Научная статья на тему 'Ботиқ қанотли ротор ҳаракатлантирувчи моментининг умумий тенгламаси'

Ботиқ қанотли ротор ҳаракатлантирувчи моментининг умумий тенгламаси Текст научной статьи по специальности «Техника и технологии»

CC BY
8
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ротор / ботиқ қанот / эгрилик радиуси / бурилиш бурчаги / шамол босими / интеграл / ишчи интерваллар / актив қанот / қисман актив қанот / Ротор / вогнутое крыло / радиус кривизны / угол поворота / ветровая давления / интеграл / рабочие интервалы / активное крыло / полуактивное крыло.

Аннотация научной статьи по технике и технологии, автор научной работы — Деҳқонов Улуғбек Ғофурович, Тиллабоев Ёдгоржон Кенжабоевич

Ушбу мақолада вертикал ўқли, ботиқ юзали қанотли роторнинг ҳаракатлантиривчу моментини ҳисоблашда асос бўлувчи умумий тенгламаси аниқланган. Унинг ҳолатлари интервалларига мос равишда ўзгаручи интеграл тенгламалари топилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Общее уравнение движущего момента ротора с вогнутым крылом

В статье определены общие основные уравнения момента для вогнутого крыла ротора с вертикальной осью вращения. Найдены изменяющиеся уравнении в интегральной форме зависимости их положении в интервалах.

Текст научной работы на тему «Ботиқ қанотли ротор ҳаракатлантирувчи моментининг умумий тенгламаси»

УДК 621.538

БОТИЦ ЦАНОТЛИ РОТОР ^АРАКАТЛАНТИРУВЧИ МОМЕНТИНИНГ

УМУМИЙ ТЕНГЛАМАСИ

Дехконов Улугбек Гофурович НамМКИ, доценти, т.ф.н. +998932424851, znaniyasila7@yandex.ru

Тиллабоев Ёдгоржон Кенжабоевич НамМКИ, ф-м.ф.н., доцент.+998972301970, tkyodgor@gmail.com

Аннотация: Ушбу маколада вертикал укли, ботик юзали канотли роторнинг харакатлантиривчу моментини хисоблашда асос булувчи умумий тенгламаси аникланган. Унинг холатлари интервалларига мос равишда узгаручи интеграл тенгламалари топилган.

Аннотация: В статье определены общие основные уравнения момента для вогнутого крыла ротора с вертикальной осью вращения. Найдены изменяющиеся уравнении в интегральной форме зависимости их положении в интервалах.

Annotation: The article defines the general basic moment equation for a concave winged rotor with a vertical axis of rotation. The changing equation in the integral form is found depending on its position in the intervals.

Калит сузлар: Ротор, ботик канот, эгрилик радиуси, бурилиш бурчаги, шамол босими, интеграл, ишчи интерваллар, актив канот, кисман актив канот

Ключевые слова: Ротор, вогнутое крыло, радиус кривизны, угол поворота, ветровая давления, интеграл, рабочие интервалы, активное крыло, полуактивное крыло.

Key words: Rotor, concave wing, radius of curvature, angle of rotation, wind pressure, integral, operating intervals, active wing, semi-active wing.

Шамол энергиясидан фойдаланиш кейинги йилларда кенг куламда олиб борилмокда. Бу уларнинг машина механизмларини яратишга багишланган ишларнинг куламига боглик [1]. Куйидаги маколада шамол агрегатининг янги конструкциясининг харакатлантирувчи моменти тенгламасини келтириб чикаришни максад килади. Унда машина механизмлар назарияси, математика фанларининг услубларидан фойдаланилган.

Шамол агрегатларининг вертикал укли роторларида ботик канотнинг кулланиши уларнинг рентабеллигини оширади. Ботик тамони билан шамол босими кабул килиши пешона каршили (лобовая сопративления) ни 1,43 га кадар ортириши мумкин. Колаварса ротор укидан канотнинг ишчи юзаси кенглигини бирор бир d масофага лойихалаш канотларнинг ишчи даври интервалини оширади. Ушбу маколада мазкур конструкция харакатлантирувчи моментининг умумий тенгламасини келтириб чикарамиз [2,3].

Конструкция хакида кискача маълумот куйидагидан иборат: вертикал урнатилган ротор каноти 0 дан 180 градус оралигида ишлайди ва бу оралигда ишчи канотлар шамол йуналиши векторига нисбатан беш хил холатда жойлашади. Унинг марказий кисмида окимни утказиб юборувчи очик юза мавжуд. Канот юзаси горизонтал балкалардан иборат вертикал фермага урнатилган ва унинг кенглиги марказий укдан d масофа узокликдан i

масофа оралигида жойлашади, кайсики, вал укидан d масофагача булган масофа кенглигида х,ам шамол окимини тусмайди (1-2-расмлар) [4,5,6].

4 9 2

1-расм. Роторнинг умумий куриниши. Ихтирога талабнома аризаси: LAP 20200106/1

2-расм. Ротор ва унинг канотларининг горизонталь куриниши

Айтайлик S нуктага шамол босими таъсир килаётган булсин. ^анотнинг ушбу нуктаси О марказ атрофида айланма хдракат килганида унинг чизикли тезлиги киймати радиус вектор |OS| = г ва бурчакли тезлиги а га пропорционал,униг йуналиши эса радиус векторга перпендикуляр йуналган булади (3-расм):

3-расм. Х,аракатлантирувчи момент тенгламасининг умумий куринишини аниклашга доир

и г5 (1)

У х,олда нисбий тезлик шамол тезлиги ва нуктанинг чизикли тезликлари орасидаги фаркидан иборат булади [7],

V = и-Бт5 —а г - канот нуктаси тезлигининг шамол тезлигига булган нисбий

тезлик,

Юкоридаги ва шамол босими хдкидаги маълум булган ифодалардан элементар момент тенгламасини келтирамиз:

йЫ = г ■ dQ (2)

1

Бунда, dQ = —■ (и ■ Бт 5 - а ■ г) ■ р ■ к ■ йг элементра куч,

р = 1 •V • р - шамолнинг канот юзасига булган босими [8].

И - канотнинг элементар юзаси (2) тенгламада 5 - радиус векторнинг 0Х координата уки билан хосил килган бурчаги (бу шамол векторининг S нукта чизикли тезлиги векторлари орасидаги бурчакни аникловчи катталикдир), и-шамол тезлиги, р-хаво зичлиги, с - канотнинг пешона каршилиги, h - ротор канотининг баландлиги, (канот схемаси горизонталь проекцияда тасвирланганидан у шаклда курсатилмаган).

У холда, якуний тенгламанинг куринишини [9]:

1 . 2 ёМ = —• г • с• (и г) • р^к • ёг

(3)

булади. Бу ерда с - канотнинг пешона каршилик коэффициенти,у ботик юзалар учун Рейнольдс сонига караб 1,33 дан 1,43 гача ораликда узгариши мумкин [10].

4-расм. Кисман актив канотларнинг актив канотлар ортига утишини курсатишга доир.

3-расмда келтирилган канот конструкциясининг схематик куринишида ЛБ ва ОБ ёйлар ишчи юзалар хисобланишини ва GF ёй шамол окимини утказиб юборувчи очик кисмдан иборат эканини, 1-жадвалда келтирилган канотнинг характерли ораликларини инобатга олиб (4-расм) тулдирамиз.

1- Жадвални.

Х,олатларнинг аникланган интерваллари

Х,олатлар Дан Гача Ишчи канотлар

1 0 агсс,:-к{ 1+^ 1А, 2А

2 агсс,:ж{ 1+1] ж/6 1А, 2АЩ

3 ж/6 агс 81и5) 1А, 2А^Т

4 агс вт(к • вт5) ) ж/3 1А, 2А

5 ж/3 2ж/3 1А

Жадвалда келтирилган белгилар, 1А -1 актив канот, 2А -2 актив канот, А^П - 1 пастидан тусилган актив кднот, бунда 2-к;анотнинг «5 бурчак к;исми ишчи х,олатда булади, А^Т - 1 та тепа кисмидан тусилган актив канот хдракатлантирувчи моментни юза келтиради, бунда канотнинг а4 к;исми ёпик; х,олатда булади, харфлар олдидаги сонлар 1- ва 2- канот эканини курсатади.

(3) тенгламани куйидагича ифодалаймиз: Актив канот учун:

М = 1 • с • р • к-1 2

2 2

J^аF 2 гаБ 2

(и• г) • гйг + к1\ (и• sin5-ю• г) • гйг

аА

^анотнинг А нуктасидан тусиб борилувчи кисман актив канот учун:

2

- с • г ) • гйг + I

М. = 1 • с • р • кА 2

к2•\a5(и• вт^-с^г) • гйг + кзf5(u• sin51-ю• г) • гйг

ал За

(4)

(5)

^анотнинг В нуктасидан тусиб борилувчи кисман актив канот учун:

2

- с • г ) • гйг + 1

Мв = 1 • с • р • кБ 2 И

(и • вт 5 - с • г) • гйг + к5 • \ (и • вт 5 - с • г) • гйг

ал Зал

(6)

Бунда, ои<~ ; ои>~ ; кийматлариада к нинг к;ийматлари 0 ёки 1

кийматларни кабул киладилар, шунга кура хдракатлантирувчи момент тенгламаси

М=М1+Ма ёки М=М1+Мв дан иборат булади.

Бу ерда ф конотнинг радиуси I = NB ва ОХ ук орасидаги бурчак. У иккинчи канот, яъни 5- ва 6-тенгламалар учун ^2= ^ +120 деб олинади.

Бу ерда ОМ=ё - очик юза, канотнинг радиуси КВ=I, очиклик коэффициенти к = й маълум.

(4), (5), (6) тенгламалардан зарурий натижалар олиш учун канот ёйининг ва радиус векторигнинг тенгламасини, радиус вектори г нинг ОХ уки билан х,осил килган 5 бурчагининг ифодасини, канотнинг эгрилиги буйича характерли А, F, G, В нукталари (интеграл чегаралари) нинг а бурчак координаталари ифодаларини аниклашга тугри келади.

3-расмга асосланиб ёрдамчи кийматларнинг ифодаларини келтирамиз:

Я = 0 А = 01Б = 01Щ - канотнинг эгрилик радиуси

\АБ\ = 2 • Я • вта = 2 •а - ватар узунлиги

i = |0M| + \AB\ = d + 2 • a - канот радиуси

к = d; d = к • i - канотнинг очиклик коэффициенти

b = \DE\ = R - R • cos^ - сегмент баландлиги

C| = (Rsina)/a - Айлана марказидан унинг сегменти

геометрик марказигача булган масофа. | CD | = R • |OC| = R • [1 - (sin a a) ]

\EC\ = h - CD = R • (1 - cosa1) - R • [l - (sina1 /a1)] = R • [(sina1 /a1) - cosa1 ]

Ушбу катталиклар мамент тенгламасини аник берилган конструкцияси учун х,исобланганда фойдаланилади, демак улар микдорлари аникланган деб х,исобланади. Назарий тадкикотлар давом этади.

АДАБИЁТЛАР

1. Ulugbek D, Yodgorjon T. "Rotors Of Wind Aggregates and Their Construction Problems"//International Journal of Progressive Sciences and Technologies- (IJPSAT), 27(1), pp. 148-154, Vol.27 No.1 Junio 2021,. http://iipsatiisht-юumals.omэ ISSN: 2509-0119.

2. Gafurovich DU. "Analysis of the soulit and rezults of the defferentiolofequatio of wind agregate motion". Design Engineering journal, 2021. December, pp 5618-5627.https://www.design-enjineering=56185627.

3. Gafurovich D. U., Sotivoldievich Z. M. "The use of non-conventional power sources is a requirement of the period"//Academicia Globe: Inderscience Research. - 2021. - Т. 2. - №. 07. - С. 121-126. ttps://doi.org/10.17605/0SF.I0/NXR3T

4. Dekhkonov Ulugbek, Tillaboev Yodgor, Urishov Utkirbek, Azamov Kodirjon. "Determining the optimal angular velocity of a vertical axis rotor wind unit". Jundishapur Journal of Microbiology Research Article Published online 2022 April Vol. 15, No.1 (2022) 3298. https://www.ijmicrobiol.com/index.php/iim/article/view/492

5. Дехконов y.F, Нажмиддинов И.Б, Уришев У.Г. "Ротор ишчи канотларини аниклаш". Journal of Advanced Research and Stability. 2022, 199 б. ISSN: 2181-2608. www. sciencebox.uz/.

6. Дехконов y.F, Исабоев Ш.М. Уришев У.Г. "Ротор моментининг характеристикам". Journal of Advanced Research and Stability. 2022, 205 б. ISSN: 21812608. www. sciencebox.uz/.

7. Дехконов УЕ, Исабоев Ш.М., Абдужабборов А.А. "Шамол агрегати фойдали каршилик моментининг зарурий киймати". Journal of Advanced Research and Stability. 2022, 205 б. ISSN: 2181-2608. www. sciencebox.uz/.

8. Тиллабоев Ё.Т. Последовательности точек в m-мерном Евклидовом пространстве. SCIENCE AND EDUCATION SCIENTIFIC JOURNAL. VOLUME 3, ISSUE 2 FEBRUARY 2022. стр. 28-39.

9. Dehkanov U.G, Makhmudov Z.S, Azamov Q. S.. General Equation of the Moment of a Concave Wing. Web of Scholars: Multidimensional Research Journal (MRJ), Volume: 01 Issue: 06 2022 ISNN: (2751-7543), 70-74, http://innosci.org/index.php/wos/ article/view/300

10. Dehkanov U. G., Makhmudov Z. S., Azamov Q. S.. Practical Equation of Torque for a Concave Wing Rotor Drive. Web of Scholars: Multidimensional Research Journal (MRJ) Volume: 01 Issue: 06 | 2022 ISNN: (2751-7543), 230-234, http://innosci.org/ index.php/wos/article/view/336

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.