Научная статья на тему 'ҚАЗАҚСТАННЫҢ ОҢТҮСТІК-ШЫҒЫСЫ ЖАҒДАЙЫНДА СƏБІЗДІҢ АУРУЛАРЫ МЕН ЗИЯНКЕСТЕРІН АНЫҚТАУ'

ҚАЗАҚСТАННЫҢ ОҢТҮСТІК-ШЫҒЫСЫ ЖАҒДАЙЫНДА СƏБІЗДІҢ АУРУЛАРЫ МЕН ЗИЯНКЕСТЕРІН АНЫҚТАУ Текст научной статьи по специальности «Сельскохозяйственные науки»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Сəбіз (Daucus carota) / альтерниоз / ұнтақты көгеру

Аннотация научной статьи по Сельскохозяйственные науки, автор научной работы — Кадирханова Зульфийра Кайраткызы, Айтбаев Теміржан Ерқасымұлы

Мақалада сəбіздің аурулары жəне сəбізге жүргізілген тəжірибеде анықталған зиянды организмдердің түрлік құрамына шолу жасалынады. Сəбіз (Daucus carota) — Apiaceae тұқымдасына жататын екі жылдық немесе көпжылдық өсімдік. Сəбіздің өсуі мен өнімділігі түрлі аурулар мен зиянды организмдерге байланысты төмендеуі мүмкін. Зерттеудің мақсаты — сəбіздің ауруларына қарсы тиімді күрес əдістерін анықтау жəне агрономиялық тəжірибелерде олардың алдын алу жолдарын ұсыну.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по Сельскохозяйственные науки , автор научной работы — Кадирханова Зульфийра Кайраткызы, Айтбаев Теміржан Ерқасымұлы

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ҚАЗАҚСТАННЫҢ ОҢТҮСТІК-ШЫҒЫСЫ ЖАҒДАЙЫНДА СƏБІЗДІҢ АУРУЛАРЫ МЕН ЗИЯНКЕСТЕРІН АНЫҚТАУ»

ЦАЗАЦСТАННЬЩ OHTYCTIK-ШЫГЫСЫ ЖАГДАЙЫНДА СЭБ1ЗДЩ АУРУЛАРЫ МЕН ЗИЯНКЕСТЕР1Н АНЫЩТАУ

КАДИРХАНОВА ЗУЛЬФИЙРА КАЙРАТКЫЗЫ

^.Жубанов атындагы Актебе eщрлiк университетшщ 2 курс магистранты

АЙТБАЕВ ТЕМ1РЖАН ЕРЦАСЫМ¥ЛЫ

««Казак жемiс-кeкeнiс шаруашылыгы гылыми-зерттеу институты" ЖШС Баскарма

терагасы

Ауыл шаруашылыгы гылымдарыныц докторы, ^азакстан Республикасы ¥лттык гылым академиясыныц академигi

Ацдатпа: Мацалада сэбгздгц аурулары жэне сэб1зге жург1зтген тэж1рибеде аныцталган зиянды организмдердщ тYрлiк цурамына шолу жасалынады. Сэбгз (Daucus carota) — Apiaceae туцымдасына жататын екг жылдыц немесе квпжылдыц вс1мд1к. Сэб1зд1ц всу1 мен енгмдшгг тYрлi аурулар мен зиянды организмдерге байланысты твмендеу1 mymkw. Зерттеудщ мацсаты — сэбiздiц ауруларына царсы тиiмдi кYрес эдютерт аныцтау жэне агрономиялыц тэжiрибелерде олардыц алдын алу жолдарын усыну.

Tyrnndi свздер: Сэбiз (Daucus carota), альтерниоз, унтацты квгеру.

Аннотация: В статье рассмотрены вредоносные болезни моркови и видовой состав вредных организмов, выявленных в опытах на моркови. Морковь (Daucus carota) — двулетнее или многолетнее растение, принадлежащее семейству Зонтичные. Рост и урожайность моркови могут снижаться из-за различных заболеваний и вредных организмов. Цель исследований - определить эффективные методы борьбы с болезнями моркови и предложить способы их профилактики в агротехнической практике.

Ключевые слова: Морковь (Daucus carota), альтерниоз, мучнистая роса.

Abstract: The article discusses harmful diseases of carrots and the species composition of harmful organisms identified in experiments on carrots. Carrot (Daucus carota) is a biennial or perennial plant belonging to the Umbelliferae family. The growth and yield of carrots can decrease due to various diseases and harmful organisms. The purpose of the research is to determine effective methods for combating carrot diseases and to propose ways to prevent them in agricultural practice.

Key words: Carrot (Daucus carota), аlternariasis, powdery mildew.

Ca6i3 сорттарыныц ауруларга тeзiмдiлiгi органикалык епншшк Yшiн ете мацызды керсетюш болып табылады. Зиянды ауруларга жогары немесе тeзiмдi сорттардыц практикалык мацызы ерекше. 0ндiрiсте мундай сорттардыц дакылдары фунгицидтермен eцдеудi кажет етпейдi [1].

Сацыраукулак, вирустык жэне бактериялык аурулар аталык бездердщ вегетациялык кезещнде жэне тамыржемютерш сактау кезшде сэбiзге Yлкен зиян келтсредь Ец ^п таралгандары - кара шiрiк, акунтак жэне баска аурулар [2].

Альтерниоз (цара mipiK). Дамудыц кез-келген кезещнде сэбiзге эсер етуi мYмкiн eсiмдiктiц жукпалы ауруы. Альтернариоз тукым аркылы да, топырак аркылы да бершуге бешм. Жас eскiндерде ол сабактыц караюы туршде кeрiнедi. ^ара шiрiк кыска уакыт iшiнде барлык дакылдарды бiрден жоя алады [3].

Сурет-1. Сэб1здщ кара шiрiгi

¥нтацты квгеру. бсудщ бiрiншi жылындагы аталык бездер мен сэб1зге эсер ететш сацыраук^лак ауруы. Ак^нтак - еадмдштщ кез келген жершде пайда болуы mymkíh акшыл жабын. Аурудан зардап шеккен аймак катаяды, оцай б^зылады, жиi Yгiледi. Негiзiнен ак^нтак кажетт коректiк заттарды алмайтын eсiмдiктерге эсер етедi. Аурудыц пайда болуына жэне таралуына ыкпал ететiн фактор-жогары ауа температурасындагы темен ылгалдылык [4].

Сурет-2. Сэбiздiц ^нтакты кeгеруi

Зерттеу аясында Казак жемю-кекешс шаруашылыгы гылыми-зерттеу институтында сэбiздiц бiрнеше танымал шетелдiк сорттары мен будандары зерттелдi.

Сэбiзге жYргiзiлген тэж1рибе бойынша зерттелетiн сорттар мен будандар - ^нтакты кегеру ауруымен закымдалган. Шшде айыныц 3-шi онкYндiгiнде ^нтакты кегерудщ каркынды дамуы мен таралуы байкалды. ¥нтакты кегеруден зардап шеккен еамдштер олардыц ешмдшгшщ тeмендеуiне экелдi.

Сэбiз дакылдарында тамыз айыныц 2-шi он^ндтнде альтернария ауруыныц элсiз дамуы байкалды. Б^л ауру кезiнде сэбiз сорттарынан Детская сладость сорты ауруларга тeзiмдiлiгi жогары болып шыкты.

1-кесте - Сэбiздiц отандык жэне шетелдiк сорттары мен будандарын багалау.

№ Сэбiздiц сорттары мен будандары Ел Ауруга тeзiмдiлiгi Сэбiз тамыр дакылыныц eнiмдiлiгi, т/га

1 Nantes 2/ 1031 Нидерланды Салыстырмалы тYPде тeзiмдi 45.6

2 Nantes 2 Нидерланды Салыстырмалы тYPде тeзiмдi 43.8

3 Flakkee 2/1254 Нидерланды Салыстырмалы тYPде тeзiмдi 51.4

4 Parijse markt 4 Франция Салыстырмалы тYPде тeзiмдi 26.3

5 Da Foraggio Jaune Du Doubs Франция Эладз тeзiмдi. 34.2

6 Амстердамская Польша Салыстырмалы турде тeзiмдi 31.6

7 Королева осени Ресей Салыстырмалы турде тeзiмдi 37,0

8 Детская сладость Ресей ЖоFары тeзiмдi 40.9

Зиянды организмдердщ тYрлiк курамын аныктау Yшiн фитосанитариялык мониторинг жYргiзiлдi. Кeктемгi-жазFы кезецде топыракты казу жэне тамыр дакылдарыныц санын есепке алу кезiнде зиянкестердщ 2 тYрi eсiмдiктерге эртYрлi дэрежеде зиян кел^рдг сэбiз жапыраFы бYргесi жэне Колорадо коцызы.

Осылайша, сэбiз сорттарыныц ауруларFа тeзiмдiлiгi зерттелiп, зиянды ауруларFа жоFары немесе тeзiмдi сорттардыц тYрлерi аныкталды. ¥нтакты кeгеру шшденщ 3-онкYндiгiнiц аяFынан бастап eсiмдiктерге катты эсер еттi, ал шiлденiц 2-он^ндшнде дакылдарда альтернариоздыц таралуы байкалды.

ПАЙДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1:

1. E. H. M. Wijnheijmerl, W. A. Brandenburg' and S. J. Ter Borg. Interactions between wild and cultivated carrots (Daucus carota L.) in the Netherlands // Euphytica : журнал. — Kluwer Academic Publishers, Dordrecht, 1989. — № 40. — P. 147—154.

2. Довбан К.И. и др. Разработка научных основ и технологии экологического земледелия на основе применения зеленого удобрения и эколого-безопасного использования почвенных ресурсов // Природные ресурсы и окружающая среда: сборник научных материалов. Минск: Беларуская наука. - 2016. - С.126-129.

3. Сагитов А.О., Исмухамбетов Ж.Д. Справочник по защите растений. - Алматы: РОНД, 2004. - 320 с.

4. Бабаджанов Д.Д., Шокиров Р.С., Абдуллоева М.Г., Хасанов М.М. Тенденции развития органического сектора сельского хозяйства в мировой экономике // Вестник ТГУПБП. -2009. - №3. - С.67-73.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.