CC BY
0УДК 796.9
БАЗАВАЯ ПАДРЫХТОУКА СТУДЭНТАУ ЛЫЖН1КАУ 17-18 ГАДОУ
ВЫСОЦКАЯ АЛЕНА УЛАДЗ1М1РАУНА
Старшы выкладчык кафедры СПД, Вiцебскi дзяржауны ушверсггэт яны. П. М. Машэрава, Беларусь
АЛЕКСАНДРОВ1Ч 1РЫНА ЛЕАН1ДАУНА
Старшы выкладчык кафедры СПД, Вщебсю дзяржауны ушверстт яны. П. М. Машэрава, Беларусь
ПРАКОПАУ АЛЕГ В1КТАРАВ1Ч
Дацэнт кафедры СПД, Вщебсю дзяржауны унiверсiтэт iм.П. М. Машэрава, Беларусь
Анатацыя. Лыжныя гонкг прад'яуляюць высокгя патрабаваннг да спартсменау у сглу спецыфт в1ду спорту. Лыжнт пав1нны выконваць значныя па аб'ёме 11нтэнс1унасц1 нагрузк1, зыходзячы з пастауленых задач I яюя павял1чваюцца патрабаванняу да дасягнення высокгх спартыуных вынтау. Разглядаючы узроставай перыяд 17-18 гадоу, трэба старанна падыходзщь да яго вывучэнню. Педагог пав1нен тсьменна падыходзщь да пабудовы навучальных I трэшровачных заняткау.
Ключавыя словы: лыжныя гонкг, спартыуны вынгк, трэшровачны працэс , бег, дыстанцыя, эксперымент.
Сучасны стан лыжнага спорту у адпаведнасщ з сацыяльна-эканам1чным1 патрабаваннямi сучаснага грамадства вызначаюць дынамшу росту спартыуных вышкау i прад'яуляюць высоюя патрабаванш да спартсменау, што адлюстроуваецца больш ранняй спецыял1зацыяй юных спартсменау.
Узшкаюць перадумовы да пошуку новых шляхоу павышэння эфектыунасщ трэнiровачнай дзейнасцi студэнтау-спартсменау. Актуальным з'яуляецца пытанне аптымiзацыi пабудовы вучэбна - трэшровачнага працэсу студэнтау-лыжнiкау, яю заключаецца у падборы сродкау i метадау спартыунай трэнiроУкi, суадносiн нагрузак на этапах гадавой падрыхтоую у адпаведнасщ з прынцыпам iндывiдуалiзацыi. Варта выкарыстоуваць дыферэнцыраваны падыход да спартсменау пры арганiзацыi педагагiчнага працэсу i рэалiзацыi пастауленых задач на падставе шдывщуальных пахолага-педагапчных i узроставых асаблiвасцяу развiцця дзяцей, далучыць iх да сютэмных заняткау лыжным спортам (гл. Лунькоу, 2000; А. i. Камаеу, 2000; в. м. Селуянау, 2002; П.
Мэтай працы з'яулялася павышэнне эфектыунасцi трэнiровачнага працэсу студэнтау-лыжшкау 17-18 гадоу на этапе базавай падрыхтоую.
Педагагiчнае даследаванне праводзiлася у чатыры этапы.
Педагапчныя назiраннi ажыццяулялюя за студэнтамi-лыжнiкамi 17-18 гадоу навучаюцца у ВДУ iмя П.М. Машэрава i трэнiруюцца у СДЮШАР па зiмовых вiду спорту «Алiмпiец», г. Вщебска. Пры назiраннi улiчвалася разнастайнасць сродкау i метадау развiцця рухальных здольнасцяу, iх суадносiн, а таксама аб'ём, штэнаунасць i накiраванасць ф1з1чных практыкаванняу. За час назiранняу было прагледжана 27 розных вучэбна-трэшровачных занятю. Кантрольныя выпрабаваннi праводзiлiся у форме тэставання з мэтай выяулення эфектыунасщ прапанаванай методыкi у эксперыментальных i кантрольных групах i дынамiкi развщця рухальных здольнасцяу: хуткасных, хуткасна-сiлавых, каардынацыйных, гнуткасцi i вынослiвасцi. Для вызначэння рухальных здольнасцяу былi выкарыстаныя наступныя тэсты:
- для ацэнкi хуткасных здольнасцяу-бег 30 м на час (з);
- для ацэню гнуткасщ-нахш наперад са становiшча седзячы ноп паасобку (см).
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
- для ацэню хуткасна-сшавых здольнасцяу-упор прысеушы-упор лежачы-упор прысеушы-i. п. (кол-у);
- для ацэню каардынацыйных здольнасцяу-чоунавы бег 4/9 м (з);
- для ацэню выносшвасцьбег 1000 м (мш.).
Для дасягнення пастауленай мэты неабходна было вырашыць наступныя задачы:
1) вызначыць узровень развiцця рухальных здольнасцяу студэнтау-лыжшкау 17-18 гадоу, якiя навучаюцца у ВДУ iмя П.М. Машэрава i якiя займаюцца на аддзяленне лыжныя гонкi у СДЮШАР «Алiмпiец».
2) распрацаваць дакументы планавання спрыяюць павышэнню узроуню фiзiчнага стану студэнтау-лыжшкау 17-18 гадоу ва умовах спартыунага дзщяча-юнацкай установы на аснове пераважнага развщця вынослiвасцi.
3) эксперыментальна абгрунтаваць эфектыунасць распрацаванага планавання якi спрыяе павышэнню узроуню фiзiчнага развiцця студэнтау-лыжнiкау 17-18 гадоу на пераважнага развщця выносшвасщ у працэсе Спартыуна-трэнiровачнай дзейнасцi.
Для вырашэння гэтых задач i атрымання iнфармацыi былi выкарыстаны наступныя метады: аналiз i абагульненне навукова-метадычнай л^аратуры i дакументальных матэрыялау - педагапчнае назiранне, антрапаметрычныя даследаваннi, Ацэнка узроуню фiзiчнай падрыхтаванасщ, педагагiчны эксперымент; матэматыка-статыстычныя метады.
Прааналiзавана сучаснае праграмна-метадычнае забеспячэнне трэшровачнага працэсу займаюцца 17-18 гадоу у спартыуным дзiцяча-юнацкiм установе адукацьп, а таксама асаблiвасцi аб'ектыунасцi фармiравання морфафункцыянальных сiстэм у лыжнiкау 17-18 гадоу пад уздзеяннем рухальнай актыунасщ i асаблiвасцi развiцця у iх рухальных здольнасцяу.
Аналiзуючы Дзяржауную праграму для СДЮШАР мы правялi карэкщроуку размеркавання вучэбнага матэрыялу, улiчваючы уласны вопыт i прапанавалi змены у структуры вучэбна-трэнiровачнага працэсу. Вынiкi праведзенай карэкщроую прадстаулены у таблiцы 1.
Таблица 1 - Распределение нагрузки в контрольной и экспериментальной группах.
№п\п ЗМЕСТ ЗАНЯТКАУ КАНТРОЛЬНЫ ГРУПА ЭКСПЕРАМЕНТЫИНАЯ ГРУПА
I Тэарэтычная падрыхтоука 18 18
II Практычная падрыхтоука
1 Агульная фiзiчная падрыхтоука 258 179
2 Спецыяльная фiзiчная падрыхтоука 100 179
3 Тэхнiчная падрыхтоука 50 50
4 Удзел у спаборнщтвах i 20 20
III кантрольных стартах 6 6
IV Паглыбленае медыцынскае абследаванне 12 12
V Аднауленчыя мерапрыемствы 1нструктарская i судзейская практыка 4 4
Усяго гадзш 468 468
Вылучаюць тры асноуных перыяду: падрыхтоучы, спаборнiцкi i пераходны.
1. Восеньсю трэнiровачны (падрыхтоучы) перыяд. Перыяд станаулення базавай фiзiчнай падрыхтоую i тактыка-тэхшчнай працы. Зноу жа прыблiзна ён доужыцца: лiпень - жнiвень -верасень - кастрычшк-лютапад.
2. Зiмовы спаборнiцкi перыяд. Перыяд канчатковага фармiравання i адпрацоУкi сiстэмы спаборнiцкiх дзеянняу i удзел у спаборнiцтвах - снежань - студзень - люты - сакавш.
3. Вяснова-летш аднауленчы (пераходны) перыяд. Перыяд адпачынку, аднаулення, напрацоУкi новых прынцыпау i удасканалення ужо асвоеных - красавiк - май - чэрвень.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
На аснове размеркавання вучэбнага матэрыялу мы распрацавалi гадавое планаванне вучэбна-трэшровачных заняткау для студэнтау-лыжшкау 17-18 гадоу.
Планаванне трэшровачных i спаборнiцкiх нагрузак у эксперыментальнай групе вялося на аснове выяуленых асаблiвасцяу прымянення сродкау, метадау, аб'ёмау, iнтэнсiунасцi нагрузак, накiраваных на развщцё фiзiчных якасцяу. У трэнiровачным працэсе кантрольнай групы арыентавалiся на агульнапрынятую методыку (м.а. Аграновский, 1980; У. Д. Еустратау з соавт., 1988; i.M. Буцiн, 2000 i шш.).
У эксперыментальнай групе размеркаванне нагрузак па этапах ажыццяулялася на аснове выяуленых узаемасувязяу фiзiчных, тэхнiка-тактычных паказчыкау з вынiковасцю спаборнiцкай дзейнасцi у спрынце.
Таблща 2-Аб'ёмы выкананай нагрузю эксперыментальнай групай
Перыяды Падгатауленчы перыяд сарэунаьальны пераходны
№ Cpc^Ki. месяцы vn vn 1 IX X XI ХП I II III IV V VI
1. Коп-ць трэшровачных дуён 14 12 13 13 13 13 13 12 13 13 13 13
2. Копькасць трзшроЕшс 14 12 13 13 13 13 13 12 13 13 13 13
3. Кантрсльныя трэшроута i спаоорнщгвы 2 2 3 6 4 3
4. Бег Слабай датэнс1унасщ, чсс 145=10 Е\д-М1н 60 101 66 S4 4B 45 14 16 24 23 2E 4-
Сярэднян шгэнсгагасщ чсс 165= 10 еуд мш 46 35 47 45 49 34 24 36 35 4E 64 66
Моцнай ¿нтэшпунасц! чсс 185±10вуд; ыш 7 10 30 33 22 2B 36 2B 32 12 21 IE
5. Уел го (еы) ш 146 143 162 119 107 SB SO PI S3 113 131
6. Хада тэппавая (км) 24 34 26 24 IE IE 10 6 S 25 IB 15
7. Ъитацыя паперменнага 2-х шажЕага ходу (кы) Слабай штэнсггнасш 9 9 22 13 14 14 25 9 26 25 22
Сярзднян lHTLHHcivEacrri 7 9 5 10 12 15 12 16 15 13
Моцнай iht3h::ivHai:iji 4 1 3 2 3 2 3 5 7 5
S. Уел г о (еы) 9 20 32 21 26 39 42 24 4- 4- 40
9. ЛьЕ1:аре-перы (еы) Слабай штэнс]унасц1 7 20 40 25 30 IE
Сярзднлй :н г^н ivHir.i:: IB 25 25 25 50 43
Моцнай 1нтзнс [унасц! 15 15 5 10 20
10. Уел го (еы) 25 60 SO 55 90 SI
П. ЛЫЖЫ (км) Слабай iht-hhi:ivh:icm 65 35 70 S5 65
Сярэджяй :i: -и lyinci: i 55 40 75 79 51
Моцнай штэнс1унасц1 9 21 7 22 12
Усяго(к>[) 129 96 152 196 128
12. Уел г о цыкп]чнай працы (км) 137 214 249 293 2B7 26 7 2B9 242 251 205 268 26 7
13. АФП. ОРУ. (гадзша) 6 i И 9 5=5 7 6-. 5 5 12 15 15
14. Спартытлзыя гупьш (гадзша) 3 3 1=5 3 5 5
Параунальны аналiз у пачатку педагапчнага эксперыменту у эксперыментальнай i кантрольнай групах не выявiу дакладных адрозненняу па УзроУнi вышковасш прымяняюцца рухальных тэстау, якiя вызначаюць поспех спаборнiцкай дзейнасцi (р>0,05) . Дакладныя i найбольшыя паляпшэння вышкау да канца даследавання назiралiся у эксперыментальнай групе. Так, у эксперыментальнай групе час прабягання кросавай дыстанцып 1000 м за перыяд даследавання палепшылася на 49 з (5% адносна зыходных вышкау, р<0,05).
У вышках фiзiчнай падрыхтаванасцi у пачатку эксперыменту у студэнтау - лыжшкау вопытных груп адбылiся дакладныя змены гэтых паказчыкау у вынiку выкарыстання эксперыментальнага планавання.
Аналiз атрыманых за год дадзеных праявы шпаркасцi выявiу, што у студэнтау-лыжнiкау эксперыментальнай групы адбылося пэунае паляпшэнне паказчыка у бегу на 30 м - на 0,88 з, што склала 11,6%. У студэнтау-лыжшкау кантрольнай групы тэмпы прыросту гэтага паказчыка апынулiся шжэй i склалi 10%. Дадзеная дынамша можа сведчыць аб тым, што перыяд 17-18 гадоу з'яуляецца сенситивным для развщця гэтай якасш.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
У вышку змены утрымання рухальнай актыунасщ адбылося пэунае паляпшэнне вышку у чоунавым бегу 4 / 9 м у студэнтау-лыжшкау эксперыментальнай групы у параунанш з кантрольнай. Сярэднi паказчык у чауночным бегу 4/9 м у эксперыментальнай групе за навучальны год палепшыуся на 0,83 з i склау 10,43±0,03 з .
У кантрольнай групе за перыяд эксперыменту адбылося пэунае паляпшэнне гэтага паказчыка на 0,24 з пры сярэдшм вынiку 11,28±0,11 з . Прырост гэтага паказчыка у эксперыментальнай групе склау адпаведна 10,7%' у кантрольнай групе -6,16%.
Узровень развщця хуткасна-сшавых здольнасцяу у студэнтау-лыжшкау вопытных груп у канцы эксперыменту меу дакладныя адрозненнi.
Адрозненнi у наюраванасщ фiзiчнай нагрузкi памiж эксперыментальнай i кантрольнай групамi аказалi уздзеяння на дынамшу такога рухальнага якасцi як гнуткасць. Прырост сярэдшх паказчыкау за гэты перыяд у эксперыментальнай групе склау 43,86%, у кантрольнай 30,19%. Сярэдшя паказчыю у канцы эксперыменту мелi дакладныя адрозненнi i склалi 12,43±0,54 см у эксперыментальнай групе i 11,08±0,05 см у кантрольнай.
Аналiз атрыманых за навучальны год дадзеных паказвае, што тэмпы прыросту агульнай вынослiвасцi у студэнтау-лыжнiкау эксперыментальнай групы перавышаюць аналагiчныя у аднагодкау з кантрольнай.
На працягу года у студэнтау-лыжнiкау эксперыментальнай групы сярэдш вынiк у бегу на 1000 метрау павялiчыуся i склау 27,53 %, у студэнтау-лыжшкау кантрольнай групы гэтыя паказчыкi роуныя 8,57% адпаведна.
Устаноулена, што выкарыстанне у трэнiровачным працэсе студэнтау-лыжнiкау практыкаванняу хуткасна-сшавога характару разнонаправлено уплывае на рост вышкау на доУгiя i кароткiя дыстанцыi. Даследаваннi паказалi, што студэнтау-лыжшкау эксперыментальнай групы значна пераузыходзяць вынш кантрольнай групы. Методыка трэшроую студэнтау-лыжнiкау, распрацаваная на аснове улшу развiцця рухальных якасцяу, функцыянальных магчымасцяу, тэхнiка-тактычных паказчыкау, рацыянальнага планавання дазволша павысiць вынiкi у лыжным спрынце i не аказала адмоунага уплыву.
1. Бущн i. М. Лыжны спорт.- М.; «АСАОЕМА", 2000 г. - 368 с.
2. Захарау Е. Н., Карасёу А. В., Сафонау А. а. Энцыклапедыя фiзiчнай падрыхтоукi (метадычныя асновы развiцця ф1з1чных якасцяу).Пад агульнай рэд. - М.: Лептос, 1994.124с.
3. Лыновiч СП. Трохi пра лыжах.// Фiзкультура i Здароуе, 1998, №2.С. 8
4. Мулш У. У. сютэма шматгадовага спартыунага удасканалення ва ускладненых умовах спалучэння асноуных бакоу падрыхтаванасщ спартсменау (на матэрыяле лыжнага спорту). - Дыс. д-ра навук з фiз. вiхау. i спорту. Мн., 2002. - 515 с.
5. Икщюк А.i. i iнш., анатама-антрапалапчныя характарыстыкi лыжнiкаУ-гоншчыкау. Мн., 2004. - 166 с.
6. Агальцоу М.Г., Яромш i. у. Размеркаванне трэшровачных нагрузак у микроцикле падрыхтоую квашфшаваных лыжнiкаУ-гоншчыкаУ // Лыжны спорт. Мн., 2004. - Вып. 1.
Л1ТАРАТУРА
с.13-16.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
