Научная статья на тему 'БИАТЛОНЧИЛАРНИ МУСОБАҚАЛАРГА ТАЙЁРЛАШДА МАШҒУЛОТ ЮКЛАМАЛАРИ ВОСИТАЛАРИНИНГ ОПТИМАЛАЛШТИРИШ'

БИАТЛОНЧИЛАРНИ МУСОБАҚАЛАРГА ТАЙЁРЛАШДА МАШҒУЛОТ ЮКЛАМАЛАРИ ВОСИТАЛАРИНИНГ ОПТИМАЛАЛШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Прочие социальные науки»

CC BY
53
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
биатлончилар / машғулот / тайѐргарлик даври / аэроб режим / анаэроб режим / аралаш режим / мусобақа / югуриш машқлари / biathlons / training / training period / aerobic regime / anaerobic regime / mixed regime / competition / running exercises

Аннотация научной статьи по прочим социальным наукам, автор научной работы — Ортиқов М., Солиев И.Р., Каримов Ф.М., Султонов У.И., Умматов Н.Р.

Мақолада биатлончиларни мусобақаларга тайѐрлашда қўлланиладиган воситаларни машғулотнинг мақсадига мос равишда аэроб, аралаш ва анаэроб режимда тақсимоти бериб ўтилган. Шунингдек тайѐргарлик даврларида машғулот юкламаларининг нисбатларига алоҳида эътибор қатилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по прочим социальным наукам , автор научной работы — Ортиқов М., Солиев И.Р., Каримов Ф.М., Султонов У.И., Умматов Н.Р.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

OPTIMIZATION OF TRAINING LOADING TOOLS IN PREPARATION OF BIATHLONS FOR COMPETITIONS

The article describes the distribution of funds used in the preparation of biathletes for competitions in aerobic, mixed and anaerobic modes, depending on the purpose of training. And also, special attention was paid to the ratio of training loads during training periods.

Текст научной работы на тему «БИАТЛОНЧИЛАРНИ МУСОБАҚАЛАРГА ТАЙЁРЛАШДА МАШҒУЛОТ ЮКЛАМАЛАРИ ВОСИТАЛАРИНИНГ ОПТИМАЛАЛШТИРИШ»

БИАТЛОНЧИЛАРНИ МУСОБАЦАЛАРГА ТАЙЁРЛАШДА МАШГУЛОТ ЮКЛАМАЛАРИ ВОСИТАЛАРИНИНГ ОПТИМАЛАЛШТИРИШ

Ортитов М.

УзДЖТСУ, магистранти

Солиев И.Р.

УзДЖТСУ п.ф.б.ф.д., PhD, , кафедра мудири

Каримов Ф.М.

УзДЖТСУ, катта укитувчи

Султонов У.И.,

КДПИ, кафедра мудири

Умматов Н.Р.,

НамДУ, катта укитувчи

Аннотация. Маколада биатлончиларни мусобакаларга тайёрлашда кулланиладиган воситаларни машFулотнинг максадига мос равишда аэроб, аралаш ва анаэроб режимда таксимоти бериб утилган. Шунингдек тайёргарлик даврларида машFулот юкламаларининг нисбатларига алохида эътибор катилган.

Калит сузлар. биатлончилар, машFулот, тайёргарлик даври, аэроб режим, анаэроб режим, аралаш режим, мусобака, югуриш машклари.

OPTIMIZATION OF TRAINING LOADING TOOLS IN PREPARATION OF

BIATHLONS FOR COMPETITIONS

ABSTRACT

The article describes the distribution of funds used in the preparation of biathletes for competitions in aerobic, mixed and anaerobic modes, depending on the purpose of training. And also, special attention was paid to the ratio of training loads during training periods.

Keywords. biathlons, training, training period, aerobic regime, anaerobic regime, mixed regime, competition, running exercises.

КИРИШ

Юртимизда сунгги йилларда жисмоний тарбия ва спорт сохасида солмокли ишлар амалга оширилаётганлигини эътироф этиш лозим. Хусусан, Президентимиз томонидан спортчиларимиз кулга киритган хар кандай ютукни эътироф этилаётганлигини алохида айтиб утиш жоиздир. Бунга, албатта, мураббийларимиз томонидан спортчилар тайёрлаш хамда юкори малакали спортчиларни тайёрлаш тизимида машFулот жараёнларини замонавий педагогик технологиялар ёрдамида бошкариш оркали эришилмокда десак муболаFа булмайди.

Ана шу масалаларни хал этишга ва юртимизда ушбу сохани кенг ривожланишида Узбекистан Республикаси Президенти Ш.Мирзиёевнинг 2021 йил 5 ноябрдаги ПК №5279-сонли, ПК №5280-сонли, ПК №5281-сонли ва ПК, №5282-сонли карорлари спортчиларни Олимпия уйинлари ва Паралимпия уйинларига тайёрлаш, шунингдек, жисмоний тарбия ва спорт буйича бошка норматив-хукукий хужжатларда куйилган юкори малакали спортчиларни тайёрлаш сифатини яхшилаш вазифаларини амалга ошириш учун муайян даражада хизмат килади.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОЛОГИЯСИ

Шундай экан, юкорида курсатилган карорлар юртимизда жисмоний тарбия ва спорт буйича олимлар, мутахассислар ва спорт жамоатчилигининг олдига куйган асосий вазифа деб белгилаб олишимиз керак. Ушбу белгилаб олинган вазифалар спорт сохасида олиб борилаётган илмий тадкикотлар сохасини янада ривожланишига ва такомиллашувига замин яратади. Бу борада йуналиш олимларнинг олиб бораётган тадкикотлари сабаб спортнинг циклик ва аралаш турларида хамда техник спорт турлари буйича мусобакаларнинг шиддатли утишида албатта уларнинг урни бекиёс эканлиги куришимиз мумкин.

Айникса спорт турларини асосини ташкил килувчи хисобланган мусобака ва машFулот машклари, харакат элиментлари спортнинг тезлиги ва жозибасини оширмокда. Бу борада спортнинг ёзги биатлон тури хам шулар жумласидандир. Ёзги биатлон бу хам циклик хам техник тур хисобланиб спортчидан жуда катта матонатни, чидамлилиикни ва аникликни талаб этади. Бу эса ривожланиб бораётган спортнинг ёзги биатлон турини янада кенг тарFиб килиниши ва оммавийлашувига олиб келади. Шудай экан, спортчилар тайёрлаш ва уларни халкаро майдонларга олиб чикиш бугунги кундаги долзарб масала сифатида колмокда.

Ишнинг мацсади. Биатлончиларни мусобакаларга тайёрлашда машFулот юкламаларини оптималлаштиришда югуриш макшларининг нисбатларини аниклаш.

Ишнинг вазифалари. Олдимизга куйилган асосий максадга эришиш учун куйидаги вазифаларни белгилаб олдик.

1. Биатлончиларни мусобакаларга тайёрлаш ва югуриш машкларидан фойдаланиш буйича илмий-услубий ишларни тахлил килиш.

2. Биатлончиларнинг мусобака фаолиятида зарурий хисобланган югуриш машклари тайёргарлик даврларидаги хажмини аниклаш.

МУХОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Тад^и^от натижаларининг му^окамаси. Биатлон спорт тури билан тезкор-куч сифатлари ва чидамлилик сифатларини узида жам килган эркаклар ва аёллар катнашиб келишади. Уларнинг бундай забардаст ва кучли булишларига эса албатта куп машк курганлиги ёки доимий равишда шуFулланиб келганлиги сабаб булади. Демак, спортчиларнинг жисмонан бакувват булишида мураббийларнинг муайян дастур асосида иш олиб бориши натижаси махсули хисобланади.

Жисмоний тайёргарлик спорт машFулотлари тизимининг бир кисми булиб, унинг максад ва вазифалари билан боFлик булиши керак. Шу учун жисмоний тайёргарликнинг асосий кисми биатлончилар уртасида харакат фаоллиги ва функционал имкониятини шакллантириш, белгиланган спорт натижаларига эришишни таъминлашдан иборат булади.

Биатлон спорт турининг асосий белгилувчи машкларидан бири бу югуришдир. Яъни спортчилар машFулотларда уз чидамлилигини ошириш максадида тинимсиз машFулотлар олиб боради. МашFулотлар мазмуни жихатида куйидагича маънога эга булади. Махсус жисмоний тайёргарлик хамда умумий жисмоний тайёргарлик. Биз тадкикотимиз давомида купрок махсус жисмоний тайёргарлик холатига эътибор каратдик.

Куп жихатдан машFулот воситаларининг сифати ва самарадорлиги машFулотлар турларининг нисбати ва алмашиниши билан эмас, балки биатлончиларнинг ракобатбардош фаолияти таркибига кулланиладиган машкларнинг мувофиклиги, спортчиларнинг махсус иш кобилиятини ошириш билан белгиланади хамда тананинг функционал ихтисослашувини юкори даражадаги кучнинг намоён булиши учун зарур булган йуналишда ривожлантириш амалга оширилади.

,3,eMaK cnopTHunapHH Taftepnamga aHHK ^ap^nap MaB^yg SynuS, Typnu ManaKagaru cnopTHunapHHHr MamFynoT maKnnapu eKH xa^M guKgopura SoFnuK Synagu. Ey cnopTHunapHHHr Maxcyc ^hcmohhh TaneprapnuK gapa^acu, SuaTnoHga pa^oSaTSapgom ^aonutfrauHr y3ura xoc mapoHTnapura Mocnamum Ba Mociamnm ^apaeHnapuHH TatMHHnaHgHraH um pe^HMHHUHr ronun KynaHumu SunaH SenrunaHagu.

negarorHK TatMHHOT y^yB ^apaeHHHH Soc^unnapu, TafteprapnuK gaBpnapuHH onTHMan TamKun этнmgaн uSopaT. ^eMaK, SenrunaHraH Ma^cagra эpнmнm ynyH aHHK Ba3H^anapHH Soc^uHMa-SocKHH xan этнm Ky3ga TyranraH.

OnuS SopunraH Tag^HKOTnapga cnopTHunapHHHr aapoS Ma3MyHra эгa SynraH MamFynoT roKnaManapu onuMnap TOMOHugaH SepunraH umnaHManap Ba TaBCH^napra acocnaHraH xonga sh3 TOMOHHMH3gaH KyHugaruna SepuS yTungu.

1-^agBa^

HH^HK цнк^да cnopTHHnapHHHr MamFynoT MK^aMa^apuHHHr HuSaT^apu

№ ^aBp^ap YMyMHH roKnaManap xa^MH pe^HMgaru $oh3h

aHaapo S apana m aapoS

1. thkhobhh мнкpoцнкп 54 km - - 100%

2. TopTyBHH мнкpoцнкп 240 km 3% 20% 77%

3. X,a^MHH мнкpoцнкп 662 km 5% 21% 74%

4. ffluggarau мнкpoцнкп 174 km 8% 23% 69%

5. MycoSa^a o^gu Taneprap^uru 3apSgop мнкpoцнкпн 172 km 8% 32% 60%

6. MycoSa^a gaBpu 325 km 9% 33% 68%

^aMu: 1627 km 5,5% 21,5% 73,0%

Ym6y ^agBangaH KypuHHÖ TypuSguKH hh^hk MamFyroraapHH ohhö Sopumga $a^aT rorypum Mam^apuHHHr HucSaraapu SepuS yTH^gu. YHra Kypa, hh^hk roKnaManapHHHr xa^MH 1627 km.hh TamKHH этгaн Synca, myHgaH 5.5% (89,5 km) aнaэpо6 pe^HMgaru umnapHH Sa^apumra cap^^aHraH. 25,8% a^hh 349,8 km apanam pe^HMgaru um^apra a^paTH^raH Synca, 73% aэpо6 pe^HMgaru um^apHH 1187,7 km um Sa^apraH^uruHH KypumuMH3 MyMKHH.

EyHgaH Tam^apu cnopTHH^apHUHr TexHHK Taneprap^HKnapu (y^ OTum Ba MycoSa^agaru ypuHum^apu), yMyMHH ^hcmohhh Taneprap^HKnapu ynyH anoxuga MamFy^OT xa^MH SepuS yTH^raH. Tag^u^OT HaTH^anapuHH HHoSaTra o^aguraH SyncaK cnopTHH^apHHHr hh^hk yMyMHH roKnaManapu 30% hhh $a^aT rorypum

машкларига ажаратилган. Юкорида берилган жадвалда йиллик юкламаларнинг умумий хажми даврлар буйича таксимот килиб берилган.

ХУЛОСА

Олиб борилган тадкикот натижаларига кура спортчилар учун ажратилган юкламалар хажмининг факатгина 30,0%и буйича тахлил килинди. Унга кура аэроб, аралаш ва анаэроб режимдаги ишларнинг киёсий тахлил курсатиб утилда. Унга кура спортчиларнинг машFулот юкламалари яъни махсус жисмоний тайёргарлик курсаткичлари 1627 км курсатилган булса, тикловчи микроциклда бажарилган барча югуриш машклари яъни 100% аэроб режимда олиб борилган. Чунки тикловчи даврда спортчилар учун асосий максад бу албатта организмни келгуси ишларга тайёрлаш ёки мусобака цикли якунларидан кейинга тикловчи воситалар оркали бажарилиши курстаиб утилган.

REFERENCES

1. Khomidova, O. K., Asanova, N. V., Davidova, K. R., Shirieva, S. I., & Davronova, I. A. (2021). Innovative methods of training runners for 5000 m and 10000 meters in the republic of Uzbekistan. Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS), 1(3), 101-110.

2. Xo'jamkeldiyev, G. S., G'aniboyev, I. D., Ziyayev, F. C., & Karimov, F. M. (2021). Kichik razryadli o'rta masofalarga yuguruvchilarning musobaqa oldi tayyorgarligi. Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS), 1(3), 270-274.

3. Бурлиев, У. K. (2021). Баркамол шахс тарбиясида жисмоний маданият. Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS), 1(3), 275278.

4. Yoldashov, S. S., Mamishev, O. E., & Jabbarov, H. A. (2021). Milliy ot sporti— "uloq-ko „pkari" o „yinming jamiyatda tutgan o ,,rni va uning ijtimoiy ahamiyati. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 1(3), 313-320.

5. Баратов, А., Сайдкулов, З., Акмонов, Б., Хайдаров, Б., & Мирзатиллаев, И. (2021). Тусиклар оша югурувчиларнинг машFулотлари мазмуни. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 1(3), 321-327.

6. Saydqulov, Z., Baratov, A., Xaydarov, B., Mirzatillayev, I., & Aqmonov, B. (2021). G'ovlar osha 400 metr yuguruvchilarning ritm va texnikasini tahlili. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 1(3), 328-335.

7. Ziyayev, F. C., & Karimov, F. M. (2021). Yengil atletika sport turini rivojlantirishda umumiy o'rta t'alim maktablarining jismoniy tarbiya darslarida yengil atletika turlarini o 'rgatish metodikasini takomillashtirish samaradorligi. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 1(3), 348-355.

8. ТУЛАГАНОВ, А. А. (2021). Ёш футболчиларнинг уйин давомидаги чап ва унг оёкда бажариладиган техниктактик харакатларини тахлил килиш. Fan -sportga, 57-59.

9. Kholikov, B. K. (2021). Optimization of the ratio of physical and technical-tactical training of qualified kurash wrestlers. Eurasian Journal of Sport Science, 1(2), 185-190.

10. Karimov, A. A. (2021). The problem of training loads rationing of young hockey players at the stage of in-depth specialization in annual training cycle. Eurasian Journal of Sport Science, 1(2), 219-224.

11. Жуманиязов, А. Б. (2020). Жисмоний тарбия ва спорт менежменти буйича кадрлар тайёрлашнинг педагогик тахлили. Фан-Cпортга, (2), 74-77.

12. КАРИМОВ, А. (2020). Укув-машFулот гурухида ёш хоккейчиларни машFулот юкламасини оптималлаштириш. Фан^портга, (7), 39-41.

13. Tulaganov, S. H. F., & Muminov, A. S. (2020). Injuries in handball players and ways to prevent them. Journal of Critical Reviews, 7(5), 1699-1702.

14. Shavkatovich, M. A., Mirzakarimovich, R. M., & Abdulatifovich, A. B. (2021, January). Tools and methods of development of handball players at the preliminary preparation stage. In Archive of Conferences (Vol. 13, No. 1, pp. 146-151).

15. Турсунов, Н. Б., & Оздаева, В. Р. (2017). Распространенность спортивных травм среди спортсменов-дзюдоистов. Молодой ученый, (5), 546-551.

16. Adilov, S. Q., Berdiyev, F. O., Jumaqulov, A. B., & Anarbayev, T. R. (2021). Erkin kurashchilarini mashg 'ulot jarayonlarida modellashtirishni asosiy tarkibiy qismlarini o 'rganish. Academic research in educational sciences, 2(4), 1717-1722.

17. Xolmatov, A. I., Tashnazarov, D. Y., & Kurganov, O. N. (2021). YUNON-RIM kurashchilariga texnik usullarni o „rgatishda modellashtirish usulining samaradorligi. Academic research in educational sciences, 2(4), 1708-1716.

18. СОЛИЕВ, И. Р. (2021). ТОКИО (ЯПОНИЯ) ШАДРИДА БУЛИБ УТГАН XXXII ОЛИМПИЯ УЙИНЛАРИДА СПОРТНИНГ ЕНГИЛ АТЛЕТИКА ТУРИ

БУЙИЧА УТКАЗИЛГАН МУСОБА^АЛАРНИНГ ТАХЛИЛИ. Fan - sportga, 13-15.

19. ХАЛМУХАМЕДОВ, Р. Д., АНАШОВ, В. Д., & АЛИМОВА, Д. А. (2021). Итоги выступления сборной команды Узбекистана по боксу на xxxii олимпийских играх в токио - 2020 (ЯПОНИЯ). Fan - sportga, 5-7.

20. Jumanova, F. U., & Alfayzov, S. A. (2021). Boshqaruv ilmiga sharq mutafakkirlarining ilmiy qarashlari. Academic research in educational sciences, 2(4).

21. Nazarova, Z. X. (2021). The role of motivation in the development of girls' boxing skills. Electronic journal of actual problems of modern science, education and training, 12-16.

22. Мнажатдинова, Р. З. К. (2021). Феномен религиозности личности в зарубежной и отечественной психологии. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 1(3), 230-238.

23. Сирлиев, Э. Н., & Узоров, А. X,. У. (2021). Дзюдочи шахсидаги устувор сифатларни урганишнинг психологик ахдмияти. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 1(3), 185-192.

24. Mahmudov, A. M. (2021). Pedagogical and psychological basis of formation of management skills in leadership in the field of physical training and sports. Electronic journal of actual problems of modern science, education and training, 25-29.

25. Mirzatillayev, I., Baratov, A., Saydqulov, Z., Aqmonov, B., & Xaydarov, B. (2021). O 'quv mashg 'ulot guruhlarida umumiy va maxsus jismoniy tayyorgarlik davrida jismoniy yuklamalarni me'yorlashtirish. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 1(3), 298-303.

26. Yusupov, I. A., Ismoilova, D. T., Shirinov, S. B., Mamaraimov, S. X., & Normurodov, N. B. (2021). O 'zbekiston yengil atletikachilarining chet el musobaqalarida 2018-2021-yilllardagi ishtiroki tahlili. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 1(3), 304-312.

27. Sayidqulov, V. Z., Baratov, A., Xaydarov, S. B., Aqmonov, O. B., & Mirzatillayev, I. I. (2021). NAYZA ULOQTIRUVCHILARNI KUCH QOBILYATINI RIVOJLANTIRISH. CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS), 1(3), 363-368.

28. Abdukhamidov, R. N. (2021). IMPROVING PSYCHOPHYSIOLOGICAL TRAINING OF TEENAGE BOXERS WITH THE HELP OF IMPROVISED MEANS OF GAMES. Berlin Studies Transnational Journal of Science and Humanities, 1(1.5 Pedagogical sciences).

29. Абдухамидов, Р. Н. (2021). Самарали восита ва усуллар ёрдамида усмир боксчиларнинг психофизиологик тайёргарлигини такомиллаштириш. Academic research in educational sciences, 2(Special Issue 1).

30. Халмухамедов, Р. Д., Абдухамидов, Р. Н., Каримов, Ш. К,., & Усмонхужаев, С. Т. (2021). Современные проблемы судейства в боксе. Academic research in educational sciences, 2(Special Issue 1).

31. Ражабов, Г. К. (2021). Показатели тактико-технических действий высококвалифицированных боксеров в соревновательных боях в условиях отсутствия и возникновения стрессовых факторов (помех). Academic research in educational sciences, 2(Special Issue 1).

32. Ражабов, F. К. (2021). Малакали боксчиларнинг турли экстремал шароитларида мусобака фаолияти натижадорлиги. Academic research in educational sciences, 2(1), 161-169.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.