Научная статья на тему 'БОЛАЛАРДА АЛЛЕРГИК РИНИТ КАСАЛЛИГИ РИВОЖЛАНИШИДА АТМОСФЕРА ҲАВОСИНИНГ ТАЪСИРИНИ ТАДБИҚ ҚИЛИШ'

БОЛАЛАРДА АЛЛЕРГИК РИНИТ КАСАЛЛИГИ РИВОЖЛАНИШИДА АТМОСФЕРА ҲАВОСИНИНГ ТАЪСИРИНИ ТАДБИҚ ҚИЛИШ Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
290
20
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Область наук
Ключевые слова
атмосфера ҳавоси / чанг / автотранспорт воситалари / болалар / аллергик ринит / касалланиш ҳолати / ифлослантирувчи манбалар. / atmospheric air / dust / vehicles / children / allergic rhinitis / disease status / sources of pollution.

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Шохида Олимжон Қизи Тиллаева, Шохиста Олимжон Қизи Тиллаева, Хусанбой Эркин Уғли Махамматқулов, Бегзод Рўзматович Бободжонов

Мақолада Тошкент шаҳар Олмазор туманида истиқомат қилаётган болаларда аллергик ринит касаллиги ривожланишида атмосфера хавосининг таъсирини ўрганиш бўйича тадқиқот натижалари келтирилган. Тумандаги 0-14 ёшгача бўлган болаларнинг 100 нафари танлаб олинди ва сўровнома ўтказилди. Тошкент шаҳар Санитария эпидемиология осойишталик маркази томонидан Олмазор тумани атмосфера ҳавосидан олинган намуналарнинг 2016-2018 йиллардаги динамикаси таҳлил қилинди. Тадқиқот натижалари болаларда аллергик ринит касаллигининг ривожланишида атмосфера ҳавосининг таъсири ва ташқи муҳит омилларининг таъсири ички муҳит омилларига нисбатан кўпроқ таъсир кўрсатиши аниқланди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам о здоровье , автор научной работы — Шохида Олимжон Қизи Тиллаева, Шохиста Олимжон Қизи Тиллаева, Хусанбой Эркин Уғли Махамматқулов, Бегзод Рўзматович Бободжонов

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

APPLICATION OF ATMOSPHERIC AIR IN THE DEVELOPMENT OF ALLERGIC RHINITIS IN CHILDREN

The article presents the results of a study on the impact of atmospheric air on the development of allergic rhinitis in children living in the Almazar district of Tashkent. 100 children aged 0-14 in the district were selected and surveyed. The Tashkent Center for Sanitary and Epidemiological Surveillance analyzed the dynamics of air samples taken in Almazar district in 2016-2018. The results of the study showed that the influence of atmospheric air and the influence of external environmental factors on the development of allergic rhinitis in children is greater than the influence of internal environmental factors.

Текст научной работы на тему «БОЛАЛАРДА АЛЛЕРГИК РИНИТ КАСАЛЛИГИ РИВОЖЛАНИШИДА АТМОСФЕРА ҲАВОСИНИНГ ТАЪСИРИНИ ТАДБИҚ ҚИЛИШ»

БОЛАЛАРДА АЛЛЕРГИК РИНИТ КАСАЛЛИГИ РИВОЖЛАНИШИДА

АТМОСФЕРА ХДВОСИНИНГ ТАЪСИРИНИ ТАДБЩ ЦИЛИШ

Шохида Шохиста Хусанбой Эркин Бегзод

Олимжон кизи Олимжон кизи угли Рузматович

Тиллаева Тиллаева Махамматкулов Бободжонов

Санитария, гигиена ва касб касалликлар институти

АННОТАЦИЯ

Маколада Тошкент шахар Олмазор туманида истикомат килаётган болаларда аллергик ринит касаллиги ривожланишида атмосфера хавосининг таъсирини урганиш буйича тадкикот натижалари келтирилган. Тумандаги 0-14 ёшгача булган болаларнинг 100 нафари танлаб олинди ва суровнома утказилди. Тошкент шахдр Санитария эпидемиология осойишталик маркази томонидан Олмазор тумани атмосфера хавосидан олинган намуналарнинг 2016-2018 йиллардаги динамикаси тахлил килинди. Тадкикот натижалари болаларда аллергик ринит касаллигининг ривожланишида атмосфера хавосининг таъсири ва ташки мухит омилларининг таъсири ички мухит омилларига нисбатан купрок таъсир курсатиши аникланди.

Калит сузлар: атмосфера хавоси, чанг, автотранспорт воситалари, болалар, аллергик ринит, касалланиш холати, ифлослантирувчи манбалар.

APPLICATION OF ATMOSPHERIC AIR IN THE DEVELOPMENT OF ALLERGIC RHINITIS IN CHILDREN

ABSTRACT

The article presents the results of a study on the impact of atmospheric air on the development of allergic rhinitis in children living in the Almazar district of Tashkent. 100 children aged 0-14 in the district were selected and surveyed. The Tashkent Center for Sanitary and Epidemiological Surveillance analyzed the dynamics of air samples taken in Almazar district in 2016-2018. The results of the study showed that the influence of atmospheric air and the influence of external environmental factors on the development of allergic rhinitis in children is greater than the influence of internal environmental factors.

Keywords: atmospheric air, dust, vehicles, children, allergic rhinitis, disease status, sources of pollution.

Инсон саломатлигининг холати атмосфера хавосини ифлослантирувчи манбаларга боглик булиб, буларга: катта ва кичик саноат корхоналари, махсулот

ишлаб чикарувчи цехлар, буёк хамда дори воситаларини ишлаб чикарувчи корхоналар, автотранспорт воситалари [6], хазон ва чикиндиларни ёкиш натижасида чикаётган захарли ва зарарли тутунлар, каттик заррачалар, кимёвий моддаларнинг тушиши окибатида ифлосланиб, экологик ва эстетик жихатдан атроф мухитга ва жамиятга катта зиён етказади. Атмосфера хавосини ифлосланиш муаммоси ХХ асрнинг иккинчи ярмида ишлаб чикариш корхоналарининг жадал ривожланиши, кишлок хужалигида турли захарли кимёвий бирикмалардан куп микдорда ва нотугри фойдаланиш булган булса, охирги беш йилликда бу муаммолар каторига автотранспорт воситаларидан чикаётган чикиндилар хам кушилди [2]. Натижада атмосфера хавосига тулик ва тулик булмаган ёкдлги колдик махсулотлари ажралиб чика бошлади. Шахар кучаларининг торлиги, куп каватли биноларнинг куплиги ва зичлиги, йилнинг харорати баландлиги, автотранспорт чикиндиларининг ахоли яшаш жойларига якинлиги бу муаммони янада чукурлаштирди [4]. Атроф-мухитнинг ифлосланиши асосан саноати ривожланган мамлакатларда купрок содир булмокда, саноат корхоналари чикиндиларининг атмосфера хавосига чикариб ташланишидан хосил буладиган кислотали ёмгирлар карийиб барча ахоли яшаш минтакаларини камраб олмокда [1, 2, 3]. Клиник характер жихатдан атмосфера хавосини ифлосланишига хам боглик булган касалликларнинг ривожланиш курсаткичи катталарга нисбатан болаларда куйидаги касалликларнинг юзага келиши: иммунологик фаолликнинг пасайиши, аллергик касалликлар, ЛОР органларининг паталогияси, анемия, калконсимон безнинг гиперплазияси, юрак кон томир системаси фаолиятининг бузилиши куп учрамокда [5]. Аллергик ринит касаллигининг болаларда учрашини ва ушбу касалликни келтириб чикаришда атмосфера хавосининг таъсирини урганиш, касалланишларни камайтирувчи ва ахоли саломатлигини мухофаза килувчи чора - тадбирлар тизими туликлигича уз ечимини топмаганлиги хозирги кун тиббиётининг долзарблиги хисобланади.

Тадкикотнинг максади - Атмосфера хавосининг ифлосланиши ва болаларда аллергик ринит касаллигини ривожланишида ташки мухит омилларининг таъсирини урганиш ва узаро богликликни аниклашдан иборат.

Тадкикот усули. Тадкикот ишини олиб боришда суровнома утказилди ва статистик усуллардан фойдаланилди. Тошкент шахар Санитария Эпидемиология Осойишталик Марказидан 2016-2018 йиллардаги Олмазор тумани атмосфера хавосидан олинган намуналарнинг 3 йиллик динамикаси тахлил килиб чикилди. АР касаллиги ривожланишига сабаб булувчи барча омилларни инобатга олган холда ва ушбу касалликни ривожланишида санитар-гигиеник хамда тиббий-биологик омилларнинг таъсирини урганиш буйича суровнома шакллантирилди. Ушбу суровнома асосида ахоли уртасида суровлар утказиш максадида Олмазор туманида истикомат килаётган 0-14 ёшгача булган 100 нафар болалар танлаб

олинди. Бунга кура болалар 2 та гурухга ажратилди. Улардан 50 таси Назорат гурухи, колган 50 таси Х,одиса гурухи сифатида белгилаб олинди.

Олинган натижалар ва уларнинг мухокамаси.

Олмазор тумани буйича тадкикот ишини олиб боришда ушбу туманнинг демографик холатидан келиб чиккан холда тадкикот модели (1-расм) яратилди. Тадкикот моделини яратишда аллергик ринит касаллигининг асосан ахолининг социал демографик холати, яъни ёши, жинси, таълим олиш жойи, яшаш худуди, атмосфера хавосининг ифлосланиш холати, ички ва ташки мухит омилларига боглаган холда тузиб чикилди.

1-расм. Тадкикот модели

Тошкент шахар Санитария Эпидемиология Осойишталик Марказидан (СЭОМ) 2016-2018 йиллардаги Олмазор тумани атмосфера хавосидан олинган намуналарнинг тахлили шуни курсатдики, 2016 йилда аспирацион усул ёрдамида атмосфера хавосининг ифлосланиш даражасини бахолаш максадида СЭОМ нинг Санитария гигиеник лабораторияси томонидан жами 1583 та намуна олинган булиб, улар куйидаги курсаткичлар буйича текширилган: чанг - 786/350 (нормадан юкори), СО2 - 659/11 (нормадан юкори), формальдегид - 138/0. 2017 йилда жами 1565 та намуна олинган булиб, улар куйидаги курсаткичлар буйича текширилган: чанг - 778 /96 (нормадан юкори), СО2 - 650/13 (нормадан юкори), формальдегид - 137/0. 2018 йилда жами 1538 та намуна олинган булиб, улар куйидаги курсаткичлар буйича текширилган: чанг - 750 /350 (нормадан юкори), СО2 - 650/11 (нормадан юкори), формальдегид - 138/0. Бунга кура чангнинг микдори 44,5% га, СО2 нинг микдори эса 1,67%, 2017 йилда чангнинг микдори 12,2% га, СО2 - 2%га, 2018 йилда чанг 48,5% га, СО2 эса 1,69% га (РЭК) рухсат этилган концентрациядан юкори чикканлигини куришимиз мумкин (2-расм).

о и

a

«

n «

x

s «

n О

900

800

700

600

500

400

300

200

100

2016 й.

РЭК

2017 й.

РЭК

2018 й.

РЭК

□ Чанг ШСО2 □ Формальдегид

2 - расм. Санитария гигиеник текшириш натижаларининг узгариш динамикаси Ахолининг касалланиши тугрисидаги маълумотлар, согликни саклаш холати хамда касалланиш даражасининг объектив курсаткичлари ва ифлосланган хаво зарарли таъсирларининг ахоли саломатлигига таъсир этишини бахолаш даражаси асосий мезондир. Ахоли уртасидаги касалланиш курсаткичининг пасайиши ифлосланган атмосфера хавосининг узок муддатли ёки киска муддатли таъсирини урганиш имконини беради. Болалар уртасида касалланишнинг таркалиши тиббий курик натижаларига таянган холатда урганилди. Олмазор тумани МКТП (марказий куп тармокли поликлиникаси)дан олинган маълумотларга кура, 2016 йилда АРга чалинган болалар 187 нафар булиб, шулардан 98 таси кизлар, 89 таси угил болалардир яъни 52,4%и кизлар. 2017 йилда АРга чалинган болалар 122 нафар булиб, шулардан 83 таси кизлар, 39 таси угил болалардир, яъни 68%и кизлар, 2018 йилда эса АРга чалинган болалар 138 нафар булиб, шулардан 85 таси кизлар, 53 таси угил болалардир, яъни 61,59%и кизлар сонига тугри келади. Бундан куриниб турибдики, угил болаларга нисбатан киз болалар купрок ушбу касаллик билан касалланганлар (3-расм).

0

200

180

s s 160

о

О. 140

es

— 120

п

W 100

80

60

40

20

0

187

138

122

39

2016 й. 2017 й. 2018 й.

□ АР билан касалланган болалар сони □ киз болалар Пугил болалар

3-расм. Олмазор туманида АР билан касалланган болалар сони Танлаб олинган 100 нафар болаларнинг хар бирига Суровномалар таркатилди ва керакли маълумотлар мажмуаси тупланди. Суровнома натижаларига кура, аллергик ринит билан касалланган беморларнинг 28%и автомагистрал йулга, 26%и саноат корхоналарига якин жойда истикомат килади. 18% беморларнинг хонадонида чекувчиларнинг мавжудлиги, 10%ида эса ушбу касалликнинг ирсий эканлигини куришимиз мумкин. Назорат гурухидаги болаларнинг 22% автомагистрал йулга якин жойда, 20% эса саноат корхоналарига якин жойда истикомат киладилар (1-жадвал).

1-жадвал

Суровнома натижала

Хавф омиллари Х,одиса гурухи % Назорат гурухи %

Ирсий мойиллик 5 10 % 2 4 %

Хрмиладорлик даврида аллергик холатларнинг кузатилганлиги 3 6 % 2 4%

Оилада чекувчиларнинг борлиги 9 18 % 9 18 %

Уй хайвонларининг мавжудлиги 8 16 % 4 8 %

ининг тахлили

Кимёвий воситалардан куп марта фойдаланиши 3 6 % 7 14 %

Автомагистрал йулдан 50 м узокликда яшовчилар 14 28 % 11 22 %

Саноат корхоналарига якин жойда истикомат килувчилар 13 26 % 10 20 %

Аралаш омилларнинг таъсирига кура Хрдиса гурухидаги 3 та омилларнинг комплекс таъсири 62,5%ни ташкил килмокда, Назорат гурухидаги болаларга 3 та омилларнинг комплекс таъсири эса 50% ни ташкил килмокда. Ушбу омилларнинг таъсири 12,5% га юкори эканлиги аникланди (2-жадвал).

2-жадвал

Суровнома натижалари асосида аникланган асосий омиллар

Аралаш омиллар Х,одиса гурухи % Назорат гурухи %

Ирсий мойиллик + Автомагистрал йулдан 50м узокликда яшовчилар 4 11,76 1 6,25

Хрмиладорлик даврида аллергик холатларнинг кузатилганлиги + Оилада чекувчиларнинг борлиги 1 2,95 1 6,25

Оилада чекувчиларнинг борлиги + Уй хайвонларининг мавжудлиги 7 20,59 3 18,75

Кимёвий воситалардан фойдаланиши + Автомагистрал йулдан 50 м узокликда яшовчилар 3 8,82 3 18,75

Саноат корхоналарига якин жойда истикомат килувчилар. + Автомагистрал йулдан 50 м узокликда яшовчилар + Оилада чекувчиларнинг борлиги 19 55,88 8 50

Хулоса.

1. Охирги 3 йилда атмосфера хавосини тахлил килиш натижалари асосида олинган синамаларнинг 34,97 % да чанг микдори, 1,79 %да СО2 микдори РЭКдан юкори эканлигини курсатди.

2. Суровнома натижалари аллергик ринит бор болаларнинг 28%и автомагистрал йул якинида, 26%и саноат корхоналарига якин жойлашган хонадонларда истиккомат килишини, 18%и хонадонда чекувчилар борлигини, 10%и ота ёки онасида аллергик холатлар борлигини курсатди.

3. 50% болалар АР ривожланишига сабаб булувчи 3та хавф омили таъсирида (автомагистрал йул, саноат корхоналарига якин жойлашган хонадонларда истикомат килиши, хонадонда чекувчилар борлиги) эканлиги аникланди.

REFERENCES

1.Морозова Л.Н. и др. Исследование «Состояние здоровья населения, проживающего в экологически неблагоприятных городских районах» // Гигиена и санитария. 1998 г. -№1. - С. 34-36.

2.Новиков С.М. и др. Оценка ущерба здоровью населения Москвы от воздействия взвешенных веществ, в атмосферном воздухе // Гигиена и санитария. 2009 г. -№6. -С.41-43.

3.Даутов Ф.Ф. Хакимова Р.Ф., Юсупова Н.З. Влияние загрязнений атмосферного воздуха на аллергическую заболеваемость детей в крупном промышленном городе // Гигиена и санитария. 2007. -№ 2. -С. 10-12.

4. Кику П.Ф., Голохвай К.С., Горборукова Т.В. Влияние фракций взвешенных частиц воздушной среды на уровень болезней органов дыхания // Современные проблемы медицины труда, гигиены и экологии человека: материалы XLVI науч.-практ. конф. с междунар. участием, - Кемерово, 28-29 сентября 2011 г. -С.118-119.

5. Пашкевич М.А., Баркан М.Ш., Шариков Ю.В. и др. Экологические проблемы мегаполисов и промышленных агломераций // Учебное пособие. - СПб., 2010 г. -202 с.

6. Коломин В.В., Рыбкин В.С., Чуйков Ю.С. // Оценка риска возникновения у детей заболеваний, обусловленных загрязнением воздушной среды в Астрахани // Астраханский медицинский журнал. 2015 г. -№2. -С. 57-63.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.