Научная статья на тему 'БОЛАЛАР МУСИҚА МАКТАБЛАРИДА МУСИҚИЙ-НАЗАРИЙ ФАНЛАРНИ ЎҚИТИШДА ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАР ВА МЕДИА ВОСИТАЛАРНИ ҚЎЛЛАГАН ХОЛДА ИНТЕРФАОЛ ДАРС ШАКЛЛАРИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ УСУЛЛАРИ'

БОЛАЛАР МУСИҚА МАКТАБЛАРИДА МУСИҚИЙ-НАЗАРИЙ ФАНЛАРНИ ЎҚИТИШДА ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАР ВА МЕДИА ВОСИТАЛАРНИ ҚЎЛЛАГАН ХОЛДА ИНТЕРФАОЛ ДАРС ШАКЛЛАРИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ УСУЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
272
18
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Болалар мусиқа мактаблари / педагогика / инновация / технология / интерфаол / “Сольфеджио” / “Мусиқа адабиёти” / “Мусиқа тинглаш” / технологик харита / синтезатор / синестезия / проектор / ИКТ / интерфаол доска. / Children's music schools / pedagogy / innovation / technology / interactive / "Solfeggio" / "Musical literature" / "Listening to music" / technological map / synthesizer / synesthesia / projector / IKT / interactive desktop.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Пайзиева, Дилноза Абдурасул Қизи

Мақолада болалар мусиқа мактабларида мусиқий-назарий фанларни ўқитишда инновацион технологиялар ва медиа воситаларни қўллаган холда интерфаол дарс шаклларини ташкил этиш усуллари амалий натижалар асосида ёритилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

METHODS OF ORGANIZING INTERACTIVE LESSONS USING INNOVATIVE TECHNOLOGIES AND MEDIA IN TEACHING MUSIC-THEORETICAL SCIENCES IN CHILDREN'S MUSIC SCHOOLS

In the article, the methods of organizing interactive lesson forms using innovative technologies and media tools in the teaching of music-theoretical subjects in children's music schools are covered based on practical results.

Текст научной работы на тему «БОЛАЛАР МУСИҚА МАКТАБЛАРИДА МУСИҚИЙ-НАЗАРИЙ ФАНЛАРНИ ЎҚИТИШДА ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАР ВА МЕДИА ВОСИТАЛАРНИ ҚЎЛЛАГАН ХОЛДА ИНТЕРФАОЛ ДАРС ШАКЛЛАРИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ УСУЛЛАРИ»

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

О

R

VOLUME 2 | ISSUE 9 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

БОЛАЛАР МУСЩА МАКТАБЛАРИДА МУСЩИЙ-НАЗАРИЙ ФАНЛАРНИ УЦИТИШДА ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАР ВА МЕДИА ВОСИТАЛАРНИ КУЛЛАГАН ХОЛДА ИНТЕРФАОЛ ДАРС ШАКЛЛАРИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ УСУЛЛАРИ

Мацолада болалар мусица мактабларида мусиций-назарий фанларни уцитишда инновацион технологиялар ва медиа воситаларни цуллаган холда интерфаол дарс шаклларини ташкил этиш усуллари амалий натижалар асосида ёритилади.

Калит сузлар: Болалар мусица мактаблари, педагогика, инновация, технология, интерфаол, "Сольфеджио", "Мусица адабиёти", "Мусица тинглаш", технологик харита, синтезатор, синестезия, проектор, ИКТ, интерфаол доска.

В статье на основе практических результатов освещаются методы организации интерактивных форм урока с использованием инновационных технологий и медиа средств при преподавании теоретико-музыкальных предметов в детских музыкальных школах.

Ключевые слова: Детские музыкальные школы, педагогика, инновации, технология, интерактивный, «Сольфеджио», «Музыкальная литература», «Слушание музыки», технологическая карта, синтезатор, синестезия, проектор, ИКТ, интерактивная доска.

In the article, the methods of organizing interactive lesson forms using innovative technologies and media tools in the teaching of music-theoretical subjects in children's music schools are covered based on practical results.

Keywords: Children's music schools, pedagogy, innovation, technology, interactive, "Solfeggio", "Musical literature", "Listening to music", technological map, synthesizer, synesthesia, projector, IKT, interactive desktop.

Пайзиева Дилноза Абдурасул кизи

Тошкент шахар 24-сонли БМСМ мусикий-назарий фанлар укитувчиси Тошкент, Узбекистан

АННОТАЦИЯ

АННОТАЦИЯ

ABSTRACT

Oriental Renaissance: Innovative, VOLUME 2 | ISSUE 9

educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor (J) SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

КИРИШ

XX-XXI аср мусика педагогикасида мухим ва ахамиятли инновациялардан бири бу албатта компьютеризация ва информацион технологиялардан фойдаланишдир. Мусикий педагогика хозирги кунда компьютерлашган булмаслиги мумкин эмас.

Замонавий педагогикада интерфаол дарс жараёнларини шакллантиришда бир канча расмий хужжатларни олиб бориш, бахолаш тизимидаги инновацияларни жорий этилаётганига гувох буламиз. Шундай инновациялардан бир бу дарснинг "технологии харита" си технологиясидир.

Дарснинг "технологик харита" си бу анъанавий дарс режасининг аналоги булиб, уларнинг фарки шундан иборатки, тугри ташкил этилган "технологик карта" педагогга дарс жараёнини кайси технологиялардан фойдаланган холда, кайси шаклда ташкил этиш ва кандай ахборот ресурслари, техникалардан фойдаланиш буйича курсатма беради. "Технологик карта" да дарснинг шакли, кулланиладиган укув технологиялари, манбалар руйхати, техника воситалари, педагог ва укувчиларнинг узаро харакатлари аник курсатилади.

Синтезатор. "Сольфеджио" фанида укувчиларни эшитиш кобилиятини "очик" килиб тарбиялашда синтезатор асбобининг ахамияти жуда катта. Синтезатор асбобидан "Сольфеджио" дарсларида фойдаланиш куп йиллар давомида Х,ориж мамлакатлари амалиётида синалиб келинаётган тажрибадир. Маълумки шу вактга кадар "Сльфеджио", "Мусика адабиёти" фанларида амалий мусика асбоби сифатида фортепиано назария укитувчиларининг таянч асбоби хисобланган. Барча мусикий мисоллар, куйлар факатгина фортепианода чалиб курсатилган. Бу эса уз-узидан укувчиларни эшитиш ва куйлаш кобилиятини клавишли асбобга богланишига сабаб булади. Х,ориж мамлакатларининг тажрибалари асосида амалиётимизда (24-сонли БМСМ, халк чолгу булими укувчиларида) синтезаторни тажриба сифатида куллай бошланди. Батахкик ушбу замонавий асбобни "Сольфеджио" фани хонасида пайдо булиши биринчи навбатда укувчиларда ижобий кутаринки кайфиятни ва жуда катта кизикиш уйготганини гувохи булинди. Бу эса ёш авлоднинг доимий янгиликларга очиклигига яна бир далил булди десак муболага булмайди.

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

"Солфеджио" фанида синтезатордан фойдаланиш албатта таълим олувчиларни ушбу асбоб билан таништиришдан бошланди. Унда аввал

1 https://ru.wikipedia.org/wiki/

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 9 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

куйланган куйлар синтезаторнинг "Voice" функцияси ёрдамида турли

тембрларда янграши укувчиларда катта таъсурот уйготди. Шу билан бир каторда турли асбобларнинг тембрларини осонрок эслаб колишлари кузатилди. Ижобий курсаткичлар билан бир каторда кийинчиликлар хам юзага келинди. Бундай вазият асосан куй ёки товушкаторларни куйлашаётган вактда жур овоз фортепиано тембрида эмас, бошка асбоб тембри танланганда юзага келиб, бунинг асосий сабаби укувчиларнинг доимий фортепиано асбоби журлигида куйлашлари, эшитиш кобилиятини "очик" эмаслиги, онг остида укувчилар уз овозлари ва бошка асбоб (скрипка, гитара, дамли чолгулар) билан унисон куйлашга тайёр эмасликлари билан ифодаланади. Скрипка ёки дамли чолгулар журлигида товуш катор ва секвенция куйланган вактда 60% укувчилар томонидан бундай машгулот жуда кийин кабул килинди. 40% укувчи томонидангина кизикиш кузатилди. Сабаби 40% укувчиларни куйлаши ва интонацияси яхши укувчилар ташкил этганлиги. Шунинг учун хам уларда янги тембрлар билан журликда куйлаш кийинчилик уйготмади. Лекин дарслар жараёнида доимий равишда синтезаторда турли тембрларда журлик килиш оркали колган укувчиларда хам ижобий натижалар кузатила бошланди. Синтезатор асбобининг яна бир мухим функцияларидан бири бу "Style Song" булиб, унда турли йуналишдаги мусика ритмлари берилган. "Style Song" ва "Автоаккомпонимент" функциялари ёрдамида маълум бир куйга танланган йуналишда аккомпонимент кушиб ижро этиш мумкин. Бундай тажриба уз узидан укувчиларга аввал нотаниш булганлиги сабабли маълум даражада кийинчилик юзага келтиради. Аммо иккинчи, учинчи машгулотлардан сунг укувчилар тез узлаштира бошлашди. Шу билан бирга джаз, поп каби мусикий услублар хакида бошлангич билим ва куникмалари шакллантирилди. Синтезаторда метроном ва темпни тезлаштириш ва секинлаштириш каби "Сольфеджио" фани учун жуда мухим функциялар мавжуд булиб, метрономни тезлигини созлаган холда укувчиларни бир маромда дирижёрлик килишларига ёрдам беради. Ушбу тажрибани илк куллаётганила бошлангани боис укувчиларнинг имкониятлари ва бошка вазифаларни инобатга олиб синтезатор ёрдамида укувчилар билан иложи борича купрок амалий вазифаларни бажаришга харакат килинди. "Сольфеджио" фанида ушбу инновацион мусикий техникани куллаш илк кадамлардан бири булганлиги сабабли, яна купгина жараёнлар устида ишлаш талаб этилади. Синтезатордан "Сольфеджио" курсларида фойдаланиш булажак ёш мусикачиларни биринчи навбатда

асбобларда ижро этиб курсатилди. Узлари куйлаган куйларни турли

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

О

R

VOLUME 2 | ISSUE 9 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

интонациялаш жараёни билан параллел равишда доимий бошка асбобларнинг тембрига жур булиш оркали "товуш рангбаранглиги" хиссини ривожлантириш, ижрочилик махоратини ошириш, ритм хисини уйготиш каби мухим вазифаларни бажариш имкониятини беради. Шу билан бир каторда укувчиларни янги мусикий техникаларга очик муносабатда булишини, "Сольфеджио" фанига нисбатан янгича назар ва муносабатни таъминлайди.

Интерфаол доскалар. Интерфаол доска хозирги кунга келиб педагогика ва купгина сохаларнинг долзарб иш куроли сифатида гавдаланиб келмокда. Сир эмаски медия техника сохаси кундан кунга ривожланиб, янгиланиб бораяпти.

Х,ориж хамкасбларимизнинг фаолиятини кузатишларимиз натижасида интерфаол доскаларнинг сенсорли моделларини мусика таълимида хам кулланилиб келинаётганига гувох булдик. Ушбу сенсорли интерфаол доскалар ёки интерфаол панеллар худди смартфон, планшет каби ишлайди. Факат улар доска куринишида булади. Агар уларни аввалги мусикий электрон доскалар билан солиштирадиган булсак, сенсорли доскаларда турли мусикий дастурлардан, интерактив электрон кулланмалардан фойдаланиш имконини беради. Сенсор доскалар бевосита комьпютер ва проектор ускуналарини уланиши оркали кулланилади, сенрсорли панелларнинг афзаллиги шундаки улар проекторсиз дастурларни флеш карта оркали панелга кучириш ёрдамида турли вазифаларни бажариш мумкин. Бундай сенсорли панеллар албатта укувчилар билан ишлашда катта имкониятларни очади.

Ритмик карточкалар ва "Карл Орф асбоблари"ни куллаш. Турли ритмлар келтирилган бир канча карточкалар асосан дарсда ритмик гурухлар билан ишлашда кулланилади. Бундай карточкалар турли улчов бирлигига мулжалланган булиб, уларни урнини узгартириш оркали турли комбинацияларни хосил килиш мумкин. Ритмли карточкаларни куллаш жараёни жуда кизик булиб, укувчилар турли ритмик фигурацияларни катта кизикиш билан ижро этишади. Ритмик гурухлар келтирилган карточкалар аввал осонрок кетма кетлдикда куйиб чикилиб, сунг уларни нисбатан мураккаб ритмик гурухлар берилган карточкалар билан алмаштириб борилади. Ритмик карточкалар ритмик машк улчовларига танлаб олинган бир нечта куй фонида хам бажарилса булади. Бу холатда укувчилар ритмик гурухларни оддийдан аста секин мураккаблашиб борган ритмик гурухларни партага зарб бериш, чапак чалиш, чертиш каби зарб услублари оркали ижро этишади. Ритмик машклар устида ишлаш "Сольфеджио" курсида мухим тамойиллардан бири булиб, хар бир дарсда мунтазам равишда ритмик машкларга вакт ажратиш жуда

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 9

educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

зарур. Бу шаклда ритмик гурухлар устида ишлаш укувчилар томонидан кизгин кабул килиниб, куйлар устида ишланган вактда ушбу машкнинг фойдаси яккол сезилди. Укувчилар нотаниш куйларни нотадан укиш тезлиги, тугри дирижёрлик килиш, хиссаларни сезиш, каби мухим амалий куникмалар яхшиланишига кумак булади. Куйлаш ёки маълум бир куй ижро этиш вактида ижрочи ритм ва метрни хис килиши мухим ахамитга эга. Метро-ритм хиссини ривожланишида "Орф асбоблари"2 дан фойдаланиш уз самарасини курсатган услублардан бири хисобланади. "Карл Орф асбоблари" руйхатига куйидаги асбоблар киради:

• глокеншпиллар;

• ксилофон

• металлофон

• резанаторли пластиналар

• литавра

• барабан-стол

• бумвейкерлар

• орф колотушкалар

Юкорида келтирилган асбоблардан факатгина ксилофон, резанаторли резиналар, барабан-стол, бумвейкерлар, орф колотушкалар ва доира асбобларидан амалиёт жараёнида фойдаланиб курилди. Сабаби максадимиз турли зарбли-шовкинли асбоблар ёрдамида куйланаётган куйга усул бериб туриш булиб, ксилофон ва бумвейкерлар маълум диапозонга эга асбоблар. Шу билан бирга турли куйларни куйлаш вактида укувчилар доира, шикилдок, учбурчак, маракас каби асбобларни хам куллаш ёрдамида усул бериб турадилар. Бунинг учун аввал куй устида 2 дарс давомида пухта ишланади, шундан кейингина усул бериб куйлашга утилади. Ушбу тажриба хам ижро жараёнига узгача кайфият багишлаб, укувчиларда янги куйларни урганишга кизикишлари, ансабль ижрочилигига якин холатни хис этишлари, куй хиссасини хис килиш каби мухим куникмаларни пайдо килади. Дарсда шундай амалий машкларни бажариш "Сольфеджио" курсини ижро амалиётига якин фан сифатида намоён этади. Шуни таъкидлашимиз жоизки, юкорида келтирилган амалий машклар батахкик 2-3 дарс мобайнида пухта урганилган куйлар устида бажарилди. Сабаби бундай машклар укувчилар учун янгилик булиб, уни сингдириш ва

2 Система детского музыкального воспитание Карла Орфа: Сб/ Под ред. Л. А. Ларенбойма. - Л.: Музыка, 1970.

743

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 9

educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

куникма хосил килиш учун, укувчилар хиссаларни хис этиб унга мос усулни беришлари учун олдиндан таниш булган куй танланиши лозим.

Амалиёт давомида шуни гувохи булдикки, бошлангич синф укувчилари (1-2-синф укувчилари назарда тутилади) бир куй устида турли машкларни (транспозиция, усул бериб куйлаш, аккомпонимент билан куйлаш) бажаришлари учун бир куй устида турли машкларни бажара олишлари учун уша куй устида 2 дарс мобайнида пухта ишланади.

Эшитиш крбилиятини ривожлантириш ва унга физмат кцлувчи тренажёр дастурлар. Эшитиш кобилияти - мусикачининг энг асосий ва мухим куникмаси хисобланади. "Сольфеджио" фани эса бунга хизмат килувчи асосий фандир. Мусикий идрок, мусикани тинглаш куникмалари инсон болалигиданок сингдирилиши лозим. Бу куникмалар канчалик барвакт ва тугри тарбияланилса шунчалик уз самарсаини беради. Мусикачида мусика эшитиш кобилияти бадий мусика тинглаш жараёни оркали тарбияланади. Дарс жараёнида мунтазам халк ижоди, композиторлик, турли давр бадиий мусика намуналарини тинглаш укувчиларда ички эшитишни хам ривожлантиради. Ички эшитиш овоз иинтонациянинг тозалигига хизмат килувчи омиллардан биридир. Дарс жараёнида тингланиладиган намуналар бевосита оригинал куринишда булиши мухимдир. Бу борада "Мусика адабиёти" фанинг ахамияти хам катта. Мусика тинглаш жараёнида ижрони видеолавхалар билан куриб тинглаш укувчиларда мусикани кабул килиш идрокини шакллантиради. Эшитиш кобилиятини ривожлантириш ва тестлашда мусикий тренажёр мобил дастурлар хозирги вактга мусикачилар орасида кенг таркалган дастурлардан бири хисобланади. Мусикий тренажёр дастурлар ёрдамида мусикачилар уз эшитиш кобилиятларини ривожлантиришлари ва уни тест килиш имкониятига эга буладилар. Эшитиш кобилияти учун тренажёрлардан "Сольфежио" фанида барча синф укувчиларида куллаш мумкин. Амалиёт давомида биз 1-2 синф укувчиларида асосан Jungle music дастуридан, катта синфларда эса Россиялик дастурчилар томонидан ишлаб чикилган "Идеальный слух" 3 сайтидан фойдаланилди.

Jungle music дастури уйин шаклида тузилган булиб, ушбу уйин оркали асосан нота саводи ва ноталарнинг оханги устида ишлашга ёрдам беради. Бу уйинли дастур асосан ортда колаётган, ноталарни эслаб колиши кийин кечаётган, дарс шакли индивидуал тарзда олиб борилаётган укувчилар устида тажриба сифатида кулланилди. Натижа эса жуда коникарли булиб, биринчи

1 https://идеальныйслух.рф/

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 9 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

навбатда укувчини узига нисбатан ишончини ортиши, дарсга булган кизикиш, ноталарни осонрок ёдда колиши ва уларни интонация килишда яхшиланишлар акузатилди.

"Идеальный слух" сайтидан эса асосан юкори синф укувчиларида кулланилиш максадга мувофикдир. Сайт дастурида мусика назариясининг барча боскичлари гурухларга булиниб чикилган: интерваллар, учтонлар, гаммава ладлар, учтовушликлар, учтовушликлар айланмалари, характерли интерваллар, доминантсептаккорд ва унинг айланмалари, етакчи септаккордлар. Хар бир гурух тестларида даражаси ва куринишларини танлаш имкони мавжуд. Мисол учун интервал мавзусида барча интерваллар берилган ва уларни орасидан баъзиларини танлаб олиш (утилган мавзуга караб) ёки барчасини танлаш (йил якунида, назорат дарсларида) имкони мавжуд. Кейинги боскич интервалларни мелодик ёки гармоник холатини танлаш. Сунгра тренажёр ёки тестни танлаш. Мазкур дастурдан укувчилар хам мустакил, хам укитувчи, синф билан бирга ишлашлари мумкин.

Албатта ушбу дастурлардан мунтазам барча дарслар давомида фойдаланишнипг иложи йук. Сабаби "Сольфежио" ва "ЭМН" фанларига ажратилган вакт чегараланган булиб, дарс вактининг хажми гурухдаги укувчилар сонига хам боглик. Шу туйайли хам юкорида айтилган мусикий дастурлардан утилган мавзуларни мустахкамлаш, назорат дарсларида кулланилди.

"Мусика адабиёти" фанини укитишда медиа техникалар, интернет ресурслари жуда катта ахамиятга эга. "Мусика адабиёти" ва "Мусика тинглаш" фанларида укувчилар маълумотни хам визуал, хам вербал олишлари мухим омил хисобланади. Маълумот бир вактнинг узида хам визуал ва вербал кабул килинганда хотирада чукур мухрланиб колади.

Бунинг учун бизга албатта компьютер технологиялари, интернет ресурслари ва турли медиа техникалар катта хизмат курсатади.

Мавзуларни слайдлар, композиторлар тасвири туширилган расмлар, асар ижросининг оригинал варианти ижроси тасвирланган видеолавхаларни курсатиш, композитор хакида кизикарли фактларни келитириш, уни ижод килган даври билан таништириш, бевосита уша даврнинг бошка санъат турлари ва уларнинг умумий жихатларини солиштириш каби тажрибалар укувчиларни диккат эътиборини кучайтиради.

Мусика ифода воситалари, мусикий шакл, жанрлар мавзусини утишда интернет тармокларидан олинган турли киёсий диаграммалар, слайдлар ва

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 9 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

укитувчининг хар бир маълумотни амалий асослаб бериши, курсатиши укувчиларни нега ушбу фанни урганишлари ва утилаётган мавзулар уларнинг амалиётида кандай ахамиятга эга эканлигини бир мунча тушуниб етишига ёрдам беради. Бир карашда бу унчалик мухим куринмасада укувчиларнинг маълумот кабул килишининг психологик томонларини билиш жуда катта ахамиятга эга. Хозирги вактда ёш авлодга берилаётган ахборотни тугри талкин килиб бериш, уни максад ва мусикадаги урнини тушунтириш жоиз. Шундай холатлардагина биз укувчиларимизни берилаётган ахборотларни яхши эслаб колишларига эришдик десак муболага булмаиди. Бу эса укитувчини суз бойлиги, фикрини аник ва тушунарли килиб еткиза олиш махоратини ривожланган булиши ахамиятлидир.

Проектор. ИКТ воситалари юкорида айтганимиздек "Мусика адабиёти" ва "Мусика тинглаш" фанларида мухим омил, лекин уни янада катта хажмда курстиш имконини бизга проектор техникаси беради. Проекторлар компьютер ёки телефон каби мосламаларни кичик экранини катталаштириб бериш имконига эга. Компютер экранида лавхаларни намойиш этиш бир канча нокулай экани хозирги кунда сир эмас. Проекторлар компьютер ёки телефонга уланган холда тасвирни катт алаштириб беради.

Компьютерни проекторга улаган холда турли вазифаларни бажариш мумкин. Мисол учун онлайн музейлар ташкил этиш, интернет ресурсларидан фойдаланиш, видео лавхалар куриш ва х.к.з.

Онлайн музейларни хар чоракда бир ёки икки маротаба утказиш мумкин. онлайн музейларга виртуал саёхатни ташкил килишимиз укувчиларни дунёкарашларини кенгайишига, дарс давомида тулик эътиборда булишлари, дарс жараёнидан завкланишлари ва энг мухими уларда курилган ахборот негизида турли мустакил фикрлар, саволлар пайдо булганига гувох булдик.

Слайдларда мавзуни тушунтириш. Слайдларда янги мавзуни тушунтириш уз навбатида педагогдан дарсга аввалдан таёрланиб Power Point дастури ёрдамида слайдларни таёрлаш вазифасини юклатади. Слайд тузишни яна бир афзаллиги шундаки слайдлаш вактида барча керак эмас маълумотлар чикариб ташланиб, асосий керакли пунктлар колдирилади. Мисол учун копмозиторнинг тугилган санаси, ватани, илк мусикий сабоги, таълим олиш жараёни ва ижодий йули киска тарзда слайдларга жойлаштирилади. Бу эса сезиларли равишда вактни тежайди ва бошка машгулотларга хам дарс давомида улгурилади.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

о

R

VOLUME 2 | ISSUE 9 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

Мусищй синестезия ёхуд мусищй графика. Мусика оламида Римский-Корсаков, Скрябин, Мессиан каби атокли коипозиторлар синестетик ижодкорлар хисобланишади. Яъни улар товуш ва ладларни рангли тасаввурига эга булганлар. Мисол учун Скрябин скрипка ва труба тембрларини сарик, кизил рангларда "курган"4. Мусика ва тасвирий санъатни уйгунлаштириш устида купгина тажрибалар, илмий ишлар олиб борилган. Натижада икки санъатни синтезлаш тарбияланувчиларда психолгик, физиологик холатга яхши таъсир этибгина колмай, ижодий кирраларни очилишига хам туртки булиши исботланган. Тажрибамиз жараёнида Чайковскийнинг "^арсилдок" балетидан "Ёгоч аскарлар марши" куйига, Э.Григнинг "Пьер Гюнт" туркумидан "Тонг" кисми га расм чизилди. Натижа эса куйидаги курсаткичларда намоён булди:

Чайковский "Кдрсилдок" балетидан "Ёгоч аскарлар марши" куйига:

> 40% укувчилар - жигар ранг, кизил ва кук рангларни ишлатган холда харбий рухдаги расмларни

> 25% укувчилар - кук, сарик, ранглар асосида денгиз тасвирини

> 35% укувчилар - яшил, жигарранг, сарик ранглардан фойдаланган холда урмон манзаларалини тасвирлашди.

Э.Григнинг "Пьер Гюнт" туркумидан "Тонг" кисмига:

> 70% укувчилар - деярли барча ранглардан фойдаланган холда урмон табиати, кушлар расмини чизишди

> 18% укувчилар - тогли тбиатни

> 7% укувчилар - хайвонларни

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

> 5% укувчилар - эркин фантазияга асосланиб, асосан яшил, сарик, кук, олов ранглардан фойдаланиб композициялар яратишди.

ХУЛОСА

"Мусика адабиёти" фани буйича дарс шаклларини режалаштириш методикаси. Амалиёт давомида олиб борилган тажрибалар асосида дарсда бажариладиган вазифалар кетма-кетлиги режасини тузиб чикилди. Мазкур дарс режаси куйидаги боскичлардан иборат.

^ Дарс бошида кичик викторина утказиб олиш. Викторинадан асосий максад савол-жавоблар ёрдамида утилган мавзуларни такрорлаш ва мустахкамлаб олиш.

4 Томашева Ангелина Аркадьевна. "Состояние музыкальной синестезии" Омский научный вестник, no. 4 (58), 2007, pp. 219-221.

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 9

educational, natural and social sciences ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

S ^Hru MaB3yHu cnangnap, эпeктpoн MaH6anap epgaMuga eprnum. MaB3y acocHH axSoporaap ^aMnacugaH TamKun Tonumu ho3hm.

S MycuKHH MaH6aa, BugeonaBx,anap.

S MycuKHH MaH6anap THHraaraeTraH BaKTga y3uga "MycuKuH cuHecTe3ua" 6unaH myrynnaHum.

S KoMno3HTopnap acapnapuHH ypraHum Mo6aHHuga y^yBHunap Ba negaror umTupoKuga TaHna6 onuHraH MycuKuH MarepuanHu 0B03ga u^po этнm. By 6opaga HpuHa 3gyapgoBHa KaparuneBaHuHr "Bonanap MycuKa MaKTa6napuga cont^eg^uo yKuTum ycynnapu SocKuHnapu" ga KenTupunraH ycny6uH TaBcuanapura acocnaHaMro.

S ^Hru yTunraH KoMno3mop acapnapuHu y^yBHunap 6unaH SupranuKga yMyMun Taxnun Kunum. Mucon ynyH yHuHr acapnapu xapaKTepu, yHu 6om^a KoMno3uTopnap u^ogu 6unaH conumTupum. An6arTa 6a^apunaeTraH 6yHgan Ba3u$anap yKyBHunapHu em gapa^acura MocnamTupunraH cogga xpnga 6epunagu.

S TeM6pnu guKTaHT. Te6pnu guKTaHT ycny6u yKyBHunapHu 6omKa ac6o6nap obo3uhu ^apKgam KyHuKMacuHu Tap6uanaHgu. By эca y3 y3ugaH Kena^aKga KeHr TeM6pnu , cum^OHUK Ta^aKKyp эгaпapннн eTumu6 HuKumnapura KaTTa acoc conyBHu MycuKuH oMunnapgaH Supugup.

Ynga Sa^apunum ynyH 6epunaguraH Ba3u$anap Typnapu:

• KoMno3uTop xaeTu Ba u^ogu xaKuga uHTepHeT caxu^anapugaH MaxnyMoT Tynnam (yKyBHunapHu em gapa^acura Kypa KoHcneKT, cnaHg-npe3em^ufl, goKnag KypuHumuga)

• YTunraH KoMno3uTopHuHr HupuK acapnapu pynxaraHu Ty3um

• Acap napnacuHu egna6 Kenum

• YTunraH MaB3y SyHuna TecT caBonnapuHu Ty3um. By ^yga caMapanu Ba3u^anapgaH 6upu 6ynu6, SupuHHu HaB6arga yKyBHunap MaB3yHu ypraHuS, эpкнн Tap3ga caBonnap TamKun этнmнн ypraHagunap.

REFERENCES

1. Кузнецова Ирина Николаевна Дистанционное обучение - в школе? // КИО. 2005. №2. URL: https://cyberleninka.ru/article/n/distantsionnoe-obuchenie-v-shkole

2. Слуева О.В. Мусика мактаблари дарс жараёнларида инновациялар.// Мир культуры: Исскуства, наука, образование.

3. Стражникова Татьяна Ивановна Инновационные технологии обучения в системе музыкального образования: перспективы развития // Культурная жизнь Юга России. 2009. №2. URL:

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

О

R

VOLUME 2 | ISSUE 9 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

4. Томашева Ангелина Аркадьевна. "Состояние музыкальной синестезии" Омский научный вестник, no. 4 (58), 2007, pp. 219-221.

5. Система детского музыкального воспитание Карла Орфа: Сб/ Под ред. Л. А. Ларенбойма. - Л.: Музыка, 1970.

6. Харгривз Д. Дж., Норт. А.К. "Как учат музыке за рубежом" - М: "классика ХХГ'нашриёти ,2009., ("Мастер класс" серияси).

7. Тараева Г.Р. Компьютерная музыка и теоретические проблемы музыкального языка. //Южно-Российский музыкальный альманах. 2019. №4.

8. Дядченко М.С. "Инновационные технологии в музыкальном обучении: тестирование слуховых навыков"

9. https: //cyberleninka.ru/

10. https://ru.wikipedia.org/wiki/

92-98 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.