мурожаат килиши мумкинлиги белги-ланган.

Шу муносабат билан Солик кодексининг 96-моддасига киритилаётган узгартириш давлат солик хизмати орга-ни камерал назорат натижалари буйича аникланган тафовутлар асосларини ёхуд аниклаштирилган солик х,исоботини такдим этмаган солик туловчиларнинг х,исобвараклари буйича операцияларни тухтатиб туриш юзасидан судга ариза билан мурожаат этишга х,акли эканлигини назарда тутади.

Солик кодексининг 114-моддасига киритилган узгартириш кирим килинмаган товарлар учун кулланиладиган молиявий жаримани енгиллаштиришни, яъни унинг микдорини кирим килинмаган товарлар суммасининг 100 фоизи микдоридан 20 фоизига (беш мартага) камайтиришни назарда тутади.

Солик кодексининг 179-моддасига киритилган узгартиришлар солик солинадиган

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 1

иш х,аки ва бошка даромадлар суммала-ри олинган ипотека кредитлари х,амда улар буйича х,исобланган фоизларни коплаш учун йуналтирилганда, солик солишдан озод этиш буйича имтиёзни курувчи шахс-ларнинг мазкур кредитлар буйича бирга-ликдаги карз олувчи х,исобланувчи оила аъзолари (эр, хотин, ота-она, фарзандлар) га нисбатан татбик этилишини белгилайди.

Шунингдек, Солик кодексига Узбекистан Республикаси Президентининг 2015 йил 24 апрелдаги ПФ-4720-сонли фармонидан ке-либ чикадиган тегишли кушимчалар х,ам киритилди.

Жумладан, акциядорлик жамиятлари чет эллик ходимларининг бошкарув хо-дими сифатида уз фаолиятидан олган да-ромадлари жисмоний шахслардан олина-диган даромад солиFини тулашдан озод килинганлиги х,амда акциядорлик жамият-ларининг бошкарув ходимлари сифатида

жалб килинган чет эллик ходимларининг мех,натга х,ак тулаш тарзидаги даромадла-рига нисбатан х,исобланадиган ягона ижти-моий туловни тулашдан озод килинганлиги меъёри киритилди.

Шунингдек, акциядорлар, акциядорлик жамиятининг фаолиятидан келиб чикадиган низолар буйича, уз х,укуклари ва конуний манфаатлари бузилганлиги туFрисидаги даъво билан хужалик судига мурожаат килган такдирда акциядорларга давлат божини тулаш муддати кечиктири-либ, бу бож кейинчалик айбдор тарафдан ундириб олиниши белгиланди.

Юкорида кайд этилган 2016 йилнинг бюджет-солик сиёсатида белгиланган ян-гиликлар мамлакатимизда ишбилармон-лик мух,итини янада яхшилаш, инвестиция мух,ити жозибадорлигининг ошишига х,амда тадбиркорлик фаолиятининг янада ривожланишига хизмат килади.

Адабиётлар:

1. Узбекистан Республикаси Президентининг 2015 йил 22 декабрдаги «Узбекистан Республикасининг 2016 йилги асосий макроиктисодий курсаткичлари прогнози ва Давлат бюджети параметрлари туFрисида»ги ПК-2455-сонли карори. // Узбекистан Республикаси конун х,ужжатлари туплами, 2015 й., 52-сон, 646-модда.

2. Каримов И.А. Бош максадимиз - мавжуд кийинчиликларга карамасдан, олиб бораётган ислох,отларни, иктисодиётимизда таркибий узгаришларни изчил давом эттириш, хусусий мулкчилик, кичик бизнес ва тадбиркорликка янада кенг йул очиб бериш х,исобидан олдинга юришдир. / Узбекистан Республикаси Президенти Ислом Каримовнинг мамлакатимизни 2015 йилда ижтимоий-иктисодий ривожлантириш якунлари ва 2016 йилга мулжалланган иктисодий дастурнинг энг мух,им устувор йуналишларига баFишланган Вазирлар Мах,камаси мажлисидаги маърузаси. // «Халк сузи», 2016 йил 15 январь.

3. Узбекистан Республикаси Солик кодекси. Расмий нашр. - Т.: «Адолат», 2014. -692-б.

4. Гадоев Э.Ф., Кузиева Н.Р., Ашурова Н.Б., Урмонов Ж.Ж. Юридик шахсларни соликка тортиш. - Т.: «Iqtisod-moliya», 2013. -592-б.

5. Гадоев Э.Ф., Кузиева Н.Р., Ашурова Н.Б. Солик сиёсати стратегияси. - Т.: «El-press», 2013. -272-б.

6. Гадоев Э.Ф. Соликка тортиш тартиб-таомилларини соддалаштириш тадбиркорлик фаолиятини ривожлантиришнинг мух,им омили. // «Иктисод ва молия» журнали, 2015 йил, 1-сон.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 1

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.