CC BY
38английском языке зачастую будет примитив- у всех желание говорить или слушать; имело
ным, полностью или частично запрограм- воспитательное и образовательное значение. мированным учителем или в плане грамма- Создатели цифровых образовательных
тической структуры, или в плане некоторых ресурсов учитывают общие возрастные осо-
лексических единиц, а его языковое оформ- бенности школьников, однако им, трудно
ление во многих случаях будет недостаточно предусмотреть все возможные ситуации в
адекватным и нормативным. Важно добиться конкретных условиях обучения. Решающая
того, чтобы содержание соответствовало дей- роль в организации содержательной стороны
ствительности; отражало факты из личной и упражнений принадлежит учителю, профес-
общественной жизни школьников; затрагива- сионально владеющему электронными ресур-
ло в той или иной мере их личность, вызывая сами.
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ:
1. Назарбаев Н.А. Новый Казахстан в новом мире // Казахстанская правда. — № 33(25278). — 2007. — 1 марта
2. Концепция Инновационного развития Республики Казахстан до 2030 года.http://dogend. ru/docs/index-448195.html
3. Юбилейный Форум Международной стипендии «Болашак» в Астане http://www.akorda. kz/ru/page /page_215434
4. Дмитриева Е.И. Дидактические возможности компьютерных телекоммуникационных сетей для обучения иностранным языкам.// Иностранные языки в школе, № 4, 2005.- с.45-57
5. Коломиец В.А. Интернет ресурсы всемирной сети как составная часть непрерывного образования учителей иностранного языка/ // Иностранные языки в школе -2005, №3, с.86-90.
6. Миролюбова А.А. Аудио-визуальный метод. Справочные материалы по ЦОР «Библиотека электронных наглядных пособий по дисциплине «Английский язык (основная школа)» в составе ЦОР. // Иностранные языки в школе.- 2005.-№5, с.22-24.
7. Соломахина И.А. Мультимедийные средства в обучении иностранным языкам //Школьные технологии -2004.-№5.-С.198-202.
8. Первое сентября. Английский язык. © Издательство «Просвещение»
ЦАЗ1РГ1 КЕЗДЕГ1 ИНТЕГРАЦИЯЛЬЩ ПРОЦЕСТЕ ТОРГАЙ ЭЩРШЩ ТАРИХИ-МЭДЕНИ ДАМУ КЕЗЕНДЕР!
ОРАЗБЕКОВА Р.С.,
ага оцытушы, магистр, Ы. Алтынсарин атындагы Арцалыц мемлекеттгк педагогикалыц институты, Арцалыц цаласы
«öpGip адам бiздщ мемлекетiмiзге, оньщ бай да давдты тарихына, оньщ болашагына езшщ катысты екенш мактанышпен сезше алатындай ю-кимыл жасауы кажет...» деген ел басымыз Н.Э. Назарбаевтыц бул ce3i - есер урпакка, келешегi бар жеткiншекке колдау болары анык. Олай болса туган жерiмiздщ тарихын бiлу - келер урпактыц, бiздердщ мш-детiмiз деп бiлемiз. Эйткенi, eткенiн бiлмей болашакты болжау мYмкiн емес. ^азiрri тавда интеграциялык даму процесiнде, когамымыз карыштап ескен сайын, бiз ез тарихымызды дамытып, байыта тYсемiз жэне де ^азакстан-
ды элемдегi елдерге танытамыз. ¥лан-гай-ыр далада тiршiлiк кешкен ата-баба емршщ тiрi куэгерiндей болып кeрiнетiн айшыкты кYмбездер, эсем ою-ернектермен жиектел-ген алуан тYрлi кызыл, саргыш, коцыр тYCтi кыштан тургызылган мазарлар бойынан ерек-ше бiр сустылык екенiн бiрi угына бермейтш туцгиык сыр ацгарылгандай... [1, 29 б].
Кене дэуiрлерден сакталган тарихи ескерт-кiштер мен муралар Торгай даласыныц тер-риториясында да аз емес. Бул аймакта ерте-ден сакталган тарихи ескертюштердщ бiрi - мазарлар. Мазарлар дэулеттшерге салынга-
нымен оны жасагандар кара халыктыц eкiл-дерi, солардыц арасында шыккан хас шебер-лер, тамаша сэулетшiлер, шынайы зергерлер. Олар езшщ арман-муцын, канатты киялын, eмiрге деген куштарлыгы мен CYЙiспеншiлi-гiн ездершщ осы бiр ешпес eнерi аркылы кейiнге мирас еткен, бYгiнгi урпактыц бола-шагына, оныц парасатына сенген. ^асиетп казак даласыныц кыры мен сырына зер сала Yщлiп, тарих беттерiн кайта бiр ашар бол-сак, айшыкты окигалармен аяулы еамдердщ муцдалап туратыны сeзсiз [2].
Елбасы Н.Э. Назарбаевтыц «Мэдени мура» багдарламасын басшылыкка ала отырып, улт-тык кундылыктарымызды адздщ карашыгын-дай сактау, олар туралы тарихи деректер жинау жэне Торгай eцiрiнiц тарихын, ескерт-кiштерiн элемге таныту бiздiц борышымыз -деп бiлемiз.
Торгай eщрiндеri ескертюштердщ бiрi -Сатыбалды ишан мазары. Оны 1889 жылы Сатыбалды ишанныц Yлкен улы Мырза ишан салдырган Мазар eте кeркем, сырт кeздi сон-дай-ак eзiне тартады. Салынганына гасырдан астам уакыт eтсе де элi кYнге дейiн тозбай, жаксы сакталып келедi. Юртштершщ ажары eте накышты. Сатыбалды ишан 1826 жылы туып, 1898 жылы дYниеден озган. Барша гу-мырын дiндi насихаттауга арнаган гулама адам болган.
Екщщ - YШ-IX гасырдан сакталган сэулет eнер ескерткiштерi. Амангелдi ауданыныц, Екщщ ауылынан солтYCтiкке карай ^араторгай eзенiнiц екi жагалауына орналаскан. Екеушщ аракашыктыгы 4 км. Бiрiншi (Дщ-1) Екщщ ауылынан шыгар жол жиегшде, eзеннiц сол жагында, ал екiншi (Дщ-2) eзеннiц оц жагын-дагы тeбешiктiц басына тургызылганымен бiр енд^щ бойына орналаскан. ^урылыстар-дыц сырткы тYрi киiз уйге уксас. 1ргетасынан бастап шеберлене каланып, жогары ^терш-ген сайын бурмеленген. Бiрiншiнiц бшктш 3 м, екiншiнiц биiктiгi 3,7 м. Еак ойыктары шыгыска каратылган. ^урылыска жергiлiктi табиги такта тастар пайдаланылган. Дiцдердiц диаметрi 5 м. Дщдердщ кабыргаларында мыл-тык атар теактер, тeбесiнде карауыл карар орын бар. Ескерткiштер сэулет eнерiнiц озык Yлгiлерiне жатады жэне Орталык ^азакстан-дагы Ислам дiнiне дейiнгi курылыс Yлгiсi ретiнде гылыми кундылыгы зор. Ескертюшт
1959 жылы академик Э.Маргулан жетекшiлiк еткен гылыми экспедиция зерттеген. Ескерт-кiш 1982 жылы ^азакстанныц Республика-лык мацызы бар тарихи жэне мэдени ескерт-кiштерiнiц тiзiмiне енген. Екiдiц бекiнiсi халыктыц ел басына катер тeнген уакытта eз колымен салган мурасы.
Сырлы там - УП-УШ гасырда салынган сэулет eнерiнiц ^алмак кызына арналган Сырлы там кесенеа. Айыркум мен Аккум арасына орналаскан, Сырлы там портал-ды-кYмбездi курылыска жатады. КYдiрiлген юртштен жасалган, ауданы 10х11 м, бYлiн-геннен кейiн биiктiгi 9 м. 16 кырлы барабаны мойындык ^мбезделш бiтедi, оцтYCтiк жэне C0лтYCтiк жагында есiктерi бар. Барабаныныц терезелерi де CYЙiрленiп жасалган. Алдыцгы жагындагы пештеп майашка жалатылган плиталардан «П» эрт тэрiздi белдеу жасалып eрнектелген. Сырлы там 1982 жылы Респуб-ликалык мацызы бар тарихи жэне мэдени ескертюштершщ тiзiмiне енгiзiлген [3].
^ыз тамы XX гасырдыц басынан сакталган сэулет eнерi ескерткiшi. ^ыз тамы кесенес Екiдiц етегiнде, Сарыторгай мен ^араторгай eзендерiнiц куйылыскан тусында орналаскан. Гимарат бурма кYмбездi, биiктiгi 7,3 м, iргесi шаршы пiшiндi (6,60 х 6,40м) кызыл юртштен каланган. Алдыцгы касбетiне салтанатты сипат беру Yшiн оган жогаргы жагына биiк тeбе жабын (портал) салынган. Юреберютеп есiк ойыгыныц мацдайшасына догарыла eрiлген арка. ^асбетшдеп тYгелi «П» эрiпiне ойылысты калыппен куйылган eрнектi кiрпiштен курастырылган жолактар-мен безендiрiлген.Жергiлiктi тургындардыц пайымдауынша, ертеде алыс деген бай суда езiлмейтiн кызыл кiрпiштен eзiне там салдырган. Акырында ол кызы Бэтимага буйыр-ган. Бул мазар жайында тагыда ел арасында тараган мынадай ацыз да бар. Ертеректе екi ру арасында дау-жанжал болып турады екен. Осы ею рудыц бiр бойжеткенi мен бозбала-сы бiр-бiрiне гашык болыпты. ^ос гашык ел арасындагы жанжалдыц eз сезiмдерiне кедер-гi болатынын бшп, жасырын бас косыпты. Жастардыц сезiмi екi елдiц журтына достык пен татулык экелiптi. Кейiн бул отбасы Yбiрлi - шYбiрлi Yлкен бiр отбасы болыпты деседi. Осы ел анасыныц жерленген жерiндегi мазар ^ыз тамы деп аталып, киелi мазар саналады.
Муны бiреулер Алыстыц тамы дейдi, бiреулер ^ыз тамы дейдь Бiрак екi атаудыц магынасы терю емес. Там алгашында кыз тамы аталган. Тамды тым жастай кайтыс болган аяулы кы-зына арнап осы майда коныстанган Алыс де-ген кiсi салдырган. Кейiн Алыс деген юа eзi де осында жерленiптi. Сол себептен де журт-тыц бiразы ^ыз тамы, бiразы Алыс тамы деп атап кеткен.
^ос там - сэулет енер ескерткiшi. XIX гасырдыц соцыХХ гасырдыц басында агайынды Байкожа мен Айкожага арнап тургызган екi кесене Аркалык ауданы, казiргi ^араторгай ауылынан солтYCтiкке карай 12 км жерде ор-наласкан ^остамды Байкожаныц эйелтщ тапсыруымен Сатыбалды шебер салган. Екеуi де кYмбездi шаршы тектес ескерткiш. ^урылымдары шию кiрпiштен каланган, iшi мен сырты кYЙдiрiлген кiрпiштен каланган. Байкожа кесенес оюлы жолакпен безен-дiрiлген. Сыртышырша тэрiздi етiп каланган, жогары тусы оюлы кiрпiшпен эрленген. Ау-магы 7х7 м, жалпы биiктiгi 7,5 м. Ал Айкожа кесенестт кас бетiнде кiре берiс куыс, оньщ ею жагында догал куыстар бар. ^абыргалары-ныц сырты екi-екiден CYЙiрлi таяз куыстармен эрленген. куыстар шшде ернектер салынган. Екi кесенешц де бугаты оюлы такта юртштер-мен бекшген. Екеушщ де iшкi кертюшде ка-быргалары желкен тэрiздi куыстар аркылы кYмбезге уласкан. Ощуспк - батыска караган сол жагында тебе жабынга апаратын баспал-дак бар. ^ос тамды 1980 жылы ^азакстан мэ-дениет миниспршщ экспедициясы зерттеп, 1981 жылы калпына келтiру жумыстары жYр-гiзiлiп, мемлекет карауына алынган.
^азактыц кас батыры Жэуке батыр На-заргулулы руы Телек, тайпасы Аргын 1819 жылы дYниеге келт, 1889 жылы дYниеден кеткен. Бул юс Кенесары ханныц жакын сарбазы, эрi аса батылдыгымен баршага мэлiм болган. Еквдщ ауылы 7 шакырым жерде екiтам бар. Солардыц арасында ацызга ай-налган Жэуке батырдыц мазары орналаскан. Жэуке батырдыц 175 жылдык торкалы тойы 1994 жылы республикалык децгейде кещ-нен аталып еткен, тойдан калган бiр белгiдей урпактары кыр басына Дулыга ескерткiшiн тургызды. ^орымнан кол созым жерде Жэуке батыр мешiтi тур. Оны экесшщ курметiне батырдыц баласы Орманбай салгызган. Мешiт
XIX гасырдыц кунды жэдiгерi [4].
^утан эулие Аталыкулыныц тайпасы Най-ман, руы Багыналы, атасы Актас. Бурын да, казiрде ел эулиенi ерекше курметтеумен ке-ледi. Олардыц коныс кылган eцiрлерi ¥лытау мен ^ызылорда атырабы. Бiрак Торгай елi Эу-лиенi ез урпагынан артык кермесе, кем кер-мейдi. ^утан эулие кесенес Аркалык-Аман-гелдi тас жолы бойында ^арынсалды eзенiнiц шыгыс жак кыратында орналаскан. ^утан эулие болашакты болжайтын кeрiпкел, дауага шипа тапкан емшi, ауа райын танитын есепшi, карiп-касiрге камкоршы данагей. Бейтнщ басына койылган кулпытаска ^утан эуление-нiц 1690 жылы дYниеге келш, 1780 жылы 90 жасында баки болганы кашап жазылган. Эмiрден ететшш бiлiп, балалары мен туыста-рын шакырып алып коштасып, кешiрiм сурап, езт мыкты атан тYЙенiц Yстiнде коршауга жаткызып, оны бос коя берулерш сурапты. «Осы тYЙе кай жерге барып шексе, менi сол жерге жерлецдер», - деп аманат айтыпты. Бала -шага, туыс-туганы эулиешц айтканын бiр кате кылмай орындап, тYЙенiц соцынан кезден таса кылмай шест отырыпты. Сeйтiп арада ек^ш кYн еткенде тYЙе ^арынсалды езенше таяк тастам жерде турган бшк кырдыц тeбесiне келiп, шeгiп жатып алыпты. Бiраздан соц соцында шест келе жаткан ^утан балалары да жетт, коршаудан экелерiнiц CYЙегiн тYсiрiп алып, тYЙенi орнынан тургызып, ка-бiр казып, ак жуып, арулап жерлептi. Эулие eлерiнiц алдында балаларына: «Сендер маган там саламыз деп эуре болмацдар. КYндердiц ^нтде бiр басымды карайтып, кектас кояды. Ештецеге де алацдамацдар», - дейдi [5, 29 б].
Кене Торгай даласыныц койнауы ескерт-кiштер мен шеж1релерге толы. Бiрак осы тарихи байлыгымызды кайта жацгыртып, оныц жаца кырларын ашу узак жылдар бойы токырауга ушырап, сайын даладагы кeненiц кeздерi назардан тыс калып койган едi. Де-генмен, 2000 жылддыц мамыр - шшде айла-рында eцiрдiц этномэдениетт зерттеу жэне жинактау экпедициясына шыккан елкетану муражайыныц кызметкерлерi жогарыдагы кемшшктердт орнын толтырады. Экспедиция непзшен Аманкелдi, Жангелдин, ^амы-сты аудандарында жасалды. Торгай eцiрiндегi Аманкелдi, Торгай кенттер^ ^умкешу, Yрпек, Екiдiц ауылдары зерттеу жумыстарыныц бас-
ты нысанасына айналды. Мундагы тургын YЙлердщ курылыс материалдары, олардыц езгерюке ушырап жетiлдiруi, сондай-ак коле-нер, турмыстык буйымдардыц (сандык, кiлем, киiм, ыдыс-аяк, эшекей-буйымдары) жасалу жолдары, ерекшелiктерi мукият зерттелiп, хатталып, фотосуретке тYсiрiлдi. Жер-су ат-тарыньщ пайда болу себептерiне де баса мэн берiлдi, ейткенi эр атаудыц астарында тiлiн тапсац тегiле женелетш шежiре жататыны белгiлi. Аманкелдi ауданыныц аумагындагы Ekï Дщ кешенi муражай кызметкерлершщ кат-ты кызыгушылыгын тугызды. Оныц бiрiншiсi Сарыторгайдан табылган болып, бастапкыда бул ецiцрлер белгiлi археолог, академик Э.Х. Маргулан бастаган гылыми экспедиция тара-пынан 1959 жылы ашылган едi. [6].
Торгай даласынан iстерiн отансYЙгiштiкке Yлгi етер, енеге тутар азаматтар шыккан. Батыр колбасшы, ел бiрлiгiн коргаган саясатшы, мэлiмгер Шакшак Жэнiбек. <Жр Аллага сиы-нып, кел, балалар окылык»,деп дала коцыра-уын каккан улы устаз Ыбырай Алтынсарин. ¥йкыдагы елш бiрi маса болып шагып, бiрi «оян, казак» деп урандаган Ахмет Байтур-сынов пен Мiржакып Дулатов сыцды Алаш кесемдерi. Ел егемендш жолында кYрескен батырларымыз: Элiби, Аманкелд^ Кейкi. Акындар: Эбiкай, Нуркан, Ахметхан, ^айне-кей, Сырбай, Гафу, Кецшшк... Булар-Торгай азаматтары, осы ецiрде туып, азаматтык ютер-ге осы жерден канаттанган. Сондыктан да бо-лар, академик Зейнолла ^абдолов: «Торгай улыларды тудырган, ултымыздыц уясындай болган тарихи елке» деп атаган болатын. Сол улдарымызды ардактап, iстерiн жалгасты-руга Yлгi ету максатында салынып, тарихи жэд^ерлермен жабдыкталган муражайлар жумыс ютейдь Ел бостандыгы жолында мерт болган Аманкелдi сарбаздардыц мемориалы да кепшшк тэуiп ететш тарихи орын. Сон-дай-ак Торгай муражайлар кешенi аумагына Шеген ауылындагы алгашкы республика ха-лык комиссарларыныц бiрi, Алаш белсендiсi Кэрiм Токтабаевтыц, Акшыганакта - акын Кецшшк Мырзабековтыц, Шилще-^айнекей Жармаганбетовтыц, Бидайыкта- Мiржакып Дулатовтыц, Аккелде-Ахмет Байтурсынов-тыц шагын муражайлары бар. БYгiнде мем-лекет камкорлыгына алган «Торгай муражайлар кешенiнiц» болашагы комакты болмак.
Торгай eцiрiндегi тарихи орындарды санар болсак, жуздеп артылар. Тарихи орындар бiз Yшiн мактаныш. Демек, Торгай муражайла-рыныц урпак тэрбиесiнде тэрбиелiк мацызы Yлкен жэне танымдык негiзi мол [7].
Торгай даласында бул сиякты кунды ескертюштер, тiптi сонау кeне заман та-рихынан сыр шертетiн муралары сакталган. Олардыц эр кайысыныц eзiне тэн тарихы бар. Барлык бiзге жеткен тамаша тарихи Yл-гiлердiц ою- eрнектерi, кiрпiш eру, кYмбез шыгару эдiстерi, мацдайша формалары мен суреттер^ бYгiнгi зерттеушi-мамандардыц ерекше назарын аударуы сeзсiз. Сонымен катар, карт Торгай елшде, халык тыныштыгы мен олардыц азаттыгы Yшiн кYрескен, елш, жерш коргаган, бiртуар батырларымызга ар-нап ескерткiштер мен мемориалды кесенелер орнатылган. Олардыц бiрi атакты Шакшак Жэшбек батырга арналган мемориалдык ке-сене. Торгай жерiне табылган эрбiр зат облыс eцiрiнiц eткен тарихыныц бiр iзi iспеттес. [8].
Этей батырдыц туган жерi Жанкелдi ауда-нына карасты ^ызбел ауылында дYниеге кел-ген. Дэл осы жер батырдыц тарихи отаны бо-лып саналады.
2009 жылдыц жазында осы елдi мекенде батырдыц урпактары, оныц ерлшне бас иiп, Yш жYЗ жылдык мерейтойына арнап ас бердь ^ызбел ауылы мацына, урпактары тагызым етiп, еске алып жYрсiн деген ниетпен оныц Yш жуз жылдыгына арналып, ескерткiш ор-натылды. Ак^л ауылыныц мацында, шама-мен жиырма шакты шакырым жерде де ыстык булак бар. Булак мацы калыц камысты, бал-шык кeлге айналган. Бул кайнар булакка тек жергiлiктi жер тургындары гана емес сондай ак, ^азакстанныц тYкпiр -тYкпiрiнен, алыс жакын шет елдерден дертше ем iздеген бар-ша адамдар келуде. Булактан аткылаган су-дыц кызуы айтарлыктай жогары екендiгiне кeз жеткiзгенде, мунда бэршщ келетiнiне еш кYмэнiмiз болган жок. [9].
Кeне Торгай тарихыныц тамыры терецде жатыр. Оныц кeне заманнан келе жаткан жум-бак тустарыныц даму сатысын мукият окып бiлмейiнше, бiр сeзбен айтып жеткiзу мYмкiн емес^рак дала тарихы мен мэдениетiн осы-лай бiр жагынан гана ^ру эдiл болмас едi. «Мэдени мура» багдарламасы осы далада да-мыган колeнер мен сэулет eнерiнiц дамуымен
танысуга мYмкiндiк бередi. Ерекше мэде-ниет пен гасырлар бойгы эдет-гурып, салт-дэстYPдiц YЙлесуi, бага жетпес халыктык кундылык болып табылады. БYгiнгi урпактыц алдындагы Yлкен мшдет, осы кундылыктары-мызды сактап кана коймай, ата-бабамыздыц бiзге калдырган аманатын кейiнгi толкынга жеткiзiп отыру. Иэ, казiргi урпак eздерiнiц та-рихи тYп-тамыры жайлы кеп нэрсенi бше бер-мейтiнiн мойындаймыз. Торгай жерi кец бол-са да, халкыныц рухы мунан да аскак Торгай туралы ежелден - ак осы елкеден тYлеген пер-зенттер ез еамдерш ел жадында ерен ерлш-терiмен, от ауызды, орак тют шешендiгiмен, кара кылды как жарган тура билiгiмен жазып калдырганына ешюм таласпас. [10, 373 б].
Кешегшаз бYгiн, бYгiнсiз ертец жок. Бiз еткен тэжiрибенiц аса бай коры, еткен та-рихы, eзiмiздiц шешiмдерiмiз бен аткарган iстерiмiздi корытындылаудыц сарапшысы деп бiлемiз. БYгiнiмiз бен болашагымыздыц куа-тын eткенiмiзден аламыз. Аталынган ескерт-кiштер мен кесенелер, мазарлар, баска жерлер-де турганымен бул дYниелер казак халкыныц ортак мэдени мурасы. Президентiмiз Н.Э.На-зарбаевтыц 1998 жыл «Халык тутастыгы мен улттык тарих» жылы деп жариялануынан - ак тарихи жэдiгерлерiмiзге мемлекеттiк децгей-де кещл бeлiне бастаганынан керуге болады. Сондыктан, бiз туган елiмiздiц осы бай та-рихы мен ескерткiштерiнен нэр алып, бойы-мызга тыц куаттар косып отыруымыз керек.
ПАИДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР:
1. Назарбаев Н.Э. «Мэдени мура» багдарламасы. - Астана, 2005.
2. Эбдiхалыков Е. Ескерткiш-халык еншiсi // Торгай тацы. - 1988. - 5 акпан.
3. Мусабаев Х. Мемлекет камкорлыгына алынган тарихи ескертюштер калпына келтсрш-дi // ^останай тацы. - 2003. - 9 кыркуйек.
4. Энесулы Ж. Торгай каласындагы Ш.Жэнiбекке арналган бейнелi кескшдеме ашылу салтанатынан // Ауыл танысы. - 1993. - 4 кыркуйек.
5. Сариева Ы. Тектi Торгай. - Алматы, 2000. - 29 бет.
6. Эбдiбек Д. Элкетану муражайы туган eцiр тарихын насихаттайды // ^останай тацы. -2001. - 17 тамыз.
7. Мусабаев Х. Муралар камкорлык кYтедi // ^останай тацы. - 2007. - 1 тамыз. - 5 бет.
8. Эбдiбеков Д. Ескертюш - ел мурасы // ^останай тацы. - 2001. - 9 тамыз. - 3 бет.
9. Эбдiхалыков. Элкетану муражайы туган ещр тарихын насихаттайды // Торгай тацы га-зеть - 1992. - 24 караша. - 3 бет.
10. Байдшдин Ш. Санаулы гумырымдагы саналы ойларым. - Екiбастуз, 2011.
КАЧЕСТВО ОБРАЗОВАНИЯ В ОО КАК УСЛОВИЕ РАЗВИТИЕ ЧЕЛОВЕЧЕСКОГО ПОТЕНЦИАЛА
В последнее время специалистами в области оценки качества образования принято следующее определение: «Под качеством образования понимается характеристика системы образования, отражающая степень соответствия реальных достигаемых образовательных результатов нормативным требованиям, социальным и личностным ожиданиям».
Поскольку корневое понятие «образование» распространяется и на «образование» как результат (образованность), и на «образо-
ОСНОВИНА В.А., Ульяновский государственный педагогический университет им. И.Н.Ульянова, г. Ульяновск
вание» как образовательный процесс, позволяющий получить необходимый результат, то и понятие «качество образования» относится и к результату, и к процессу.
Объектом могут быть деятельность или процесс, или результат предоставления услуги. Применительно к сфере общего образования современные ученые в области теории управления образованием и образовательными системами так определяют «качество образования»:
