3Tashkent Institute of Economics and Pedagogy Science, education, innovation: modern tasks and prospects
Ташкентский институт экономики и педагогики Наука, образование, инновации: современные задачи и перспективы
joshkennqisodzis^^
BOSHLANG'ICH SINFLARDA MATEMATIKANI O'QITISHDA MOBIL ILOVALAR XIZMATLARINI TANLASH TAMOYILLARI
M. U. Arifova
Toshkent iqtisodiyot va pedagogika instituti o'qituvchisi, O'zbekiston
Mamlakatimizda ta'lim sohasida olib borilayotgan ishlardan biri bu - ta'lim oluvchilarning bilish qobiliyatini va matematik tafakkurini rivojlantirish, matematika darslarini pedagogik texnologiyalar va interfaol metodlarning turli usullari q o'llash orqali bilim olishga bo'lgan qiziqishlarini yanada kuchaytirish, shuningdek ularda mavzuga oid misol va masalalar yechishga doir bilim, ko'nikma va malakalarni shakllantirishdir.
Umuman olganda, o'qituvchi va o'quvchilar o'rtasidagi o'zaro ta'sir o'quv jarayonida yuzaga keladi, bu ta'lim mazmuniga kiritilgan to'plangan bilim va tajribalar yig'indisini uzatishni, shuningdek, individuallikni rivojlantirish va shaxsning ijtimoiylashuvini o'z ichiga oladi. Tadqiqotchilar o'qitish metodi tushunchasini aniqlashning turli variantlarini taklif qilishgan [2].
I.Y.Lerner quyidagi ta'rifni beradi: "Ta'lim maqsadiga erishish yo'li sifatida o'qitish usuli - bu muayyan vositalar yordamida o'quvchilarning o'zlashtirishdagi amaliy va bilish faoliyatini tashkil etadigan o'qituvchining izchil va tartibli harakatlaridir" [3].
Y.K.Babanskiy Ta'lim usuli - o'qituvchi va o'quvchilarning tartibli o'zaro bog' liq faoliyati usuli, o'quv jarayonida ta'lim, tarbiya va rivojlanish muammolarini hal qilishga qaratilgan faoliyat [4].
Butun jahon pedagogikasi o'qitish usullarining boy merosini to'plagan. Ularning barchasini tanlashga ma'lum yondashuv asosida bir necha guruhlarga bo'lish mumkin. O'qitish metodlari bir qancha jihatlarga ega bo'lib, ularni turli jihatlarda ko'rib chiqish mumkin bo'lganligi sababli ularni tasniflashda bir qancha yondashuvlar mavjudligi mutlaqo tabiiydir.
O'qitish usullarining har biri, o'z navbatida, kichik guruhlarga va ularga kiritilgan individual usullarga bo'linishi mumkin. O'quv va bilish faoliyatni tashkil etish va amalga oshirish jarayoni o'quv ma'lumotlarini uzatish, idrok etish, tushunish, yodlash va bu holda olingan bilim va ko'nikmalarni amaliy qo'llashni o'z ichiga olganligi sababli, ma'lumotni og'zaki uzatish va eshitish orqali idrok etish usullari (og'zaki usullar: ma'ruza, hikoya qilish, suhbat va boshqalar) o'qitish usullarining birinchi guruhiga kiritilishi kerak. Ta'lim axborotini vizual uzatish va vizual idrok etish usullari (vizual usullar: illyustratsiya, ko'rgazma va boshqalar) o'quv
152
May 3, 2024
ma'lumotlarini amaliy, mehnat harakatlari va uni idrok etish orqali uzatis h usullari (amaliy usullar: mashqlar, laboratoriya tajribalari, mehnat harakatlari va boshqalar).
O'quvchining maktabdagi faoliyatida bevosita o'qitishdagi muxit ta'lim sifatining muhim tarkibiy qismi bo'lib hisoblanadi. N.Turdiyev, Y.Asadov, S.Akbarovalarning [1] fikriga ko'ra, o'quvchi darsda o'zini qulay sezsa, bu uning ish qobilyatiga va o'qishiga ijobiy ta'sir etadi. O'quvchining dars jarayonida o'zini qulay sezishi va o'quv faoliyatini ijobiy ta'sir etishi uchun axborot texnologiyalari yordamida shaxsga yo'naltirilgan yondashuvli o'qitish metodikasi muhim axamiyat kasb etadi.
Biz N.Turdiyev, Y.Asadov, S.Akbarovalarning axborot texnologiyalari ta'lim muammolarini hal qilish uchun maxsus yaratilmaganligi haqidagi fikriga qo'shilamiz, ya'ni, texnologiyalar birlamchi va didaktik mazmundan mustaqil bo'lib chiqadi. Birinchidan, qandaydir yangi texnologiya ishlab chiqiladi, so'ngra uni ta'limda qo'llash imkoniyati va maqsadga muvofiqligi masalasi hal qilinadi.
Boshqa tomondan, har qanday pedagogik muammoni hal qilishda axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanish o'z-o'zidan maqsad emas - u (haqiqatdan ham, har qanday yangilik uchun) uning yordami bilan erishilgan didaktik ta'sir bilan belgilanadi va shu nuqtadan kelib chiqadi. Ta'lim talablari birlamc hi va erishib bo'lmaydigan texnologiyalardir.
Shunday qilib, mobil ilova xizmatini tanlash uchun hal qilinishi kerak bo'lgan didaktik vazifalar doirasini aniqlash kerak. O'qituvchi uchun bu xilma - xillikda harakat qilish va matematikani o'qitishning qaysi usullari ma'lum bir mobil ilova yoki xizmat bilan bog'lanishi mumkinligini tushunish muhimdir, bu darsda didaktik vazifani amalga oshirishga imkon beradi.
Umumiy o'rta ta'lim muassasasining boshlang' ich sinflarida matematika fanini o'qitish usullarini yaratish uchun biz sinfda va sinfdan tashqari mashg'ulotlarda o'quvchilarning mustaqil ishlarini tashkil etishda foydalanish tavsiya etiladigan mobil ilovalar xizmatlarini tanlash tamoyillarining bir nechtasini ajratib ko'rsatamiz.
1. Texnologik tamoyillar:
S krossplatforma tamoyili;
S qulaylik tamoyili;
S ergonomika tamoyili;
S formatlar birligi tamoyili.
2. Uslubiy tamoyillar:
S vazifalarning o'zgaruvchanligi tamoyili;
S vazifalarning murakkabligi ortib borishiga ko'ra farqlash tamoyili;
S o'quvchilarning yosh xususiyatlarini hisobga olish tamoyili;
153
May 3, 2024
Tashkent Institute of Economics and Pedagogy Science, education, innovation: modern tasks and prospects
Ташкентский институт экономики и педагогики Наука, образование, инновации: современные задачи и перспективы
Toshkentjqisodzi;^^
S tezkor qayta aloqa tamoyili.
Keling, endi ushbu tamoyillarni batafsil k o'rib, ularning har biriga izoh berib chiqamiz.
Krossplatforma tamoyili mobil ilovalarning bir nechta apparat platformalari yoki operatsion tizimlar bilan ishlash qobiliyatidir. Masalan, o'quvchilar turli xil operatsion tizimlarga ega smartfon yoki planshetlarga ega b o'lsalar, tanlangan mobil ilova hamma uchun bir xil ishlashi kerak.
Qulaylik tamoyili mobil qurilma mobil tarmoq yoki maktab WiFi orqali Internetga kirishi kerak va ilova xizmati bepul kirish huquqiga egaligini anglatadi.
Ergonomika tamoyili mobil ilovalar interfeysi foydalanish uchun qulay bo'lishi, ekran o'lchamlariga mos kelishi muhimdir.
Formatlar birligi tamoyili shundan iboratki, axborot turli qurilmalar uchun universal ko'rinishga ega.
Vazifalarning o„zgaruvchanligi tamoyili mobil ilovalar matematik ko'nikmalarni shakllantirish va rivojlantirish uchun zarur bo'lgan turli xil o'quv topshiriqlarining etarli miqdorini o'z ichiga oladi va ko'p foydalanish imkoniyatini beradi.
Vazifalarning murakkabligi ortib borishiga ko„ra farqlash tamoyili
o'quvchiga minimal majburiy talablarni qo'yadi va murakkabroq vazifalarni hal qilish orqali uning ko'nikma va malakalarini oshirishni taklif qiladi.
O„quvchilarning yosh xususiyatlarini hisobga olish tamoyili o'quvchilarni bilish faoliyatiga jalb qilish va juftlik yoki guruhlarda ishlashni tashkil etishga yordam beradigan didaktik o'yinning ta'sirini mobil ilovaga kiritishni nazarda tutadi.
Tezkor qayta aloqa tamoyili o'quvchiga o'z ishining natijasini darhol ko'rishga, o'qituvchiga esa tahlil qilish imkonini beradi.
Quyidagi mobil ilovalar ushbu tamoyillarga javob beradi: Matific, Pythagoria, Microsoft Math, Google-disk, Plickers, Brain Test, MyScript kalkulyatori, Mathematics kabilar. Mobil ta'lim o'quv jarayonini joy va vaqtdan qat'iy nazar, tashkil etish uchun ham alohida, ham boshqa axborot-kommunikatsiya texnologiyalari bilan birgalikda mobil texnologiyalardan foydalanishni nazarda tutadi. Ta'lim turli shakllarda bo'lishi mumkin va mobil qurilmalar yordamida o'quvchilar ta'lim resurslariga kirishlari, boshqa foydalanuvchilar bilan bog' lanishlari, sinfda va sinfdan tashkari kontent yaratishlari mumkin. [5]
Ularni o'qitish usullari: o'yin usullari, amaliy usullar, reproduktiv usullar, sinf va sinfdan tashqari mashg'ulotlarda mustaqil ishlarni tashkil etishda tadqiqot usullari va nazorat usullari bilan birlashtirish mumkin. O'qituvchi mobil ilova yoki xizmatdan bir nechta o'qitish usullarida foydalanish yoki aksincha, turli mobil ilovalar va
154
May 3, 2024
xizmatlardan foydalangan holda bitta o'qitish usulini amalga oshirish imkoniyatiga ega.
Shunday qilib, sinf va sinfdan tashqari mashg'ulotlarida mustaqil ishlarni tashkil etish bo'yicha taklif etilayotgan tamoyillar va mobil ilovalar ularni fan mazmuni bilan bog'lash imkonini beradi, bu esa, o'z navbatida, umumiy o'rta ta'lim maktabi matematika fanini o'qitish metodikasini ishlab chiqish va amaliyotga tadqiq qilish imkonini beradi. Shuni ta'kidlab o'tish lozimki, matematik masala ustida ishlash jarayonida shunga intilish kerakki, har bir masala ta'lim oluvchi uchun haqiqiy bilim manbai bo'lib qolsin. Buning uchun ta'lim oluvchining diqqatini masala shartidan tafakkurini va bilish qobiliyatlarini rivojlantiradigan darajada ko'proq ma'lumotlarni olishga yo'naltirish kerak.
References / Adabiyotlar
1. Turdiyev N., Asadov Y., Akbarova S. Umumiy o'rta ta'lim tizimida o'quvchilarda kompetensiyalarni shakllantirishga yo'naltirilgan ta'lim texnologiyalari // Uslubiy qo'llanma. - Toshkent, 2017. - 167 b.
2. Новиков М.Ю. Обучение информатике в школе на основе мобильных технологий: дисс. ... канд. пед. наук: 13.00.02. - Екатеринбург, 2019.-166 с.
3. Лернер И.Я. Дидактические основы методов обучения. М: Педагогика, 1981. - 186 с.
4. Бабанский Ю. К. Педагогика. - 2-е изд. - М.: Просвещение, 1988. - 479 с.
5. Arifova M.U. Umumiy o'rta ta'lim muassasalarida matematika va geometriya fanlarini o'qitishda mobil ilovalardan foydalanishning afzalliklari. "Ekonomika i sotsium" №6(97)-1, 2022.
155
May 3, 2024
