Научная статья на тему 'БАРКАМОЛ ВА СОҒЛОМ АВЛОД – ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОН КЕЛАЖАГИНИНГ ПОЙДЕВОРИ'

БАРКАМОЛ ВА СОҒЛОМ АВЛОД – ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОН КЕЛАЖАГИНИНГ ПОЙДЕВОРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

40
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ўзбекистонни янги босқичи / омиллар / таълим ва тарбия / ѐш авлод / баркамоллик / Учинчи Ренессанс. / New stage of Uzbekistan / factors / education and upbringing / young generation / perfection / the Third Renaissance

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Ж. С. Раматов, М. Ҳасанов

Мақолада Ўзбекистонда олиб борилаѐтган ислоҳотлар ва унинг жамият ҳаѐтида туб бурилиш даврининг ижтимоий-фалсафий моҳияти, ижтимоий аҳамияти ва инсон маънавий камолотига таъсири таҳлил қилинган ҳамда Ўзбекистонни янги босқичга олиб чиқиш омилларига бўлган эҳтиѐжнинг ортиши билан боғлиқ масалалар илмий муҳокама қилинади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The article analyzes the ongoing reforms in Uzbekistan and its sociophilosophical significance, social significance and impact on the spiritual development of man, as well as the growing need for factors to bring Uzbekistan to a new level.

Текст научной работы на тему «БАРКАМОЛ ВА СОҒЛОМ АВЛОД – ЯНГИ ЎЗБЕКИСТОН КЕЛАЖАГИНИНГ ПОЙДЕВОРИ»

БАРКАМОЛ ВА СОГЛОМ АВЛОД - ЯНГИ УЗБЕКИСТОН КЕЛАЖАГИНИНГ ПОЙДЕВОРИ

Ж. С. Раматов

Тошкент давлат транспорт университети "Ижтимоий фанлар" кафедраси

мудири

М. Х,асанов

Тошкент давлат транспорт университети "Ижтимоий фанлар" кафедраси

укитувчиси

ANNOTATSIYA

Маколада Узбекистонда олиб борилаётган ислохотлар ва унинг жамият хаётида туб бурилиш даврининг ижтимоий-фалсафий мохияти, ижтимоий ахамияти ва инсон маънавий камолотига таъсири тахлил килинган хамда Узбекистонни янги боскичга олиб чикиш омилларига булган эхтиёжнинг ортиши билан боглик масалалар илмий мухокама килинади.

Калит сузлар: Узбекистонни янги боскичи, омиллар, таълим ва тарбия, ёш авлод, баркамоллик, Учинчи Ренессанс.

ABSTRACT

The article analyzes the ongoing reforms in Uzbekistan and its socio-philosophical significance, social significance and impact on the spiritual development of man, as well as the growing need for factors to bring Uzbekistan to a new level.

Keywords: New stage of Uzbekistan, factors, education and upbringing, young generation, perfection, the Third Renaissance.

КИРИШ

Бугун жахон микёсида юртимиз хакида суз кетганда «Янги Узбекистан» ибораси такрор-такрор тилга олинмокда. Бу кейинги йилларда тараккиётнинг мутлако янги боскичига кадам куйганимиз, эришаётган залворли ютукларимизнинг эътирофи, жахон хамжамиятининг юртимизга жиддий эътиборидир. Чунки бизга мустакиллик гояси, истиклол рухи тогдек таянч булмокда. Бизни илгор ниятлар, буюк максадлар, улкан марралар йулида адашмасликка ундамокда, танлаган йулимиз тугрилигига инонтирмокда. Кайси сохани олмайлик, кайси

June, 2022

957

жабхага назар солмайлик, илгари сурилаётган халк ташаббуси албатта куллаб-кувватланмокда, шароит яратилмокда, инвестиция киритилмокда, рагбатлантирилмовда, бир суз билан айтганда, халкнинг розилиги йулида тинмай изланмокда. Зеро, иктисодиётни сиёсатдан, маънавиятни таълим-тарбиядан айро куриб булмаганидек, «халкимизнинг улугвор кудрати жуш урган хозирги замонда Узбекистонда янги бир уйгониш - Учинчи Ренессанс даврига пойдевор яратилмокда, десак, айни хдкдкаг булади. Чунки бугунги Узбекистон - кечаги Узбекистон эмас. Бугунги халкимиз хам кечаги халк эмас», дейди давлат рахбари.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Миромонович Мирзиёевнинг хар бир чикишлари, маърузалари ва нуткларини биз зиёлилар доимо интиклик билан кутамиз. Бунинг сабаби нимада? Энг аввало бу чикишларда янги фикрлар, янги гоялар, тараккиётимизни белгилайдиган устувор йуналишлар, Узбекистонни янги боскичга олиб чиккиш омиллари, шу билан бир каторда ривожланишимизга гов булаётган холатлар, мавжуд муаммоларни хал килишнинг ностандарт ечимлари аник, равон, содда тилда ифодалаб берилади. Мисол сифатида мустакиллигимизнинг 29 йиллигига багишланган тантанали маросимдаги[1], БМТ Бош ассамблеясининг 75-сессиясидаги[2], Конституциямизнинг 28 йиллигига багишланган тантанали маросимдаги, Узбекистон Ёшлари форумидаги нутклари ва нихоят Олий мажлисга килган Мурожаатномани келтириш мумкин[3]. Энг мухими - барча маърузалардаги марказий масала бу - халкимизнинг турмуш даражаси, фаровонлигини ошириш, Узбекистон халкига муносиб турмуш шароитини яратиш. Собик Иттифок даврида шундай шиор буларди: "Биздан кейинги авлод албатта коммунизмда яшайди", яъни, бахтли хаёт факат келажакда булади, дегани. Мухтарам Президентимиз эса халкимиз эртага, индинга, келажакда эмас, бугун бахтли хаёт кечиришга муносиб, деган гояни доимо илгари сурадилар. Шу уринда машхур донишманд Конфуцийнинг куйидаги хикматини келтирмокчиман: "Хукмдор халкни уз фарзандидек севиши, фукаролар эса хукмдорни уз отасидек хурмат килиб, эъзозлаши лозим" .

Мурожаатномада устувор йуналиш сифатида таълим-тарбия сохасига алохида ургу берилди. Чунки хар кандай жамият тараккиётида унинг келажагини таъминлайдиган ёш авлоднинг соглом ва баркамол булиб вояга етиши хал килувчи урин тутади. Шу максадда "Янги Узбекистон - мактаб остонасидан, таълим-

June, 2022

958

тарбия тизимидан бошланади" [3], деган гоя асосида кенг куламли ислохотлар амалга оширилмокда.

Шу уринда бир нарсага эътиборингизни каратмокчи эдим. Биз качонки таълим тугрисида гапирсак, албатта тарбияни хам кушиб айтамиз. Сабаби таълим ва тарбия ягона, узвий жараён. Таълим бор жойда, албатта тарбия хам булади. Лекин бу масалада бошкача карашлар хам бор. Яъни тарбия оилада берилади, таълим муассасаларида эса факат таълим бериш керак, деган. Менинг фикримча, мактаб, лицей, техникум, университет укитувчисими, шу билан бирга у хам тарбиячидир. Нафакат таълим даргохида, балки махаллада хам, оилада хам. Чунки азал-азалдан кишлокда хам, махаллада хам укитувчига муносабат, эътибор бошкача булган. Зиёли инсон сифатида унинг фикрларига кулок солишган.

Давлатимиз рахбари "Укитувчи ва мураббийлар куни"да сузлаган нуткларида шундай таъкидладилар: "Биз Учинчи Ренессанс масаласини стратегик вазифа сифатида олдимизга куйиб, уни миллий гоя даражасига кутармокдамиз. Биз мактабгача таълим ва мактаб таълими, олий ва урта махсус таълим тизими хамда илмий-маданий муассасаларни булгуси Ренессанснинг турт узвий халкаси, деб биламиз. Богча тарбиячиси, мактаб муаллими, профессор-укитувчилар ва илмий-ижодий зиёлиларимизни эса янги Уйгониш даврининг турт таянч устуни, деб хисоблаймиз. Мен ишонаман - хурматли ота-оналар бу ташаббусни албатта куллаб-кувватлаб, янги Ренессанснинг бешинчи халкаси, бешинчи устуни буладилар".

МУХ,ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Узбекистон Президенти томонидан Мурожаатномада келтирилган куйидаги вазифалар профессор-укитувчилар жамоаси учун таълим-тарбия сохасида туб узгаришларни амалга оширишдек улкан масъулият юклайди: "Биз уз олдимизга мамлакатимизда Учинчи Ренессанс пойдеворини барпо этишдек улуг максадни куйган эканмиз, бунинг учун янги Хоразмийлар, Берунийлар, Ибн Синолар, Улугбеклар, Навоий ва Бобурларни тарбиялаб берадиган мухит ва шароитларни яратишимиз керак. Бунинг учун энг аввало ёш авлодга богча, мактаб ва олийгохда сифатли таълим-тарбия беришни йулга куямиз" [3].

Мурожаатномада бола тугилганидан то 30 ёшгача булган даврда уни хдр томонлама куллаб-кувватлайдиган, хаётда муносиб урин топиши учун кумак берадиган, яхлит ва узлуксиз тизим яратилиши зарурлиги таъкидланади. Чунки дунё тажрибасидан маълумки, ёш авлодни хар томонлама баркамол этиб вояга етказиш учун

June, 2022

959

сaрфлaнгaн сaрмоя жaмиятгa ун, юз бaробaр куп фойдa келтирaди[3].

сунгги йиллaрдa миллий тaълим тизимидa сезилaрли ислохртгар aмaлгa оширилмокдa. бу yзгaришлaрни кyйидaгилaрдa куриш мумкин.

1. Мaктaбгaчa тaълим тизими тyбдaн yзraрмок;дa. Aдохидa вaзирлик тaшкил килинди. Идгaри мaктaбгaчa тaълим мyaссaсaлaри Хaдк тaълими вaзирлиги тaсaввyридa эди. Ушбу вaзирлик респyбликaмиздaги энг гатта вaзирлик x1исоблaнaрди. Болaдaр боFчaдaри, 10 мингга якин мaктaб, пединститyтлaр, педколлежтар вa х.з. Мaктaбгaчa тaълим кдмрови тaхминaн 17-1S фоизни тaшкил катарди. 2021 йил якуни билaн мaктaбгaчa тaълим кдмрови 65 фоизгa, 2023 йил охиридa эсa 75 фоизга еткaзилиши, кУшимчa 2 мингтa нодaвлaт боFчa тaшкил этилиб, хусусий сектор улуши 25 фоизгa еткaзилиши кутаимо^о^.

2. Мaктaб тaълимини тyбдaн яхшилaш учун 2021 йили 30 тa янги мaктaб курилиши, 320 тa мaктaбни тaъмирлaш вa моддий-техник бaзaсини яхшилaш мaксaдидa бюджетдaн 2 триллион сум aжрaтилиши режa кдлинган. Тaълим сифaтини тyбдaн яхшилaш мaксaдидa, aввaло, укув дaстyрлaри, укитувчи вa домлaлaр учун услубий кУллaнмaдaрни илFор хaдкaро мезонлaргa мослaштириш ишлaри бaжaрилaди.

Мyрожaaтномaдa болaдaрнинг тaxлилий вa креaтив фикрлaш кобилиятини ривожлaнтириш учун yлaргa сермaзмyн вa тyшyнaрли дaрсликлaр ярaтиш зaрyрлигигa aдоx1идa эътибор кaрaтилгaн. Бу борaдa келгуси укув йилидa бошлaнFич синфлaрдa дaвлaт тaълим стaндaрти yрнигa, илFор хорижий тaжрибa aсосидa, болaгa орти«^ юклaмa бермaйдигaн "Миллий укув дaстyри" жорий этилaди. Умyмтaълим мaктaблaридaги тaълим сифaти пойтaхтдa хдм, олис кишлокдaрдa хдм юкори булиши тaъминлaнaди. Бошкд тyмaндaги олис мaктaбгa бориб, дaрс берaдигaн yкитyвчилaр ойлигигa 50 фоиз, бошкд вилоятгa бориб ишлaсa - 100 фоиз yстaмa хдк тyлaнaши кyздa тyтилгaн. 2021 йилдa 10 тa Президент мaктaби, кимë-биология, мaтемaтикa, aхборот технологиялaригa ихтисослaшгaн 197 тa мaктaб уз фaолиятини бошлaйди[3].

Рaкобaтбaрдош миллий кaдрлaрнинг янги aвлодини тaйëрлaш мaксaдидa Тошкент шaxридa янги зaмонaвий университет тaшкил этилaди. Мaзкyр yниверситетдa хорижлик етaкчи олимлaр вa профессор-yкдтyвчилaр жaдб килиниб, ëшлaргa энг зaмонaвий дaстyрлaр aсосидa тaълим-тaрбия берилaди.

3. Олий тaълимнинг кдмрови вa сифaтини оширишгa aдоxидa эътибор кaрaтилaди. 2021 йилдaн бошлaб олий тaълимгa aжрaтилaдигaн дaвлaт грaнтлaри сони кaмидa 25 фоизга оширилaди. ОТМгa кдбул кдлишдa эxтиëжмaнд оилaдaр

June, 2022

9б0

кизлари учун грантлар сонини 2 баробарга купайтириб, 2 мингтага етказамиз. Кириш тестларида энг юкори балл туплаган 200 нафар талабага 4 йил мобайнида Президент стипендияси берилади[3].

Бозор муносабатлари конуниятларига кура, махсулотнинг сифатига ижобий таъсир курсатадиган асосий омиллардан бири бу ракобатдир. Мамлакатимизда турли сохаларда, жумладан, кишлок хужалиги, курилиш, саноат, тиббиёт, фармацевтика ва хоказо сохаларда давлат-хусусий шерикчилиги жорий килингани холда таълим тизимида мавжуд эмас эди. Энди эса мактабгача таълим, урта таълим, олий таълимда хам соглом ракобат мухити яратилмокда. Хусусий богча, мактаб, университетлар ташкил килинмокда. Давлат-хусусий шерикчилик асосида Кукон нодавлат университети, "Tashkent International University" халкаро университети, Британия менежмент университети, TEAM университети, Акфа университети каби нодавлат олий таълим муассасалари ташкил этилди [4, 5, 6, 7, 8, 9, 10].

ХУЛОСА

Натижада ёшларимизда танлаш имконияти пайдо булди. Бу эса табиий равишда таълим муассасалари уртасида соглом ракобат мухитини шакллантиради. ОТМ молиявий томондан мустакил булаётганини эътиборга олсак, энди улар уртасида купрок ёшларни жалб килиш учун амалий харакатлар олиб борилади.

REFERENCES

1. Ш.Мирзиёев.Узбекистон Республикаси Мустакиллигининг йигирма туккиз йиллигига багишланган нутки. //Халк сузи №186 сон.2020.

2. Узбекистон Президенти Ш.Мирзиёевнинг БМТ Бош Ассамблеясининг 75-сессиясидаги нутки // https://president.uz/uz/lists/view/3851.

3. Узбекистон Республикаси Президент Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси.2020 йил 29 декабрь https: //www. youtube.com

4. Ж. С. Раматов (2022). ТЕМИР ЙУЛ ТРАНСПОРТИ ЮКСАЛИШ ПАЛЛАСИДА. Academic research in educational sciences, 3 (TSTU Conference 1),

5. Раматов, Ж. (1991). Гипотеза и прогноз в социальном познании (философско-методологический анализ). Ташкент: Узбекистон.

12-17.

6. М. Н. Дасанов, С. У. Бошмонов, & Т. О. Жонибеков (2022). АБУ НАСР ФОРОБИЙНИНГ ИЛМ-ФАНЛАР ТАСНИФИДА АДЛОКИЙ ВА ДИНИЙ карашларининг ТАДЛИЛИ.

June, 2022

Academic research in educational sciences, 3 (TSTU Conference 1), 608-613.

7. Rashid Usarovich Baratov, & Nilufar Jo„Rayevna Nazarova (2022). YOSHLAR HAYOTIY STRATEGIYASINI SHAKLLANTIRISHDA TA"LIMNING O"RNI. Academic research in educational sciences, 3 (TSTU Conference 1), 830-833.

8. ^yMaHHe3 CymaHOBHH PaMaroB (2021). BAPKAMO.H BA COF.HOM AB.HOA -Y3BEKHCTOH KEnA^ArHHHHT nOH^EBOPH. Academic research in educational sciences, 2 (2), 225-229. doi: 10.24411/2181-1385-2021-00187

9. M.H.X,acaHOB, B.^.BeKMyparoB, B.m.TypryHOB, & Y.C.MaMara;ynoB. (2022). OOPOBHHHHHr TAL^HMOTH^A Em^AP BA HHCOH TA.HHM-TAPBHHCH MACA.HA.nAPH TAX^H^H . JOURNAL OF NEW CENTURY INNOVATIONS, 4(3), 124-129. Retrieved from http: //wsrj ournal .com/index.php/new/article/view/625

10. C. PaMaTOB, & M. H. ^acaHOB (2022). ABY HACP OOPOBHHHHHr ^AX,OH HHM-OAH TAPA^KHETHrA K^mrAH XHCCACH BA YHHHr BYrYHrH KYH^ArH A^AMH^TH. Academic research in educational sciences, 3 (TSTU Conference 1), 648-653.

11. Abduraxmanova, X. K., Nalibayeva, Z. O., & Nazarova, N. J. R. (2022). IJTIMOIY TARAQQIYOTGA ERISHISHDA TA'LIM MAZMUNINI TAKOMILLASHTIRISH. Academic research in educational sciences, 3(5), 13641370.

June, 2022

962

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.