164Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-1178-1181
BOTIR ZOKIROV IJODI VA O'ZBEK ESTRADASI TARAQQIYOTI
MASALALARI
Sabina Ziyadxon qizi Miskinova
Toshkent viloyati Chirchiq davlat pedagogika instituti Pedagogika fakulteti Musiqa
ta'limi kafedrasi o'qituvchisi
ANNOTATSIYA
Bugungi kunda O'zbekistonda estrada ijrochiligining bundan keyingi taqdiri, rivojlanishi yoki aksincha bo'lishi bir qator omillarga bog'liq bo'lib qolmoqda. Xususan mazkur maqolada O'zbekistonda estrada ijrochiligining tamal toshini qo'ygan B.Zokirov ijodiga alohida to'xtalib, o'zbek estrada ijrochiligi tarixi, taraqqiyoti masalalari tahlil qilinib, o'rinli xulosalar taqdim etilgan.
Kalit so'zlar: Estrada, yalla, milliylik, xalq, janr, jonli ijro, fonogramma, guruh, ansambil, musiqa, san'at, qo'shiq.
ISSUES OF BOTIR ZOKIROV'S CREATION AND UZBEK POP
DEVELOPMENT
ABSTRACT
Today, the future fate, development or vice versa of pop performance in Uzbekistan depends on a number of factors. In particular, this article focuses on the work of B. Zokirov, who laid the foundation stone of pop music in Uzbekistan, analyzes the history and development of Uzbek pop music and presents relevant conclusions.
Keywords: Variety, yalla, nationality, folk, genre, live performance, phonogram, group, ensemble, music, art, song.
KIRISH
Xalqimiz qo'shiq tinglashni hush ko'radi dil tortar taronalar kayfiyatimizni ko'taradi. Kimdir mumtoz yana kimdir estarada janrini eshitib qalbi yorishadi. Zero inson qalbiga qay tarzda kirib borib qanday iz qoldirish bu san'atkorning ijro mahoratiga bog'liqdir.Estrada haqida so'z borar ekan estrada atamasi "Estrada" (ispancha — taxtasupa), estrada san'ati — ko'ngilochar, ommabop badiiy (abadiy, musiqiy, raqs, tomoshaviy va boshqalar) janr va shakllarning umumiy ifodasi
Google Scholar
Academic Research, Uzbekistan
Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-1178-1181
hisoblanadi. Ma'lumki estrada san'ati O'zbekistonga kirib kelgach shiddatli tarzda tez ommalashdi va rivojlandi. Dastlab, "Yalla", "Paxtaoy", "Navo" va "Sado" estrada guruhlari shakillandi. Ayniqsa, 80-90-yillardan boshlab jahon andozalariga mos turli rok, rep guruhlari tuzildi va o'zbek estradasi yangi tamoyillar asosida misilsiz ravnaq topdi.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
Ta'kidlash kerakki, o'zbek estrada musiqasining asoschisi, o'zbek milliy estrada san'atining yirik namoyondasi Botir Zokirov edi. U muntazam ravishda o'zbek milliy estrada san'ati rivojida izlanishlar olib bordi.Ijodiy izlanishlar jaroyonida rus, horijiy, sharq estrada qo'shiqlarini o'zbek milliy qoshiqchilgiga uyg'unlashib yangi qiyofa topishga muyassar bo'ldi.Uning amalga oshirgan ijodiy ishlari keyinchalik o'zbek estradasining mumtoz namunasi bo'lib qoldi. Masalan "Arab tangosi", "Habiba", "Qochoq qiz" va boshqalar O'zbekistonni butun dunyoga tanitdi.
Darhaqiqat, estrada janriga Botirovlar suloasining mehnati ko'p singan Bu haqida ham aytish joiz: Zokirovlar sulolasi- 20-asr O'zbekiston musiqa san'atiga ulkan hissa qo'shgan o'zbek san'atkorlari oilasi. Sulola boshlig'i opera xonandasi O'zbekiston xalq artisti Karim Zokirov, o'g'li Botir Zokirov xonanda aktyor, rassom. O'zbekiston xalq artisti O'zbek zamonaviy professional estrada qo'shiqchi (ijrochi)ligining asoschisi. Qizi Luiza Zokirova estrada xonandasi, o'g'li Navfal-Zokirov estrada xonandasi,o'g'li Farrux Zokirov - estrada xonandasi, aktyor va bastakor O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan davlat "Yalla" ansambli xonandasi, badiiy rahbari O'g'li Jamshid Zokirov — O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan artist,o'g'li Ravshan Zokirov— xonanda, kelini Gavhar Zokirova— O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan artist, Botir Zokirovning o'g'li Baxtiyor Zokirov— kinoaktyor.1
MUHOKAMA
Demak, estrada san'ati bizgacha shu tariqa rivojlanib kelgan ekan zamonaviy estradaga to'xtaladgigan bo'lsak, ayni paytda estradada yosh xonandalrining ko'payib borishi bu qo'shiq matniga savsiyasiga ta'sir o'tkazmay qolmayapti. Hozirgi xonandalarning repertuariga bir nazar tashlasangiz o'zingiz farqni anglay olasiz.? Globallashuv jarayonlarida telvediniyalarda mazmunan sayoz va zaif qo'shiqlar konsert dasturlarda radiolardan o'rin egallab kelmoqda. Yana bir jihati estradada
1 O'zME.birinchi jild. Toshkent,2000-yil Google Scholar
Academic Research, Uzbekistan
Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-1178-1181
fonogrammadan2 keng foydalanish urfga kirdi.Tog'ri jonli ijroning o'ziga yarasha qiyinchiliklari bor bunda aparaturalar ham ahamiyatga ega, ammo unutmang yaqin o'tmishda san'atkorlar likopchada tor va doira jo'rligida mikrafon-ovoz kuchaytirgichlarsiz ham ashulalar aytib xalq e'tiborini hurmatini qozongan.
Albatta buni nazardan chetdan qoldirmaymiz bu borada men o'z tengdoshlarim bilan davra suhbati o'tkazdim.Yoshlarimizning fikri barchaga birday qiziq dep o'ylayman. Savollar quydagicha boldi:
-Estrada janri jonli bo'lgani yaxshimi yoki fonagramma yoki sizga umuan farqi yuqmi? Degan savol o'rtaga tashlandi
Javoblar bir biridan aniq fikrlar bilan bayon qilindi.Umuman olganda ko'pchilik jonli ijro tarafdori ekan va fonogramma tushunchasiga toshlar otildi. Masalan hozirgi yoshlarimiz yosh xonandalrmizni yaxshigina tanqid qilishdi. Binobarin, mana shu fonogramma tufayli estrada san'atida milliylik xususiyatlari, jonli ijro etish mahorati borgan sari yo'qolib borayapti va natijada xalqimiz san'atga past nazar bilan qaray boshladi.
NATIJA
San'at rivojlanishida yoki qaysdir ma'noda jar yoqasiga kelishida xonandalarni aybladik lekin xonanda kuylaydi xalq esa uni tinglaydi. Bu jarayonda turfa ijodkorlarning ham o'ziga yarasha hissasi bor. Xususan, shoir, bastakor sayqal ustasi ham barkamol asarni dunyoga kelishida ishtirok etishi lozim. Afsuski bugungi estrada xonandalari haqiqiy shoir va bastakorlarga murojaat qilmaydi. O'zi ashula aytadi, o'zi matnini yozadi,o'zi bastalaydi va ijro etadi. Mana shu tarzda professional mutaxassislar bilan ijodiy hamkorlik yo'lga qo'yilmaganligi sababli ham mazmunan sayoz kuy-qo'shiqlar paydo bo'lmoqda.
XULOSA
Bir so'z bilan aytganda o'zbek milliy estradasi yana o'sha shukuhli davrlardagi kabi o'zbek tinglovchilari yuragidan joy oladimi yoki shu yo'sinda davom etadimi buni vaqt ko'rsatadi. Ammo yosh xonandalarimiz shunchaki havaskormi yoki ijodkor, shou biznes vakili yoki san'atkor mavqe'ini egallashi bir qator tamoyillarga bog'liqdir. Shuni ta'kidlash joizki estrada ijodkorlarimiz, sa'anatkorlarimiz o'z qoshiqlari barkamolligi ustida yanada ko'proq ishlashi milliylik va albatta jonli ijroga
2 Fonogramma (yunoncha phone-tovush va gramma)-maxsus texnik vosita;ar yordamida yozilgan tovush sadolari yigindisi.
Google Scholar Scientific Library of Uzbekistan
Academic Research, Uzbekistan 1180 www.ares.uz
Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021
ISSN: 2181-1385
Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89
DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-1178-1181
ko'proq ahamiyat berish kerak.Profissional ijodkorlar yordamida ashulalarini qayta ishlab chiqishi darkor. 80-90 yillar estradasining hozirgi zamonaviy estradadan farqi undagi tafovut shundan iboratki ilk estrada namoyondalari qo'shiqlarining milliyligiga sermazmunligiga, orombaxsh ekanligiga alohida e'tibor qaratgan. Zero, san'atning har qanday jabhasi inson tafakkuri mahsuli sifatida tinimsiz harakat va o'zgarishlarga uchraydi. Unga zamon va makon o'z ta'sirini ko'rsatar ekan o'z o'rnida estrada ijrochiligi ham yoshlarimizning qolaversa jamiyat hayotining in'ikosi bo'lib qolaveradi.
REFERENCES
1. O'zbekiston milliy ensklopediyasi Toshkent 2000-2005
2. Musiqa lug'ati I.Akbarov Toshkent 1987
3. Lex.uz
4. Ziyo.net
Google Scholar
Academic Research, Uzbekistan
