Научная статья на тему 'Benzoilgidrozon solitsiloviy aldegidni infraqizil spektroskopiya yordamida aniqlash'

Benzoilgidrozon solitsiloviy aldegidni infraqizil spektroskopiya yordamida aniqlash Текст научной статьи по специальности «Химические науки»

CC BY
55
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and Education
Область наук
Ключевые слова
Infraqizil / to’lqin sonlari / deformatsiya / neytral erituvchi / benzoilgidrozon va qaytarish spektri

Аннотация научной статьи по химическим наукам, автор научной работы — Yaxshilik Irsaliyevich Gulbayev, Alisher Abulqosimovich Abdullayev, Dilorom Anvarovna Xolmo’Minova

Infraqizil nurlar yordamida nafaqat toza moddalarga kirgan qo'shimchalarni aniqlash, balki turli xil nisbatlarda ikki yoki undan ortiq moddadan tayyorlangan aralashmalarni tekshirish mumkin. Belgilangan tarkibiy qismlar uchun moddalarning miqdoriy tahlilida analitik chiziqlar yoki tahlil qutblari tanlanadi.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Benzoilgidrozon solitsiloviy aldegidni infraqizil spektroskopiya yordamida aniqlash»

Benzoilgidrozon solitsiloviy aldegidni infraqizil spektroskopiya yordamida aniqlash

Yaxshilik Irsaliyevich Gulbayev Alisher Abulqosimovich Abdullayev Dilorom Anvarovna Xolmo'minova Jizzax politexnika instituti

Annotatsiya: Infraqizil nurlar yordamida nafaqat toza moddalarga kirgan qo'shimchalarni aniqlash, balki turli xil nisbatlarda ikki yoki undan ortiq moddadan tayyorlangan aralashmalarni tekshirish mumkin. Belgilangan tarkibiy qismlar uchun moddalarning miqdoriy tahlilida analitik chiziqlar yoki tahlil qutblari tanlanadi.

Kalit so'zlar: Infraqizil, to'lqin sonlari, deformatsiya, neytral erituvchi, benzoilgidrozon va qaytarish spektri.

Determination of solicyl aldehyde of benzoylhydrozone using

infrared spectroscopy

Yaxshilik Irsalievich Gulbaev Alisher Abulqosimovich Abdullaev Dilorom Anvarovna Kholmominova Jizzakh Polytechnic Institute

Abstract: Using infrared rays, one can not only detect additives that have penetrated into pure substances, but also check mixtures prepared from two or more substances in various proportions. In the quantitative analysis of substances, so-called analytical lines, or analysis poles, are selected for the identified components.

Keywords: Infrared, wave numbers, deformation, neutral solvent, benzoyl hydrozone and spectrum.

Moddalarni tekshirishning IQ spektroskopiya (molekulyar) usulidan keying vaqtlarda xalq xo'jaligining turli tarmoqlarida keng ko'lamda foydalanilmoqda.

Infraqizil spektroskopiya usuli kimyoviy birikmalar spektrning infraqizil sohasining ba'zi chastotalarida tanlab yutish xususiyatiga ega ekanligiga asoslangan. Har bir yutish polasasi modda molekulasida atomlarning ma'lum gruppasi borligiga bog'iq. Molekulyar spektrlarni harakterlash uchun turli birikmalardan foydalaniladi,

ulardan eng asosiylari to'lqin uzunligi ° , to'lqin sonlari Y va tebranish chastotalari v dir.

WWW.OPENSCIENCE.UZ 163 | W^^BI

Anorganik moddalarni infraqizil nurlar yordamida o'rganishda ularning qaytarish va o'tkazish spektrlari aniqlanadi. Infraqizil nurlarning qaytgan va o'tgan spektrlari asosida birikmalarning tuzilishini aniqlash mumkin.

Modda ion yoki molekulalarning infraqizil nurlar ta'sirida aylanma yoki tebranma harakatga kelishi, ba'zan ularning elektron qobiqlarining deformatsiyaga uchrashi nurlar infraqizil nur to'lqin uzunligida yutilishiga sabab bo'ladi. Kristall panjara va uning komponentlari (molekula, ionlar)ning tebranishi chastotasi infraqizil nurlarning to'lqin uzunligi bilan bir xil bo'lganda nur eng ko'p yutiladi.Bu tebranishlarning harakteri va chastotasi moddaning tabiatiga, molekulalarning joylashishiga, ular orasidagi masofaga va kimyoviy bog'lanish turlariga bog'liq.

Valent bog'lar bo'yicha sodir bo'ladigan tebranishlar valent tebranishlar, ularga tik yo'nalishdagilari esa t deformatsion tebranishlar deyiladi. Agar moddaning kristall panjarasida kompleks anion, kation yoki atomlarning o'zaro mustahkam birikkan gruppasi bo'lsa, chastotalarni yoki ularga to'g'ri keladigan yutish chiziqlarini interpretatsiya qilish va hisoblash, demak, IQ spektrlar bo'yicha moddalarning tuzilishini o'rganish osonlashadi.

Tabiiy va suniy minerallar tarkibiga kiruvchi suv mineralning IQ spektriga ta'sir etadi, shuning uchun suvning infraqizil spektrlarda qanday namoyon bo'lishi bilan tanishib chaqamiz. Suv minerallarda [ff.O ], [HO]-, [ H-fl ] gruppalari holida uchrashi mumkin. Ular moddada joylashishi va atrofida qanday ionlar bilan o'rab olinganligiga qarab boshqa har qanday atomlar gruppasi kabi o'zgaradi.

HjO va [ HO]- gruppalari bor suvli moddalar infraqizil spektrlarini o'rganish natijasida H*0 uchun 3600-3000 sm"1 Va 1680-1590 sm"1 da [OH]- uchun esa 3700-2900 sm-1 Va 1500-400 sm"1 sohalardagi polosalar hosil bo'lishini aniqladi. fr3Ö shaklidagi suv mineralning infraqizil spektrida quyidagicha namoyon bo'ladi:

1. H¡0 ning alohida molekulalari gaz holatidagi yoki neytral erituvchidagi suv kabi ingichka yutilish polosalariga ega bo'ladi: bu polosalardan ikkita valent tebranishlar (3650-3750 sm_1 ) qismida va bittasi deformatsion tebranishlar qismida (1600-1580 sm-1 ) hosil bo'ladi.

2. H30 molekulalarining o'zaro vodorod bog'lar bilan birikib hosil qilgan polimerlari, suyuq holatdagi suv kabi, valiant tebranishlar qismida (3600-3000 5771-1 ) kichik chastotalar tomonga siljigan maksimumli keng yutilish polosasi va deformatsion tebranishlar qismida uchi yakka molekulalarnikiga nisbatan katta chastotalar tomonga siljigan bitta yutilish polosasi hosil qiladi.

Shunday qilib,infraqizil nurlarning yutilish spektri HjO ning mieralda qay tarzda bo'lishini va uning modda strukturasiga ta'sirini aniqlashga imkon beradi.

Tajribaning muvaffaqiyatli chiqishida tekshirilayotgan moddani tayyorlash ko'pincha hal qiluvchi ahamiyat kasb etadi. Moddalarni tekshirish uchun asosan,

kimyoviy va fizik-kimyoviy usullar bilan tayyorlanadi. Namunalarni tayyorlsh usullari moddaning qattiq, suyuq va gazsimon holatiga qarab tanlanadi.

Qattiq, suyuq va gaz holatdagi moddalarni infraqizil nurlar yordamida o'rganishda bajariladigan ishlar qo'yilgan maqsadga bog'liq. Masalan, biror moddani sifat analiz qilish uchun shu modda spektri toza moddalar spektri bilan solishtirilib ko'riladi.

Bog'lar Harakatchanligi Tebranish harakatchanligi To'lqin uzunligi

C-N-N 5(СЛ7ЛО 740

N-N 810

(III) d(N N 875

C-H 1140

C=C д 1370

C=N C=O кольцо $ 1480 1520

N=OH Kuchli 1675

N-H O-H Juda kuchli амид III $ = Ш 3250 3440

Spektrdan olingan modda formulasi quyidagicha:

H 4

Benzoilgidrozon solitsiloviy aldegid Moddalarning tuzulishiga qarab ularning infraqizil nurlarni yutish va qaytarish spektrlari o'zgarishining nazariy va asosan empik qonuniyatlarini chqarish IQ spektrlar yordamida qator tajribalar qilishga imkon beradi.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. Гулбаев Я. И. и др. Синтез и кристаллическая структура тиосемикарбазона о-оксиацетофенона //Узбекский химический журнал. - 1997. - Т.

2. Гулбоев Я. И., Исомиддинов Ж. УСИМЛИКЛАРНИ ХИМОЯ КИЛИШДА КИМЁВИЙ ТАДБИРЛАРНИ КУЛЛАШ //Журнал естественных наук. - 2020. - №. 1.

3. Khudojarov A. B., Gulboev N. I., Sharipov K. T. Synthesis and crystal structure of [MoO~ 2 (2-OC~ 6H~ 4CH (CH~ 3) NNCOC~ 6H~ 5)(CH~ 3)~ 2SO] //UZBEKSKII KHIMICHESKII ZHURNAL. - 1997. - С. 3-6.

4. Gulbaev J. I. et al. Crystal and molecular structure of uranium dioxocomplex with benzoyl hydezone of salicylic aldehyde //UZBEKSKII KHIMICHESKII ZHURNAL. - 1997. - С. 28-31.

5. Gulbaev J. I. et al. Synthesis and crystalline structure of thiosemicarbasons and o-oxy-acetophenon //UZBEKSKII KHIMICHESKII ZHURNAL. - 1997. - С. 43-44.

6. Гулбоев Я. И., Исомиддинов Ж. КРИСТАЛЛИЧЕСКАЯ И МОЛЕКУЛЯРНАЯ СТРУКТУРА ДИМЕРА УРАНА //Журнал естественных наук. - 2021. - Т. 1. - №. 2.

7. Гулбаев Я. И., Исамиддинов Ж. К., Нореков У. Д. СИНТЕЗ И ЭЛЕМЕНТНОГО АНАЛИЗА КОМПЛЕКСНЫХ СОЕДИНЕНИЙ ТИОСЕМИКАРБАЗОНА МЕТИЛЭТИЛКЕТОНА С МОЛИБДЕНОМ //Science and Education. - 2021. - Т. 2. - №. 1.

8. Гулбаев Я. И., Рашидова Н. Т. РЕНТГЕНОГРАММА МОЛЕКУЛЫ СЕМИКАРБАЗОНА ПАРАОКСИБЕНЗОАЛЬДЕГИДА С МОЛИБДЕНОМ //Science and Education. - 2020. - Т. 1. - №. 2.

9. Гулбаев Я. И. Жавохирмирзо Камариддин Угли Исомиддинов, & Мижгона Саттор Кизи Дадоева (2020). СИНТЕЗ СЕМИКОРБАЗОНА ПАРАОКСИБЕНЗОАЛЬДЕГИДА С МОЛИБДЕНОМ //Science and Education. -Т. 1. - №. 9. - С. 100-104.

10. Гулбаев Я. И., Исомиддинов Ж. К. У. Дадоева МСК СИНТЕЗ СЕМИКОРБАЗОНА ПАРАОКСИБЕНЗОАЛЬДЕГИДА С МОЛИБДЕНОМ //Science and Education. - 2020. - Т. 1. - №. 9.

11. Гулбаев Я. И., Каримова Ф. С., Муллажонова З. С. К. Координационное соединение тиосемикарбазона параоксибензоальдегида с молибденом //Universum: химия и биология. - 2021. - №. 4 (82). - С. 64-68.

12. Гулбаев Я. И., Холмуминова Д. А. ДЕРВАТОГРАММА КОМПЛЕКСНЫХ СОЕДИНЕНИЙ ТИОСЕМИКАРБАЗОНА

МЕТИЛЭТИЛКЕТОНА С МОЛИБДЕНОМ //Science and Education. - 2021. - Т. 2. - №. 1.

13. Гулбаев Я. И. Жавохирмирзо Камаридинович Исамиддинов, & Умид Дониёрович Нореков (2021). СИНТЕЗ И ЭЛЕМЕНТНОГО АНАЛИЗА КОМПЛЕКСНЫХ СОЕДИНЕНИЙ ТИОСЕМИКАРБАЗОНА МЕТИЛЭТИЛКЕТОНА С МОЛИБДЕНОМ //Science and Education. - Т. 2. - №.

1. - С. 117-122.

14. Гулбоев Я. И., Исомиддинов Ж. ДИОКСОКОМПЛЕКСЫ Мо (VI) С ПРОИЗВОДНЫМИ ГИДРАЗОНОВ //Журнал естественных наук. - 2021. - Т. 1. - №. 2.

15. Холмуминова Д. А., Гулбаев Я. И. ИК-СПЕКТРЫ ПОГЛОЩЕНИЯ МОЛЕКУЛЫ КОМПЛЕКСНЫХ СОЕДИНЕНИЙ ТИОСЕМИКАРБАЗОНА МЕТИЛЭТИЛКЕТОНА С МОЛИБДЕНОМ //Science and Education. - 2021. - Т.

2. - №. 1.

16. Гулбаев Я. И., Исомиддинов Ж. К У., Дадоева М. С. К СИНТЕЗ СЕМИКОРБАЗОНА ПАРАОКСИБЕНЗОАЛЬДЕГИДА С МОЛИБДЕНОМ //Science and Education. - 2020. - Т. 1. - №. 9.

17. Гулбаев Я. И., Холмуминова Д. А. Синтез и свойства комплексных соединений тиосемикарбазона метилэтилкетона с молибденом //Universum: химия и биология. - 2021. - №. 6-1 (84). - С. 73-78.

18. Шарипов Х. Т. и др. КРИСТАЛЛИЧЕСКАЯ И МОЛЕКУЛЯРНАЯ СТРУКТУРА ДИОКСОКОМПЛЕКСА U (VI) С БЕНЗООИЛГИДРОЗОНОМ САЛИЦИЛОВОГО АЛЬДЕГИДА //Scientific progress. - 2021. - Т. 2. - №. 6. - С. 330-339.

19. Гулбаев Я. И., Холмуминова Д. А. ОЛТИНГУГУРТ БИЛАН ИШЛОВ БЕРИЛГАНДА ЗАМБУРУГЛАРНИНГ СПОРАЛАРИ РИВОЖЛАНИШ КОБИЛИЯТИНИ СУСАЙТИРИШ УСУЛЛАРИ //Журнал естественных наук. -2021. - Т. 3. - №. 5.

20. Abdullaev A. A. et al. MОLIBDЕN SАNОАTI CHIQINDILАRINING INSОN VА АTRОF-MUHITGА TА'SIRI //Журнал естественных наук. - 2021. -Т. 1. - №. 4.

21. Гулбаев Я. И., Холмуминова Д. А. Анализ семикарбазона параоксибензо альдегида с молибденом //Science and Education. - 2021. - Т. 2. -№. 11. - С. 226-233.

22. Бобомуродова С. Ю., Матчанова М. Б., Холмуминова Д. А. Разработка цинк, цирконий промотированного цеолитового катализатора конверсии пропан-бутановой фракции //Universum: химия и биология. - 2020. - №. 9 (75).

23. Холмуминова Д. А., Бобомурадова С. Ю. Последствий экологического воздействия на окружающую среду и изменение климата системы айдаро-арнасайских озёр //European Research. - 2017. - С. 12-14.

24. Холмуминова Д. А., Бобомурадова С. Ю. Загрязнение природной среды радиоактивными веществами, ядовитыми химикатами, пестицидами и борьбы с ними //European Research. - 2017. - С. 15-18.

25. Авалбаев Г. А., Холмуминова Д. А., Наркулова З. Т. Особенности коррозии арматуры в бетонах на основе сульфатированных цементов //Ученый XXI века. - 2016. - №. 5-2.

26. Файзуллаев Н., Бобомуродова С., Холмуминова Д. КАТАЛИТИЧЕСКОЕ ИЗМЕНЕНИЕ О^-АЛКАНОВ //Збiрник наукових праць ЛОГОЕ. - 2021.

27. Кузиев Б. Н., Холмуминова Д. А., Муртазин Э. Р. ЭЛЕКТРОННОЕ ОБУЧЕНИЕ КАК ЧАСТЬ ОБРАЗОВАТЕЛЬНОГО ПРОЦЕССА //УЧЕНЫЙ XXI ВЕКА. - Т. 1. - С. 43.

28. Yusupalieva U. N. et al. Efficient use of raw materials in textile enterprises and ensuring product quality //Science and Education. - 2021. - Т. 2. - №. 11. - С. 337-341.

29. Jumaniyazov Q. J. et al. Korxonalarda paxta tolasidan saralanmalar tuzish tartibi //Science and Education. - 2021. - Т. 2. - №. 5. - С. 327-334.

30. Xoliyarov M. S. et al. To'qimachilik sanoat chiqindilarini qayta ishlash muammolari va istiqbollari //Science and Education. - 2021. - Т. 2. - №. 11. - С. 384-391.

31. Эгамбердиев Н. Б., Гулбоев О. Я. Кунгабоiар уру1ини озон гази билан ишлов бериб узоi муддат сашаш //Озиi-овiат, нефтгаз ва кимё саноатини ривожлантиришнинг долзарб муаммоларини ечишнинг инновацион йгллари. Бухоро. - 2020. - С. 12-14.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.