Научная статья на тему 'БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚУВЧИЛАРИДА КУНТАРТИБИНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ МЕТОДИКАСИ (БИРИНЧИ СИНФ МИСОЛИДА)'

БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚУВЧИЛАРИДА КУНТАРТИБИНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ МЕТОДИКАСИ (БИРИНЧИ СИНФ МИСОЛИДА) Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
526
45
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
асаб тизими / кун тартиби / координация / стереотип / гигиена / физиология / функция / организм / рефлекс / невроз. / нервная система / режим дня / координация / стереотип / гигиена / физиология / функция / организм / рефлекс / невроз.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Атабаева Дамира Турдибековна, Файзиев Воҳид Бахрамович

Ушбу мақола ўқувчининг кун тартибини шакллантириш методикаси тўғрисида ёзилган бўлиб, бунда дастлаб бошланғич синф ўқувчиларида кун тартибининг мавжудлиги ва унга уларнинг амал қилиш даражаси тўғрисидаги ўтказилган сўровнома натижалари ҳамда уларда тўғри тузилган кун тартибининг бола организмининг жисмонан ва ақлан ривожланишига, соғлиғига, мактабда ўтиладиган фанларни ўзлаштиришига, таълим самарадорлигини оширишига ижобий таъсир кўрсатиши тўғрисида маълумот беради. Шунингдек, ўқувчиларда тўғри шакллантирилган кун тартиби уларнинг ақлий фаоиятини оширади, хулқ-атворини ижобий тарафга ўзгартиради ҳамда меҳнаткашлилик, масъулиятлилик ва тартиблилик ҳислатларини вужудга келишига олиб келади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

МЕТОДИКА ФОРМИРОВАНИЯ РЕЖИМА ДНЯ У УЧАЩИХСЯ НАЧАЛЬНЫХ КЛАССОВ (НА ПРИМЕРЕ ПЕРВОГО КЛАССА)

В данной статье излагается методика формирования режима дня учеников. Основываясь на материалы опроса о соблюдении режима дня учащимися начальных классов, было выяснено, что правильно составленный режим дня способствует физическому и умственному развитию ребенка, укреплению здоровья, усвоению предметов изучаемых в школе, повышению эффективности образования. А также правильное формирование режима дня повышает у учеников умственную деятельность, способствует примерному поведению и любви к труду, приводит к формированию таких качеств как ответственность, дисциплина и аккуратность.

Текст научной работы на тему «БОШЛАНҒИЧ СИНФ ЎҚУВЧИЛАРИДА КУНТАРТИБИНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ МЕТОДИКАСИ (БИРИНЧИ СИНФ МИСОЛИДА)»

Атабаева Дамира Турдибековна,

Тошкент Вилояти Чирчик Давлат педагогика институти "Биология" кафедраси укитувчиси Файзиев Вох,ид Бахрамович,

Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти "Биология" кафедраси мудири, биология фанлари номзоди, доцент.

БОШЛАНГИЧ СИНФ ЦУВЧИЛАРИДА КУН-ТАРТИБИНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ МЕТОДИКАСИ (БИРИНЧИ СИНФ МИСОЛИДА)

УДК: 37.013.8

АТАБАЕВА Д.Т., ФАЙЗИЕВ В.Б. БОШЛАНГИЧ СИНФ ЩУВЧИЛАРИДА КУН-ТАРТИБИНИ ШАКЛЛАНТИРИШНИНГ МЕТОДИКАСИ (БИРИНЧИ СИНФ МИСОЛИДА)

Ушбу макола укувчининг кун тартибини шакллантириш методикаси туFрисида ёзилган булиб, бунда дастлаб бошланFич синф укувчиларида кун тартибининг мавжудлиги ва унга уларнинг амал килиш даражаси туFрисидаги утказилган суровнома натижалари х,амда уларда туFри тузилган кун тартибининг бола организмининг жисмонан ва аклан ривожланишига, соFлиFига, мактабда утиладиган фанларни узлаштиришига, таълим самарадорлигини ошири-шига ижобий таъсир курсатиши туFрисида маълумот беради. Шунингдек, укувчиларда туFри шакллантирилган кун тартиби уларнинг аклий фаоиятини оширади, хулк-атворини ижобий тарафга узгартиради х,амда мех,наткашлилик, масъулиятлилик ва тартиблилик х,ислатларини вужудга келишига олиб келади.

Таянч суз ва тушунчалар: асаб тизими, кун тартиби, координация, стереотип, гигиена, физиология, функция, организм, рефлекс, невроз.

АТАБАЕВА Д.Т., ФАЙЗИЕВ В.Б. МЕТОДИКА ФОРМИРОВАНИЯ РЕЖИМА ДНЯ У УЧАЩИХСЯ НАЧАЛЬНЫХ КЛАССОВ (НА ПРИМЕРЕ ПЕРВОГО КЛАССА)

В данной статье излагается методика формирования режима дня учеников. Основываясь на материалы опроса о соблюдении режима дня учащимися начальных классов, было выяснено, что правильно составленный режим дня способствует физическому и умственному развитию ребенка, укреплению здоровья, усвоению предметов изучаемых в школе, повышению эффективности образования. А также правильное формирование режима дня повышает у учеников умственную деятельность, способствует примерному поведению и любви к труду, приводит к формированию таких качеств как ответственность, дисциплина и аккуратность.

Ключевые слова и понятия: нервная система, режим дня, координация, стереотип, гигиена, физиология, функция, организм, рефлекс, невроз.

ATABAYEVA D.T., FAYZIYEV V.B. METHODS OF FORMING THE AGENDA IN PRIMARY SCHOOL PUPILS (IN THE FIRST CLASS EXAMPLE)

There is discssued in the article the methodology for forming the mode of the day of students. Based on the day survey materials on the observance of the daily routine by primary school children, it was found that a properly designed daily routine contributes to the physical and mental development of the child health, learning things in school, and improving education. And also a correctly formed daily routine increases mental activity of children, promotes exemplary seeing and hardworking leads to the formation of such qualities as responsibility, discipline and order.

Key words and concepts: nervous system, daily routine, coordination, stereotype, hygiene, physiology, function, organism, reflex, neurosis.

Кириш.

Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Харакатлар стра-тегиясида "жисмонан соFлом, рухан ва аклан ривожланган, мустакил фикрлайди-ган, Ватанга содик, катъий хаётий нуктаи назарга эга ёшларни тарбиялаш, демократик ислохотларни чукурлаштириш ва фукаролик жамиятини ривожлантириш жараёнида улар-нинг ижтимоий фаоллигини ошириш"1 каби устувор вазифалар белгиланган. Бу вази-фаларни амалга оширишда укитувчилар таълим-тарбияни уЙFунликда олиб бориш, укувчиларнинг кун тартибини тузиш ва таъ-лим сохасига жорий этиш, кузланган максадни амалга оширишда асосий вазифалардан бири хисобланади.

Кун тартиби инсон шахсий гигиенаси-нинг асосий таркибий кисми булиб, у туFри овкатланиш, дам олиш, таълим олиш каби катор таркибий кисмларни уз ичига олади. Бугунги кунгача укувчиларда соFлом турмуш тарзини шакллантириш буйича катор илмий тадкикотлар олиб борилган, кун тартибини шакллантириш буйича эса илмий-тадкикотлар олиб борилмаганлиги ушбу йуналишда илмий-тадкикот олиб боришни такозо этади. Айникса, бу жараённи мактаб укувчиларининг бошланFич синфларида олиб борилиши болада ёшлигидан тартиб-интизомлилик ва маъсулиятлилик каби хислатларнинг пайдо булишига олиб келади.

1 Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Харакатлар стратегияси туFрисида"ги ПФ-4947-сонли Фармони билан тасдикланган "20172020 йилларда Узбекистон Республикаси ривож-лантиришнинг бешта устувор йуналишлари буйича Харакатлар стратегияси"нинг 4.5 банди. - https://lex.uz/ docs/3107036

Укитувчи синфдаги укув жараёнини таш-килотчиси булиб, бунда у укувчиларнинг ёшга хос булган физиологик хусусиятларини билиши, тушуниши, улардаги ёшга хос булган психологик узгаришларни англаши катта ахамият касб этади. Шу билан бир каторда педагог таълим-тарбия жараёнини туFри таш-кил этишда, укувчиларга тартибни, вактни туFри таксимлашни, буш вактдан унумли фойдаланишни ургатиш ижобий натижани беради. Буни амалга ошириш учун укувчининг кун тартиби кандай булиши кераклиги ва унинг ахамияти туFрисида маълумот бериш, кун тартибини тузишни ва амал килишни ургатиш асосий ахамият касб этади.

Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2018 йил 20 октябрдаги "2030 йилгача булган даврда баркарор ривож-ланиш сохасидаги миллий максад ва вази-фаларни амалга ошириш чора-тадбирлари туFрисида"ги 841-сон карорида 2030 йилгача бошланFич ва умумий урта таълимни, умумий камровни саклаб колган х,олда укитишнинг долзарб ва самарали натижаларига эри-шишни таъминлайдиган янги сифат боскичига кутариш, барча укувчилар ва талабаларнинг баркарор ривожланишига кумаклашиш учун зарур булган билим ва куникмаларнинг эгал-лашини таъминлаш миллий вазифалардан бири этиб белгиланган2, бунда мух,им вазифалар ижросини таъминлашда ушбу йуналишда олиб борилаётган мазкур тадкикот муайян даражада хизмат килади.

2 Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камасининг 2018 йил 20 октябрдаги "2030 йилгача булган даврда баркарор ривожланиш сохасидаги миллий максад ва вазифаларни амалга ошириш чора-тадбирлари туFрисида"ги 841-сон карори. - https://lex.uz/ docs/4013356

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 5 (90)

Тадцицотнинг мацсади умумтаълим мак-таб укувчиларида кун тартибини шакллан-тириш оркали укувчиларни вактдан унумли фойдаланишга, жисмонан ва аклан соFлом ривожланишга, фанларни узлаштириш курсаткичини оширишга эришишдан иборат-дир.

Маколанинг илмий янгилиги куйдагилардан иборат:

- умумтаълим мактаб укувчилари кун тартибига амал килиш даражасини аниклаш анкета суровномаси ишлаб чикилган;

- укувчиларда кун тартибини туFри таш-кил этиш модули тузилган ва шу модуль асо-сида ишларни амалга оширишнинг ижобий натижаси туFрисида аник маълумотлар келти-рилган.

Тадцицод усуллари. Тадкикот жараёнида турли сох,а олимларининг мавзуга оид илмий-методик тадкикот ишларини урганиш, тах,лил килиш, анкета суровномаси утказиш ва тах,лил килиш, педагогик кузатув, таркатма матери-аллар ишлаб чикиш, ахборот камуникацион технологияси (анимация, видеороликлар), математик-статистик тах,лил х,амда тажриба синов натижаларини умумлаштириш усулла-ридан фойдаланилди.

Тадцицотнинг объекти. Укувчиларга кун тартибига амал килишни ургатиш максадида тажриба мактаблари этиб, Тошкент вило-яти Кибрай туманидаги 2-сонли ихтисослаш-ган давлат умумтаълим мактаби ва 6-уму-мий урта таълим мактаблари олинди. Кибрай туманидаги 2-сонли ихтисослашган давлат умумтаълим мактабида туртта биринчи синф булиб, шундан 1 "А" ва 1 "В" синфини тажриба синфлари деб олинди. 1 "А" синфда 28 нафар укувчи булиб, шундан 12 нафа-рини кизлар, 1 "В" синфда 25 нафар укувчи булиб, 17 нафарини кизлар. Синфларда жами 53 нафар укувчи булиб, шундан 29 нафарини кизлар ташкил этади. 6-умумий урта таълим мактабида 1 "А" синфида 18 нафар укувчи таълим олади, шундан 11 нафарини кизлар, 1 "Б" синфда жами 19 нафар укувчи булиб, 6 нафари кизлар ташкил этади. Синфларда жами 37 нафар укувчи булиб, 17 нафарини кизлар ташкил этади. Жами тажриба утказилган синфдаги укувчилар сони 90 нафарни ташкил этади 46 нафари кизлар.

Кун тартибини т^ри ташкил этишни, айникса бошланFич синфлардан бошласак максадга мувофик булади. Укувчилар биринчи синфдан кун тартибига амал килишни урганса келажакда бу уларда одат тусига айла-нади ва укувчиларда шартли рефлекс пайдо булади. БошланFич синф укувчиларининг кун тартибини аниклаш уларнинг укиш ёзиш куникмаларининг тулик шаклланмаганлиги туфайли кийинчилик туFдиради. Аммо ран-гларни, шаклларни ажрата олади. Шунинг учун укувчиларнинг ёшига мос равишда шак-ллардан, расмлардан, ранглардан, фойдалан-ган х,олда анкета суровномаси тузилади ва шу асосида аник,ланади. Буни амалга ошириш учун укитувчи кун тартибининг бандларини навбат билан укувчиларга тушинарли тарзда укийди ва укувчилар узи хохлаган, яхши курган рангдан фойдаланган х,олда берилган шаклларни ва расмларни буяйди.

Натижалар ва амалий мисоллар.

Мактаб укувчиларида, айникса бошланFич синфларда буни амалга ошириш учун дастаб тадкикот олиб бориш объектлари сифа-тида белгиланган мактаб укувчиларидан суровномалар олинди ва улар билан сух,батлар олиб борилди х,амда уларда кун тартиби ва унинг ах,амияти тушунчасининг кай даражада шаклланганлиги аниклаб чикилди. Бу утказилган суровнома кейинги олиб бори-ладиган тадкикотлар учун асос булиб хизмат килади. Олинган натижалар 1-жадвалда кел-тирилган.

Олинган суровнома асосида 2-сонли ихтисослашган давлат умумтаълим мактабининг 1 "А" ва 1 "В" синфларида жами суровнома утказилган 53 нафар укувчилардан 1 нафари кун тартибига амал килиши, 4 нафари кисман амал килиши, 20 нафари умуман кун тартибига амал килмаслиги маълум булди. 6-умум-таълим мактабидаги суровнома утказилган 37 нафар укувчилардан кун тартибига амал киладиган укувчилар аникланмади, кисман амал киладиган укувчилар 9 нафар, кун тартибига амал килмайдиган укувчилар 65 нафарни ташкил этди. Демак олинган натижанинг тах,лилига кура суровнома утказилган жами 90 нафар биринчи синф укувчиларининг жами 1,1 фоизи кун тартибига амал килиши, 23,3 фоиз укувчилар кун тартибига кисман

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 5 (90)

76 МАКТАБ ТАЪЛИМИ / ШКОЛЬНОЕ ОБРАЗОВАНИЕ ч____

1-жадвал. Бошлангич синф ук,увчиларининг кун тартибига амал к,илиш даражаси

Синф Укувчилар сони: Кун тартибига амал киладиган укувчилар сони Кун тартибига кисман амал киладиган укувчилар сони Кун тартибига амал килмайдиган укувчилар сони

жами кизлар жами кизлар жами кизлар Жами кизлар

1 "А" 28 12 0 0 9 3 19 9

1 "В" 25 17 1 1 4 3 20 13

1 "А" 18 11 0 0 5 3 13 8

1 "Б" 19 6 0 0 3 2 16 4

Жами 90 46 1 1 21 11 68 34

амал килиши, 75,6 фоизи кун тартибига уму-ман амал килмаслиги аникланди. Бу эса укувчилар кун тартибининг энг асосий кисми булган эрталабки бадан тарбия, гигиеник жих,атидан тулаконли уйку, спорт ва укув машFулотларининг уз вактида бажармасли-кларини билдиради.

Кун тартибига катъий риоя килмаслик яъни, уз вактида уЙFонмаслик, нонушта килмаслик, бадан тарбия килмаслик, вактида ухламас-лик, вактида овкатланмаслик, усиб келаёт-ган организимга салбий таъсир курсатади. Укувчиларнинг иш кобилияти пасайиб, фан-ларни узлаштириши ёмонлашади, вакт утиши билан соFлиFида салбий узгаришлар пайдо булади.

ТуFри тузилган кун тартиби укувчининг кун буйи бажарадиган асосий фаолиятини тарти-блаштиради, аклий ва жисмоний мех,натни, вактида овкатланишни, бадан тарбия килишни, дам олишни туFри олиб боришга имконият яратиб беради. Кун тартибидаги эрталабки бадан тарбия боланинг уйкусини кочириб, укув фаолиятига тез киришиб кетиш имконини беради, асаб тизими тонусини оши-риб, ички аъзолар, айникса, юрак томирлар тизими ишини яхшилаб, болани тетиклашти-ради ва анча иродали булишга ёрдам беради. Хар куни уз вактида овкатланиш организмга ижобий таъсир курсатади, натижада овкат вакти якинлашганда иштах,а пайдо булади, овкат тез ва яхши х,азм булади. Боланинг бир кунлик ейдиган овкати организмда сарфлана-диган энергияни коплаши керак.

Кун тартибининг асосий кисми булган уйку укувчи кун тартибининг асосий элементла-ридан бири. Гигиеник жих,атидан тулаконли уйку асаб тизимини толикиб колишдан саклайди, ухлаганда организмдаги х,амма аъзо ва тукималар, жумладан, бош мия

пустлоFи х,ам ором олади. Асаб х,ужайралари озик моддалар захирасига тулиб, кувват йиFади, организм янги мех,нат кунига тайёр-ланади. БошланFич синф укувчилари кечки соат 20:30-21:00га кадар уйкуга ётишлари керак. Уйкуга коникмаслик укувчиларнинг иш кобилиятига салбий таъсир курсатади. Укувчиларга кун тартибини ургатиш, уларда кун тартиби туFрисида шартли рефлексни шакиллантириш мух,им ах,амият касб этади. Укитувчи укувчиларнинг кун тартибини туFри тузиш ва уларга амал килишни ургатиш оркали укувчиларнинг соFлиFига, рух,иятига, жисмоний ривожланишига, тарбиясига, били-мига ижобий таъсир курсатади ва фанларни узлаштириш даражасини ва билим самара-дорлигини оширади1. Укувчилар кун тартибига амал килишни бошланFич синфдан бош-ласак, бу уларда одат тусига айланади ва укувчиларда кун тартиби шартли рефлекси пайдо булади, таълим-тарбия самарадорли-гини, билим сифатини юкори булишига ёрдам беради.

Шунинг учун кейинги тадкикотларимизда бошланFич синф укувчиларида кун тартибини шакллантириш модулини ишлаб чикиш устида олиб борилди ва у 1-расмда келтирилган.

Бунда дастлаб укувчиларда кун тартиби кай даражада эканлиги ва унга амал килиш даражасининг шаклланганлиги анкета суровномаси асосида аникланилди ва муам-монинг урганилиши лозим булган томон-лари белгилаб олинди. Кейинги боскичда кун тартибини ташкил этувчи асосий элемент-лар аниклаштирилди ва бу элементларни укувчиларда шакллантиришда зарур метод-лар белгилаб олинди. Укувчиларда кун тартиби ва унга амал килиши куникмасини шак-

1 Содиков К.С. Укувчилар физиологияси ва гигиенаси. -Тошкент: "Укитувчи", 1992. 245 бет.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 5 (90)

1-расм. Кун тартибини тугри ташкил этиш модули1.

Кун тартибини тугри ташкил этиш модули

Тугри дам олишни ташкил этиш

Кун тартибига амал кдлишда ота-оналар

Кун тартибига амал

Килишда укитувчининг кумаги

ллантириш куп камровли жараён булиб, бунда биргина олиб борилган тадкикотчининг фаолияти туфайли амалга ошмайди, бунинг учун мактаб укитувчилари, ота-оналар хамда фаол укувчилардан хам фойдаланиш яхши самара беради. Шунинг учун кун тартибини шакллантириш методикасида комплекс иш олиб боришни талаб этадиган методлар кири-тилди.

Республикамизда таълим тизимида амалга оширилаётган кенг камровли ислохотлар таълим-тарбия сифатининг юкори даражада булишини таъминлашга каратилган булиб, ушбу йуналишда муваффакиятни белгиловчи асосий омиллардан бири - педагог кадрлар-нинг замонавий билим, куникма ва малакала-рини эгаллаганлиги хамда таълимнинг инно-вацион ахборот дидактик шаклларини илмий тадкикот килиш хисобланади. Бу уз уринда таълим тизимини тубдан ислох килишни такозо этмокда, чунки мукаммал таълим

тизими Республикамизнинг келажакдаги интеллектуал имкониятларини ва ривожлани-шини белгилаб берувчи укувчи-ёшларни хар томонлама ижодкор, мустакил фаолият юри-тадиган килиб тарбиялашда хал килувчи роль уйнайди2.

Укувчи кун тартибига амал килса мактабда утиладиган фанларни узлаштириш курсаткичи ортади ва билим самарадорлиги ошади. Укувчиларнинг кун тартибини туFри ташкил этишда укитувчи уз ишини оила билан узвий холда олиб бориш яхши самара беради.

И.П.Павловнинг олий асаб фаолияти ва марказий асаб тизимининг координаци-яси хамда бошкариш вазифаси хакидаги таъ-лимоти кун тартибини шундай тузишга асос буладики унда иш билан дам олишни, шунинг-дек, машFулотларнинг хилма-хил турла-

Муаллифлар ишланмаси.

2 Иноятов У.И. Замонавий электрон дидактик восита-ларни яратиш - таълим жараёнида ахборот коммуни-кацион технологияларни куллаш долзарб ижтимоий-педагогик муаммо. "Замонавий узлуксиз таълим муам-моалари: инновация ва истик,боллар" мавзудаги халкаро илмий конференция, Тошкент, 27 апрель 2018 йил.

рини кетма-кетлиги х,исобга олиниши зарур. Укувчиларнинг кун тартибини ва укув юкла-масини урганишда организимдаги физиоло-гик мувозанатнинг х,ар хил фаолият турлари - дам олиш, овкатланиш, уйку ва бошкаларни биргаликда олиб бориш натижасида болалар-нинг иш кобилиятини тезрок тиклаш х,акидаги масала долзарб масалалардан биридир. Кун тартиби туFри ташкил этилганда бола чарча-майди, асаб тизимида стереотиплар вужудга келади, болалар интизомли ва тарбияли булиб улFаяди. Гигиеник жих,атдан асосланиб тузил-ган кун тартиби укувчининг кун буйи бажара-диган асосий фаолият турларини меъёрлашга, аклий ва жисмоний мех,натни, дам олишни туFри олиб боришга имкон беради.

Мактаб дастури укувчиларнинг аклий фао-лиятини жадаллаштиришни туFри режа-лаштирмас экан, укув жараёни ва соFликни саклашда кузланган максадга эришиш кийин булади1. Кун тартибига риоя килмаганда эса бола тулик дам олмасдан толикиб колади, уйкуси, иштахаси ёмонлашади, асаби бузи-лади, иш кобилияти пасаяди.

Укувчиларнинг узок вакт давомида иш кобилияти ва асаб тизими куз^алишини юкори даражада саклашда кун давомида мех,нат ва дам олиш вактларининг окилона таксимланишини таъминлай оладиган кун тартиби катта ах,амиятга эга2. Кун тартиби айрим бандларининг мунтазам такрорланиб туриши организм х,аёт фаолиятининг маълум бир маромга тушиб олишини таъминлайди. Бола маълум бир вактда уЙFонишга урганади, маълум соатларда корни очганини, куч-кувватга тулиб-тошганини, маълум бир вактда чарчаганини сезади.

Укувчининг кун тартиби организмнинг жисмоний ва рух,ий имкониятларига мос тарзда тузилиши керак3. Кун тартибининг асосида туFри овкатланиш, жисмоний фаол-лик, яъни, жисмоний тарбия, спорт билан шугулланиш, мех,нат фаолиятини туFри ташкил

1 Содиков К., Арипова С.Х,., Шах,мурова Г.А. Ёш физи-ологияси ва гигиена. - Тошкент: "Янги аср авлоди", 312 бет.

2 Ражамуродов З.Т., Бозоров Б.М., Ражабов А.И., Хайитов Д.-Р\ Ёш физиологияси ва гигиенаси. - Тошкент: "Тафаккур бустони" нашриёти, 2013. 400 бет.

3 Алматов К.Т., Каримова Г.М. Олий асаб фаолияти физиологияси. - Тошкент: "Университет", 2012. 175 бет.

этиш, тугри дам олишни ташкил этиш ётади. Мана шу курсатилган асосий элементлари амалда бажарилса бола организмида ижобий натижаларни курсатади.

Кун тартибининг асосий элементлари:

• туFри овкатланиш;

• жисмоний фаоллик;

• мех,нат фаолиятини туFри ташкил этиш;

• туFри дам олишни ташкил этиш.

Кун тартибининг асосий элементлари-нинг хар бири бола организмига ижобий таъ-сир курсатади ва бола организмининг усиши, ак,лан ва жисмонан ривожланишини таъминлайди. Бола тарбияли, тартибли, хар бир ишни уз вактида бажарадиган булади. Бола чар-чамайди, невроз кузатилмайди, хамма ишга улгиради: вактида мактабга боради, вактида овкатини ейди, вактида дам олади, вактида уйга вазифани бажарадиган, буш вактида тугаракларга катнашади, вактида спорт билан шугулланади ва мактабда х,амда уйда мех,нат килишни урганади. Бола вактдан унумли ва туFри фойдаланишни урганади, натижада вактини бекорга утказмайди.

Хулоса ва амалий таклифлар. Укувчиларнинг кун тартибига амал килиш буйича суровнома утказилган жами 90 нафар биринчи синф укувчилардан факатгина бир нафар укувчининг кун тартибига амал килиши, колган укувчиларнинг кисман ёки умуман хабардор эмаслиги, ушбу йуналишда жиддий иш олиб боришни такозо этади. Буни амалга ошириш учун укувчиларга кун тартиби кандай тузилиши хакида маълумот бериш, ургатиш ва уларда тушунчани хосил килиш керак.

Укувчиларнинг ота-оналари билан узвий боFлик х,олда иш олиб боришни йулга куйиш керак. Укувчиларда кун тартибини шак-ллантиришда уларнинг ёши, психологик х,олатини эътиборга олиш мух,им ах,амиятга эга. Укувчиларга кун тартибига амал килишни ургатишнинг янги инновацион технологи-яларини ишлаб чикиш талаб этилади. Буни амалга ошириш учун укувчиларга ижобий таъсир курсатадиган таркатма материаллар-дан, мультимедиа ва видеороликлардан фой-даланиш яхши самара беради.

Демак, укувчи кун тартибини туFри тузи-лиши:

- бола организмининг туFри усишига;

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 5 (90)

- иммунитетининг мустах,кам булишига;

- аклан ва жисмонан соFлом ривожла-нишига;

- мактабдаги фанларни яхши узлаштиришига,

- тартибли булишга;

- вактдан унумли фойдаланишга;

- аълочи укувчи булишга ургатади. Укувчиларда кун тартибини шаклланти-

ришни бошланFич синфдан бошлаш ижо-

бий натижа беради. Буни амалга оширишда, укувчиларга кун тартиби туFрисида маълумот бериш, кун тартибининг ах,амиятини тушун-тириш, "Менинг кун тартибим" деб номлан-ган жадвал куринишидаги кун тартиби акс эттирилган таркатма материаллар таркатиш, мультфилм куринишидаги анимациялар, видеороликлар тайёрлаш ва курсатиш, ота-оналар учун методик тавсиялар ишлаб чикиш ва таркатиш ижобий натижа беради.

Адабиётлар руйхати:

1. Иноятов У.И. Замонавий электрон дидактик воситаларни яратиш - таълим жараё-нида ахборот коммуникацион технологияларни куллаш долзарб ижтимоий-педагогик муаммо. // "Замонавий узлуксиз таълим муаммоалари: инновация ва истикболлар" мавзусидаги халкаро илмий конференция. Тошкент, 2018 йил 27 апрель.

2. Ражамуродов З.Т., Бозоров Б.М., Ражабов А.И., Хайитов Д^. Ёш физиологияси ва гигиенаси. - Тошкент: "Тафаккур бустони", 2013. 400 бет.

3. Алматов К.Т., Каримова Г.М. Олий асаб фаолияти физиологияси. - Тошкент: "Университет", 2012. 175 бет.

4. Содиков К.С. Укувчилар физиологияси ва гигиенаси. - Тошкент: "Укитувчи", 1992. 245 бет.

5. Крутецкая В.А. Правила успеваемости и режим дня школьника. - Москва: "Литера", 2013 год. 50 стр.

6. Содиков Б.А., Кучкорова Л.С., Курбонова Ш.К,. Болалар ва усмирлар физиологияси ва гигиенаси. - Тошкент: Узбекистон Миллий энциклопедияси Давлат илмий нашриёти, 2005. 234 бет.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.