Научная статья на тему 'БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚУВЧИЛАРИНИНГ ДАРСДАН ТАШҚАРИ ВАҚТЛАРИДА СОҒЛОМЛАШТИРУВЧИ СКАНДИНАВЧА ЮРИШ МАШҚИНИ ҚЎЛЛАШ САМАРАДОРЛИГИ'

БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚУВЧИЛАРИНИНГ ДАРСДАН ТАШҚАРИ ВАҚТЛАРИДА СОҒЛОМЛАШТИРУВЧИ СКАНДИНАВЧА ЮРИШ МАШҚИНИ ҚЎЛЛАШ САМАРАДОРЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
45
15
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
СКАНДИНАВЧА ЮРИШ / БОШЛАНғИЧ ТАЙЁРГАРЛИК / СОғЛОМ ҲАЁТ / ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК / ФУНКЦИОНАЛ ТАЙЁРГАРЛИК

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Керимов Ф.А., Азизов М.М.

Мазкур мақолада бошланғич синф ўқувчиларининг дарсдан бўш вақтларидан унумли фойдаланиш мақсадида соғломлаштирувчи Скандинавча юришни қўллаш ҳамда унинг ўқувчилар саломатлигига ижобий таъсири хақида сўз борган.В этой статье было упомянуто об использовании оздоравливающей скандинавской ходьбы для продуктивного использования свободного времени учащихся начальной школы, а также о ее положительном влиянии на здоровье учащихся.In this article, it was mentioned about the use of healthy Nordic walking for the productive use of free time of elementary school students, as well as its positive impact on the health of students.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚУВЧИЛАРИНИНГ ДАРСДАН ТАШҚАРИ ВАҚТЛАРИДА СОҒЛОМЛАШТИРУВЧИ СКАНДИНАВЧА ЮРИШ МАШҚИНИ ҚЎЛЛАШ САМАРАДОРЛИГИ»

Олиб борган тадкикотимиздан умумий хулоса килиб шуни таъкидлашимиз жоизки, УзДЖТ-СУнинг "СКУФ" жамоаси 2021 йил 29-маротаба утказилган "Узбекистон республикаси мустакил-лик кубоги" мусобакаларининг сархисобига кура 2-уринига сазовар булди.

Детско-юношеский спорт

Адабиётлар:

1. Железняк Ю. Д., Портнова Ю. М. Спортивные игры: техника, тактика, методика обучения: учеб. для студ. высш. пед. учеб. завед. - 2-е изд., стер. - М.: Академия, 2004. - 520 с.

2. Айрапетянц, Л. П. Спортивные игры: техника, тактика, тренировка / Л. Р. Айрапетянц, М. А. Годик. - Ташкент, 1991. - 156 с.

3. Игнатьева, В. Я. Подготовка гандболистов на этапе высшего спортивного мастерства: учеб. пособие /В. Я. Игнатьева, В. И. Тхорев, И. В. Петрачева; под ред. В. Я. Игнатьевой. - М.: Физическая культура, 2005. - 276 с.

4. Дервиш К.А. Измерение и оценка и анализ игры по гандболу. Египет. 2002. 273 с.

Педагогика фанлари доктори,

профессор

Ф.А. КЕРИМОВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университета Чирчи^ ша^ри, Узбекистон

Таянч доктарант М.М. АЗИЗОВ2

2Наманган давлат университети Наманган шахри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун:

mirzohid.azizov@bk.ru

БОШЛАНГИЧ СИНФ УЦУВЧИЛАРИНИНГ ДАРСДАН ТАШКДРИ ВАДТЛАРИДА СОГЛОМЛАШТИРУВЧИ СКАНДИНАВЧА ЮРИШ МАШ^ИНИ ЦУЛЛАШ САМАРАДОРЛИГИ

Аннотация

Annotation

В этой статье было упомянуто об использовании оздоравливающей скандинавской ходьбы для продуктивного использования свободного времени учащихся начальной школы, а также о ее положительном влиянии на здоровье учащихся.

Ключевые слова: скандинавская ходьба, элементарная подготовка, здоровый образ жизни, физическая подготовка, функциональная подготовка.

Мазкур маколада бошлангич синф укувчиларининг дарсдан буш вактларидан унумли фойдаланиш максадида согломлаштирувчи Скандинавча юришни куллаш хдмда унинг укув-чилар саломатлигига ижобий таъсири хакида суз борган.

Калит сузлар: скандинавча юриш, бошлангич тайёргарлик, соглом цаёт, жисмоний тай-ёргарлик, функционал тайёргарлик.

In this article, it was mentioned about the use of healthy Nordic walking for the productive use of free time of elementary school students, as well as its positive impact on the health of students.

Key words: Nordic walking, elementary training, healthy lifestyle, physical fitness, functional training.

CM

о

CM Ю

ro та t О ü w

Долзарблиги. Мамлакатимизда жисмоний тарбия ва спорт давлат сиёсатининг устувор вазифасига айланиб, миллат генофондини такомиллаштириш, ёш авлодни юксак жисмоний ва интеллектуал са-лохиятга эга этиб тарбиялаш воситаси сифатида миллий истиклол гояларини таргиб этишда страте -гик ахамиятга эга булган энг мухим соха сифатида фойдаланилмокда.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги "2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта усту-вор йуналиши буйича харакатлар стратегияси"нинг ПФ-4947-сонли фармони, 2018 йил 14 августдаги "Ёшларни маънавий- ахлокий ва жисмонан баркамол этиб тарбиялаш, уларга таълим-тарбия бериш тизи-мини сифат жихатидан янги боскичга кутариш чо-ра-тадбирлари тугрисида"ги ПК^-3907-сонли карори, Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 5 сентябрдаги "Халк таълимини бошкариш тизимини такомиллаштириш буйича кушимча чора-тадбирлар тугрисида"ги Пф-5538-сонли фармони, карорлари-дан маълумки ёшларга айникса жисмоний тарбия ва спортни ривожлантиришга каратилаётган юксак этибордан далолат беради. [1,2]

Махаллий ва хорижий олимларнинг илмий-ус-

лубий адабиётларини урганиш ва тахлил килиш шуни курсатадики, согломлаштириш йуналишидаги жисмоний тарбия муаммоларига багишланган куплаб илмий тадкикотлар мавжуд, хусусан, Г.В.Жулин, И.А.Кошбахтиев, Д.Д.Шарипов, Л.И.Лубишов, Т.С. Усманходжаев ва бошкалар.

Согломлаштириш йуналишидаги жисмоний тарбия дарсларини ташкил этиш муаммолари М.В.Зверева, А.М.Козин, Л.В.Смурыгина, И.А.Сен-никова, А.Г.Уедрин, Т.А.Даминова, Б.Т.Халматова ва бошкалар.

Бошлангич синф укувчиларининг жисмоний тайёргарлигида ёш хусусиятларини тахлил килиш О.В.Гончарова, В.И.Лях, В.А.Эрмаков, А.Н.Каинов, Т.Г.Сулимова, А.Ю.Фаррахова, И.Г.Дукальский, В.П.Губа, А.А.Гужаловский ва бошкалар асарлари асосида амалга оширилди. [3,4]

Бошлангич синф укувчилари жисмоний тарбия-сининг хозирги боскичида асосий вазифалар соглом турмуш тарзини шакллантириш, уларнинг саломатли-гини мустахкамлаш, жисмоний тарбиянинг мавжуд, замонавий технологияларидан фойдаланган холда жисмоний ривожланиш ва хар тонмонлама жисмоний тайёргарликнинг эришилган даражасини ошириш ва саклаб колиш хисобланади. [9]

Детско-юношеский спорт

Тадкикотнинг максади. Умумтаълим мактаби бошлангич синф уцувчиларининг дарсдан буш вацт-ларида скандинавча юриш воситасидан фойдаланган холда хар томонлама гармоник ривожланиши ва тайёргарлик даражасини мустахкамлашдан иборат.

Тадкикотнинг вазифалари:

Жисмоний тарбия машгулотларини утказиш хусу-сиятларини урганиш ва бошлангич синф уцувчилари-нинг саломатлик даражаси, морфо-функционал хола-ти ва жисмоний тайёргарлиги даражасини бахолаш.

Бошлангич синф уцувчиларининг дарсдан ташца-ри вацтларида скандинавча юриш воситаларидан фойдаланиш методикасини асослаш.

Бошлангич синф уцувчилари жисмоний сифат-ларни ривожлантириш таъсирига цараб, скандинавча юриш воситалари таснифини ишлаб чициш.

Бошлангич синф уцувчилари билан скандинавча юришдан фойдаланган холда жисмоний ва функционал тайёргарлик курсаткичлари самарадорлигини ошириш.

Тадкикот усуллари: Илмий-услубий адабиётлар-ни тахлил цилиш ва умумлаштириш; педагогик тест; тиббий ва биологик усуллар; педагогик эксперимент; математик статистика усуллари.

Тадкикотни ташкиллаштириш. Педагогик тадцицотда Наманган вилояти Турацургон тумани-даги 2-сон ва 7-сонли умумтаълим мактабларида бошлангич синф уцувчилари (4 синф уцувчилари, жами 10 ёшдаги 72 нафар уцувчи, улардан 36 нафари угил болалар ва 36 нафари циз болалар) цатнашдилар. Тадцицотнинг барча цатнашчилари (п=144 ) икки гу-рухга: ("ТЖ") тажриба ва ("НГ") назорат гурухларига ажратилди. Икки гурухда хам болалар сони бир хил (п= 72) булди.

Бошлангич синф уцувчиларини жисмоний тай-ёргарлик даражасини аницлашда биз томонимиздан ишлаб чицилган, хамда Адлия вазирлиги хузуридаги Интелектуал мулк агентлиги томонидан ДГУ 11872 рацами билан руйхатдан утган "Skan.Xod" компютер дастуридан фойдаландик.

Тадкикот натижалари ва унинг мухокамаси: Педагогик тадцицот бошида текшираётган НГ ва ТГ уртасида утказилган статистик солиштиришларнинг аввалги холати буйича хеч цандай фарцлар йуцлигини курсатди.

Назорат гурухида 30 метр масофага юцори старт-дан югуриш буйича уртача курсаткич 6,01±0,54 сония, тажриба гурухида эса 6,1±0,58 сония, ишон-члилик (1=1,35; р>0,05). Арцонда 1 дацица давомида сакраш назорат гурухида натижалари 58,1±6,6 марта, тажриба гурухида эса 58,5±6,5 марта, ишончлилик (р>0,05). Тезкорлик сифати буйича, гурухлар бир хил эканлигидан далолат беради.

Кейинги курсаткич 3х10 метр масофага моксимон югуриш буйича биз цуйидагиларни кузатдик: назорат гурухи моксимон югуриш буйича курсатган натижалари 11,1±1,37 сония, тажриба гурухида эса 11,2±1,46 сония, ишончлилик (1=0,6; р>0,05). Полга утириб скандинавия таёцчасини ушлаган холатда олдинга эгилиш синови, НГ 7,02±0,69 марта, тажриба гу-

рухида 7,1±0,84 марта, ишончлилик (1=1,14; р>0,05).

Турган жойидан узунликка сакраш машцида назорат гурухи курсаткичлари 112±9,8 см, тажриба гурухида эса 114±10,8 см, ишончлилик (1=1,87; р>0,05). Бу курсаткичлар шундан далолат берадики, тажриба ва назорат гурухлари орасида куч сифатлари деярли тенг.

Полга таянган холатда цулларни букиб ёзиш, бу ерда хам биз шуни кузатдик, назорат гурухида бу курсаткич 15,08±1,68 марта, тажриба гурухида эса 15,3±1,61 марта, ишончлилик (1=0,94; р>0,05). Турникда тортилиш, ушбу назорат машци бизга цуйидагиларни аницлашимизга ёрдам берди. Хусу-сан назорат гурухида бу курсаткич 4,16±0,52 марта, тажриба гурухида эса 4,25±0,57 марта, ишончлилик (1=1,40; р>0,05). Бу хам ушбу курсаткичлар орасида ишончли статистик фарцлар йуц эканлигини аницлаб берди (1-жадвалга царанг).

1-жадвал

Педагогик тад^и^от бошида текширилаётган бошлангич синф ТГ ва НГ ларининг жисмоний тайёргарлик курсаткичлари статистик та^лили

Т/р Синов турлари Назорат гурухи п=72 Тажриба гурухи п=72 Фарк 1 Р

х±а V % х±а V %

1 30 м. масофага юцори стартдан югуриш, (сония) 6,01±0,54 8,98 6,1±0,58 9,50 0,09 1,35 р>0,05

2 Арцонда сакраш (1 дац. давомида) (марта) 58,1±6,6 11,35 58,5±6,5 11,14 0,4 0,51 р>0,05

3 Моксимон югуриш 3х10 м. (сония) 11,1±1,37 12,34 11,2±1,46 13.03 0,1 0,6 р>0,05

4 Полга утириб скандинавия таёцчасини ушлаган холатда олдинга эгилиш. (марта) 7,02±0,69 9,82 7,1±0,84 11,83 0,08 1,14 р>0,05

5 Турган жойидан узунликка сакраш (см) 112±9,8 8,75 114±10,8 9,47 2 1,87 р>0,05

6 Полга таянган холатда цулларни букиб ёзиш (марта) 15,08±1,68 11,14 15,3±1,61 10,52 0,22 0,94 р>0,05

7 турникда тортилиш (цизлар учун паст турникда) (марта) 4,16±0,52 12,5 4,25±0,57 13,41 0,09 1,40 р>0,05

8 Скандинавия таёцчасига таянган холатда утриб туриш (марта) 35,1±3,71 10,56 34,3±3,45 10.05 0,8 1,90 р>0,05

9 400 м.га скандинавча юриш (сония) 242,5±23,2 9,58 250,3±24,8 9,90 7,8 1,95 р>0,05

10 12 дацицалик скандинавча юриш (метр) 1115,3±118,2 10,60 1082,7±110,4 10,19 32,6 1,19 р>0,05

туриш НГ бу курсаткич 35,1±3,71 марта, ТГ да эса 34,3±3,45 марта, ишончлилик (1=1,90; р>0,05). 400 м га скандинавча юриш НГ да 242,5±23,2 сония, ТГ да эса 250,3±24,8 сония, (1=1,95; р>0,05). Сунгги назо-рат курсаткичи 12 дацицалик скандинавча юриш НГ да 1115,3±118,2 метр, ТГ да эса 1082,7±110,4 метр, ишончлилик (1=1,19; р>0,05). Сунгги икки назорат турида натижалар жуда паст чицди, бу эса уцувчилар-нинг скандинавча юриш буйича хеч цандай тушун-чага эга эмасликларидан далолат беради.

Тажриба давомида шуни кузатдикки, утган вацт мобайнида, дарсдан буш вацтларини анъанавий тарзда утказиб келган назорат гурухида барча кур-саткичлар дастлабки олинган натижаларга нисбатан узгарган булса, тажриба гурухига мансуб синалувчи-ларнинг барча курсаткичларида сезиларли фарцлар борлиги кузатилди.

НГ ва ТГ ларда утказилган тестлаш натижалари тажриба якунига келиб, жадвал куринишда янада равшан кузга ташланди. Педагогик тажриба якунида текширилаётган ТГ ва НГ гурухларининг жисмоний тайёргарлик курсаткичлари циёсий статистик тахли-ли 2 - жадвалда келтирилган

см о см ю

го га

0 а ю

1

с го

Масалан 30 м. масофага юкори стартдан югуриш НГ да тадк;ик;от бошида 6,01±0,54 сония, тадк;ик;от якунида эса 5,86±0,41 сонияни, яъни 0,15 сонияга узгарди (1=1,84 р>0.05). Ушбу курсаткич буйича ишончли фарклар аникланмади (2- жадвалга каранг).

2 - жадвал.

Бошлангич синф тажриба ва назорат гуруфшрининг педагогик тажриба бошида ва якунида жисмоний тайёргарлик курсаткичлари буйича тестлаш натижалари (п=144)

Синов турлари Гурух Тажрибадан аввал Тажрибадан кейин Фарк 1 Р

х±я V % х±я

30 м. масофага юкори стартдан югуриш, (сония) НГ б,01±0,54 8,98 5,86±0,41 7,19 -0,15 1,84 >0.05

ТГ б,1±0,58 9,50 5,56±0,52 9,35 -0,54 5,88 <0.001

Арконда сакраш (1 дак давомида) (марта) НГ 58Л±6,6 11,35 61,2±7,5 12,19 +3,1 2,60 <0.05

ТГ 58,5±б,5 11,14 64,7±7,2 11,12 +6,2 5,29 <0.001

Моксимон югуриш 3x10 м. (сония) НГ 11Л±1,37 12,34 10,7±1,19 11,12 -0,4 1,84 >0.05

ТГ 11,2±1,4б 13.03 10,3±1,30 12,62 -0,9 3,86 <0.001

Полга утириб Скандинавия таёкчасини ушлаган холатда олдинга эгилшп. (марта) НГ 7,02±0,69 9,82 7,4±0,80 10,81 +0,38 2,77 <0.01

ТГ 7,1±0,84 11,83 8,3±0,91 10,96 +1,2 8,14 <0.001

Турган жойидан узунликка сакраш (см) НГ 112±9,8 8,75 115,3±10,6 9,48 +3,3 1,84 >0.05

ТГ 114±10,8 9,47 121,2±11,4 9,40 +7,2 3,78 <0.001

Полга таянган холатда кулларни букиб ёзиш (марта) НГ 15,08±1,68 11,14 15,77±1,89 10,48 +0,69 2,26 <0.05

ТГ 15,3±1,61 10,52 16,52±1,80 10,89 +1,22 4,25 <0.001

Турникда тортилиш (марта) НГ 4Л6±0,52 12,5 4,33±0,61 14,18 +0,17 1,76 >0.05

ТГ 4,25±0,57 13,41 4,44±0,63 14,18 +0,28 2,90 <0.001

Скандинавия таёкчасига таянган холатда утириб туриш (марта) НГ 35,1±3,71 10,56 36,8±3,91 10,61 +1,7 2,60 <0.05

ТГ 34,3±3,45 10.05 38,8±4,3 11,08 +4,5 6,81 <0.001

400 м га скандинавча юриш (сония) НГ 242,5±23,2 9,58 230,4±22,5 11,25 -12,1 3,14 <0.01

ТГ 250,3±24,8 9,90 219,1±23,9 10,90 -31,2 7,77 <0.001

12 дакикалик скандинавча юриш (метр) НГ 1115,3±118,2 10,60 1168,2± 122,1 10,45 +52,9 2,6 <0.05

ТГ 1082,7± 110,4 10,19 1210,2±130,1 10,75 +127,5 6,21 <0.001

ТГ да 30 м. масофага юкори стартдан югуриш буйича тадк;ик;от бошида 6,1±0,58 сонияни ташкил этган булса, тадк;ик;от якунига келиб ушбу курсаткич 5,56±0,52 сонияга узгарди, яъни натижани 0,54 сонияга яхшилашга эришилди (1=5,88; р>0.05) ТГ даги фарклар статистик юкори ва ишончли эканлигини курсатди.

Кейинги курсаткич арконда 1 дак;ик;а давомида сакраш буйича НГ да тадк;ик;от аввалида 58,1±6,6 марта, тадк;ик;от якунида эса 61,2±7,5 мартага яъни

3.1 мартага ортди (1=5,88 ва статистик ишончсиз р>0.05) га тенг булди. ТГ да эса ушбу курсаткич муофик; равишда 58,5±6,5 мартани, тажриба якунида эса ушбу курсаткич 64,7±7,2 мартани ташкил этиб

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

6.2 мартага ошди (1 - расмга каранг).

и Тажрибадан аввалги курсаткичлар В Тажрибадан кейинги курсаткичлар

Курсаткичлар фарки

СО 1- раем. Бошлангич синф тажриба ва назорат гуруфгарининг 30 метр га

О) югуриш курсаткичлари педагогик тажриба бошида ва якунида узгариш

"С фарк,ини ифодаловчи диаграмма

0

О- НГ да 3x10 м. га моксимон югуриш тадк;ик;от

1 бошида 11,1 ±1,3 7 сонияга тенг булса, тадк;ик;от

^ якунида 10,7±1,19 сонияни ташкил этди (1=1,84 ва ц_

Детско-юношеский спорт

статистик ишончсиз р>0.05). ТГ да мазкур курсаткич тадк;ик;от бошида 11,2±1,46 сония, тадк;ик;от якунида эса 10,3±1,30 сония билан ифодаланди (1=3,86 ва статистик ишончли р>0.001).

Турникда тортилиш НГ да тажрибадан аввал 4,16±0,52 марта билан ифодаланган булса, тажрибадан якунида 4,33±0,61 мартани ташкил этиб, 0,17 мартага усди холос (1=1,76 ва р<0.05). ТГ да эса бу курсаткичлар тажрибадан аввалида 4,25±0,57 марта, тажриба якунига келиб 4,44±0,63 мартани ташкил этиб, усиш фарки статистик ишончли булиб 2,90 мартага ортди статистик фарклар ишончли (1=0,28 ва р<0.001).

Скандинавия таёкчасига таянган холатда утириб туриш буйича НГда тажриба бошида 35,1±3,71 мартани ташкил этган булса, тажриба сунггига келиб уларнинг уртача курсаткичлари 36,8±3,91 мартага етиб, 1,7 мартага усди (1=2,60 ва р<0.05). Ушбу курсаткич буйича ТГда тажриба бошида 34,3±3,45 марта, тажрибадан сунг 38,8±4,3 мартани ташкил этиб, 4,5 мартага ошди, усиш суръати сезиларли, (1=6,81 ва р<0.001) статистик ишончли.

"Купер тести" буйича олинган натижалар шуни курсатадики, НГда тажрибадан аввал 1115,3± 118,2 метр, тажриба якунида эса 1168,2± 122,1 метрни ташкил этди, ёки чидамкорликнинг усиш суръати статистик ишончсиз булиб 52,9 метрга тенг (1=2,6 ва р<0.05) булди. ТГда эса ушбу курсаткич тажрибадан олдин 1082,7±110,4 метр булса, тажрибадан якунига келиб 1210,2±130,1 метрга яхшиланди, ёки чидамкорлик усиш суръати статистик ишончли 127,5 метрни (1=6,21 ва р<0.001) ташкил этди (2 - расмга каранг).

Тажрибадан Тажрибадан Курсаткичлар аввлл кейин фарки

2 - раем. Бошлангич синф тажриба ва назорат гуруфшрининг Скан. таёк,часини ушлаган ^олда утириб туриш курсаткичлари педагогик тажриба бошида ва якунида узгариш фарк,ини ифодаловчи диаграмма

400 м.га скандинавча юриш буйича куйидагилар аникланди: Мазкур юриш буйича НГ тажриба бошида 242,5±23,2 сония натижа курсатган булса, тажриба якунига келиб 230,4±22,5 сонияни ташкил этди. Усиш курсаткичи 12,1 сонияга яхшиланди (1=3,14 ва р<0.01). Ушбу юриш буйича ТГда тажриба бошида 250,3±24,8 сония, тажрибадан сунг эса 219,1±23,9 сонияга яхшиланди, ёки усиш суръати 31,2 сонияга яхшиланган, статистик ишончли (1=7,77 ва р<0.001) усди.

Хулоса. Бошлангич синф укувчиларини даредан таищари буш вактларида скандинавча юришни куллаш буйича утказилган тадк;ик;от натижалари куйидаги хулосаларни кайд этиш имконини берди:

Детско-юношеский спорт

1. Илмий-услубий адабиётларни урганиш ва тадлил натижаларига кура бугунги кунда ушбу скандинавча юришдан катта ёшли инсонлар уз саломатли-гини мустадкамлашда фойдаланишлари аницланди. Болаларни жисмоний ривожлантириш ва тайёргарлик даражасини мустадкамлаш буйича етарлича илмий тадцицотларга асосланган адабиётлар етишмаслиги тадцицот жараёнида аницланди.

2. Болаларнинг дар томонлама ривожланишида скандинавча юриш, уларни организмига ижобий таъсир курсатади. Машгулот жароёнларида жародат-ланиш хавфи деярли йуц. Скандинавча юриш, оддий юришга нисбатан мускулларнинг (90%гача) ишлаши-ни таъминлайди. Бутун тана даракатда иштирок эта-ди, оёц, цорин, думба, орца ва цулларнинг энг мудим мускуллари фаол ишлаши шугулланиш баробарида таъминланиши кузатилди.

3. Махсус таёцлар туфайли юцори елка камари мускулларига юклама тушади, бу эса оёц мускуллари юкини камайишига ёрдам беради. Бундан ташцари: юрак-цон томир тизими фаолиятини такомиллашти-риш, ортицча вазнни камайтириш, депрессияни олдини олиш, жисмоний иш фаолиятини ошириш ва саломатликни мустадкамлаш, дар томонлама жисмоний ривожлантириш ва жисмоний тайёргарлик даражасини оширишга хизмат цилади.

Шу билан бирга, бошлангич синф уцувчилари билан Скандинавча юриш воситаларидан фойдаланган долда жисмоний тарбия машгулотларини ташкил цилиш ва утказишга багишланган ишлар мавжуд эмас.

4. Бу долат мамлакатимизнинг ицлим ва географик хусусиятларини дисобга олиб, Скандинавия юриш воситаларидан фойдаланган долда дарсларнинг ме-тодологиясини ишлаб чициш зарурати ва долзарбли-гини белгилайди. Ушбу натижалар бошлангич синф уцувчиларининг саломатлигини мустахкамлаш, дар томонлама жисмоний ривожлантириш ва жисмоний тайёргарлик даражасини оширишга хизмат цилади.

Адабиётлар:

1. Узбекистан Республикаси Президентининг "Жисмоний тарбия ва омма-вий спортни янада ривожлантириш чора тадбирлари т^рисида" ги 2017-йил 3 июндаги ПК, 3031- сонли ^арори. LEX.Uz.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг "2017-2021 йилларда Узбекистан Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича харакатлар стратегияси" нинг 2017 йил 7 февралдаги ПФ-4947-сонли фармони.

3. F.A.Керимов Спортда илмий тад^и^отлар. T.: Илмий техника ахборо-ти-press нашриёти, 2018. -348 Б.

4. Скандинавияда юриш усуллари асослари Н.Т. Станский,А.А. Алексе-енко, В.А. Колошкина. - Витебск: ВГУ имени П.М. Машерова, 2015. - 32 б

5. Мураккаб даволаш дастурида Скандинавия юриш фойдаланиш таж-рибаси «Академия здорового образа жизни» «Сибирь» / С.О. Аверин, Л.П. Собянина, Е.В. Шишина - 2016. - Т.93, №2-2. - B. 24-25.

6. Замятина, А. В. Скандинавская ходьба как физкультурно - оздоровительная технология. Магистерская диссертация. НИ ТГУ, Томск 2016. - 44 с.

7. Полетаева, А. Скандинавская ходьба. Здоровье легким шагом / А. Полетаева. - М.: Копиринг, 2012. - 60 с.

Катта уцитувчи А.Э. БОБОМУРОДОВ1

Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчиц шадри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун:

rafiq1988.@mail.ru

МАКТАБГАЧА ЁШДАГИ БОЛАЛАРДА ЧАВДОНЛИК ЦОБИЛИЯТИ ЁШГА ОИД РИВОЖЛАНИШИНИНГ УЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ

Аннотация

Annotation

В данной статье представлены сведения о развитии ловкости у дошкольников с учетом особенностей возрастного развития.

Ключевые слова: дошкольное образование, занятия по физическому воспитанию, ловкость, вариативность ловкости, развитие ловкости.

Ушбу маколада мактабгача ёшдаги болаларнинг чакконлик кобилияти ёшга оид ривож-ланишининг узига хос хусусиятларини хисобга олган холда ривожлантириш масалалари буйича маълумотлар берилган.

Калит сузлар: мактабгача таълим, жисмоний тарбия машгулотлари, чаццонлик, чаццонлик куринишлари, чаццонликни тарбиялаш.

This article provides information on the development of agility in preschool children, taking into account the specific features of age-related development.

Key words: preschool education, physical education classes, dexterity, variability of dexterity, age-related development of dexterity.

Тадкикотнинг долзарблиги. Мактабгача ёшдаги болалар чаццонлик цобилияти ёшга оид ривожлани-шининг узига хос хусусиятлари дисобланган интеграл курсаткич асосида эдтимолий шароитда рационал даракат цилиш цобилиятини бадолаш машцлари, цул ва даракатлар фаолиятидаги (локомотор) чаццонлик цобилияти курсаткичларининг узаро таъсири ва чаццонликнинг асосий куринишларини даракат содасининг функционал долати курсаткичлари билан

боглицлиги етарлича урганилмаган.

Мактабгача ёшдаги болаларда чаццонлик цобилия-тини ривожлантиришнинг асосий имконияти, ушбу жараён механизмлари урганилмаганлигига царамай, муаллифлар томонидан муболага тугилишига олиб келмаганлиги мавзунинг долзарблигини белгилаб беради.

Тадкикотнинг максади. Мактабгача ёшдаги болалар чаццонлик цобилияти ёшга оид ривожла-

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.