Научная статья на тему 'БОЛАЛАР ВА ЎСМИРЛАР СПОРТ МАКТАБЛАРИДА БОШЛАНҒИЧ ТАЙЁРЛОВ ГУРУҲИДА ШУҒУЛЛАНУВЧИ ЕНГИЛ АТЛЕТИКАЧИЛАР МАШҒУЛОТЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ'

БОЛАЛАР ВА ЎСМИРЛАР СПОРТ МАКТАБЛАРИДА БОШЛАНҒИЧ ТАЙЁРЛОВ ГУРУҲИДА ШУҒУЛЛАНУВЧИ ЕНГИЛ АТЛЕТИКАЧИЛАР МАШҒУЛОТЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
83
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
НАЧАЛЬНАЯ ТРЕНИРОВОЧНАЯ ГРУППА / ФИЗИЧЕСКАЯ КУЛЬТУРА / ФИЗИЧЕСКОЕ РАЗВИТИЕ / ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ПОДВИЖНЫЕ ИГРЫ / ФИЗИЧЕСКАЯ РЕАБИЛИТАЦИЯ

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Ғофуров Ш.Х.

Мақола БЎСМда бошланғич атлетикачиларнинг машғулот жараёнини ўзига хос хусусиятларини инобатга олган ҳолда, ноанъанавий воситалар асосида машғулот жараёнини такомиллаштириш бўйича восита ва услубиятлар очиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «БОЛАЛАР ВА ЎСМИРЛАР СПОРТ МАКТАБЛАРИДА БОШЛАНҒИЧ ТАЙЁРЛОВ ГУРУҲИДА ШУҒУЛЛАНУВЧИ ЕНГИЛ АТЛЕТИКАЧИЛАР МАШҒУЛОТЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Тад^и^от ва назорат гуру^лари Тад^и^от гуру^и Назорат гуру^и

■ Болаларнинг партада утирган ва^ти ■ Болаларнинг ^аракатланган ва^ти

1-диаграмма.

6-7 ёшли болаларнинг харакат фаоллиги.

Тадкикот натижалари тахлили шуни курсатдики, тадкикот гурухимизда йил охирида назорат гурухи-мизга Караганда барча натижалар усиши кузатилди (1-диагр.).

Иил охирида тадкикот ва назорат гурухларида педагогик кузатув ишларини олиб бордик. Унга кура, тадкикот гурухида болаларнинг мактабда кун давоми-даги харакат фаоллиги 24% ни, партада утирган вакти эса 76% ни курсатди. Назорат гурухида эса харакат фаоллиги олдинги натижа буйича колди. Куриниб турибдики, тадкикот гурухидаги болаларнинг харакат фаоллиги ортган (1-диагр.).

3-жадвал

1-синф у^увчиларида харакат куникмасини шаклланиш жараёни

№ Машклар мазмуни Тадцицот гуру^и Назорат гурщи

Тадагщотдан опдин ТаТашуотдш кейин Тадцоцотдан олдон Тадцщотдан кейон

* ± Ö Я ± Ö Я ± 8 Я ± 8

1 Харакатни эслаб колиш 2,5 1,2 4,0 0,5 2,4 1,2 2,6 0,9

2 Мушак харакати сезгирлигини аниклаш 7,5 1,8 2,4 0,6 7,6 1,9 6,4 1,7

3 Мувозанат саклаш 2,2 1,2 5,4 1,6 2,2 1,3 2,5 1,2

Болаларни харакатни эслаб колиш, мушак хара-кати сезгирлигини аниклаш ва мувозанат саклаш тестлари натижаси шуни курсатдики, тадкикот гурухида назорат гурухига караганда узгаришлар ижобий натижани намоён этди (3-жадвал).

Тадкикот гурухимиз иштирок этган укитувчила-рининг фикрича, болаларда дарсга нисбатан фаол иштироки, кизикиши, интилувчанлиги ва ишчанлиги ошган. Уларнинг дарс давомидаги хулки хам ижобий томонга узгарган.

Хулоса. Утказилган дарс жараёнидаги ва мактаб кун тартибидаги гимнастика машгулот шакллари болаларни согломлаштириш ва харакат фаолиятини яхшилашда катта ахамиятга эга. Шу билан биргаликда, утилган машклар мактаб укувчиларда харакат куникмалари ошганлиги куриниб турибди, дарс жараёнида берилган маълумотларни тезлик билан кабул килиши, фикрла-шиш доирасига хам катта таъсир курсатади.

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 3 июндаги "Жисмоний тарбия ва оммавий спортни янада ривожлантириш чора тадбирлари туфисида"ги П^-3031-сонли карори.

2. Эштаев А.К. Умумривожлантирувчи машкларни утказиш усули-яти (услубий тавсиянома). Т.: 2004. - 59 бет. 7-10 бет.

3. Хужаев Ф., Усмонжужаев Т. БошланFич синфларда жисмоний тарбия дарслари.- Т.:Укитувчи , 1996. - 184 б. 15-18 бет.

УУК (УДК, UDC): 796.011.1:42

Укитувчи Ш.Х. ГОФУРОВ1

1 Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик шахри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун:

sherali.gofurov@mail.ru

БОЛАЛАР ВА УСМИРЛАР СПОРТ МАКТАБЛАРИДА БОШЛАНГИЧ ТАЙЁРЛОВ ГУРУДИДА ШУГУЛЛАНУВЧИ ЕНГИЛ АТЛЕТИКАЧИЛАР МАШГУЛОТЛАРИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ

Аннотация

Annotation

В статье раскрыты средства и методики совершенствования тренировочного процесса на основе нетрадиционных средств с учетом особенностей тренировочного процесса спортсменов-легкоатлетов ГНП в ДЮСШ.

Ключевые слова начальная тренировочная группа, физическая культура, физическое развитие, использование подвижные игры, физическая реабилитация.

Ма^ола БУСМда бошлангич тайёрлов гурухида шугулланаётган енгил атлетикачиларнинг машгулот жараёнини узига хос хусусиятларини инобатга олган холда, ноанъанавий воситалар асосида машгулот жараёнини такомиллаштириш буйича восита ва услубиятлар очиб берилган.

Калит сузлар: бошлангич тайёрлов гурщи, жисмоний тайёргарлик, жисмоний ривожланганлик, уаракатли уйинларни цуллаш услубияти, жисмоний реабилитацияси.

This article explains the tools and techniques for improving the training process of non-traditional athletes, taking into account the peculiarities of the Athletes' training activities in the primary training group at the School for Children and Adolescents.

Key words: starter training group, physical education, physical development, use of action games, physical rehabilitation.

38 e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz №5-2020

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Долзарблиги. Республикада охирги йилларда жисмоний тарбия ва спортни оммалаштириш, ахоли уртасида соглом турмуш тарзини таргиб килиш, имконияти чекланган шахсларнинг жисмоний реабилитациям учун зарур шарт-шароитлар яратиш хамда мамлакатнинг халкаро спорт майдонларида муносиб иштирок этишини таъминлаш борасида изчил чора-тадбирлар амалга оширилмокда [1].

Узбекистон Республикаси Президенти Ш.М. Мирзиёевнинг 2020 йил 24 январдаги «Узбекистон Республикасида Жисмоний тарбия ва спортни янада такомиллаштириш ва оммалаштириш чора тадбирлари тугрисида»ги ПФ-5924- сонли Фармо-нида жисмоний тарбия ва спорт сохасида ахоли соглигини мустахкамлашга кумаклашадиган аник дастурларни амалиётга жорий этиш, ёшларни спортга кенг жалб килиш ва улар орасидан иктидорли спорт-чиларни саралаб олиш, спорт турлари буйича юкори натижаларни таъминлайдиган махоратли спортчилар билан миллий терма жамоаларни шакллантириш ва мураббийлар учун кушимча шарт-шароитлар яратиш зарурати мавжуд эканлиги хамда спорт мактаблари укувчи-спортчилари уртасида «Болалар спорт уйин-лари» ни утказиш оркали иктидорли спортчиларни аниклаш ва ёшлар терма жамоаларига захира яратиш, спортчи ёшларни саралаш ва катта спортга икти-дорли спортчиларни танлаб олиш (селекция), спорт захирасини шакллантириш тизимини йулга куйиш вазифалари усувор вазифалар этиб белгиланган.

Жумладан, спортчиларни спорт турларига саралаш, машгулотларга жалб этиш, машгулотларни режалашти-риш ва бошкариш буйича Ф.А. Керимов., О.В Ганчарова., В. Н. Никитушкин., М. Н. Умаров., К.Т. Шакиржонова., Н.Т. Тухтабоев., М.С. Олимов ва бошка олимлар томони-дан илмий тадкикотлар олиб борилган [5].

Тадкикотнинг максади. Енгил атлетика буйича Болалар ва усмирлар спорт мактаби(БУСМ)нинг бошлангич тайёрлов гурухи тарбияланувчиларини ноанъанавий воситалар асосида машгулот жараёнини такомиллаштириш.

Тадкикот вазифалари:

- БУСМнинг енгил атлетика бошлангич тайёрлов гурухлари билан утказиладиган укув машгулотлари-ни мазмуни;

- укув меьёрий хужжатлар;

- илмий услубий адабиётларни урганиш, тахлил килиш ва умумлаштириш;

- БУСМнинг енгил атлетика бошлангич тайёрлов гурухи тарбияланувчилари учун ноанъанавий машгу-лот дастурини ишлаб чикиш ва педагогик тажрибада самарадорлигини аниклаш.

1-жадвал

БУСМда бошлан|пч тайёрлов гурухи енгил атлетикачилари жисмоний тайёргарлиги ва ривожланганлиги буйича харакатли уйинларни едллаш услубияти

Фаолият тартиби Харакатли уйинларнинг йуналтирилиши Уйинларнинг турлари

Якка тартибдаги харакатли уйинлар Эмоционал якдиллик «Уринни алмаштириш», «Етакчи», «Шахарча», «Тулки ва куён»

Жуфт холатдаги харакатли уйинлар Жамоада уз хамкорини хис килиш, уларнинг харакатларини олдиндан кура олиш, биргаликда вазифаларни самарали хал килишни ривожлантиради «Жиловдор», «Оккуш ва урдаклар», «Айёр тулки», «Биз кувнок болалармиз», «Копкон»

Жамоавий харакатли уйинлар Кичик гурухларда (жамоа) биргаликда самарали фаолият курсатишини ривожлантириш "Югуришлар", "Етакчи", "Доира булиб эстафета", "Ким чаккон", «^алкага туш»

Бошлангич тайёргарлик боскичида асосий назо-рат меъёри I укув йилида 75-80% умумий жисмоний тайёргарликка, 20-25%, эса махсус жисмоний тай-ёргарликка, II укув йилида 70% умумий жисмоний тайёргарликка, 30% махсус жисмоний тайёргарликка, III укув йилида 65% умумий жисмоний тайёргарликка, 35% махсус жисмоний тайёргарлик учун режалаштиришни меъёрий хужжатларни урганиш натижасида аникланди. БУСМда бошлангич тайёрлов гурухидаги енгил атлетика билан шугулланувчи тарбияланувчилар учун ажратилган 312 соатни 52 хафтага булиб, хафтасига 3 кун, 2 соатдан машгу-лот утиш белгиланган.

Тадкикот куйидаги тартибда олиб борилди: якка тартибдаги харакатли уйинлар, жуфт холатдаги харакатли уйинлар, жамоавий харакатли уйинларга ажратиб олдик.

^АЛ^АГА ТУШ

Болалар давра тутиб турадилар. Уртага катта чамба-рак куйилади ёки доира чизилади (аркончадан ясалган ёки полга чизилган доира диаметри 1-1,5 м булади). Доирадан 2-3 кадам масофада давра тутиб турган болалар (Уйинда ичига кум тулдирилган халтачалар булади. Тарбиячининг «ташланг!» деган ишораси билан барча болалар халтачаларни доирага ташлайдилар. Сунгра тарбиячи «халтачаларни кутариб олинг» дейди. Бола-лар халтачаларни олиб, уз жойларига келиб турадилар. Уйин 4-6 марта такрорланади.

Уйин коидаси: Халтачаларни текис ушлаб ташлаш керак [2,3].

2-жадвал

Назорат гурухи синалувчиларининг тад^и^от олдидан ва тад^и^отдан кейинги жисмоний тайёгарлик даражаси курсаткичларининг динамикаси.

№ Ф.И.Ш Тугилган йили 30 м.га старт олди югуриш (сония) 30 м.га юкори стартдан югуриш (сония) 1000 м.га югуриш (дакика) Турган жойдан узунликка сакраш (м) Жойдан туриб уч хатлаб сакраш (м) Тулдирма тупни олдинга отиш (м)

Т\О Т\К Т\О Т\К Т\О Т\К Т\О Т\К Т\О Т\К Т\О Т\К

1. М-ов. А 2009 5,4 5,3 6,3 5,3 5,32 6,2 1,44 1,46 4,02 4,15 5,25 5,53

2. Х-ов. Р 2010 5,4 5,3 6,3 5,3 5,25 6,1 1,28 1,29 4,16 4,21 5,74 5,75

3. Д-ев.М 2010 5,6 5,5 6,1 5,5 5,22 5,8 1,42 1,27 4,20 4,32 5,42 5,46

4. З-ов. А 2010 5,7 5,5 6,1 5,5 6,08 5,9 1,28 1,34 4,26 4,34 6,10 6,04

5. Ж-ов. С 2010 5,8 5,7 6,2 5,7 5,11 6,0 1,35 1,42 4,35 4,42 5,84 5,74

6. Х-ов. И 2009 5,2 5,5 5,6 5,5 5,28 5,6 1,37 1,41 4,13 4,23 6,02 6,10

7. Д-ов. М 2010 5,5 5,4 5,7 5,4 5,34 5,7 1,33 1,37 4,05 4,24 5,91 5,98

О СЧ О СЧ Ю

О!

ГО

£ О О.

СО

№5-2020 е-шаП: fan_sportga@uzdjtsu.uz 39

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

8. М-ов. Л 2008 5,8 5,7 6,1 5,7 6,10 6,0 1,32 1,38 4,20 4,25 5,32 5,36

9. К-ов. И 2009 5,7 5,6 6,0 5,6 5,52 5,8 1,37 1,39 4,17 4,25 5,47 5,54

10. Б-ев. С 2010 5,8 5,5 5,9 5,5 5,38 5,7 1,26 1,36 4,30 4,36 6,01 5,45

11. А-ов. Д 2010 5,8 5,8 6,0 5,8 5,61 5,9 1,36 1,39 4,21 4,29 5,14 5,16

12. Т-ов. Ж 2010 5,9 5,4 6,1 5,4 5,12 6,0 1,54 1,56 4,26 4,26 5,26 5,32

13. С-ов. Ф 2009 5,7 5,6 5,9 5,6 5,78 5,6 1,45 1,52 4,10 4,19 5,62 5,35

х ±а 5,6±0,2 5,5±0,1 6,02±0,2 5,5±0,1 5,47±0,3 5,39±0,2 1,36 ±0,1 1,39±0,1 4,18 ±0,1 4,27±0,1 5,62±0,3 5,59±0,3

3-жадвал

Тажриба гурухи синалувчиларининг тад^и|фт олдидан ва тад^и|фтдан кейинги жисмоний тайёгарлик даражаси курсаткичларининг динамикаси

№ Ф.И.Ш Тугилган йили 30 м.га старт олди югуриш (сония) 30 м.га юкори стартдан югуриш (сония) 1000 м.га югуриш (дакика) Турган жойдан узунликка сакраш (м) Жойдан туриб уч хатлаб сакраш (м) Тулдирма тупни олдинга отиш (м)

Т\О Т\К Т\О Т\К Т\О Т\К Т\О Т\К Т\О Т\К Т\О Т\К

1 Б-ев.Р 2010 5,2 5,2 6,1 5,6 5,12 5,11 1,47 1,49 4,14 4,21 5,35 5,39

2 М-ов. Х 2009 5,3 5,1 6,0 5,7 5,15 5,23 1,29 1,35 4,13 4,35 5,80 5,54

3 М-ов. С 2010 5,7 5,4 6,1 5,6 5,12 5,14 1,45 1,43 4,27 4,62 5,52 5,65

4 М-ов. М 2010 5,6 4,9 5,9 5,2 6,1 5,42 1,37 1,32 4,28 4,60 6,12 5.90

5 М-ов. М 2010 5,7 5,2 6,0 5,6 5,20 5,10 1,45 1,51 4,38 4,52 5,89 5,88

6 К-ов. А 2009 5,3 5,1 5,6 5,4 5,22 5,11 1,39 1,35 4,17 4,35 6,11 5,24

7 Р-ов. А 2009 5,4 5,4 5,7 5,8 5,39 5,21 1,38 1,51 4,09 4,34 5,98 5,51

8 Е-ов. М 2010 5,7 5,2 6,1 5,5 5,57 5,35 1,39 1,57 4,28 4,61 5,48 5,64

9 Н-ев. Б 2010 5,6 5,1 6,0 5,4 5,56 5,34 1,38 1,64 4,19 4,64 5,52 5,54

10 А-ов. С 2009 5,7 5,1 5,9 5,4 5,34 5,22 1,37 1,68 4,35 4,35 6,09 6,42

11 Х-ов. Б 2009 5,8 5,3 6,0 5,5 5,55 5,29 1,36 1,58 4,29 4,45 5,47 5,42

12 Т-ов. К 2010 5,8 5,2 6,1 5,6 5,12 4,53 1,54 1,69 4,35 4,56 5,28 5,52

13 М-ев. Ф 2010 5,6 5,2 5,8 5,5 5,68 5,04 1,45 1,45 4,19 4,62 5,78 5,69

х ±а 5,5±0,2 5,2±0,1 5,9±0,1 5,5±0,1 5,39±0,2 5,10±0,1 1,40 ±0,05 1,51 ±0,1 4,23 ±0,1 4,47±0,1 5,72 ±0,3 6,64 ±0,2

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Тажриба гурухи тадкикотдан олдин 30 м.га старт олди югуриш 5,5±0,2га, тадкикотдан кейин 5,2±0,1 га яхшиланди.

30 м.га юкори стартдан югуриш тадкикотдан олдин 6,02±0,2 га, тадкикотдан кейин 5,5±0,1 га узгарди. 1000 м.га югуриш тадкикотдан олдин 5,47±0,3 га, тадкикотдан кейин 5,10±0,1га натижа курсатди. Жойдан туриб узунликка сак-раш тадкикотдан олдин 1,40 ±0,05га, тадкикотдан кейин 1,51 ±0,1 га яхшиланди. Жойдан туриб уч хатлаб сакраш тадкикотдан олдин 4,23±0,1га, тадкикотдан кейин 4,47 ±0,1га узгарди.Тулдирма тупни олдинга отиш тадкикотдан олдин 5,72 ±0,3 га, тадкикотдан кейин 6,64± 0,2 га яхши-ланганини куришимиз мумкин.

Тажриба гурухи ва назорат гурухи синалувчиларининг тад^и^от сунггида жисмоний тайёгарлик даражасини шаклланишининг умумий диаграммаси

1-диаграмма.

Тажриба гурухи ва назорат гурухи синалувчиларининг тад^и^от сунггида жисмоний тайёгарлик даражасини шаклланишининг умумий та^лили

Хулоса. Спортчиларни танлаб олиш ва саралаш масалаларига катта ахамият берилаётганига кара-масдан, БУСМларда бошлангич тайёрлов гурухи тарбияланувчиларини мусобакаларга тайёрлаш буйи-ча ноанъанавий воситалар кам кулланилаётганлиги илмий адабиётларни урганиш натижасида аникланди.

Жисмоний тарбия буйича машгулот жараёнида уйин усулини кулланиши енгил атлетика бошлангич тайёрлов гурухи тарбияланувчиларининг жисмоний ривожлантиришда ва тайёргарликларида анча юкори курсаткичларга эришишларига, машгулотларни эса анча кизикарли утказишга ёрдам беради.

Ушбу режалаштиришдан келиб чикиб БУСМ-нинг енгил атлетика бошлангич тайёрлов гурухи-даги тарбияланувчиларини ноанъанавий воситалар асосида тайёрлаш натижасида куйдаги натижалар кайд килинди.

Тажриба гурухи 30-м га старт олди югуриш 5,4% га ошган. 30-м га юкори стартдан югуриш 6,7 % га ошган. 1000 м га югуриш 5,7% га ошган. Жойдан ту-риб узунликка сакраш 7,2% га ошган. Жойдан туриб уч хатлаб сакраш 7,3% га ошган.

Тулдирма тупни олдинга отиш 7,4% га ошган.

Бундан куриниб турибдики биз куллаган дастур уз самарасини берди ва бу дастур узини оклади.

Адабиётлар:

1. Узбекистан Республикаси Президенти Ш.М. Мирзиёевнинг 2020 йил 24 январдаги «Узбекистан Республикасида Жисмоний тарбия ва спортни янада такомиллаштириш ва оммалаштириш чора тадбирлари ^рисида»ги ПФ-5924-сонли Фармони.

2. Усмонхужаев Т.С., Алиев М.Б, Сагдиев К.Х, Турдиев Ф.К, Акра-мов Ж.А. /Болалар ва усмирлар спорти машрулотлари назарияси ва услубияти. - Тошкент, 2006. - Б. 66-72.

3. Усмонхужаев Т.С, Усмонов П.А. 500 харакатли уйинлар 2011. Б. 78-85

4. Никитушкин В.Г, Максименко Г.Н, Суслов Ф.П. Подготовка юных бегунов. - Киев: Здоров 1998. - 186 с.

5. Ганчарова О.В. Ёш спортчиларнинг жисмоний крбилятларини ривожлантириш. Т., УзДЖТИ, 2005. - 171 б.

40 е-шай: fan_sportga@uzdjtsu.uz №5-2020

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.