CC BY
205
Балалар ауыз цуысы жэне вцешшщ химияльщ кYЙiктi жарацатыныц Yстемелi eMi мен асцынуларын алдын алу
Жумабеков Т. д., ТYрлекuева Ж.М. Алматы мемлекеттк дэрiгерлер б'т'м'н жетiлдiру институты
Балалар ауыз цуысы жэне вцешiнiц химиялыц кYйiктi жарацатыныц Yстемелi емi мен асцынуларын алдын алу
Жумабеков Т.А., Турлекиева Ж.М.
Алматы мемлекеттiк дэрiгерлер бiлiмiн жетiлдiру институты
Мацалада Алматы цалалыц клиникалыц №1 балалар ауруханасына ауыз цуысы мен ецештщ эртYрлi децгейдегi ^шк жарацатымен келiп тYскен жасы 2 айлыцтан 14 жасца дейiнгi балаларды Yстемелi емдеу мен кYйiктен кейiнгi асцынулардыц алдын алудагы тэжiрибе келтiрiлген. Науцас балалардыц барлыгы да Yстемелi ем мен асцынулардыц алдын алудагы емдж шаралар жYргiзiлген реанимация жэне Yстемелi ем бвлiмшесiне жатцызылган. Мацалада 173 (82,3%) баланыц клиникага кYйiктi жарацат алысымен, ал 37 (17,6%) баланыц елiмiздiц басца ещрлертен кYйiктi жарацат алганнан кейт 2 ай вткен соц ецештщ тыртыцтанып ас етпеуштк тарылуымен келт тYскендiгi керсетiлген. Балалардыц 102 (48,6%)-не жогаргы тыныс жолдары (ауызжутцыншац, кещрдек) юлегей цабатыныц ^йш барлыгы анаыцталган. Балалардыц кепшiлiгiнде (63%) сiрке су эссенциясы мен перманаганат калий ^шк себебi болып табылган. Мацалада жедел тыныс жэне жYрек цан тамыры цызметiнiц жетiспеушiлiгiнiц (шок), ^шктен кейiнгi асцынуларды (пневмония, эндобронхит, полиорганды бузылыстар жэне т.б.) алдын алудагы емдеу эдiстерi келтiрiлген. Салыстырмалы багалаудыц нэтижеЫ негiзiнде балалар анестезиологияы-реанимациясы жэне Yстемелi ем клиникасында цолданылган емтц тиiмдiлiгi дэлелденген.
Интенсивная терапия и профилактика осложнений при химическом ожоговом повреждений слизистой ротовой полости и пищевода у детей
Джумабеков Т.А., ТурлекиеваЖ.М.
Алматинский государственный институт усовершенствования врачей
В статье представлен опыт лечения 210 детей в возрасте от 2 месяцев жизни до 14 лет, которые поступили в клинику ДГКБ№ 1 г.Алматы химическим ожогом верхних дыхательных путей и пищевода с различной степенью поражения мягких тканей. Все дети находились в отделении реанимации и интенсивной терапии, где проводилась интенсивная терапия и профилактика послеожоговых осложнений. В статье отмечено, что 173 (82,3%) ребенка поступили сразу после получения ожоговой
Intensive Care And Prevention Of Complications Of Chemical Burn Injuries Of The Children's Mucous Oral Cavity And Oesophagus
Zhumabekov T.A., Turlekiyeva Zh.M. Almaty State Institute of Medical Adviser's Upgrade In the article the medical treatment experience of 210 children at the age from 2 month to 14years old is given. Children were admitted to Municipal Children's Hospital №1 in Almaty with the chemical burn of the upper respiratory airway and esophagus with various degree of soft tissue involvement. All children were in resuscitation and intensive care unit where the intensive care and prevention of complications after burns were carried out. In the article it is noted that 173 (82,3%) of children were admitted for the first time after suffering a burn injury, and 37 (17,6%) of children from other regions of the Republic were admitted in 2 month after suffering a burn with scarry stricture of esophagus. 102 (48,6%) of children have the burn of mucous membrane of the upper respiratory airway (guttur and trachea). The purpose of the burn is the vinegar essence solution (63%), potassium permanganate and others. The article describes the intensive care method of the acute respiratory compromise and cardiovascular collapse (shock), the prevention of complications after burns (pneumonia, endobronchitis, concomitant injury and etc. On the basis of comparative assessment the conducted therapy the efficiency developing in hospital of children's anesthesiology and reanimation, and intensive care is confirmed.
травмы, а 37 (17,6%) детей из других регионов республики госпитализированы через 2 месяца после ожогов с рубцовым сужением пищевода. У 102 (48,6%) детей диагностирован ожог слизистой верхних дыхательных путей (ротоглотки и трахеи). Причиной ожоговой травмы явились раствор уксусной эссенции (63%), перманганат калия и др. В статье приводится методика интенсивной терапии острой дыхательной и сердечно-сосудистой недостаточности (шок), профилактики послеожоговых осложнений (пневмонии, эндобронхита, полиорганных нарушений и др.). На основании сравнительной оценки подтверждается эффективность проводимой терапии, разработанной в клинике детской анестезиологии-реанимации и интенсивной терапии.
Зерттеу та^ырыбыныц езектшИ. К^азфп кездеп медициналы^ эдебиет пен статистика кездершщ iv^iMerrepi бойынша балалардыц, оныц шшде - сэби жасындагылардыц ауыз-жут^ынша^ жэне ецеш шырышты ^абы^тарыныц ^шпмен жара^аттанган нау^астардыц саны азаяр емес. Кешнп кезде балалардагы химиялыщ ецеш KYmri ^рт ест, ецеш ауруларыныц Ынде 6ip^i орында тур (Э.Н.Ванцян, РА. Тощаков, 1971; Г.Л.Ратнер, 1982; Ю.Ф.Исаков жэне эрттес., 1996; Е.С. Бочарников жэне эрттес., 2000; 2002; H.B.Chistensen, 1994; E Erdogan et al. 2003). Сэби жасындагылардыц арасында ауыз - жут^ынша^, ецеш ^шпнщ жи кездесу^ психикалыщ жэне кецт -ерекшел^ерше байланысты, ягни олар шапшац, таныс
емес заттыц дэмЫ керпа келт ^ызыгушылыщ бiлдipуi басым болганды^тан.
0цеш ^шпне ауыз - жут^ынша^ ктегей цабатыныц жш за^ымдалуынан жутыну бузылып, аузынан стекей кетед^ жогаргы тыныс жолдарыныц за^ымдалуынан екпе жетюпеуштИ дамып, екпе iсiнуiнe экeлуi MYMкiн. За^ымдалудыц ауырлыщ дэрежес ^абылдаган кYЙдipгiш заттыц химиялыщ ^урамына, концентрациясына, келемЫе, улану кезшдеп ас^азанныц ^шне, жалпы улану жэне шоктыц даму сатысы белплерше байланысты, соны-мен ^атар керсеттген алгаш^ы кемектщ дер кезшде керсет^мен сыйпатталады (орталыщ ми жYЙeсi ^ызметУц ^озу несеме тежелу, ^ан ^ысымыныц темендеу^ жYpeк
Журнал Алматинского государственного института усовершенствования врачей
67
Yндерiнiц бэсецдеу^ жедел бYЙрек жэне бауыр ^ызметЫщ жетiспеушiлiгi).
Ал кемекей дыбыстыщ перделерi мен ке^рдек тыныс жолдары кYЙiгi болганда тыныс алу мYмкiндiгi ^иындап, дауысы шьщпай, стеноздыщ тыныс алу жетiспеушiлiгi ^алыптасады. Тек дер кезiнде уйымдастырылган кешендi емдiк шаралар мен жедел кемек аскынулардыц алдын алу мен бала емфшщ ^аутаздпн ^амтамасыз ете алады. Сондыктан балалардагы ауыз, ецеш жэне жогаргы тыныс жолдары кYЙiгi болгандагы емдеу тэсiлдерiн жетiлдiре тYсу бYгiнгi кYнгi езектi мэселелердщ 6ipi болып табылады.
Материалдар мен эдiстер
2002- 2007жылдар аралыгында Алматы ^аласындагы №1 Калалыщ клиникалыщ балалар ауруханасына жогаргы тыныс жолдары мен ецеш! ^йген 2-3 айлы^тан 14 жас аралыгына дейiнгi 210 бала келiп тYстi. Соныц iшiндe 2-3 айлы^тан 3 жас аралыгында - 160 бала (76,1%), 4-тен 7 жас аралыгында - 21 бала (10 %), 8-ден 14 жас^а дейiн -19 бала (9 %); кыз бала - 60 (28,5%) ,ул бала- 150 (71,4%) болды.
173 бала (82,3%) ^шк алганнан кейiн бiрден келiп тYссе, 37(17,6%) бала жара^ат алганнан екi ай еткеннен кешн тYскен. Олар ецеш ар^ылы ас етпеуштк белгiлерiмен келген.
©цеш ^шпнщ ceбе6i болып, эр TYрлi кYЙдiргiш суйы^ъщ заттар- сiрке су эссенциясы, калий перманганаты, хлорамин ^осылган суйы^ты^тар, бас^а да кYнделiктi турмыс^а ^ажетп химиялык заттар. Булардыц iшiнде - 102(48,6%)) балада ецеш кYЙiгiмен ^атар, жогаргы тыныс жолдары да ^йген. ТYскен кезде нау^астардыц жагдайы ете ауыр, тыныс жетюпеуштИнщ 1-2 дэрежеандеп жедел тыныс жетiспеушiлiгi аны^талган.
^йген баланыц кепшiлiгi -63% cipкe су эссенциясы мен перманганат калийдi бай^аусызда iшiп койса, олардыц iшiндегi Yшеуi (4,7%) эдейi iшкен.
Ауруханага TYскеннен кейiн балаларга бiрден параклиникалы^ зерттеулер (жалпы ^ан жэне зэр анализдер^ кышкыл-негiздiк ара^атынасы, коагулограмма, гематокрит, гемоглобин) жYргiзiле отырып, кYЙiк дэрежесi аныкталганнан кейiн, кешендi ем негiзгi Yстемелi ем принциптерi бойынша жYргiзiлдi.
Шок^а ^арсы емге: жалпы аурусыздандыру, нейровегетативтк тежеу тэсiлдерi жут^ызылды. Егер тыныс жетюпеуштИнщ II дэрежесi болса (байлама-сты кецюлктщ iciнiп тарылу нэтижесшде ларинго-стеноз болганда) онда кецфдекке TYтiкше-интубация жасап, бала аппарату алынды, ягни газалмасуыныц тура^тандырылуы камтамасыз етшд^ айналымдагы ^ан келемiн ( ОЦК) толы^тыру ма^сатында коллоидты-кристаллоид ертндтерЫ ара^атынасы 1:3,1:4 мелшерiнде ^уйып, шеткерi ^антамырларыныц жYрiсiн жа^сарту Yшiн эсерлi дэрi - дэрмектер (дофамин, мелшерi Змкг/кг/ мин, пентоксифиллин, глюкоза- новокаин ^оспасы тагы бас^алар) ^олданылды.
©цештщ тырты^танып тарылуын алдын алу ма^сатында, кYЙiктi жара^атты емдеу Yшiн анестезин майы, «Кызыл май», антибиотик пен 2,5% новокаин ерп"^а ^олданылды. ^шктщ екiншi - Yшiншi тэулiгiнде сал^ындатылган суйыщ тама^ берiледi.
Алгаш^ы ауыр жагдайы бэсецси бастаганда ^шктщ орналас^ан жерi мен келемiн, кYЙiк дэрежесш аны^тау Yшiн барлыщ балаларга эзофагоскопиялыщ тексеру жасал-ды. Содан кешн ем хирургпен бiрлесе отырып жYргiзiлдi. КYЙiктiн I-II дэрежесi балалардыц 67% (116) -шде аныктал-са, III дэрежесь32,9% (56) - нда аны^талды.
КYЙiктен кейiнгi жиi болатын ас^ынулар эндобронхит балалардыц 24,4%-нда, токсикалы^ миокардит 16%, эзофагит 72% - нда аны^талды. 210 баланыц iшiнен 2
бала (0,9%о) 5-6 тэулiктен кешн кептеген агзалардыц жетiспеушiлiгiнен ^айтыс болды.
^шктен кейiнгi ец жиi болатын ас^ынуларга ецештщ эр жерiнде тарылып, тырты^ты ^абынган езгерулер болуы м^мюн. Осындай ас^ынулар бiздiц материалымыздагы 11- балада кездестк Олар кYЙiк жара^атынан кейiн, екi айдан аса уа^ыттан соц клиникага келiп тYстi. ©цештщ тарылган жерлерiнде тама^ турып, балалар жш ^а^алып - шашалып тYседi, мундай кезде бiрден кемек керсеттд^ эзофагоскопиялы^ тексерулер жасалды. Тама^тану бузылганнан соц, нау^астар ары^гай бастайды.Тамада жш ^а^алып- шашалган кезде тама^ тыныс жолдарына тYсуi мYмкiн, соныц нэтижеанде екпе мен бронхтардыц созыл-малы ^абынуы дамиды. Оларга консервативтi ем - ецешт буждап, уза^ уа^ыт^а тYтiкше ^ойылды.Консервативт ем нэтижесiз болган жагдайда нау^ас балаларга мiндеттi тYPде оталыщ ем жасалынды.
©цештiц тырты^талып тарылуында жасалатын операция керсетгашер1 болып: 1) ецеш куысыныц тольщ тарылуы; 2) ецеш ар^ылы бiрнеше рет буж етпегенде; 3) бiрнеше буждаудан кейiн тырты^талып тарылганда; 4) ецештен кецiрдекке немесе бронх^а жыланкез ашылганда; 5) буждау кезiнде ецеш кайталанып тесiлгенде.
Тама^танудыц бузылу салдарынан дамитын ауыр белокты-энергетикалык жетiспеушiлiктi алдын алу мен операцияга дайындау Yшiн нау^ас балаларга гастростома ^ойылды. Ол оперативт емдеудiц бiрiншi этапы болып табылады. Операция жасар алдында баланыц жалпы жагдайына, жасына, ецештiц тарылу орны мен келемi ескерiлуi тшс. Нау^астыц кепшiлiгiне бiр этапты операция жасалды. Оперативт емнiц негiзгi эдiсi болып, жасанды ецеш жасау -колоноэзофагопластика тэсл тацдалды. Ол балалар Yшiн ауыр жэне уза^ жасалатын операция болып табылады.
Бiздiц клиникада 4 пен 13 жас аралыгындагы бес балага бiрнеше рет ^айталанып жасалган консервативтi ем (бiрнеше апта бойы ецештi буждау) нэтижесiз болганды^тан колоноэзофагопластика операциясы жасалынды. Бул балалар Республиканыц эр аймакта-рынан келген, ягни ауыз ^уысы мен ецешi ^йген кезде консервативтi емнiц талап^а сай жYргiзiлмегендiгiнен аурудыц ас^ынган тYрiмен келт тYскендер. Операцияга дейiн дайындыщ 7-10 ^н аралыгында реанимация жэне Yстемелi ем белiмшесiнде жYргiзiлдi. Айналымдагы ^ан келемi, белоктыщ, электролиттiк алмасуды толыщтыру мен метаболикалыщ бузылысты ^алпына кел^рт, ¡шек деконтаминациясыныц жYргiзiлуi тиiс.
Операциядан кешнп уакытта жYргiзiлетiн инфузионды емнщ программасы мен ауырсыздандыруга аса кецт ауда-рылады. Балалар 1-2 тэулк аралыгында интенсивтi емдiк аппарат ар^ылы жасанды тыныстандыру жагдайында болды. Операциядан кешнп балаларды ауырсыздандырудыц 71% - нда наркотикалыщ аналгетиктермен,
ал 28,5% - нда эпидуральды анестизия (2% лидокаин ертшдю) ^олдана отырып жYргiзiлдi. ЖYргiзiлген регионар-лы анестезиядан кешн нау^астар ездерiн жа^сы сезУп, аз шагымданды. Yстемелi емдеу комплешне, операциядан кейiнгi ас^ынуларды алдын алу Yшiн антибактериалды ем, иммунды жYЙенi ^алпына келтiретiн ем, сонымен ^атар микро^анайналысы жумысын жа^сартатын пре-параттар (гепарин, домафин, ксантин топтары) енпзтдк Операция жасаганнан кейiн нау^ас балалар ездерЫ жа^сы сезiнсе, 7-9 тэул^е реанимациядан профильдi белiмшеге ауыстырылды.
Сондыктан да, балалардагы ецештiц химиялы^ ^шпн жалпы организмнiц ауыр жара^аттанып улануы деп ^араган жен, ейткенi патологиялыщ YPДiс кекiрек ^уысында, екпеде, жYрек пен ас^азан-iшек жолдарында етедi жэне эндотоксикозбен метаболикалы^ бузылыстар ербидi.
Жара^аттанганнан кешн дер кезшде мамандандырылган медициналыщ кемек кеpсeтiлсe (шокка ^арсы ем, ецешт бipнeшe рет буждау) жа^сы нэтижелер бepeдi, жазылып кету керсеткш есeдi.
Кеpнeкi мысал peтiндe, №1 Калалыщ клиникалыщ бала-лар ауруханасына 21 кYндiк бала сipкeсу эссенциясына ула-нып клиникага кeлiп тYстi. Нэрестеге укроп суыныц орнына, абайсызда сipкeсу эссенциясын бepiп ^ойган. ТYскeн кезде баланыц жагдайы ете ауыр деп саналды, ейткeнi балада тыныс жeтiспeушiлiгiнiц III дэpeжeсi, жYpeк - ^антамыр ^ызмет жeтiспeушiлiгiнiц II дэрежеа, eсi сопорозды-коматозды, макрогематурия болды. Медициналы^ тeксepiстep нэтижeсiндe балада арке эссенциясымен жедел улану мен ауыз, кемекей, ецеш, ас^азан кiлeгeй беттершщ химиялыщ жара^аттануы-^шп, экзотоксикалыщ, жара^аттыщ шок бар деген диагноз аны^талды. Балага интубация жасалып, бipдeн аппарату ^осылды, орталыщ кYpe кек тамырына катетер ^ойылды. Тама^тандыру мен емдк дэpiлepдi eнгiзу Yшiн, ас^азанына тYтiкшe ^ойылды. Агзадан сipкeсу эссенциясыныц улылыгын кeтipу Yшiн, балага eкi этапты форсирленген (Yстeмeлeнгeн) диурез, есеппен салмагына 120 мл жYpгiзiлдi. Кeшeндi емге: гормондар, нейровегетативтк тежеу, наркотикалыщ анальгетиктермен ауырсыздандыру, микроциркуляцияны жа^сартатын пре-параттар eнгiзiлдi. Терт сагаттан кeйiн жYpгiзiлгeн Yстeмeлi eмнiц ар^асында, баланыц жагдайы бip ^алып^а тYсiп, гемодинамикасы тура^тандырылып, зэpi ^аннан тазарды. Содан кешн жагдайын ^алыптастыратын ем жYpгiзiлдi.
Жерплкт емге ауыз ^уысын тазартып, Кызыл май мен
новокаиннщ 2,5% ертндюн 5-10мл - ден беру, сонымен катар аэpозольдi ТАНФЛЕКС препараты ^олданылды. Танфлекс- ^урамында ^абынуга ^арсы, ауырсызданды-ратын жэне жepгiлiктi жараны тазалап, iciнудi басатын эcepi 6ap (ABDI IBRAHIM фирмасы жасап шыгарган) 3-4 мелшерЫ тэулiгiнe 6 сагат сайын 4 рет сeбeтiн препарат. ТYскeнiнe eкiншi тэулiк болганда, осы жYpгiзiлгeн eмнiц нэтижeсiндe тыныс жeтiспeушiлiгiнiц бeлгiлepi азайганнан соц, eмдiк -диагностикалык бронхоскопия жасалып, бала аппараттан алынды. Ал Yшiншi тэулiктe эзофагоскопия жасалынды: ецештщ еткiзгiзтiгi epкiн, кiлeгeй ^абаты ic^ra, узына бойы ipiцдi жiбшeлepi керЫедк Кардия ^уысы толыщ жабылады, ктегей ^абаты ^ызарган, iсiнгeн, фибринмен жабылган. Ас^азанныц кiлeгeй ^абаты ^ызарап, icrnm, эр жepiндe кiшiнYктeлi ^ан кетулер керЫедк
ЖYpгiзiлгeн консepвативтi eмнiц нэтижесшде баланыц жагдайы жа^сарып, бeсiншi тэулкте бала реанимациядан ауыстырылды.
Цортынды Ат^арылган iстepдiц нэтижeлepiнe суйене отырып айтар болса^, жогарыда айтылган кeшeндi емдк шаралар мен жедел кемeктi дурыс уйымдастыру нэтижeсiндe ауыз-жут^ынша^ пен ецеш ^уыстарыныц кYЙiгiмeн кeлiп тYскeн балаларда жара^аттыц тез ^айтуына ыщпал жасалынып, хирургиялыщ ас^ынулар азаяды. Осы айтылгандардыц барлыгы бiз ^олданган емнщ тиiмдiлiгiн кepсeтeдi деп тYсiндipугe болады.
