Научная статья на тему 'БОШЛАНҒИЧ ТАЙЁРГАРЛИК БОСҚИЧИДА ШУҒУЛЛАНУВЧИ ЎСМИР ЕНГИЛ АТЛЕТИКАЧИЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИ ДИНАМИКАСИ'

БОШЛАНҒИЧ ТАЙЁРГАРЛИК БОСҚИЧИДА ШУҒУЛЛАНУВЧИ ЎСМИР ЕНГИЛ АТЛЕТИКАЧИЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИ ДИНАМИКАСИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
52
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
ЭТАП НАЧАЛЬНОЙ ПОДГОТОВКИ / ЮНЫЕ ЛЕГКОАТЛЕТЫ / СИЛА / СКОРОСТЬ / СКОРОСТНО-СИЛОВЫЕ КАЧЕСТВА / ВЫНОСЛИВОСТЬ / ЛОВКОСТЬ / ГИБКОСТЬ

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Абдуллаев М.Ж.

В настоящей статье даны результаты проведенных исследований по определению возрастной динамики развития силовых, скоростно-силовых качеств, быстроты и выносливости юных легкоатлетов 10-12 лет, занимающихся на этапе начальной подготовки.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «БОШЛАНҒИЧ ТАЙЁРГАРЛИК БОСҚИЧИДА ШУҒУЛЛАНУВЧИ ЎСМИР ЕНГИЛ АТЛЕТИКАЧИЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИ ДИНАМИКАСИ»

М.Ж.АБДУЛЛАЕВ, БухДУ, БУХОРО

БОШЛАНГИЧ ТАЙЁРГАРЛИК БОСКИЧИДА ШУГУЛЛАНУВЧИ УСМИР ЕНГИЛ

АТЛЕТИКАЧИЛАРНИНГ ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИ ДИНАМИКАСИ

Аннатоция. В настоящей статье даны результаты проведенных исследований по определению возрастной динамики развития силовых, скоростно-силовых качеств, быстроты и выносливости юных легкоатлетов 10-12 лет, занимающихся на этапе начальной подготовки.

Ключевые слова: этап начальной подготовки, юные легкоатлеты, сила, скорость, скоростно-силовые качества, выносливость, ловкость, гибкость.

Долзарблиги. Ватанимизда спортга булган эътибор кундан-кунга ривожланиб бормокда [1]. Спортчи ёшларимиз нуфузли халкаро мусобакаларда катор соврин-ларнинг сохибига айланиб боришмокда. Айникса, ёшларимизнинг эришган ютуклари яккакураш спорти турларида сезиларли даражада купаймокда. Шу жумладан, енгил атлетика спортида хам Узбекистон байрогини жахон спорт сахналарида баланд кутаришига уз хиссаларини кушган спортчиларимиз талайгина. Бу эса ёшларимиз орасида енгил атлетикани кенг таркалишига ва уларнинг енгил атлетика спортига кизикишларини жадал ривожланишига туртки бермокда. Бугунги кунда жисмоний тарбия ва спортни оммавийлаштириш дунё хамжамиятида ижтимоий сиёсатнинг мухим йуналишларидан бири этиб белгиланган. Бу сохада эришилган ютуклар мамлакатни дунёга танитади, барча юртдошларга гурур-ифтихор багишлайди.

Таъкидлаш жоизки, жахонда болалар ва усмирлар спортини ривожлантиришда иктидорли болаларни спортга жалб этиш, уларнинг спорт махоратини тарбиялаб етиштириш, психологик холатини бахолаш, организмнинг морфофункционал курсаткичларининг ривожланиш даража-сини аниклаш, жисмоний, техник-тактик тайёргарлигини оширишда кулланила-диган восита ва методларни амалиётга татбик этиш, укув-машгулотларни илмий асосда ташкил килиш юзасидан куплаб илмий тадкикот ишлари олиб борилган [Э.Р.Андрис, РДДудратов, 1998; В.Г.Никитушкин, Н.Н.Чесноков,

В.Б.Зеличенко, Б.Ф.Прокудин, 2004; Н.Г.Озолин, Д.П. Марков, 2002,

В.Б.Попов, Ф.П.Суслов, Г.Н.Германов, 1999]. Х,озирги вактда спорт натижа-ларининг жадал усиши мазкур сохдда замон талабларига жавоб берадиган укув-машгулотларни тизимини оптимал-лаштиришнинг замонавий восита ва усулларини излаб топиш талабини куймокда.

Тадкикотнинг максади - бошлангич тайёргарлик боскичида шугулланувчи усмир енгил атлетикачиларнинг умумий жисмоний тайёргарлиги динамикасини аниклаш.

Тадкикотнинг вазифалари: усмир енгил атлетикачиларни тайёрлашнинг бугунги кундаги муаммоларини урганиш.

Усмир енгил атлетикачиларни умумий жисмоний тайёргарлигининг ёшга хос динамикасини аниклаш.

Тадкикотнинг усуллари: илмий-услубий адабиётлар тахлили, сухбат, педагогик кузатув, педагогик тестлаш, математик статистик тахлил.

Тадкикотни ташкиллаштириш: Бухоро шахар 1-сон болалар ва усмирлар спорт мактабида хамда спортнинг уйин турлари ва енгил атлетика буйича ихтисослаштирилган болалар ва усмирлар спорт мактабларида бошлангич тайёргарлик боскичида шугулланувчи 10-12 ёшли енгил атлетикачиларнинг укув-машгулотлар жараёнида утказилди. Тажриба синовларида 104 нафар усмир енгил атлетикачилар иштирок этди.

Бошлангич тайёргарлик боскичида шугулланувчи 10-12 ёшли болаларнинг жисмоний тайёргарлик даражасини аниклаш юзасидан утказилган тажриба натижалари 1-жадвалда келтирилган.

Усмир енгил атлетикачиларнинг умумий жисмоний тайёргарлик даражаси

куйидаги натижаларга: 10 ёшли угил спротчиларнинг тезлик сифати ривожла-

болалар юкори стартдан 30 м.га югуриш ниши киёсий солиштирилганда

буйича уртача натижага мос равишда курсаткичлар орасида статистик фарклар

6,8±0,2 с.ни, 11 ёшлиларда 6,7±0,2 с.ни ишончлилиги (р>0,05) га тенг. ташкил килди, мазкур ёшдаги

1-жадвал.

10-12 ёшли енгил атлетикачи ^ил болаларнинг жисмоний тайёргарлиги динамикаси

[п=104]

Т/ р Курсаткичлар 10 ёш 11 ёш 12 ёш 10-11 ёш 11-12 ёш 10-12 ёш

х ±а х ±а х ±а 1 р 1 р 1 р

1 Юкори стартдан 30 м.га югуриш, (с) 6,8±0,2 6,7±0,2 6,4±0,6 0,45 >0,05 0,02 >0,05 0,31 >0,05

2 3*10 м мокисимон югуриш, (с) 9,0±0,4 8,8±0,3 8,5±0,2 0,48 >0,05 1,29 >0,05 1,84 >0,05

3 Юрган холатда 60 м.га югуриш, (с) 9,6±0,3 9,4±0,7 9,2±0,6 0,48 >0,05 1,29 >0,05 0,87 >0,05

4 Тулдирма тупни улоктириш (1 кг), (метр) 5,2±0,3 5,9±0,4 6,8±0,8 1,94 >0,05 1,80 >0,05 2,21 <0,05

5 Турган жойдан узунликка сакраш, (см) 157,2±2,2 168,4±7,8 180,2±9,4 1,41 >0,05 1,50 >0,05 2,50 <0,05

6 Турган жойда уч хатлаб сакраш (см) 540±25,4 560±23,1 566±21,4 1,41 >0,05 1,50 >0,05 1,50 >0,05

7 Тик турган холда олдинга эгилиш, (см) 5,7±1,2 5,9±1,1 6,2±1,9 1,38 >0,05 1,62 >0,05 2,12 <0,05

8 Баланд турникда тортилиш, (марта) 3,5±0,6 4,4±0,8 5,4±0,9 1,15 >0,05 1,21 >0,05 2,19 <0,05

9 Тушаётган чизгични ушлаш, (см) 20,9±2,2 19,8±0,5 18,6±0,5 0,49 >0,05 2,06 <0,05 2,13 <0,05

10 6-дакикали югуриш, (м) 855,5±10,3 900,8±8,5 1117,3±9,2 3,28 <0,05 29,7 <0,001 18,1 <0,001

10-12 ёшли енгил атлетикачиларнинг чакконлик сифатини ривожланишининг ёшга хос динамикасини аниклаш юзасидан утказилган педагогик тестлаш натижалари куйидагича булди. Унга кура 10 ёшли енгил атлетикачилар 3*10 метрга мокисимон югуриш буйича мос равишда уртача 9,0±0,4 с.ни, 11 ёшлилар уртача 8,8±0,3 с.ни, 12 ёшлилар эса мос равишда уртача 9,5±0,6 с.ни ташкил этди. Курсаткичлар орасида статистик фарклар ишончлилиги (р>0,05) га тенг.

Бошлангич тайёргарлик боскичида шугулланувчи 10, 11, 12 ёшли спортчилар уртасида 1 кг.ли тулдирма тупни улоктириш буйича утказилган педагогик тестлаш натижалари уртача 5,2±0,3 м.ни, 5,9±0,4 м.ни 6,8±0,8 м.ни ташкил этди.

10-12 ёшли спортчиларнинг эгилувчанлик сифатининг ривожланганлик даражасини аниклаш максадида утказил-ган педагогик тестлаш натижалари куйидаги маълумотларни берди. Унга кура 10 ёшлиларда уртача 5,7±1,2 см.ни, 11 ёшлиларда эса мос равишда уртача 5,9±1,1 см.ни ташкил килди. 12 ёшли угил болаларнинг тик турган х,олда олдинга эгилиш уртача 6,2±1,8 см.ни ташкил килиб, 10-11-12 ёшлилар орасидаги статистик фарклар ишончлилиги (р>0,05; р>0,05; р<0,05) га тенг.

6 дакикали югуриш буйича утказилган педагогик тестлаш натижалари 10 ёшли угил болаларда мос равишда уртача 855,5±10,3 м.ни, 11 ёшлиларда уртача 900,8±8,5 м.ни, 12 ёшли угил

болаларда эса 1117,3±9,2 м.ни ташкил этди.

Турган жойидан узунликка сакраш назорат машки буйича 10 ёшли угил болалар уртача 157,1±2,5 см.ни, 11 ёшда 168,0±5,1 см.ни ташкил этди 12 ёшлиларда уртача 180,1±5,3 см.ни ташкил килиб, 1112 ёш орасида уртача t=1,64 фарк килди. 10 ёшли угил болалар баланд турникда тортилиш буйича кайд этган натижалари уртача 3,5±0,6 мартани, 11 ёшда 4,4±0,8 мартани ташкил килди, курсаткичлар орасида статистистик фарклар ишонч-лилиги (t=0,75; р>0,05) га тенг.

Хулоса. Илмий-услубий адабиётлар тахлили ва бошлангич тайёргарлик боскичида шугулланувчи енгил атлетика-чиларнинг укув-машгулотлар жараёнида утказилган педагогик кузатишлар натижасида мазкур спорт тури билан шугулланувчиларнинг ёш хусусиятини инобатга олган холда уларнинг жисмоний, техник-тактик ва психологик тайёргар-

лигида оптимал восита ва усулларни ишлаб чи;иш зарурати мавжудлигидан далолат бермокда.

Бошлангич тайёргарлик боскичида шугулланувчи усмир енгил атлетикачи-ларнинг жисмоний тайёргарлигининг ёшга хос динамикасини аниклаш юзасидан утказилган педагогик тестлаш натижа-ларига кура тезлик, чакконлик, тезкор-куч, куч, чидамлилик ва бошка сифатларнинг ривожланиши киёсий солиштирилганда курсаткичлар орасида статистик фарклар ишончлилиги (р>0,05) га тенг.

Юкорида утказилган тажриба-лардан олинган натижаларга таянган холда бошлангич тайёргарлик боскичида шугулланувчи усмир енгил атлетикачи-ларни укув-машгулотлар самарадорлигини оширишда хозирги замон талабларига тулик жавоб берадиган машгулот методларини ишлаб чикиш талабини куймокда.

Адабиётлар

1. Узбекистон Республикасининг 2015 йил 4 сентябрдаги "Жисмоний тарбия ва спорт тугрисида"ги УР^-394-сон ^онуни

2. Андрис Э.Р., ^удратов РД. Енгил атлетика. - Тошкент. УзДЖТИ, 1998. - 126 б.

3. Никитушкин В.Г., Чесноков Н.Н., Зеличенко В.Б., Прокудин Б.Ф. Легкая атлетика. - Москва. Советский спорт, 2004. .

4. Озолин Н.Г., Марков Д.П. Легкая атлетика. Учебник для институтов физической культуры. 2-е изд., - Москва. 2002.

5. Попов В.Б., Суслов Ф.П., Германов Г.Н. Легкая атлетика для юношества. Учеб.-метод. пособие для тренеров ДЮСШ, СДЮШОР, УОР: Рек. Рос. Федерацией лег. атлетики. -М.: 1999.

М.Ж.Абдуллаев

Мазкур маколада бошлангич тайёргарлик боскичида шугулланувчи 10-12 ёшли енгил атлетикачиларнинг куч, чакконлик, чидамлилик, тезкор-куч ва тезлик сифатларининг ёшга хос динамикасини аниклаш юзасидан утказилган тажриба натижалари келтирилган.

In this article, the results of the conducted studies to determine the age dynamics of the development of strength, speed-strength qualities, speed and endurance of young athletes of 10-12 years engaged in the initial training phase are given.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.