CC BY
35
КАЗАХСКИИ
МЕДИЦИНСКИЙ
УНИВЕРСИТЕТ
НЕПРЕРЫВНОГО
ОБРАЗОВАНИЯ
ЭОЖ: 6 18.323
БОТ: 10.24411/1995-5871-2020-10096
Б1Р1НШ1Л1К МЕДИКО-САНИТАРЛЬЩ К9МЕК ЖАFДАЙЫНДА ЖYКТI ЭЙЕЛДЕРД!
БОСАНУFА ДАЙЫНДАУДЫ ¥ЙЫМДАСТЫРУ
* Ж.К. Ахметова, Н.Р. Сайранбек, Ф.Н. Куатова, А.З. Сапаралы, А.Н. Жексен, М. Кайназар, С.Б. Белпбаев
^азак медициналык Yздiксiз бiлiм беру университетi, Алматы к-сы
ТУЙ1НД1
Бул макалада Алматы каласы №6 эйелдер кецесшдеп жYктiлiк мерзiмiне байла-нысты алгашкы жэне кайта босанушылардыц мазасыздык децгешнщ салыстырмалы зерттеуi берiлген. Зерттеудщ максаты 2019 жылы Алматы каласындагы № 6 эйелдер кецесшде жYктi эйелдерге арналган ана мектебiнде сабак кезiнде мазасыздык децгешн аныктау болып табылды. Эйелдер кецес 34965 эйелге кызмет керсетед^ оныц iшiнде 16290 фертильдi жастагы эйелдер. Ай сайын ана болу курстарына 45 жYктi эйел барады, бул эйелдер кецесшде есепте тургандардыц 37% - га жуыгын курайды.
Клт свздер: босану, стрессогенд1 факторлар, алдын алу.
>е
О &
е»
а «
е» а
К1р1спе. ЖYктi эйелдердi босануга дайындауды уйымдастыру проблемасынын езектiлiгi тYсiктер саныныц есуiмен, мерзiмiнен бурын босану, босану кызметшщ бузылуымен, ауру жэне шала туган балалардыц тууымен аныкталады [1]. Бул жYктiлiкке жэне босануга байланы-сты мэселелер бойынша эйелдердщ темен акпараттандырылуынан туындады. Ана мен бала денсаулыгын сактау проблемасы Yлкен медициналык-элеуметлк мацызга ие, осыган байланысты профилактикалык кемектщ сапасына ерекше назар аудару кажет [2]. ^аркынды емiр салты, ете бай акпараттык орта, ^нделкт стрессорлык эсердщ жогары децгеш, экологиялык колайсыздык жYктi эйелдердiн физиопсихологиялык жай-^йне терiс эсер етедi, ол жш тураксыз гомеостазбен, денсаулык пен ауру арасындагы шектерде тецдеспрумен сипатталады [3,4]. Тшт деш сау эйелдер де генеративтк кезец бойы биологиялык жэне психологиялык криз жагдайында болады.
ЖYктiлiк агымыныц патологи-ясын зерттеуге багытталган соцгы жылдардагы зерттеулер осы бузылулардын психосоматикалык сипатын жэне олар-ды емдеудщ психокоррекциялык жэне
психотерапиялык эдютершщ тиiмдiлiгiн дэлелдейдi. Олардыц кешендi психо-профилактикасы жэне оларды тYзетудiн фармакологиялык емес эдiстерiн колдану туралы мэселе эаресе еткiр тур, ейткенi жYктi эйелдер мен босанушылар денсаулыгыныц елеул нашарлауы босану аскынулары саныныц артуына алып келедi, бул медициналык жэрдемакылардыц, оныц iшiнде операциялык араласулардыц келемше жэне жYктiлiк кезiнде жэне босану кезшде эйел мен нэрестенщ дэрь дэрмектiк жYктеме децгейiне сезаз эсер етедi. Нэтижесiнде жаца туган нэрестелердщ жагдайы нашарлайды, ана мен баланыц емiр CYPУ сапасы темендейд1 Босанганга дейiнгi дайындыктыц мацыздылыгы эйелдерде босанганнан кейiнгi эмоционалдык бузылулардыц алдын алу кажеттшпмен аныкталады [5].
П с и х о п р о ф и л а к т и к а л ы к дайындыктыц максаты-босану алдындагы коркынышты жэне жYктiлiк кезшде пай-да болатын баска да терiс эмоцияларды жою, физиологиялык жэне ауыртпалыксыз процесс ретшде босану актiсi туралы тYсiнiктердi калыптастыру жэне бекiту, болашак ана болуга байланысты жаца оц сезiмдi тэрбиелеу. Эдютщ мэнi ауызша
akhmetovazhadyra_777@mail.ru
seep eтy ap^brnbi ми ^^ысы мeн ^ф^с aсты тYзiлiмдepi apaсындaFы д^ыс фyнкциoнaлды; ;apым-;aтынaс жaсay, ми кыфтысы aсты opтaлык;тapындaFы крзуды aзaйтy жэж бaс миыныц крзу жэж тeжey пpoцeстepiн тeвдeстipy бoлып тaбылaды.
Осылaйшa, бoсaнy aCT^miR aFымы мeн ^уш^дй, ayMp^rny ^з^шн дeцгeйi кeбiнeсe эйeлдщ кeщл-кYЙiмeн, omirç бoсaнyFa, aHa бoлyFa дaйындык дэpeжeсiмeн aнык;тaлaды. Б^л дaFдылap эйeлдщ бoсaнyы кeзiндe жaйлылыFын apттыpyFa мYмкiндiк бepeдi, aHa мeн бaлaныц жapa;aтraнyын тeмeндeтeдi.
АйтылFaнды eœepe oтыpып, жYктi эйeлдepгe sœp eтeтiн стpeссoгeндiк фaктop-лapды amiK^ay жэж oлapды эйeлдep TOH-сyльтaциясы жaFдaйындa aHa мeктeбiндe тYзeтy мYмкiндiгi eзeктi тaлдay ^сынылгды.
Зeрттeyдщ максаты. Зepттeyдiн мa;сaты 2019 жылы Алмaты цaлaсындaFы № 6 эйeлдep кeцeсiндe жYктi эйeлдepгe apнaлFaн aHa мeктeбiндe сaбa; кeзiндe мaзaсызды; дeцгeйiн aHbiK^ay бoлып тa-былды.
3epTTey эдîстeрî MeH нэтижeлeрî.
Эйeлдep ^вдс 34965 эйeлгe ;ызмer кepсeтeдi, omirç iшiндe 16290 фepтильдi жaстaFы эйeлдep. Ай сaйын aHa бoлy кyp-erapbiHa 45 жYктi эйeл (2019 жылы 452 жYктi эйeл aHa бoлy мeктeбiнe бapды) бapaды, б^л эйeлдep кeцeсiндe eсeптe тYpFaндapдыц 37% - Fa жуы^ыш ;¥Paйды. Мeктeпкe бapaтын эйeлдep сaны eсyдe (l-duarpajujua), яFни жYктi эйeлдep бoсaнy aлдындaFы дaйындык;тbщ мaцыздылыFы мeн ;aжeтriлiгш тYсiнe бaстaFaнын кepсeтeдi.
Диаграмма №1. ЖYкmi эйелдердщ ana мектебте келу duHajwuKacbi
Зepттeyгe бoсaнyFa дaйынды; кyp-стapынa ^a^^aH sp тYpлi жYктiлiк мepзiмiндeгi 150 эйeл ^тысты. Мeктeп тындayшылapы кeбiнeсe 26-дaн 35 жгс^ дeйiнгi (48%) эйeлдep; 21-25 жaстaFы 30%, 36-42 жaстaFы-20%, 21 жaс;a дeйiнгi
- 2% эйeлдep бoлып тaбылaды. Зeprтeyгe к;aтысyшылap sp тYpлi бшм дeцгeйiндeгi, кэаби жэж ^ey^ei™: мэpтeбeсi 6ap эйeлдep бoлды. Эйeлдepдщ 48% - ы жoFapы бiлiмдi, omirç 25% - ы - Yй шapyaсындaFы эйeл aдaмдap, 52% - ы-opтa apнayлы нeмe-сe aяк;тaлмaFaн жoFapы бiлiмi 6ap жэш 5%
- ы-стyдeнт. Рeсroндeнтrepдщ 70% нeкeдe т^ды.
Эйeлдepдщ 75%- ындa б^л жYктiлiк-бipiншi. 23% 1 бaлa бoлды жэж тeк 2% эйeлдep 3 нeмeсe 4 бaлaны кYrтi. ЖYктiлiк мepзiмi дe эpтYpлi. Осылaйшa, жYктiлiктiн
III тpимeстpiндe CYpaлFaндapдыц 60% - ы, II- 33% - ы жэш I- 7% - ы бoлды. Б^л эйeлдщ жуктшктщ epтe кeзeщндe eзiнiц физиoлoгиялы; жaFдaйын толы; тYсiнбeйтiнiн кepсeтeдi.
Кeлeсi диaгнoстикaлы; эдiстeмeлep ;oлдaнылды:
- Ч.Д. Спилбepг жeкe тYЛFaлык мaзaсызды; дeцгeйiн amiK^ay эдю мeн Ю.Л. Хaнинныц мaзaсызды; дeцгeйiн amiK^ay мa;сaтындaFы эдiсi na^^amm-ды (тeмeн, opтaшa, жoFapы);
- aвтopлapдbщ apнaйы эзipлeгeн сa-yaлнaмaсы, oндa жYктiлiктщ бeлгiлi 6ip тpимeстpiндe oлapдыц aйкbIндылыFын eскepe oтыpып, ы^им^ стpeссoгeндiк фaк-тopлap (жYктi эйeлдepмeн к¥pылымдaлFaн CYxбarтapдыц ;opытындысы бoйыншa) кepсeтiлгeн.
<N <N
•С
s
е* а а =с
S
КАЗАХСКИИ МЕДИЦИНСКИЙ V 'И!!! 1.1 ■ [
ны -,_-ыи......
ОБРАЗОВАНИЯ
Алгаш босанушылар мен кайта босанушылардыц стрессогендiк факторла-рын аныктау.
ЖYктiлiктiц эр тYрлi мерзiмдерiмен 75 алгашкы босанушы жэне 75 кайта боса-нушы эйел тексершд^
Аныкталган стрессогендiк фактор-лар (2-диаграммада) керсетшген. I три-местрде бастапкы жэне кайталанатын
стрессогендiк факторларды кабылдау кеп жагдайда уксас. Эйелдерде ен алдымен олардыц физиологиялык жагдайыныц езгеруi алацдаушылык туды-рады. Стрессогендiк факторлар эйелдiн (^йеушщ, туыстарыныц, жумыс, оку бойынша эрштестершщ) элеуметтiк ортасыныц оныц жYктiлiгiне реакциясы болып табылады.
Диаграмма №2. Жуктшттщ 1-триместртдег1 стрессагенд1 факторлар, %
Алайда, алгашкы жYктi эйелдер мен балалары бар эйелдерде стрессогендiк факторлар спектршщ принципт айырмашылыктары да бар.
Алгаш рет жYктi болган эйелдермен салыстырганда кайта жYктi болган эйелдердiц 1-шi триместрiнде балага деген Yрейi пайда болады. ^айта жYктi болган
эйелдерге жYктiлiк басынан бастап Yлкен балаларыныц анасыныц жYктiлiгiне деген жэне жаца туган баласына деген кезкарасы мацызды.
ЖYктiлiктiц II триместрiнде эйелдердiц емiрлiк басымдыктары езгередi, жэне тиiсiнше, баска стрессогендж факторлар жетекшi болады (3-диаграмма).
§
>е
О &
е» а
а «
е» а
80 60 40 20
ВШЕ
Алгаш босанушы Кайта босанушы
| Дене бтмшщ озгсру1
■ Баласына деген урей Жумыстагы жанжалдасу
■ Улкен балдарына урейлену ъ Ауруханага жаткызу
Кещл куйшщ езгеру!
Диаграмма №3. Жуктшттщ 2-триместр1ндег1 стрессагенд1 факторлар, %
II триместрде жеке стрессогендш факторлардыц эсерi элсiрейдi, эйел езiнiн жаца «Менш>лусше бастайды. ЖYктi эйелдерде алгаш рет бала Yшiн коркыныш жэне босану алдындагы YPей сиякты стрессогендiк факторлар пайда болады. ^айталанган жYктiлiк жагдайында 1-шi орынга ^тшп отырган бала Yшiн
Yрейленуге жэне босану алдындагы коркынышка байланысты факторлар шыгады, ейткенi кайта тугандар босану кезшде бурын ауыруды бастан кешкен. Бул кезде кецiл-кYЙдiц езгеруi аз мазалай-ды. ЖYктiлiктiц III триместршде эйелдiн негiзгi Yрейi болашак нэрестеамен байланысты (4-диаграмма).
Диаграмма №4. Жуктшттщ 3-триместр1ндег1 стрессогенд1 факторлар, %
4-диаграммада керсетшгендей,
III триместрде болашак ананы эл1 туылмаган бала (91%) жэне жYктiлiктiн корытындысы-босану (87%) мазалайды. Бул жYктiлiк мерзiмiне байланысты кейбiр физиологиялы; сэттер ыцгайсыздьщ ту-дырады (нашар уйкы-78% эйелдерде). III триместрде кайта босанушылардын балалары Yшiн Yрейi артады, бул - осы кезецдеп ец кYштi стрессогендiк фактор (болашак бала Yшiн дабыл- 100%, Yлкен балалар Yшiн- 89%). Сонымен катар, осы жYктiлiк мерзiмiне байланысты кейбiр физиологиялы; сэттер ыцгайсыздык тугызады (78%). Осылайша, стрессогендш факторлардыц эсерi жYктi эйел психологиясыныц езгеру динамика-сын, оныц физиологиялы; жагдайынын езгеруiн керсетедi. Алгашкы жэне кайта босанатын эйелдерде стрессогендiк фак-торларды кабылдау I триместрде олардын кещл-кушшц езгеруi, шаршагыштык
жогарылауы, болашак сэби Yшiн II три-местде алацдаушылык, кещл-кушнщ езгеруi, ауруханага жаткызу, жумыстагы (окуда) кактыгыстар, болашак бала Yшiн III триместрде алацдаушылык, уйкыныц на-шарлауы жэне ауруханага жаткызу сиякты Yрей факторлары уксас келед1 Алайда айырмашылыктар бар. Атап айтканда, алгаш босанушыларда улкен балдарына де-ген, ата-анасыныц, куйеушщ ауруына деген Yрейi жок болса, кайта босанушылардын - куйеуш (туыстарыныц, ата - анасыныц) тYсiнбеуi, фигураныц езгеруi, жумыстагы (окудагы) кактыгыстарга еш мазасыз-данбайтынын, II триместрде-фигуранын езгеруi, босану алдындагы коркыныш, III триместрде-босану алдындагы коркыныш сиякты стрессогендк факторлар жок.
Алгаш босанушылардын YPейлiк денгейiн аныктау. Тестшеуге 15 эйел катысты, олардыц шшде II триместрде 7, III триместрде 8 жYктi эйел болды. (1-кесте)
Кесте №1. Алгаш босанатындардыц цорцыныш жшл1г1
ЖYKтiлiк ЖаFдайлык коркыныш дэрежеа ТyлFалык коркыныш дэрежеа
триместрi темен орташа жоFары темен орташа жоFары
I 11 62 27 26 51 23
II - 52 48 14 61 25
>е в
е» г
г «
е» г
* ¡5
II-триместрдегi жYктi эйелдердiн жагдайлык YPейi (62% эйелдерде) орта-ша дэрежеде керсетiлген, III триместрде орташа дэреженщ жиiлiгi 52%-га дейiн темендеген жэне жагдайлык коркыныш жогары эйелдер саны айтарлыктай 48%-га жогарылаган. Тулгальщ коркынышка
келетш болсак, II жэне III тримес-трлерде (сэйкесiнше 51 жэне 61%) орташа дэрежелерi кездескен. ^айта босанушылардын коркыныш дэрежесiн аныктау. Тестшеуге 10 эйел катысты, олардыц шшде II триместрде 4, III тримеспрде 6 жYктi эйел болды (2-кесте).
КАЗАХСКИИ
МЕДИЦИНСКИЙ
УНИВЕРСИТЕТ
НЕПРЕРЫВНОГО
ОБРАЗОВАНИЯ
Кесте №2. Кайта босанатындардыц цорцыныш жшлт %
ЖYKтiлiк ЖаFдайлык коркыныш дэрежеа T^F&nbiK коркыныш дэрежеа
триместрi темен орташа жоFары темен орташа жоFары
I 22 52 26 26 74 -
II - 81 19 21 41 38
^
>е
О &
^
е» S
S «
е» S
5S
2-кестеде Kepin отырганымыздай, II тpиместpдегi жYктi эйелдердщ жагдайлык коркынышы (52% эйелдерде) орташа дэрежеде кepсетiлген. III триместрде осы керсеткш 81% жогарылаган, теменп коркыныш дэpежесi жок, жогаргы дэреженщ жишп 19%-га темендеген. Тулгалык Ypейге келетш болсак, II триместрде (74%) орташа дэреже басым болган, жогаргы дэреже жок. III триместрде 61% орташа дэpежелi коркыныш жиiлiгi темендеген, бipак (31%) жогары дэреже пайда болган.
Осы керсетшгендер кейбip зацдылыкты аныктауга мYмкiндiк беpедi. Кеп жагдайда, II триместрде алгаш жэне кайта босанушы эйелдерде (62 жэне 52%) орташа коркыныш дэрежес басымырак болады. Бул жагдай III триместрде де (52 жэне 81%) сакталып калады. Алайда, кайта босанушы эйелдерге караганда, алгаш рет босанушы эйелдер арасында (48 жэне 19%) коркыныш дэрежес жогары эйелдер бар.
Тулгалык коркыныш II триместрдеп 2-топтагы эйелдерде (51 жэне 61%) орташа коркыныш дэрежес кеп жагдайда керсетшген, алайда кайта босанушы эйелдерде осы триместрде жогаргы дэpежелi коркыныш мYлде жок, ал алгаш рет босанатындарда оныц жиiлiгi 26%-ды
курайды. III триместрде жагдай бipкатаp eзгеpедi: алгаш рет босанатындардыц (74%) тулгалык коркыныштыц орташа дэрежес басым болады, ал кайта босанушыларда 41 жэне 38% тулгалык коркыныштыц орташа жэне жогаргы дэpежелеpi керсетшген.
Сонымен, эйелдеpдегi жагдайлык жэне тулгалык коркыныш дэрежелер1 жYктiлiк тpиместpiне, ^йзелютшфакторса-нына жэне жYктi эйелдiц езше кабылдауына байланысты, босануга дайындауга арналган жеке физиопрофилактикалык багдарламаныц курылысын мшдетп тYPде ескеру кажет.
Дорыта айтканда, жYктi эйелдердщ босануга болашак ана мектебiнде психопрофилактикалык дайындыгы боса-ну кезiндегi Ypейдi жойып, жYктi эйелдiц eзiне оц эсерш тигiзедi. Осыныц нэтижесь жYктiлiк, босану кезiндегi аскынулар, сондай-ак перинаталдык аурулар мен eлiм-жiтiм саныныц тeмендеуi болып табылады. ЖYктi эйелдеpдi психопрофилактикалык дайындау босандыру жYЙесiнде кажетп буын болуы тиiс. Сондыктан босануга психопрофилактикалык дайындаудыц жаца схемаларын одан эpi iздеу жэне эзipлеу тэжipибелiк акушерия Yшiн езекп мэселе болып табылады жэне осы багытта одан эр1 зерттеулер жYpгiзудi талап етедi.
ПАЙДАЛАНЬ^АН ЭДЕБИЕТТЕР
1. Бутман В.И., Филиппова Г.Г., Хамитова И.Ю. Динамика психологического состояния женщин во время беременности и после родов // Вопр. психологии. - 2000; (1): 59 - 69; No3: 109 -117.
2. Gavin N., Gaynes B., Lohr K. et al. Perinatal depression: a systematic review of prevalence and incidence Obstet // Gynecol.- 2005; 106: 1071-82.
3. Ross L., McLean L. Anxiety disorders during pregnancy and the postpartum period: A systematic review // J. Clin. Psychiatry. - 2006; 67 (8): 1285-98.
4. Ross L., Murray B., Steiner M. Sleep and perinatal mood disorders: a critical review // J.Psychiatry Neurosci. - 2005; 30 (4): 247-56.
5. Rouillon F. Long term therapy of generalized anxiety disorder // Eur. J. Psychiatry. 2004; 2: 96-101.
ОРГАНИЗАЦИЯ ПОДГОТОВКИ БЕРЕМЕННЫХ К РОДАМ В УСЛОВИЯХ ПЕРВИЧНОЙ МЕДИКО-САНИТАРНОЙ ПОМОЩИ
* Ж.К. Ахметова, Н.Р. Сайранбек, Ф.Н. Куатова, А.З. Сапаралы, А.Н. Жексен, М. Кайназар, С.Б. Белпбаев
Казахский медицинский университет непрерывного образования, г. Алматы
АННОТАЦИЯ
В статье представлено сравнительное исследование уровня тревожности у первородящих и повторнородящих в зависимости от срока беременности в женской консультации №6 г.Алматы. Целью исследования явилось определение уровня тревожности во время занятий в Школе материнства для беременных в женской консультации № 6 г.Алматы за 2019 год. Консультация обслуживает 34965 женщин, в том числе 16290 фертильного возраста. Каждый месяц курсы позитивного материнства посещают 45 беременных, что составляет около 37% от числа всех состоящих на учете в женской консультации.
Ключевые слова: роды, стрессогенные факторы, профилактика.
ORGANIZATION OF PREPARATION OF PREGNANT WOMEN FOR CHILDBIRTH IN THE CONDITIONS OF PRIMARY HEALTH CARE
* Zh.K. Akhmetova, N.R. Sairanbek, F.N. Kuatova, A.Z. Saparaly, A.N. Zheksen,
M. Kainazar, S.B. Belgibaev
Kazakh medical university of continuing education, Almaty
SUMMARY
The article presents a comparative study of the level of anxiety in first-time and second-time mothers, depending on the duration of pregnancy in women's consultation No. 6 in Almaty.
The purpose of the study was to determine the level of anxiety during classes at the maternity School for pregnant women in the women's consultation No. 6 in Almaty in 2019.
The consultation serves 34965 women, including 16290 of fertile age. Every month, 45 pregnant women attend positive motherhood courses, which is about 37% of all registered in the women's clinic.
Key words: childbirth, stress factors, prevention.
«
SS
•e «
«
e» S S S e» s
5S *
¡5
