Научная статья на тему 'БЎЛАЖАК ЎҚИТУВЧИЛАРНИНГ КАСБИЙ БАРҚАРОРЛИГИГА ТАЪСИР ЭТУВЧИ ДЕФОРМАЦИЯЛАРНИНГ ОЛДИНИ ОЛИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ'

БЎЛАЖАК ЎҚИТУВЧИЛАРНИНГ КАСБИЙ БАРҚАРОРЛИГИГА ТАЪСИР ЭТУВЧИ ДЕФОРМАЦИЯЛАРНИНГ ОЛДИНИ ОЛИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

28
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Таълим – тарбия / фаолият / муносабат / барқарорлик / касб / деформациялар / тизим / илмий билимлар / таълим тизими / илм-фан соҳаси / дунѐқараш эгаси / барқарор фаолият. / Education upbringing / activity / attitude / stability / profession / deformations / system / scientific knowledge / education system / field of science / worldview / sustainable activity.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Манзура Абдурахмоновна Норқўзиева

Ушбу мақолада бўлажак ўқитувчиларнинг касбий барқарорлигини шакллантиришга тўсиқ бўладиган омилларга эътибор қаратилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The article focuses on the factors that hinder the formation of professional stability of future teachers.

Текст научной работы на тему «БЎЛАЖАК ЎҚИТУВЧИЛАРНИНГ КАСБИЙ БАРҚАРОРЛИГИГА ТАЪСИР ЭТУВЧИ ДЕФОРМАЦИЯЛАРНИНГ ОЛДИНИ ОЛИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ»

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-269-273

БУЛАЖАК УЦИТУВЧИЛАРНИНГ КАСБИЙ БАРЦАРОРЛИГИГА ТАЪСИР ЭТУВЧИ ДЕФОРМАЦИЯЛАРНИНГ ОЛДИНИ ОЛИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ

Манзура Абдурахмоновна Норкузиева

Жиззах давлат педагогика института уцитувчиси

АННОТАЦИЯ

Ушбу мацолада булажак уцитувчиларнинг касбий барцарорлигини шакллантиришга тусиц буладиган омилларга эътибор царатилган.

Калит сузлар: Таълим - тарбия, фаолият, муносабат, барцарорлик, касб, деформациялар, тизим, илмий билимлар, таълим тизими, илм-фан сохдси, дунёцараш эгаси, барцарор фаолият.

ABSTRACT

The article focuses on the factors that hinder the formation of professional stability of future teachers.

Keywords: Education - upbringing, activity, attitude, stability, profession, deformations, system, scientific knowledge, education system, field of science, worldview, sustainable activity.

КИРИШ

Бугунги кунда булажак уцитувчиларнинг касбий тайёргарлигини замонавий талаблар доирасида амалга ошириш давлатимиз томонидан цуйилаётган асосий масалалардан биридир.. Булажак уцитувчиларни таълим тизимида барцарор фаолият юритишига тайёрлашда , замонавий , илмий билимлар тузилмаси ва воситаларидан самарали фойдаланишни йулга цуймасдан туриб, натижага эришиб булмайди. "Бугун х,ар бир уцитувчи ва тарбиячи, олийгох, домласи таълим ва илм-фан сохдсидаги энг сунгги ижобий янгиликларни уцув жараёнларига татбиц эта оладиган, чуцур билим ва дунёцараш эгаси, бир суз билан айтганда, замонамиз ва жамиятимизнинг энг илFор вакиллари булишлари керак.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Бундай устозлар цулида таълим олган фарзандларимиз биз орзу цилган Узбекистоннинг ёруF келажагини бунёд этишга цодир авлод булиб камол топади. Лекин бу юксак натижаларга эришиш учун таълим тизимидаги мавжуд

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-269-273

муаммоларни хал килишимиз лозим"[1] . Шунинг учун хам булажак укитувчиларни таёрлашда укитишнинг янги ёндашувларини ишлаб чикиш керак булади.

Таълимга бундай ёндошувнинг сабаби шундаки, бугунги кунда барча таълим муассасалари катории умумтаълим мактаблари хам узининг камровини креатив фикрлайдиган, замонавий таълим - тарбия

методларидан,медиатаълимдан самарали файдаланадиган,замон талабларига тулик жавоб бераоладиган укитувчилар билан боитиб боришни хохлайди. Бу эса уз навбатида талабалардан таълим жараёнига жудда жиддий ёндошвуини талаб килади.

Таълим - тарбия жараёнини такомиллаштиришда ва булажак укитувчиларнинг касбий баркарорлигини таъминлашда медиатаълимнинг урнини алохида таъкидлаш керак.

"Медиятаълим - шахс онгини оммавий комуникация ва ахборот воситалари хамда материаллар аоситасида ривожланиш жараёни (Ю.Усов -россиялик етакчи мутахассис). Педагогика луFатларида медиятаълим педагогика фанларининг оммовий коммуникациялар конуниятларини урганувчи узига хос йуналиш сифатида изохланади. Медиятаълимга ЮНЕСКО ташкилотининг 1973 йилдаги берган таърифи хам юкоридаги тарифга ухшаш.

Маълумки, хозирги кунда таълим ва тарбия беришнинг ривожланишини «медиа», телеведения, радио, киноматография, оммавий нашрлар, электрон ахборот тизимларисиз тасаввур килиш кийин. «Медиятаълим жараёни туFри ташкил килинганда, нафакат укувчи билан укитувчи уртасида тулаконли мулокот юзага келади». «Медиатаълим жараёнининг предмети, унда караладиган ва мухокама килинадиган масалалар куйдагилардан иборат булиши мумкин. Чунончи ким ва нима максадда мазкур медиа махсулотини тайёрлаган?», «Уни таёрлашда кандай технология ва ишлаб чикариш услларидан фойдаланилган?», «У кайси жанр ва турга мансуб», унинг мазмуни ва мохиятини кандай килиб тушунса булади», «У кимга мулжалланган?», «Мазкур медиамахсулот вокеликни канчалик туFри акс эттирган ёки узгартирган?» ва хоказо.[2]

Таълим - тарбия жараёнига талабаларни мослаштиришда касбий деформацияга эътибор берилса янада самарали курсатгичларга эришиш мумкин.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-269-273

Бизга манбалардан маълумки, "Касбий деформация" атамасини биринчи булиб Питирим Сорокин фанга киритган. У касбий фаолиятнинг одамга салбий таъсир курсатишини ёритиб берган. С.Г.Геллерштейн (1930), А.К.Маркова (1996), Э.Ф.Зеер (1999-2003), С.П.Безносов (2004), Р.М.Грановская (2010), С.А.Дружилов (2013) каби олимлар асарларида касбий деформатсиялар ва уларнинг хусусиятлари тасвирланган. [3]

С.Г.Геллерштейн: "фаол ва реактив харакатларни бажарадиган ходимда биринчи рухий деформациялар кейин тана деформациялари учрайди" [4 ] -деган фикрни айтган. А.К.Маркованинг: "шахснинг касбий деформациясига, укитувчининг ёшга(карилик) боFлик узгаришлар, касбий чарчаш, кийин ва чидаб булмас шароитлар, узок муддатли стрессли вазиятлар мехнат ва касбий усиш инкирозларини олиб келади" [ 5] -деган фикрлари билан кайсидир маънода хисоблашиш керак.

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Касбий деформация - бу касбий фаолият таъсири остида шахснинг касбий ривожланишини узгартириш жараёни, натижада ходим ички ва ташки омиллар таъсирида уз фаолиятининг самарадорлигига салбий таъсир курсатадиганхолатга тушиб колишидир.

Булажак укитувчилар бундай холатларга тушиб колмасликлари учун фаолият жараёнларида кузга ташланадиган салбий холатларга курашувчанлигини ошириб бориши керак.Булар:

- соFлиFига бефарклиги натижаси юзага келадиган касаллик сабабли дарсларни утказиб юбориши;

-дастурларни уз вактида бажармаслиги туфайли укитувчиларда рухий холатнинг ёмонлашиши;

- педагогик ва ижтимоий муносабатларнинг тез - тез узгариши;( рухий тушкунлик, чарчок, хавотир, умидсизлик)

-конструктив карорларни уз вакт ида кабул кила олмасликлари;

- укувчиларни тингламаслик, педагогик хамдардликнингетишмаслиги;

-ёшларни истикболли томонларга йуналтира олмаслик.

Талабалар билиши керакки, тонгда туриб юз-кулни ювиш, нонушта килиш, пойабзални кийиш, транспортда юриш, иш жойимизда хар хил хужжатлар, китоблар, дафтарларни ушлаш инсонга салбий таъсир килмагандек куринсада кулларга улар оркали куплаб микроблар утади. Куплаб тадкикотлар

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-269-273

ва илмий далилларнинг тасдицлашича, цуллар гигиенаси юцумли касалликлар тарцалишининг олдини олувчи мухдм чора воситасидир. Бугунги кунда у х,ар доимгиданда долзарблигини унитмаслик керак.

Мисол учун, кунлик режаларнинг уз вацтида бажарилмаслиги талабаларга анча цийинчиликларни юзага келтиради. Бир кунлик дарсни цолдириш эртанги материалларни узлаштиришига тусицлик цилади.

"Педагогик фаолиятда юзага келадиган касбий деформацияни келтириб чикарувси сабабларга куйидагиларни хам киритиш мумкин. Булар:

- шахсларни профессионал даражада узгартиришга уриниш;

- фаолиятнинг мохиятини ва максадларини англашнинг етишмаслиги;

- ушбу сохада ишлаш истаги йуклиги;

- узига ишонч хиссининг етишмаслиги;

- нотугри интизом;

- заиф назорат, бошкарув томонидан катъий талабларнинг мавжуд эмаслиги;

-ходимнинг расмий иш билан ортикча юки."[3] ХУЛОСА

Булажак уцитувчиларнинг касбий барцарорлигини шакллантириш учун бизнинг фикримизча, касбий деформацияни келтириб чикарувчи сабаблар устида ишлаш керак. К,ачонки, булажак уцитувчилар касбий фаолиятга салбий таъсир цилувчи сабаблар устида жиддий ишлаб борсалар кузлаган мацсадларига эришишлари мумкин.

REFERENCES

1.Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Уцитувчи ва мураббийлар кунига баFишланган тантанали маросимдаги нутци. https://uza.uz/uz/posts/zbekiston-respublikasi-prezidenti-shavkat-mirziyeevning-ituv-30-09-2020

2.Ж.Х,асанбоев, Х.Турацулов, Н.Усманов .Педагогика фанидан изошли луFат.Тошкент - 2009 - 309 бет

3.Д.А. Абдусамиев .Касбий деформация педагогик XOдисасифатида.https://cyberleninka.ru/article/n/kasbiy-deformatsiya-pedagogik-odisa-sifatida

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-269-273

4. С.Г.Геллерштейн, Основные течения современной психологии / С.Г.Геллерштейн, Л.С. Выготский. М.: Госиздат, 1930. 264 с

5. А.К.Маркова, Психология профессионализма / А.К. Маркова. М. : Международный гуманитарный фонд «Знание», 1996.312 с

6. Г.И.ХАСАНОВА "Таълим жараёнида дастурлаштирилган укитиш технологиясидан фойдаланишнинг афзалликлари" Жиззах: 2020. 420 бет. 223 -225б

7. Хасанова, Г. (2021). Олий таълим муассасалари педагогларининг Креатив кобилиятларини ривожлантиришнинг мазмуни. Academic Research in Educational Sciences, 2(1), 778-782.

10.Norquzieva. MEnsuring professional stability of future teachers in pedagogical activity European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol. 8 No. 6, 2020

11. Abduraxmonovna, N. M. (2020). ENSURING PROFESSIONAL STABILITY OF FUTURE TEACHERS IN PEDAGOGICAL ACTIVITY. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol, 8(6).

12. Norquziyeva, M. (2020). Булажак укитувчиларнинг касбга муносабатини узгартириш-касбий баркарорликни таъминлаш гарови. Архив Научных Публикаций JSPI.

13. Abdurahmonovna, N. M. (2021). Pedagogical and Psychological Aspects of Professional Sustainability of Future Teachers.

14. Manzura, N. (2021). Sustainable Activity in the Teaching Profession and Its Foundations. Psychology and Education Journal, 58(2), 1339-1345.

15. Abduraxmonovna, N. M. (2020). ENSURING PROFESSIONAL STABILITY OF FUTURE TEACHERS IN PEDAGOGICAL ACTIVITY. European Journal of Research and Reflection in Educational Sciences Vol, 8(6).

16. Norquziyeva, M. (2021). Xalq og'zaki ijodi asosida o'quvchilarni ma'naviy-axloqiy tarbiyalash: xalq og'zaki ijodi asosida o'quvchilarni ma'naviy-axloqiy tarbiyalash. Журнал дошкольного образования, 2(2).

17. Norquziyeva, M. (2020). The role of educational technology in shaping the professional stability of students. Архив Научных Публикаций JSPI.

18. Abdurakhmonovna, N. M. (2020). Methodology of giving professional knowledge to future teachers. ACADEMICIA: An International Multidisciplinary Research Journal, 10(5), 1378-1383.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.