Научная статья на тему 'Бюджет интизоми таъминланишининг назарий асослари'

Бюджет интизоми таъминланишининг назарий асослари Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
323
64
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
БЮДЖЕТ / МОЛИЯВИЙ МАЖБУРИЯТЛАР / БЮДЖЕТ МАЖБУРИЯТЛАРИ / МОЛИЯ ОРГАНЛАРИ / БЮДЖЕТ ТИЗИМИ / ФИНАНСОВЫЕ ОБЯЗАТЕЛЬСТВА / FINANCIAL OBLIGATIONS / БЮДЖЕТНЫЕ ОБЯЗАТЕЛЬСТВА / ФИНАНСОВЫЕ ОРГАНЫ / БЮДЖЕТНАЯ СИСТЕМА / THE PUBLIC BUDGET SYSTEM / BUDGET / BUDGET OBLIGATIONS / FINANCIAL BODIES

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Хайдаров Мирёқуб Тожиевич

Мақолада бюджет интизоми икки томонлама мажбуриятлар бажарилишининг таъминланиши сифатида талқин қилинган. Бунда давлат бюджети тушунчаси кенгроқ, молиявий мажбуриятлар мажмуаси нуқта назаридан талқин қилинган. Молиявий назорат органлари вазифалари, бюджет маблағларидан фойдаланувчилар мажбуриятларини қамраб олиш борасида фикр билдирилган.В статье бюджетная дисциплина рассматривается как выполнение совокупности двухсторонних обязательств. В этой связи категория государственного бюджета рассматривается не как фонд денежных средств, а совокупность финансовых обязательств. Предполагается необходимость расширения обязанностей органов финансового контроля по вопросам надзора над выполнением обязательств получателей бюджетных средств.The Public budget discipline in the article is considered as two side aggregate obligations’ due implementation. The Public budget considered as aggregate of financial obligations. As well recommended widening of financial control bodies’ duties, that has to cover budget obligations of budget funds receivers.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Бюджет интизоми таъминланишининг назарий асослари»

Хайдаров М.Т.,

иктисод фанлари номзоди, доцент

БЮДЖЕТ ИНТИЗОМИ ТАЪМИНЛАНИШИНИИНГ НАЗАРИЙ АСОСЛАРИ

ХАЙДАРОВ М.Т. БЮДЖЕТ ИНТИЗОМИ ТАЪМИНЛАНИШИНИНГ НАЗАРИЙ АСОСЛАРИ

Маколада бюджет интизоми икки томонлама мажбуриятлар бажарилишининг таъмин-ланиши сифатида талкин килинган. Бунда давлат бюджети тушунчаси кенгрок, молиявий мажбуриятлар мажмуаси нукта назаридан талкин килинган. Молиявий назорат органла-ри вазифалари, бюджет маблаFларидан фойдаланувчилар мажбуриятларини камраб олиш борасида фикр билдирилган.

Таянч иборалар: бюджет, молиявий мажбуриятлар, бюджет мажбуриятлари, молия органлари, бюджет тизими.

ХАЙДАРОВ М.Т. ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ АСПЕКТЫ ОБЕСПЕЧЕИЯ БЮДЖЕТНОЙ ДИСЦИПЛИНЫ

В статье бюджетная дисциплина рассматривается как выполнение совокупности двухсторонних обязательств. В этой связи категория государственного бюджета рассматривается не как фонд денежных средств, а совокупность финансовых обязательств. Предполагается необходимость расширения обязанностей органов финансового контроля по вопросам надзора над выполнением обязательств получателей бюджетных средств.

Ключевые слова: бюджет, финансовые обязательства, бюджетные обязательства, финансовые органы, бюджетная система.

KHAYDAROV M.T. THEORETICAL ISSUES OF PUBLIC BUDGET DISCIPLINE IMPLEMENTATION

The Public budget discipline in the article is considered as two side aggregate obligations' due implementation. The Public budget considered as aggregate of financial obligations. As well recommended widening of financial control bodies' duties, that has to cover budget obligations of budget funds receivers.

Keywords: the budget, financial obligations, budget obligations, financial bodies, the public budget system.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 11

Интизом категорияси нимани билдиради? Бу иборани цар бир инсон турли цаётий вазиятларда куп эшитади. Маса-лан, царбий интизом, мецнат интизоми ёки таълим инти-зоми. Лекин унинг мазмуни, моцияти нимада? Давлат бюджетига цандай дахли бор?

Интизом тушунчаси кадимги Рум мада-ниятидан маълум булиб, дисциплина ибо-раси билан ифодаланган. Унда бу ибора узини тутиб олганлик, теран-жиддийликни англатган. Хозирда интизом мазмуни урнатилган маълум коидалар ва тартибга буйсунувни билдиради.

Интизомни саклаб туриш учун турли жазо ва (ёки) раFбарлантириш чоралари кулланилади. Агар шахс урнатилган тартиб-коидаларга риоя килса, у раFбарланти-рилади. Аксинча, агар тартиб ва коидаларга амал килмаса, интизом бузувчига нисбатан жарима ва жазолар кулланилади.

Интизомни нафакат жамоа ва х,амжамият урнатади. Алох,ида шахслар х,ам узлари учун маълум тартиб-коидаларни урнатади-лар ва ушбу коидаларга тулик риоя килиб юрадилар.

Интизомнинг моцияти х,амиша маълум максадларга эришиш ва бу билан боFлик масалаларни ечиш билан боFликдир. Инти-зомга риоя килинмаганда масалалар х,ал булиши кетма-кетлиги бузилади, ишлар тартибсиз ва охир-окибат натижага режа-лаштирилган даражада эришилмайди. Ин-тизомга риоя килинмаган х,олда самара-дорлик одатда паст булади.

Бюджет ишларининг бажарилиши интизоми - Давлат бошкарув тизимининг мух,им омили, асосий инструментарийла-ридан булган давлат бюджетини сифатли ва уз вактида тайёрлаш, уни ижро этиш оркали хукуматнинг стратегик дастурлари-ни амалга ошириш ва кундалик - саклаш харажатларини узлуксиз таъминлашдир.

Давлат бюджети интизоми мух,окама килинишидан олдин бюджет тушунчасига аниклик киритиш лозим. Давлат бюджети тушунчасига Узбекистан Республикаси Бюджет кодексида аник тавсиф берилган: «Узбекистан Республикасининг Давлат бюджети (Давлат бюджети) — давлатнинг

давлат вазифалари ва функцияларини мо-лиявий жих,атдан таъминлаш учун мулжал-ланган марказлаштирилган пул жамFар-маси»1. Агар бу тушунчани кенгрок ёрита-диган булсак, мазмунан давлат бюджети -жамиятнинг жамланган молиявий маблаF-лари булиб, улар давлат ва мах,аллий бошкарув органларига юкланган вазифаларни молиялаштиришга мулжалланган ва молия-лаштирилган ишларнинг бажарилишини камраб олиши лозим2.

Лекин келтирилган тавсифлар мазкур тушунчани бир тарафлама ёритади. Кенгрок ёндашиладиган булсак, давлат бюджети бу мажбуриятлардир. Мажбуриятлар эса икки томонлама мажмуадан иборат.

Бунда, бир томондан, давлат ва мах,аллий бошкарув органларига юклатилган ишлар-ни молиялаштириб бориш мажбуриятлари улар номидан Молия вазирлиги ва молия органларига юклатилади.

Иккинчи томондан, молиялаштирилаёт-ган ишларни бажариш мажбуриятлари бюджет ташкилотлари ва бюджетдан маб-лаF олувчи ташкилотларга юклатилади.

Мажбуриятларни кабул килиш конун чикарувчи органлар ва мах,аллий Кенгаш-ларга юклатилган. Бюджетлар - мажбуриятларни тасдиклашда Давлат бюджети Президент томонидан, мах,аллий бюджетлар х,окимлар томонидан амалга оширилади.

Бюджет интизоми эса ана шу икки томонлама мажбуриятларни конунлар ва урнатилган тартиблар доирасида, х,еч

1 Узбекистон ^Республикаси Бюджет кодекси, 3-модда. // Узбекистон Республикаси конун х,ужжатлари туплами, 2013 й., 52-1-сон

2 Хайдаров М.Т. Давлат молиясини бошкариш-нинг долзарб масалалари. // «Иктисод ва молия» журнали, 2016, 6-сон. -54-б4-б.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 11

1-жадвал. Таълим муассасаси ик,тисодий тасниф гурух,ларига кура молиялаштирилиши1

№ Харажатлар турлари Харажатлар микдори2

1. I. Иш хаки ва унга тенглаштирилган туловлар (болали оилаларга нафакалар ва кам таъминланган оилаларга моддий ёрдам, стипендиялар ва бошкалар) 60 млн. сум

2. II. Иш хакига кушимчалар 15 млн. сум

3. III. Капитал куйилмалар (Давлат инвестиция дастурида назарда тутилган аник руйхатларга мувофик) 10 млн. сум

4. IV. Бошка харажатлар. 15 млн. сум

Жами харажатлар 100 млн. сум

кандай чекинувларсиз, уз вактида ва тулик бажарилишини назарда тутади.

Давлат бюджетининг уз вактида тузили-ши ва кабул килиниши, самарали ижро этилиши, ижросини мунтазам назорат килиб бориш, ижроси буйича хисоботларни тахлил килиш ва хулосалар чикариш, Давлат бюджети тузилмасига кирувчи бюджет-лар уртасидаги узаро муносабатларнинг бириктирилган ваколатларга мутаносибли-гини таъминлаш бюджет интизоми коида-ларини урнатиш билан баробар деб бах,о-ланиши керак. Агар кайсидир даражадаги бюджетга юклатилган мажбуриятлар ушбу бюджет ваколатларидан ортиб кетса, инти-зомга риоя килиш мураккаб кечади, унинг бузилиш холлари куп кузатилиши мумкин.

Бюджет интизомини талаб килишдан ав-вал бюджет мажбуриятлари ва ваколатла-ри орасидаги мувозанат таъминланмоFи лозим. Мазкур мувозанат эса конун ва конун ости хужжатларига кура тартибга келтириладиган фаолиятдир. Ушбу фаолият Узбекистан Республикасида давлат бюджети муносабатларининг ажралмас кисмидир.

Молия органларининг мажбуриятлари бюджет харажатларини амалга оширишла-ри билан боFлик. Харажатлар туртта

1 Мисол тарикасида муаллиф тайёрлаган. Содда куринишда булиши учун бюджет таш-килотларининг бюджетдан ташкари кушимча даромадлари истисно килинган.

2 Мисол тарикасида тахминан куйилган.

гурухларга таксимланиб, Давлат бюджети-дан маблаF билан таъминланади3.

1-жадвалда шартли мисол тарикасида таълим муассасаси харажатлари келтирил-ган.

Демак, мазкур таълим муассасасини мо-лиялаштирувчи молия органи, муассаса тасдиклаган харажатлар сметасини руйхатга олганида узининг 100 миллион сумлик мо-лиялаштириш мажбуриятларини тасдикла-ган.

Шу вактнинг узида таълим муассасаси хам бюджет томонидан молиялаштирилиши доирасида бажарилиши лозим булган ишлар кесимида мажбуриятлар кабул ки-лиши лозим. Мазкур мажбуриятлар Узбекистан Республикаси Молия вазирлиги бюджет сурови юборадиган хатнинг 3-илова-сига кура Харажатлар мажбуриятлари реестрига кура кабул килиниши лозим.

Демак, мазкур таълим муассасаси жорий йилдан аввалги йилда такдим этган бюджет сурови ва буюртмасига кура, жорий йилда тасдиклаган сметаси доирасида узининг 100 миллион сумлик ишларни бажариш мажбуриятларини тасдиклаган.

Келтирилган мажбуриятлар жадваллари икки хилда шаклланган:

- иктисодий тасниф кесимида (хозирда жорий килиниб булинган);

- функционал тасниф кесимида (жорий килиниши таклиф килинмокда).

3 Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкама-сининг 1999 йил 3 сентябрдаги «Бюджет таш-килотларини маблат билан таъминлаш тартибини такомилла^штириш тутрисида»ги 414-сон карорига илова. // Узбекистон Республикаси Хукуматининг карорлари туплами, 1999 й., 9-сон, 51-модда.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 11

2-жадвал. Таълим муассасаси функционал тасниф гурух,ларига кура бажариладиган

ишлар таркиби1

№ Харажат мажбуриятларининг номланиши. Бажариладиган ишлар куринишида Харажат мажбуриятлари реестрида хавола курсатилган меъёрий-хукукий хужжатдан, шартнома (келишув)дан кучирма Харажатлар микдори2

1. Жорий таълим ишлари (Хар бир синф кесимида) Таълим муассасаси низоми 70 млн. сум

2. Методик ишлар (Хар бир фан кесимида) Таълим муассасаси низоми 15 млн. сум

3. Дастур доирасида амалга ошириладиган ишлар Президент фармойиши, Вазирлар Махкамаси карори, янги конун ва хоказолар 10 млн. сум

4. Янги фанлар жорий килиниши Тегишли таълим вазирлиги йурикномаси, вазир буйруFи ва хоказолар 5 млн. сум

Жами харажатлар 100 млн. сум

Амалга оширилиши лозим булган ишлар руйхати ва уларни копловчи харажатлар, жадвалларда келтирилгандек, жами мик,-дори бир хил булгани билан, уларни так-кослаб ва солиштириб булмайди. Чунки биринчиси молия органлари мажбуриятла-рини, иккинчиси бюджет ташкилотининг (бюджетдан маблаF олувчининг) бюджет олдидаги мажбуриятларини акс эттиради.

Иккала томон кабул килган мажбурият-ларни молия йили давомида бажаришлари лозим.

Бюджет кодексининг 172-моддасида Давлат молиявий назорати принципла-ри ^уйидагича ифодаланган: «Давлат молиявий назоратини утказишнинг конуний-лиги ва мустакиллиги, шунингдек давлат молиявий назорати натижаларининг ишонч-лилиги ва холислиги давлат молиявий на-зоратининг принципларидир». Бюджет ко-дексида келтирилган принциплардан келиб чикиб, Давлат бюджети бажарилишидаги томонлар мажбуриятларини бажаришла-рида Бюджет интизомининг куйидаги та-мойилларига риоя килишлари максадга мувофик:

- конун устуворлигининг таъминлани-ши;

1 Мисол тарикасида муаллиф таклиф максадида тайёрлаган. Содда куринишда булиши учун бюджет ташкилоти бажариши лозим булган ишлар гурухланган шаклда келтирилган.

2 Харажатлар микдори мисол тарикасида тахми-

нан куйилган.

- бюджет жараёни боскичларининг уз вактида бажарилиши;

- бюджет ваколатлари ва мажбуриятла-рининг мутаносиблиги;

- критерийлар аниклиги (бах,оланувчан-лиги).

Бюджет интизоми бажарилишида молия органлари томонидан куйидаги ишлар таъминланиши лозим:

- Бюджет интизомининг даврий таъмин-ланиши - касса узилишига йул куймаслик;

- Давлат бюджети даромад кисмининг тулик ва уз вактида таъминланиши;

- Давлат бюджети харажат кисмининг тулик бажарилиши, режалаштирилган хар бир бажарилган иш тулик коплаб берили-ши.

Бюджет интизоми бажарилишида давлат ва махаллий бюджетдан молиялаштирилув-чи бюджет ташкилоти (таълим муассасаси3) томонидан куйидаги ишлар таъминла-ниши лозим:

- хар бир укувчига таълим бериб бориш ва давлат таълим стандартларидан паст булмаган даражада билим ва куникма-ларини таъминлаш;

- мунтазам методик ишларни бажариш, илFор таълим технологияларини жорий килиш ва такомиллаштириб бориш;

3 Таълим муассасаси мисол тарикасида келтирилган. Бу соFликни саклаш муассасаси (касалхона, К.ВП, поликлиника), маданият муассасаси ва бошкалар булиши хам мумкин.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 11

- таълим вазирлиги ва вилоят таълим бошкармаси ривожлантириш дастурига кура ишларни бажариш;

- мазкур бюджет ташкилотининг уз тарак-киёт дастурини жорий килиб бориш.

Бюджет интизоми бажарилишида Конун чи^арувчи ва ма^аллий бош^арув (ва-кил) органлари Давлат бюджети интизоми таъминланишининг тахлили ва хулосалари асосида ваколатлар ва мажбуриятлар урта-сидаги уЙFунликни такомиллаштириб бо-ришлари лозим.

Бюджет интизомини даврий таъмин-лаш асослари:

Бюджет лойихасини уз вактида тайёр-лаш ва кабул килиш, ижро этиш ва хисо-ботини топшириш;

Давлат бюджети даромадларини белги-ланган микдорда келиб тушишини таъмин-лаш;

бюджет харажатларининг узлуксиз мо-лиялаштириб борилиши;

Бюджет интизоми назоратини такомиллаштириб боришнинг асосий йуна-лишлари:

молиявий интизом: ходимлар тараккиёти; ахборотлар ишончлилиги; бюджет ижросини тахлил килиш ва му-аммоларни бартараф этиш чораларини амалга ошириш.

Молиявий интизом ^уйидагилардан иборат:

1. Айланма касса маблаFи меъёрини таъ-минлаш.

2. Бюджетнинг даромад сиёсатини таъ-минлаш.

3. Бюджет харажатлари узлуксизлигини таъминлаш.

4. Бюджет такчиллиги белгиланган меъёрдан ошмаслиги ва тасдикланган ман-балардан копланиши.

5. Режалаштирилган хамма харажатлар-ни тулалигича молиялаш.

Айланма касса маблаFи меъёри бораси-даги интизом молия йилида республика бюджети, K1оракалпоFистон Республикаси бюджети ва махаллий бюджетлар хисоб-варакларида туриши мумкин булган пул

маблаFларининг конун хужжатлари билан белгиланадиган энг кам микдорини таъ-минлаб боришдан иборатдир.

Бюджетнинг даромад сиёсатини таъминлаш Давлат бюджети даромадлари, солик юкининг иктисодиёт тараккиётига босими даражасини меъёрда саклаб туриш ва шу билан бирга, тушаётган даромад микдори давлатнинг стратегик тараккиётига етарли-лигини таъминлашга каратилган.

Ходимларнинг ривожланиши давлатнинг ижтимоий сиёсатининг мухим ва аж-ралмас кисми булиб, мазмунан жамият тараккиётини таъминлашга каратилган. Хар бир молия органи ва бюджет ташкилоти узларининг сметалари доираларида ходимлар малакасини ва уларнинг касбий тараккиёти режаларини тузишлари ва амалга оширишлари бюджет интизомини таъмин-лашнинг ажралмас кисмидир. Бюджет ин-тизомининг бу йуналишини амалга оши-ришда давлат бюджети катнашувчи-ларининг малакалари етарлилигининг бахоланиши унинг ажралмас кисми хисоб-ланади. Агар ходимлар малакалари урна-тилган меъёрлардан паст булса, бюджетдан маблаF олувчилар бажараётган ишлари си-фат нуктаи назардан уларнинг мажбурият-лари бажарилиши сустлигидан далолат булиб хизмат килади.

Ахборотлар ишончлилиги:

• Давлат бюджети тизимидаги айлана-ётган ахборотларнинг ишончлилигининг бахоланиб борилиши;

• Давлат бюджети борасида кабул килинган режаларнинг асосланганлиги аникланиши;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

• меъёрий-хукукуй тизимдаги мавжуд булиши мумкин номутаносибликлар аник-ланиши.

Ани^ланган муаммоларни бартараф ^илиш чора-тадбирларини ишлаб чи^иш ва амалга ошириш.

Ма^аллий бюджет бажарилишининг интизоми тегишли вилоят, туман, шахар пул маблаFлари жамFармасини ташкил этиб, унда даромадлар манбалари ва улар-дан тушумлар микдори, шунингдек, молия йили мобайнида аник максадлар учун аж-

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 11

ратиладиган маблаFлар сарфи йуналишлари ва микдори узлуксиз таъминланиши назар-да тутилади.

Бюджет интизомига даврий ну^таи назардан риоя ^илиниши давлат бюдже-тини тузиш, куриб чикиш, кабул килиш ва унинг ижросининг меъёрий-х,укукий х,уж-жатларда курсатилган вактида бажарили-ши, ижроси х,акидаги х,исоботни белгилан-ган даврга кадар тайёрлаш ва тасдикла-нишини назарда тутади.

Бюджет интизоми учун масъул орган-лар ва уларнинг ваколатлари

Бюджет кодексининг 171-моддасида Давлат молиявий назорат органлари келти-рилган. Булар: Узбекистон Республикаси Х,исоб палатаси, Узбекистон Республикаси Молия вазирлиги ва унинг тасарруфидаги ваколатли органлар.

Давлат бюджетининг ва давлат максадли жамFармалари бюджетларининг даромад-лари кисми буйича давлат молиявий назо-рати берилган ваколатлар доирасида давлат солик хизмати органлари томонидан амалга оширилади.

Бюджет кодексининг 175-моддасида Узбекистон Республикаси Молия вазирлиги, K1оракалпоFистон Республикаси Молия вазирлиги, вилоятлар ва Тошкент шах,ар х,окимликларининг молия бошкармалари, туманлар ва шах,арлар х,окимликларининг молия булимлари томонидан амалга оши-риладиган давлат молиявий назорати кел-тирилган.

Бунда Узбекистон Республикаси Молия вазирлиги, KоракалпоFистон Республикаси Молия вазирлиги, вилоятлар ва Тошкент шах,ар х,окимликларининг молия бошкармалари, туманлар ва шах,арлар х,окимлик-ларининг молия булимлари уз ваколатлари доирасида:

- куйи турувчи молия органлари томонидан бюджет туFрисидаги конун х,ужжат-лари ижросининг таъминланиши устидан;

- ижтимоий нафакалар ва кам таъмин-ланган оилаларга моддий ёрдам тайинла-ниши х,амда уз вактида туланиши устидан;

- бюджет ташкилотлари ва бюджет маблаFлари олувчилар томонидан смета-

штат интизомига риоя этилишининг таъминланиши устидан;

- акциз солиFи туFри х,исобланиши ва уз вактида туланиши устидан;

- акциз туланадиган айрим турдаги то-варларнинг акциз маркалари билан тулик тамFаланиши ва олинган акциз маркалари сонининг ишлаб чикарилаётган мах,сулот х,ажмига мувофиклиги устидан;

- бюджет ташкилотлари томонидан бюджет х,исобини юритиш ва молиявий х,исоботни тузишнинг, шунингдек куйи турувчи х,удудий молия органлари томонидан бюджет х,исоботини тузишнинг туFри-лиги устидан давлат молиявий назоратини амалга ошириши курсатилган.

Бюджет кодексининг 174-моддасида Узбекистон Республикаси ^исоб палатаси томонидан амалга ошириладиган давлат молиявий назорати келтирилган. Улар куйидагича:

- макроиктисодий курсаткичлар, бюд-жет-солик ва пул-кредит параметрларини шакллантириш жараёнлари, уларнинг конун х,ужжатлари талабларига мувофик-лигига риоя этилишини тизимли урганиш;

- бюджет тизими бюджетларининг да-ромадларини шакллантириш ва маблаFлари сарфланишини умумий, моддалар буйича, тармоклар х,амда х,удудлар кесимида назорат килиш ва текшириш;

- давлат максадли дастурлари амалга оширилишининг туликлиги ва самарадор-лигини бах,олаш;

- Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камасининг ва Узбекистон Республикаси Молия вазирлигининг банк х,исобварак~ ларидаги маблаFларининг конуний шакл-лантирилганлигини, максадли х,амда сама-рали сарфланганлигини назорат килиш ва текшириш;

- Узбекистон Республикасининг республика бюджети ва KоракалпоFистон Республикаси бюджети, вилоятлар ва Тошкент шах,ар мах,аллий бюджетлари уртасида макбул нисбатга эришишга доир таклиф-ларни тах,лил килиш х,амда бах,олаш;

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 11

- давлат активлари шакллантирилиши-ни, улардан самарали ва максадли фойда-ланилишини текшириш;

- даромад келтирувчи тармоклар кор-хоналари фаолиятини бюджет тизими бюд-жетларига кушимча тушумлар захиралари-ни аниклашга йуналтирилган тарзда тахлил ва назорат килиш.

Куриб турганимиздек, Молия органлари ва молиявий назорат органларининг вази-фалари тулалигича молия органлари томо-нидан бюджет интизомига риоя килини-шига каратилган. Бунда Бюджет кодекси-нинг 7-моддасида келтирилган бюджет тизими бюджетлари маблаFларидан фойда-ланишнинг натижадорлиги тамойили таъ-минланиши, яъни бюджет ташкилотлари ва

бюджетдан маблаFлар олувчилар мажбу-риятлари бажарилиши борасида назоратни амалга ошириш масалалари келтирилма-ган.

Шу нуктаи назардан, Бюджет кодекси-нинг такомиллаштирилиши хозирги бос-кичда бюджет ташкилотлари ва бюджетдан маблаF олувчилар мажбуриятларини аник-лаштириш ва шу оркали натижадорлик тамойили бажарилишининг механизмини жорий килишга асос яратишдан иборат. Шунингдек, молиявий назорат органлари вазифаларига бюджетдан маблаF олувчи-ларнинг бюджет интизомига риоя килиш-ларини назорат килиш масалалари хам ки-ритилиши керак булади.

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Бюджет кодекси. // Узбекистон Республикаси конун хужжатлари туплами, 2013 й., 52-1-сон.

2. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2015 йил 30 июндаги 173-сон карори билан тасдикланган «Узбекистон Республикаси Молия вазирлигининг Назорат-тафтиш бош бошкармаси ва унинг худудий назорат-тафтиш бошкармалари туFрисида»ги Низом.

3. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 1999 йил 3 сентябрдаги «Бюджет ташкилотларини маблаF билан таъминлаш тартибини такомиллаштириш туFрисида»ги 414-сон карорига илова. // Узбекистон Республикаси Хукуматининг карорлари туплами, 1999 й., 9-сон, 51-модда.

4. Хайдаров М.Т. Давлат молиясини бошкаришнинг долзарб масалалари. // «Иктисод ва молия» журнали, 2016, 6-сон. -54-64-б.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2016, 11

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.