Научная статья на тему 'БОЛАЛАР ЦЕРЕБРАЛ ФАЛАЖИДА ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИКНИ МАШҒУЛОТ ЖАРАЁНИДА ВА ИЛМИЙ НАЗАРИЙ СОҲАДА РИВОЖЛАНТИРИШ'

БОЛАЛАР ЦЕРЕБРАЛ ФАЛАЖИДА ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИКНИ МАШҒУЛОТ ЖАРАЁНИДА ВА ИЛМИЙ НАЗАРИЙ СОҲАДА РИВОЖЛАНТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

319
13
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Церебрал фалажлик / массаж / реаблитация / онтогенез / релаксация. / Cerebral palsy / massage / rehabilitation / ontogeny / relaxation.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Л. Т. Давлатова

Мазкур дадқиқот ишида кириш қисми, ишнинг долзарблиги, мақсади ва вазифалари, янгилиги ва назарий амалий томонлари ёритилган. Мамлакат ва хориж адабиётлари ва интернет материаллардан фойдаланган. Диссертация ишида жисмоний тарбияни ижтимоий тамойиллари, тадқиқот услублари берилган. Мазкур ишда болалар мия фалажининг келиб чиқиши ва уларни тузатишда жисмоний тарбиянинг роли, педагогик тажрибадан олинган маълумотлар, хулосалар, адабиётлар рўйхати берилган. Тажриба натижасида болалар церебрал касаллиги тузалиши 1214 % ошганлиги кўрсатилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам об образовании , автор научной работы — Л. Т. Давлатова

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

DEVELOPMENT OF PHYSICAL PREPARATION IN CHILDREN'S CEREBRAL PALACY IN THE PROCESS OF ACTIVITY AND IN THE SCIENTIFIC THEORETICAL FIELD

This research work covers the introductory part, the relevance, goals and objectives, novelty and theoretical and practical aspects of the work. He used national and foreign literature and internet materials. The dissertation presents the social principles of physical education, research methods. In this work, the origin of cerebral palsy in children and the role of physical education in their correction, data from pedagogical experience, conclusions, a list of references. The experiment showed that the cure for cerebral palsy in children increased by 12-14%.

Текст научной работы на тему «БОЛАЛАР ЦЕРЕБРАЛ ФАЛАЖИДА ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИКНИ МАШҒУЛОТ ЖАРАЁНИДА ВА ИЛМИЙ НАЗАРИЙ СОҲАДА РИВОЖЛАНТИРИШ»

БОЛАЛАР ЦЕРЕБРАЛ ФАЛАЖИДА ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИКНИ МАШГУЛОТ ЖАРАЁНИДА ВА ИЛМИЙ НАЗАРИЙ СОХДДА

РИВОЖЛАНТИРИШ

Л. Т. Давлатова

Узбекистан жисмоний тарбия ва спорт университети укитувчи

АННОТАЦИЯ

Мазкур дадкикот ишида кириш кисми, ишнинг долзарблиги, максади ва вазифалари, янгилиги ва назарий амалий томонлари ёритилган. Мамлакат ва хориж адабиётлари ва интернет материаллардан фойдаланган. Диссертация ишида жисмоний тарбияни ижтимоий тамойиллари, тадкикот услублари берилган. Мазкур ишда болалар мия фалажининг келиб чикиши ва уларни тузатишда жисмоний тарбиянинг роли, педагогик тажрибадан олинган маълумотлар, хулосалар, адабиётлар руйхати берилган. Тажриба натижасида болалар церебрал касаллиги тузалиши 12- 14 % ошганлиги курсатилган.

Калит сузлар: Церебрал фалажлик, массаж, реаблитация, онтогенез, релаксация.

DEVELOPMENT OF PHYSICAL PREPARATION IN CHILDREN'S CEREBRAL PALACY IN THE PROCESS OF ACTIVITY AND IN THE SCIENTIFIC THEORETICAL FIELD

L. T. Davlatova

Teacher at the Uzbek University of Physical Culture and Sports

ABSTRACT

This research work covers the introductory part, the relevance, goals and objectives, novelty and theoretical and practical aspects of the work. He used national and foreign literature and internet materials. The dissertation presents the social principles of physical education, research methods. In this work, the origin of cerebral palsy in children and the role of physical education in their correction, data from pedagogical experience, conclusions, a list of references. The experiment showed that the cure for cerebral palsy in children increased by 12-14%.

Keywords: Cerebral palsy, massage, rehabilitation, ontogeny, relaxation.

КИРИШ

Бутун дунёда шу катори мамлакатимизда болалар церебрал фалажи касаллиги долзарб муаммолардан бири булиб келмокда. Бутун дунё мамлакатлари ногиронлар спортига катта эътибор каратмокда. Уларни хар томонлама ижтимоий химоялаш ва куллаб кувватлашга катта ахамият берилиб келинмокда.

Бир канча соFломлаштириш давлат дастурлари асосида болалар ва ёшларнинг баркамол ривожланиши, уларнинг хак-хукукларини химоя килишга каратилган хукукий норматив базасини такомиллаштириш, она ва болаларнинг репродуктив саломатлигини мухофаза килиш тизимини, соFликни саклаш сохасини ривожлантириш ва унинг моддий -техник базасини кучайтириш асосида ёш авлоднинг хар томонлама камол топиши учун шарт шароитлар яратиш кузда тутилган. Дастурда усиб келаётган авлоднинг бугунги кунда таълим сохасида ташкил этилган замонавий моддий- техник базасидан самарали фойдаланишини таъминлаш берилган.

Ногирон болалар тарбияси ута мураккаб, нозик ва маъсулиятли сохадир.Чунки ногиронлиги булган болалар соFлом тенкурларидан фаркли равишда имконияти чекланганлигини тушунадилар ва улар жисмонан нуксонли булишлари билан бирга, калби кемтик болалардир. Хусусан таълим тизимини такомиллаштириш буйича ногирон ва жисмоний имконияти чекланган болалар учун махсус мактаб - интернатлари уз иш фаолиятларини Ватан равнакини таъминлашда уз хиссасини кушадиган авлодни тарбиялаб вояга етказиш масаласига жиддий эътибор каратмокдалар.

Ёш авлоднинг ахлокий ва жисмоний сифатларини ривожлантиришда жисмоний тарбия асосий уринлардан бирини эгаллайди.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 2020 йил 24 январдаги Олий Мажлисга Мурожаатномасида таъкидлаб утилгандек....Ахоли уртасида соFлом турмуш тарзини кенг карор топтириш худудларда ахоли, айникса, ёшларимиз учун янги оммавий спорт объектларини куриш зарур. Бу йил 269 та футбол, волейбол, баскетбол ва бадминтон майдонлари, 178 та бокс, кураш, фитнес ва гимнастика спорт заллари, 32 та теннис корти куриш буйича салкам 500 миллиард сумлик лойихалар амалга оширилади. Ёшлар орасида иктидорли спортчиларни селекция килишнинг "ташкилот - туман (шахар) -худуд - республика" боскичларидан иборат турт боскичли тизими жорий этилади.

Бу йил Токиода булиб утадиган Олимпия ва Паралимпия уйинларида спортчиларимиз муносиб иштирок этиши учун хукумат ва Миллий олимпия кумитаси барча шароитларни яратишлари зарурлигига алохида тухталиб утилди. Асосий максадимиз ахоли уртасида соFлом турмуш тарзини шакллантириш ва тиббий маданиятни ривожлантиришдан иборатдир. Бу борада хукуматимиз томонидан бир канча ахоли саломатлигига каратилган чора - тадбирлар амалга оширилиб келинмокда.

Болалар церебрал фалажида жисмоний таёргарликни машFулот жараёнида илмий назарий сохада ривожлантириш, жисмоний тайёргарлигини оширишдан иборат.

1.Болалар церебрал фалажида ва жимоний имконияти чекланган болаларнинг жисмоний ривожланиш ва жисмоний тайёргарлик даражасини аниклаш.

2.Болалар церебрал фалажида ва жисмоний имконияти чекланган болаларнинг умум жисмоний тайёргарлигини ошириш восита, усул ва услубларини самарадорлигини курсатиш.

-Болалар церебрал фалажида жисмоний тайёргарликни машFулот жараёнида илмий назарий сохада ривожлантириш хамда самарали метод ва воситалар танлаш.

- Болалар церебрал фалажида жисмоний тайёргарликни оширишда методлардан фойдаланиш.

1. Хдракатни алохида праметрларини узгартириш

2. Хдракатни тезлигини ва амплитудасини узгартириш ва машкларни ойнада кургандек бажартириш. З.Ташки шароитни узгартириш, материал техник таъминотни кенгайтириш, коидани (муркабликка) узгартириш.

4. МашFулотда катнашаётган ногиронларни сонини купайтириш ёки камайтириш.

5. Мусобака методи.

6. Индивидуал метод- гурухга 3-6 киши жалб килинади. Бунга кушимча тарзда жамоавий индивидуаллашган метод хам киради, унга 7 -12 киши жалб килиниши мумкин.

7.Уйин методи.

8. Мусика ритмик метод. МашFулот давомида кушик ва машFулот бир вактда олиб борилади.

Тажрибада кулланилган жисмоний машклар куйидагилардан иборат:

1. Умумривожлантирувчи машклар -Кулларни тепага, ёнга, пастга йуналтириш каби машклар туплами - 2 -3 мартадан

2. Гиламга текис ётган холда оёкларни текис килиб кулда копток билан унг ва чап томонга думалаш машклари -2-3 мартадан

3. Гиламга текис ётган холда танани унг ва чап томонга думалатиб харакатга келтириш машклари - 3 -4 марта

4. Махсус резинани оёк кисмига бир учи кийгизилади иккинчи кисми кулга кийгизилади ва тортиш машклари бажарилади -8- 9 марта

5. Массаж машклари -махсус бирлаштирилган Fилдиракчалар тупламини хдракатга келтирилади, бунда кулнинг ички кафт кисми ва панжаларига ёзилиш, кул маторикаларини ривожлантиришга, сенсор тизимларини харакат даражаларини оширишга ёрдам беради , машFулот 5-8 дакика давом эттирилади.

6. Гиламга эркин, мустакил, текис ётган холда эмаклаб юриш машклари - 4-5метр узунликка харакат килиш.

Ушбу машклар мажмуасидан кейин биз уларнинг юрак- кон томир уришини яъни шу машклар канча юкламани бажарганини караб чикдик.

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Болаларда тезкорликни оширишда 30 метрга югуриш буйича олинган

курсатгичлари

№ Ф.И Иил,сана Кукрак кенг Ю.к.т.у (мин.) Ю.к.т.у (мак.) 30 m Буйи Вазн

1 Таджиметов Алишер 29.05. 2008 50 100 130 14.2 106 14.9

2 Юсупов Хондамир 21.06. 2007 61 106 141 14.5 116 19.1

3 Махметова Дилноза 20.08. 2008 54 102 126 15.3 127 18.5

4 Бегзатов Асрорбек 22.10. 2007 50 111 119 15.8 110 16.5

5 Насридинов Нурбек 5.02. 2008 52 109 120 16.3 99 13.3

6 Бектияров Давид 29.05. 2007 50 100 130 16.7 111 17.5

7 Нурмонов Шахзод 21.06. 2008 61 106 141 15.4 126 26.7

8 Абдушукуров Зайнаб 20.08. 2007 54 102 126 15.7 115 18.3

9 Штурбабина Карина 22.10. 2007 50 111 119 16 128 24.4

2007 Кукрак кафас кенглиги Ю.к.т.у (мин) Ю.к.т.у (мак.) Буй узунлиги Вазни

Х 53 106 127 116 19,1

G 2,7 3,4 3,4 4,4 3,5

2008 KyKpaK Ka$ac KeHr^Hrn M.K.T.y (mhh) M.K.T.y (MaK.) Byfl y3yH^Hrn Ba3HH

X 54,5 106 129,2 114 18,3

G 3,4 3,0 3,4 4,4 4,0

2007- 2008 Hunga TyFunraH yFun Ba ;H3nap ^peSpan ^ana^u Kacannuru SynraH TapSuflnaHyBHunapHH KyKpaK ;a$acu KeHrnurH 2007 Hun 2008 HunraHa yTraH Sup Hun HHuga 0,5 ra KeHraHraH. ffly SunaH Supra 2007 Hunnapga ypTacuga KyKpaK kb otk. 2, 07 hh 2008 TyFunraHnap ypTacuga 3, 4 Sy em Syfiuna emu KarranamraH capu KyKpaK ;a$acu xap xun KeHraftumuHH KypcaTagu.

-Ey emgaru SonanapHH ropaK koh tomhp ropumu Kuc;apraHga, 2007 Hunga

TyFunraHnap ypTacuga gacTnaSKH xonaT 106 hh TamKun KunraH Synca, KyKpaK kb

otk. 3, 4 hh TamKH. Kungu. Ey KypcaTruH my KacannuK SunaH KacannaHraH

Sonanapga HHguBugyan xapaKTepra эгa экaнnнгннн KypcaTgu.

-MaKCHMa. koh tomhp ypumuga xaM xap xun KypcaTruHnapra эгa. Kacannuru Ba

emura Kypa TapSuflnaHyBHunap xap xun rpyxnapra SupuKTupunraH.

Ba3HH эca энг roKopucu 26,7 Kr hh энг nacu 13, 3 Kr hh TamKun KHttgu.X,ap SupuHH

anoxuga KypuS HH;guK. Ba3HH xaM xap xun экaнnнгн aHHKnaHgu.

rypyxnap ypTacuga xaM, Sonanap HHguBugyan KoSunu^Tra эгa. Ey SonanapHHHr

SyHHHHHr y3yHnuru 128 cm gaH 99 cm rana y3rapTHpum KypcaTruHura эгa.fflyнннг

ynyH kb OFMa 4,4 - 6,9 hh TamKun Kunagu

Eo^a^apga Te3Kop^HKHH ornnpHrnga 30 MeTpra rorypnm Synnna o^HHraH

Ta^pnSa KypcaTrHH^apn

№ OH TyF.HHn. caHa KyK.K;a$. KeHr ro.K.T.y (mhh.) ro.K.T.y (MaK.) 30 M EyHH Y3. Ba3 HH

1 Tag^HMeTOB Anumep 29.05. 2008 56 98 130 12.2 106 14.9

2 rocynoB XoHgaMHp 21.06. 2007 66 104 141 12.7 116 19.1

3 MaxMeToBa ^HnHo3a 20.08. 2008 59 100 126 12.1 127 18.5

4 Eer3aToB AcpopSeK 22.10. 2007 57 108 119 12.8 110 16.5

5 HacpuguHoB HypSeK 5.02. 2008 57 106 120 12.3 99 13.3

6 EeKTHapoB AaBHg 29.05. 2007 58 98 130 12.7 111 17.5

HypMoHoB fflax3og 21.06. 2008 66 104 141 12.4 126 26.7

8 ASgymyKy 20.08. 58 100 126 12.7 115 18.3

ров Зайнаб 2007

9 Штурбабина Карина 22.10. 2007 58 109 119 12 128 24.4

Болаларда тезкорликни аниклашда 30 метрга югуриш буйича

олинган курсатгичлар

160 140 120 100 80 60 40 20 0

-О4" -СГ л<у" -СУ" .Cr -CT

Ю.к.т.у (мин.) тадкикотдан олдин Ю.к.т.у (мак.) тадкикотдан олдин Ю.к.т.у(мин.) тадкикотдан кийин Ю.к.т.у(мак.) тадкикотдан кийин

Л* Л» Л*

^ s/ # # # # # # #

V Т Ъ V <,' <о- Л <Ь °г

Методикаси: Суякларнинг харакатчанлиги максимал даражада эгилиши ва

ёзилиши.

Тирсак ва оёк товон суякларини харакатчанлигига боFлик. Бизнинг асосий диккатимиз тирсак ва оёк товон суякларига каратилиши лозим. Чунки спастик шаклдаги умумий реаблитация фалажликда шу усуллар харакати купрок камчиликка эга. Суякларнинг эгилиши ва ёзилиши бурчак улчами билан улчанади. 3600 градусгача улчаш мумкин.

Оёк товон суякларини харакатчанлиги уларнинг эгилиш ёзилишига боFлик. Тирсак суягини нормал бурчак 1700 градусга, оёк товон суягини эгилиши 900 градусга тенг (нормал холда).

Тирсак буFинидаги суякларнинг ёзилишида нормада 1800 градус, оёк товон суягининг эгилишида суякларнинг бурчаги 1300 градусга кенгаяди.

Тадцицот натижалари ва уларнинг тахлили. Ёшга боFлик (онтогенез) нуксони ёки камчиликлари бор болаларга гимнастика курси ва массажлар мажмуасини ( MJ-mobility of joints) куллаган холда болалар церебрал фалажи билан касалланган болаларда юкоридаги бошланFич ва охирги тахлилллар холатини куришимиз мумкин.

ХУЛОСА

Болалар мия фалажида куриш, эшитиш кобилияти, хис хаяжон соха, акл, ахлок, нутк бузилиши анча роль уйнайди. Болалар мия фалажининг 20- 25% ида эшитиш уткирлиги бир ёки иккала кулокда пасайган булиши мумкин.Товуш

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

частоталари, айникса юкори частоталарни фарклаш кобилияти етарлича ривожланмаган. Бунинг окибати мураккаб нутк бузилишлари келиб чикади.

Тонус таъсирланишларнинг патологик таъсирида куйилган ва тyFирловчи таъсирланишлар ривожланишида кечикишлар хамда уларнинг окибатида гавданинг тик холатига утиш кобилияти ( бошни кутариш, утириш, туриш) нинг бузилишида тонус фаоллик (релаксация) ни пасайтириш, патологик бир вактда содир буладиган харакатларга бархам бериш, гавда кул хамда оёклар харакатлари тyFри чизмасини тарбиялаш, мускул гурухлари орасидаги харакатлар узаро мослигини меёрлаштириш буйича тадбирлар мухитида ривожлантирувчи патологик таъсирланишлар таъсирига бархам бериш куйилган, тyFирловчи ва статокинетик таъсирланишларни шакллантиришга уйналтирилган жисмоний машклар энг мухим хисобланади.

Болалар церебрал шоли билан оFриган болаларнинг таянч харакат аппаратининг сув терапияси ва сузиш ёрдамида таъсир курсатиш натижасида уларнинг жисмоний тайёргарлик даражасини ошириш.

REFERENCES

1.Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мизиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси. 2020 йил 24-январь.

3. И.А. Каримов Баркамол авлод орзуси. "Уз.М.Э" Давлат илмий нашриёти Тошкент-2000 й.

4."Узбекистон Республикаси ногиронларни ижтимоий химоя килиш тугрисида" ги конуни.

5. Б.Ш.Боходирова Реаблитация, массаж ва мехнат билан даволаш. УД.Т-2013

6.Адаптивная физическая культура АФК №1 (49) 2012 й. Фойдаланилган бетлар 45 -50 бетлар.

7. Адаптивная физическая культура АФК №3 (31) 2007 й. Фойдаланилган бетлар 16 -18 бетлар.

8. Джалилова, М. И., Тажибаев, С. С., & Джалилова, Л. А. Правовые основы олимпийского образования учащейся молодёжи. In Актуальные проблемы правового регулирования спортивных отношений (16 апреля 2020 года)-материалы X международной научно-практической конференции, посвящённой 50-летию Уральского государственного универси-тета физической культуры: Челябинск, 16 апреля 2020 года/Под ред. СА За-харовой.-Челябинск: Уральская Академия, 2020.246 с. (p. 218).

9. Туробов, X,. (2021). Национальная система массового вовлечения всех слоев населения в спортивно-оздоровительную деятельность. Academic Research in Educational Sciences, 2.

10. Бердиева, Ч. А. (2021). Жисмоний имконияти чекланган талабалар организмининг функционал холатини бахолаш усули. Academic Research in Educational Sciences, 2.

11. Давлатова, Л. Т. (2021). Болалар церебрал фалажида жисмоний тайёргарликни машFулот жараёнида ва илмий назарий сохада ривожлантириш. Academic Research in Educational Sciences, 2.

12. Тажибаев, С. С., & Серебряков, Ю. В. (2015). Динамика общей и специальной физической подготовленности боксеров юношей, занимающихся боксом на этапе начальной спортивной специализации. Молодой ученый, (2), 109-111.

13. Miryunusovna, Z. G. (2020). Selecting criterias of talented preschool children for the forming of sports reserve in swimming. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences , 5(2).

14. Matnazarov, X. Y. (2020). Influencing factors for selecting effectiveness of talented swimmers on swimming sports. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences, 8(3), 41-44.

15. Farkhodovich, I. B. (2020). Development of balance in young kayakers in the initial stage of training. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences, 8(2), 66-70.

16. Azimov, Z. N. (2020). Research Of Training Loads On The Simulator "Concept-2" In The Preparation Of Youth In Academic Rowing. The American Journal of Applied sciences, 2(11), 104-109.

17. Давлетмуратов, С. Р. (2020). Тренировочные нагрузки хоккеистов в подготовительном периоде. Фан-спортга, (4), 33-34.

18. Давлетмуратов, С. Р. (2020). Физическая работоспособность в годичном цикле подготовительного периода подготовки квалифицированных футболистов. Фан-спортга, (3), 10-13.

19. Рузикулов, Б. Б. (2019). Морфо-функциональные показатели как критерии для прогнозирования перспективности футболистов с учетом возраста и игрового амплуа. Фан - спортга, (3), 57-62.

20. Рузикулов, Б. (2019). Узлуксиз таълим тизимида жисмоний тарбия ва спорт самарадорлигини ошириш. Муаллим ва узлуксиз таълим, (2), 145-149.

21. Рузикулов, Б. Б. (2020). Футболчиларнинг махсус чидамлилигини ривожлантиришнинг долзарб муаммолари. Academic Research in Educational Sciences, 1 (4), 260-265.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.