CC BY
4Редактор алган 21.09.2020 ж.
ЕТАМБ76.75.29+76.29.49
ЭОЖ 616-006.03-084:616-07.
БАС ЖЭНЕ МОЙЫН АГЗАЛАРЫНДА КЕЗДЕСЕТ1Н ОНКОЛОГИЯЛЫК АУРУЛАРЫНЫЦ ЭСУ ДИНАМИКАСЫН БАЦЫЛАУ (МЫСАЛЫ ШЫМКЕНТ
К)
К.Н. Тажибаева, Г.Е. Калдыгозова, А.Н. Орманов
^.А. Ясауи атындагы Халыкаралык казак-турш университетi, Турюстан к. ^азакстан
Максаты: соцгы жылдары Шымкент каласында бас пен мойын обырыныц динамикасын аныктау жэне багалау.
Материал жэне эдктер. Зерттеу Шымкенттеп калалык онкологиялык диспансерде бас жэне мойын онкологиялык ауруларын диагностикалау бойынша кешенд1 салыстырмалы зерттеу непз1нде журпзшдг Зерттеу эдютершщ кешенше мыналар шрдг социологиялык зерттеулер, ауыз куысы, кемей, калканша без жэне баска ЛОР мушелер катерл1 юшн аныктау жэне статистикалык зерттеу. Онкологиялык кемектщ кол жеттмдшпне баса назар аударылды. Сонымен катар, келеа керсетшштер багаланады: I-II дэрежел юж процесшщ таралуы, IV дэрежел1 катерл1 ющ белсенд1 профилактикалык тексерулер кез1ндег1 катерл юж, 1985 жылдан 2019 жылга дешн 5 жэне одан да кеп жыл ем1р сурген наукастардьщ улесг
Нэтижелер. Соцгы жылдары бас жэне мойын обыры бар наукастардыц саны 1985 жылгы 0,5% -дан 2019 жылы 98,3% -га дешн естг Муны улес салмагыныц пайыздык ес1м1 сэйкесшше 6,1% -дан 11,7% -га дешн растайды.
Корытынды. Зерттеу керсеткендей, бас жэне мойын обырымен ауыратын наукастардыц саны жылдан-жылга артып келедг
ТYЙiндi сездер: алдыналу, катерл юж, бас жэне мойын мушелер^ рак алды процестер.
FEATURES OF DIAGNOSTICS OF HEAD AND NECK DISEASES(IN SHYMKENT)
K. Tazhibaeva, G. Kaldygozova, A. Ormanov
International Kazakh-Turkish University named after Khoja Ahmed Yasawi, Turkistan city, Kazakhstan
Purpose: to identify and assess the dynamics of head and neck cancer in recent years in the city of Shymkent.
Material and methods. The study was carried out on the basis of a comprehensive comparative study on the diagnosis of head and neck oncological diseases in the city oncological dispensary in Shymkent. The set of research methods included: sociological research, detection and statistical study of cancer of the oral cavity, larynx, thyroid gland and other ENT organs. The emphasis was placed on access to cancer care. In addition, the following indicators are assessed: the prevalence of a tumor process of I - II degrees, cancer of IV degrees, cancer during active preventive examinations, the proportion of patients who have lived for 5 or more years from 1985 to 2019.
Results. In recent years, the number of patients with head and neck cancer has increased from 0.5% in 1985 to 98,3% in 2019. This is confirmed by the percentage increase in the specific weight from 6,1% to 11,7%, respectively.
Conclusion. The study showed that the number of patients with head and neck cancer is increasing from year to year.
Key words: prevention, cancer, head and neck, precancerous processes.
ОСОБЕННОСТИ ДИАГНОСТИКИ ОНКОЛОГИЧЕСКИХ ЗАБОЛЕВАНИЙ ГОЛОВЫ И ШЕЙНЫХ ОРГАНОВ В ШЫМКЕНТЕ
Тажибаева К.Н., Калдыгозова Г.Е., Орманов А.Н.
Международный казахско-турецкий университет имени К.А. Ясави, Туркестан, РК
Цель: выявить и оценить динамику рака головы и шеи в последние годы в городе Шымкенте.
Материал и методы.Исследование проводилось на основе комплексного сравнительного исследования по диагностике онкологических заболеваний головы и шеи в условиях городского онкологического диспансера г. Шымкента. В комплекс методов исследования входили: социологическое исследование, выявление и статистическое изучение рака полости рта, гортани, щитовидной железы и других ЛОР-органов. Акцент был сделан на доступе к онкологической помощи. Кроме того, оцениваются следующие показатели: распространенность опухолевого процесса I - II степени, рака IV степени, рака при активных профилактических осмотрах, доля пациентов, проживших 5 и более лет с 1985 по 2019 гг.
Результаты.В последние годы количество больных раком головы и шеи увеличилось с 0,5% в 1985 году до 98,3% в 2019 году.Это подтверждается процентным увеличением удельного веса с 6,1% до 11,7% соответственно.
Заключение.Исследование показало, что число пациентов с раком головы и шеи из года в год увеличивается.
Ключевые слова: профилактика, рак, голова и шея, предраковые процессы.
ОзектШН
^атерл1 idx ауруыньщ жогары децгей тек канцерогендш жагдаймен гана емес, сонымен бiрге халыкка онкологиялык ^мектщ жай-^ймен жэне денсаулык сактаудыц профилактикалык багытымен байланысты болгандыктан, 6i3 бул мэселеш eзектi деп есептеп Шымкент каласыныц ^ОО жагдайында зерттедiк. Зерттеу халыкка онкологиялык ^мектщ негiзгi кeрсеткiштерiн жэне эаресе катерлi iсiктi белсендi аныктауды жэне оныц диагностикасыныц децгешн багалау шецбершде зерттелдi.
^атерлi iсiктердiц алдын-алу эдiстерi, сондай-ак олардыц скринингi непзшен онкологияда дамып жаткандыгына кез жетюзгеннен кейiн, онкологиялык гылыми-зерттеу институттары халыктыц жогары кол жетiмдi дэрiгерлерiне - онкологтарга жэне онкологиялык ауруларды диагностикалаудыц заманауи эдiстерiне жYгiнген кезде олардыц кол жепмдшшн жуыктау максатында онкологиялык аурулардыц алдын-алудыц модельдерi мен уйымдастырушылык тYрлерiн жасадык. Бiрак буган карамастан катерлi iсiк ауруы eсiп келедь Бiз ^ОО жагдайында салыстырмалы зерттеу жYргiздiк. Iсiк алды жэне катерлi iсiк ауруларыныц алдын алу эрдайым практикалык денсаулык сактаудыц басты мшдет болган жэне болып табылады. Алайда катерлi iсiк ауруларын ерте аныктау бойынша уйымдастырушылык-эдютемелш шараларды, эсiресе олардыц шшдеп ец тиiмдiсi - катерлi iсiктердi скринингтiк зерттеулердi эрдайым аныкталган пациенттердi уактылы радикалды емдеудi камтамасыз етуге мYДделi мамандандырылган онкологиялык кызмет жYргiзiп келедi [1-3].
Зерттеу максаты
Бас жэне мойын мYшелерiнiц онкологиялык ауруларымен соцгы жылдарда тiркелген катерлi iсiктiц динамикасын аныктау жэне багалау.
Зерттеу эдктер1
Зерттеу Шымкенттеп калалык онкологиялык орталык жагдайында бас жэне мойын агзаларыныц онкологиялык ауруларын аныктауда кешендi салыстырмалы зерттеу негiзiнде жYргiзiлдi. Зерттеу эдiстерiнiц кешенiне мыналар юрдг социологиялык зерттеу, ауыз куысыныц, адмейдщ, калканша бездiц жэне баска да ЛОР мYшелердiц катерлi iсiктерiн аныктау мен статистикалык зерттеу.
^атерлi id^i ерте диагностикалаудыц уйымдастырушылык формасын, ягни оныц екiншi ретпк алдын-алу эдiсiн тацдауды багалау Yшiн Шымкент каласыныц тургындарына онкологиялык кeмектiц жагдайын аныктауда сауалнама жYргiзу eте мацызды орынды алды. Онкологиялык кeмекке кол же^мдшкке мэн берiлдi. Сонымен катар мундагы индикаторларга бага берiледi: аныкталган кезде iсiк процесiнiц таралуы I - IIst, IVst кезiндегi катерлi id^ белсендi профилактикалык тексерулер кезiнде катерлi iсiктер аныкталды, 1985-2019 жылдар аралыгында 5 жыл немесе одан да ^п eмiр CYрген пациенттер контингентшщ Yлесi сарапталды [4-6].
Зерттеу нэтижелер1 жэне оларды талкылау
1 кестеге сэйкес, ^ОО есепте турган наукастар (1985-2019). Сонг жылдары eзгердi: 1985 жылы 0,5% -дан 2019 жылы 98,3% -га дешн eстi. ^рсетюшке сэйкес, соцгы кезецде бул ^рсетюш жыл сайын 1,9 есеге eсуде. Бул жагдай меншiктi салмактыц осы кезецдеп сэйкесiнше 6,1% -дан 11,7% -га дешн пайыздык eсуiмен расталады.
Эздерiцiз бiлетiндей, диагноз катерлi iсiк ауруыныц болжамыныц негiзгi параметрiмен процесiнiц таралу дэрежесiмен тыгыз байланысты, бул оны емдеу эдiсiн келес тацдау Yшiн eте мацызды.
Сатысы
Жынысы I II III IV Барлыгы
Ер Абс. керсет. 17 53 18 7 95
% жынысы 17,9% 55,8% 18,9% 7,4% 100,0%
% в сатысы 53,1% 51,5% 54,5% 77,8% 53,7%
Эйел Абс. керсет. 15 50 15 2 82
% жынысы 18,3% 61,0% 18,3% 2,4% 100,0%
% сатысы 46,9% 48,5% 45,5% 22,2% 46,3%
Барлыгы Абс. керсет. 32 103 33 9 177
% жынысы 18,1% 58,2% 18,6% 5,1% 100,0%
% сатысы 100,0% 100,0% 100,0% 100,0% 100,0%
Симметриялыц влшем
Мэш асимптот икалык стандарт ты кателж, шамамен Шама менТь Мацыз дылыг ы ос1
Аралык Пирсон -,155 ,073 -2,070 ,040е
Ретпк Спирменнщ корреляциясы. -,134 ,074 -1,781 ,077е
Жарамды бакылаулар саны 176
Кестедеп мэлiметтер бойынша, ГОК диспансерлш есепте турган наукастар (1985-2019 жж.) Жынысы мен жасына карай бeлiнедi, мэлiметтер соцгы жылдары 2000 - 2019 жылдар аралыгында аздап eзгердi. Бурын бас жэне мойын мYшелерiнiц онкологиялык аурулары 50 жастан жогары тургындарда кездессе, казiр, бiздiц мэлiметтерiмiз бойынша, бул аурулардыц жасарып келе жатканын байкаймыз. Мэлiметтерге сэйкес, соцгы кезецде бул керсетюш жыл сайын 1,9 есеге ест келедь
Бул тенденциялар визуалды локализацияны - ерiндi, ауыз куысын жэне жуткыншакты, кецiрдектi, калканша безд^ терiнi жэне емшектi ерте диагностикалау керсетюштершде айкын байкалады (кесте 1). Сонымен, I жэне II сат. Ерш рагы. 1985 жылдан 2000 жылга дейiн индикатор децгейiнiц темендеу тенденциясымен диагноз койылды - 4,0% -дан 25,9% -га дешн, ал 1985 жылдан 2019 жылга дешн бас пен мойынныц ерте диагностикасыныц сапасы жыл сайын 4,9-дан жаксарады % (1990 ж.) 25,2% (2019 ж.)
Yлес салмагы II-III ст. мысалы, ерiн рагы 1,4 есеге, ал ауыз куысы 2,0 есеге дешн - визуалды локализация - 1985 жылгы 9,2% -дан 2019 жылы 25,3% -га дешн жэне кещрдек катерлi itiri - 2,5 есеге ест - 1985 жылы 0,3% -дан 2019 жылы 52,0% -га дешн.
Жалпы алганда, облыста кaтерлi iciктердi аныктаудыц жалпы улеci II-IIIst-те (кесте) КР индикаторы децгешнен асып кетпестен динамикада ест - 53,4% (2018 ж.).
Бас мойын мушелершщ онкологиялык аурулары 177 наукаста (53,7%) - 95 еркекте жэне (46,3%) 82 эйелде аныкталды. Оныц уcтiне олардыц барлыгында иммундык жуйенi элciрететiн созылмалы аурулар (аллергиялык ринит, ларингит, синусит, созылмалы атрофиялык риносинусит, фарингит, тонзиллит жэне т.б.) бар.
Жас белcендi ецбек жасында (20-дан 49 жаска дешн) 98 адам созылмалы аурумен ауырды. Олардыц арасында ерiн рагыныц 1 жагдайы аныкталды (33 жастагы эйелде). Бул жерде жогарыда аталган онкологиялык ауруларга, сондай-ак узак мерзiмдi созылмалы ауруларга диагноз койылган барлык наукастардыцколайсыз ортада ецбек жагдайлары бар енеркэаппк ендiрicте жумыс жасаган, ягни онкологиялык аурулары жогарылаган адамдар санатына жататындыгын атап ету ете мацызды. Мундай ауруларды уактылы емдеу ушiн жыл сайын ЛОР дэрiгерiне бару кажеттшп жогары [7-10].
Корытынды
Осылайша, онкологиялык аурулардыц алдын алу онкологтардыц жогары онкологиялык сергектшне, аса жогары технологиялык диагностикалык базаны пайдалану мумкiндiгiне байланысты, бул ец тиiмдi жэне непзделген уйымдастырушылык форма болып табылады. Бул эдют кaтерлi iciктердi жэне баска окшаулауды ерте аныктау кезiнде колданган жен.
Эдебиеттер mi3Mi
1. Элемдегi жэне Казацстандагы онкологиялыц аурулардыц эпидемиологиялыц ахуалы (Жуйел1 эдебиеттгк шолу)/ Тажибаева К.Н., Булешов М.А., Молдалиев Ы.С. и др. // Materials of the II International scientific -practical conferenc "The europe and the turkic world: Science, engineering and technology". - Izmir; Turkey, 2017. - №1. - Р. 285-299.
2. Тажибаева К.Н. Оцтустж Цазацстан облысы Шымкент цаласы ецбекке цабiлеттi тургындар арасында онкоскрининг технологияларын ецг1зу тшмджгт багалау //Астана медициналъщ журналы. - 2016 - № 2 (88). - С. 136-140.
3. Казацстанда жэне шетелде ецбек ету жасындагы тургындар арасында уйымдастырылатын онкологиялыц скринингтiц тиiмдiлiгiн багалау нэтижелерi/ Тажибаева К.Н. Булешов М.А., Булешова А.М., Гржибовский А.М.//Наука и здравоохранение. - 2016. - №6. - С. 123-145.
4. Тажибаева К.Н. Жанабаев Н. С. Бейсембаева З.И. ОцтYстiк Казацстан облысы Шымкент цаласында ецбекке цабiлеттi тургындардыц медuко-элеуметтiк вмiр CYPУ децгейт багалау жэне онкологиялыц квмектi уйымдастыру кврсеткiштерi //Астана медициналыц журналы. - 2016. - №3. - С. 121-126.
5. Тажибаева К.Н., Булешов М.А., Султанбеков К.А. Территориальные и экологические особенности распространения онкологических патологии в Южно-Казахстанской области // Инновационные достижения в современной фармации и медицине: Междунар. науч. конф. - Вестник ЮКГФА. - 2015. - №4 (73). - С. 29-32.
6. Тажибаева К.Н., Булешов М.А., Булешова А.М. Шетелде жэне Казацстанда ецбекке цабiлеттi тургындар арасында уйымдастырылатын онкологиялыц скринингтiц тиiмдiлiгiн багалау нэтижелерi (эдебиеттiк шолу). Инновационные достижения в современной фармации и медицине: Междунар. науч. конф. (9-10декабрь 2015г.). -ВестникЮКГФА. - 2016. - №4 (77). - С. 6-9.
7. The results of evaluating the effectiveness of various approaches for early diagnosis of breast cancer/БулешовМ.А., ТажибаеваК.Н., БулешоваА.М., ЖанабаевН.С.// Materials of the II International scientific-practical conference «Quality management: search and solutions». -Shanghai; China, 2016. - Р. 23-25.
8. Состояние онкологической помощи населению Республики Казахстан в 2003году/Арзыцулов Ж.А., Сейтказина Г.Д., Игисинова С.И., Махатаева А.Ж.// Статистические материалы. - Алматы, 2009. - 55 с.
9. Орманов Н.К., Оразбаева Ж.Т., Булешов М.А. Методические подходы кпервичной профилактике злокачественных образовании //Вестник ЮКГФА. - 2014. - № 2(63). - С.221.
10. Тажибаева К.Н., Жанабаев Н.С., Керимов Р. А.ОцтYстiк Казацстан облысында онкологиялыц аурулардыц ецбекке цабiлеттi тургындар арасындагы эпидемиологиялыц жагдайы // Ученый ХХ1 века. - М., 2015. - № 12 (13). - С. 24-29.
Tmcri автор: Тэж1баева Карлыгаш Нартбайкызы - PhD докторы, Мэскеу мемлекетпк техникалык университетшщ окытушысы К.А. Ясауи. Электрондык пошта: Karla_ag@mail.ru
