AZOTLI O‘G‘ITLAR (KARBAMID) ISHLAB CHIQARISHNING TEXNOLOGIK JARAYONLARINI BOSHQARISH TIZIMLARINI Текст научной статьи по специальности «Химические науки»

AZOTLI O'G'ITLAR (KARBAMID) ISHLAB CHIQARISHNING TEXNOLOGIK JARAYONLARINI BOSHQARISH TIZIMLARINI

TAKOMILLASHTIRISH

Yusupbekov A.N., Mannopov X.X.

Toshkent davlat texnika universiteti Annotatsiya: Karbamid oddiy uglevodorodlar va ularning hosilalari bilan murakkab birikmalar hosil qiladi. Karbamid gidroksidi ishtirokida qizdirilganda formaldegid bilan reaksiyaga kirishib, sanoatda plastmassa ishlab chiqarish uchun ishlatiladigan turli xil yuqori molekulyar mahsulotlarni hosil qiladi. Kalit so'zlar: azotli o'g'itlar, karbamid, ammiak va dioksid

IMPROVEMENT OF TECHNOLOGICAL PROCESS MANAGEMENT SYSTEMS OF NITROGEN FERTILIZERS (CARBAMIDE)

Yusupbekov A.N., Mannopov X.X.

Tashkent state technical university

Abstract: Urea forms complex compounds with simple hydrocarbons and their derivatives. When heated in the presence of urea hydroxide, it reacts with formaldehyde to form a variety of high molecular weight products used in industry to produce plastics.

Key words: nitrogen fertilizers, urea, ammonia and dioxide

Hozirgi kunda dunyo kimyo sanoatida azotli o'g'itlar ishlab chiqarish keskin tarzda rivojlanmoqda. Shu qatorda azotli og'itlar sinfiga kiruvchi karbamidga bo'lgan talab kundan - kunga o'sib bormoqda. Bunga sabab karbamid sanoatda elimlar va boshqa mahsulotlarni tayyorlashda xomashyo sifatida, qishloq xo'jaligida, shu jumladan xususiy xo'jaliklarda va fermer xo'jaliklarida mineral azotli o'g'it sifatida, shuningdek chorvachilikda qo'shimcha ozuqa sifatida qo'llaniladi.

Karbamid yuqori konsentratsiyali azotli o'g'it bo'lib, sotiladigan mahsulot tarkibidagi azot miqdori kamida 46,2 % ni tashkil qiladi va karbamid tarkibidagi azot amid shaklida bo'lib, o'simliklarda "nitratlar" ning to'planishiga, yomg'ir paytida tuproqdan yuvilishiga to'sqinlik qiladi, nafaqat hosilni serhosilligini oshirishga, balki ekinlarning sifatini yaxshilashga ham foydali ta'sir ko'rsatadi. Bundan tashqari urug' tarkibidagi shakar, yog ', askorbin kislotalarimi va boshqa ko'rsatkichlarini oshiradi. Karbamid suvda yaxshi eriydi. Harorat oshishi bilan uning eruvchanligi ortadi.

Karbamid oddiy uglevodorodlar va ularning hosilalari bilan murakkab birikmalar hosil qiladi. Karbamid gidroksidi ishtirokida qizdirilganda formaldegid bilan reaksiyaga kirishib, sanoatda plastmassa ishlab chiqarish uchun ishlatiladigan turli xil yuqori molekulyar mahsulotlarni hosil qiladi.

Karbamid qo'llanilishiga qarab ikkita markada («A» ва «B») ishlab chiqariladi.

«A» markali karbamid sanoatda qo'llaniladi, «B» markali karbamid o'simlikshunoslik, chorvachilik va chakana savdo uchun qo'llaniladi.

1-rasm: Karbamidning struktura formulasi

Karbamid ishlab chiqarish jarayoni quyidagi bosqichlardan iborat bo'lishi kerak:

1) ammiak va dioksid uglerodini karbamid sintezi; 2) karbamidga aylantirilmagan komponentlarni uning suvli eritmasidan ajratib olish va ularni aylanish jarayoniga qaytarish yoki sanoatning boshqa tarmoqlarida foydalanish;

3) karbamidning suvli eritmasidan tijorat karbamidini olish.

2-rasm: To'liq suyuqlikni qayta ishlash bilan karbamid ishlab chiqarishning texnologik sxemasi.

3-rasm: Tayyor karbamid mahsuloti

zarur

Masalan, sintez ustunining normal ishlashining eng muhim ko'rsatkichlaridan biri reaktordan eritmaning chiqishiga o'rnatilgan nazorat valfi tomonidan ta'minlangan bosimning doimiyligidir.

- Suyuqlik darajasini nazorat qilish. Doimiy suyuqlik darajasini saqlab turish ko'p hollarda harorat va bosimni barqarorlashtirishdan kam emas.

Misol uchun, agar yuvish ustunidagi suyuqlik darajasi buzilgan bo'lsa, ustunning yuqori qismida haroratning keskin oshishi kuzatiladi, bu ammiakni karbonat angidriddan yuvilishini yomonlashishiga olib keladi va bu o'z navbatida sabab bo'lishi mumkin kondensatorlarda uglerod ammoniy tuzlarining hosil bo'lishi olib keladi va qurilmani to'xtatib qo'yadi. Distillash agregatlarining separatorlarida suyuqlik darajasining keskin o'zgarishi texnologik rejimning jiddiy buzilishiga olib keladi.

- Analitik nazorat. Karbamid ishlab chiqarishni muntazam va aniq tahliliy nazorat qilish nafaqat texnologik jarayonning normal borishini tasdiqlash vositasi sifatida, balki asosan xodimlarga u yoki bu ko'rsatkichning buzilishining haqiqiy sababini aniqlash imkonini beradigan ko'rsatkich sifatida muhimdir. Oddiy texnologik rejimni ishga tushirish va sozlashda analitik nazorat alohida ahamiyatga ega [1].

Foydalanilgan adabiyotlar:

1. В.И. Кучерявый, В.В. Лебедев "Синтез и применение карбамида" издательство «ХИМИЯ» Ленинградское отделение 1970.

2. Р.С. Соколов "Химическая технология" Москва 2000

3. https://science-education.ru/ru/article/view?id=10993