CC BY
34
СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ
1 Попов Е.В. Продвижение товара. - Екатеринбург: Наука, 1997.- 318 с .
2 Котлер Ф. «Основы маркетинга». - СПб: Питер Ком, 1998.- 1056 с.
3 Мак-Дональд М. Стратегическое планирование маркетинга. - СПб.: Питер, 2001. - 320 с.
Г.А. Дюсембинова, М.К. Примбетова
НАУКДСТЫН, ПОРТРЕТ1Н МАРКЕТИНГТ1К К¥РАЛ РЕТ1НДЕ ЖАНА 6ШМ1Н НАРЫКТЫКА
ЕНГ1ЗУ МАНЫЗДЫЛЬ^Ы
Тушн: Жана eнiмдi eндiруiлур дереу icKe кiрiскенде, тутынушылар таураларды ;абылдаганада, сол тауарды 93iHi^ адал iзбасарларында ;алды деп ;абылдаушымызга болады. Жаца eHiM мен оныц к;ааеттер1 туралы сатып алушылар уза; уа;ыт бойы кез-келген ойда бола алады жэне олар туралы хабардар болуы керек. Бiрiншiден, нары;ты; талдау жасау ушш ма;сатты аудиторияны аны;тап алу ;ажет жэне ец басты тапсырыс берушшердщ кескшщ жасау керек, eнiмдi жузеге асыру кезенде, eндiрушi келес ;адамдарды ;абылдауы тиiс.
Нары;;а шыгудыц дурыс стратегиясын тацдау, eндiрушшщ танымал болуын жэне табыс;а жетуiн ;амтамасыз етедi.
ТYЙiндi сездер: брендтi айналымга шыгару, нары;ты; енгiзу, нау;астыц кестеа, коллаген, OM-X Plus от Dr. OHHIRA.
G.A. Dyusembinova, M.K. Primbetova
PORTRAIT OF A PATIENT AS A MAIN MARKETING TOOL IN LAUNCHING A NEW PRODUCT
Resume: The introduction of a new product on the market is a rather complex and energy-intensive process. Manufacturers of a new product should immediately, during implementation, make sure that after acceptance of the goods consumers remain its loyal adherents. On the new product and its properties, the buyer needs to be informed, as long as they do not yet have any relation to it. That is why, when implementing a product, the manufacturer must take a number of actions: first, to do market analysis, to identify the target audience and, especially important, to make a portrait of a potential client. Choosing the right strategy for entering the market, the manufacturer provides its product with popularity, recognition and success. Keywords: sales promotion, introduction to the market, a portrait of the customer, collagen, OM-X Plus from Dr. OHHIRA.
ЭОЖ 615.15:614.25:661.12.
К.М. Елшибекова, А.Р. Шопабаева
С.Ж. Асфендияров атындагы К,азац ¥лттыцмедицинаyHueepcumemi
КАЗАХСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ФАРМАЦЕВТИКАЛЬЩ 0НЕРКЭСШТЕРШЩ КАДРЛАРМЕН КДМТАМАСЫЗ ЕТ1ЛУ ЖАFДАЙЫН ТАЛДАУ
бнеркэсттщ muiMdi жумысы квп жагдайда цызметкерлерге тэуелд1 жэне оныц кэйби дагдысымен, бшм1мен жэне жогары бшктытмен аныцталады. Цызметкерлер внеркэсттщ алга цойган мацсатына жету ушт негiзгi элеует1 ажырамас бвлт жэне шк цозгаушы ресурсы болып табылады.
Tyürndi сездер: фармацевтикалыц внеркэст, фармацевтикалыц кадрлар, лауазымдар.
Фармацевтикалы; eнеркэсiп мемлекеттщ ултты; кэушаздтнщ ;амсыздандыруы ушш стратегиялы; сала болып табылады. Отанды; фармацевтикалы; eнеркэсштердщ дамуы инновациялы дэршк заттар eндiруде жаца заманауи технологиялар енпзуге, ;аза;станды; дэрiлiк препараттар брендш ашуга жэне нары;та жылжытуга мумкшдж бередi. Отанды; фармацевтикалы; eнеркэсiп саласыныц дамуы -KYрделi, кeп кушт ;ажет ететiт, ;ымбат жэне халы;тыц денсаулыгын са;тау мен аманды;тарын ;аматамасыз етуге ;ажетп Yрдiс болып отыр. Отанды; дэрi - дэрмекпен жеткшкт децгейде ;амтамасыз ету Yшiн отанды; фармацевтикалы; eнеркэсiптер eзiнiц куш-куатын жащыртып, мемлекет пен халы;тыц сенiмiннен шыгуы керек. К^рп тацда фармацевтикалы; eнеркэсiптер eндiрiс пен маркетингтiк шараларды инвестициялау ушш ;аражат жеткiлiксiз болуына байланысты iрi шет
елдiк фирмалармен бэсекеге тусе алмайды. Сол ce6enTi, мемлекет тарапынан ;олау жэне «Тшсп eндiрiстiк тэжiрибе» (GMP -
GoodManufacturingPractice) халы;аралык;
стандарттарын кенднен енгiзу фармацевтикалы; енеркэсштердщ бiр ;алыпты жа;сы жумыс жасауын ;амтамасыз етiп, Кдзак;стан тургындарын ;аушаз, сапалы жэне ;ол жетiмдi дэршк заттармен ;амтамасыз ете алады.
Фармацевтикалы; нары; - мемлекеттщ ман,ызды экономикалы; секторынын, бiрi болып табылады. Бiз фармацевтикалы; нары; туралы сез ;озгаганда дэрiлiк заттар айналым сферасын, сонымен ;оса оларды eндiру, тiркеу, стандарттау, сапасын ба;ылау, кетерме жэне белшек сауда айналымына шыгаруын жэне т.б. бiлдiремiз.
GMP — бул дэршк заттар eндiрiсiн журпзетш кэсiпорындарFа сэйкесiнше персоналдарды о;ыту
жэне бшктшпн арттыру, ;урал - жабды;тарга, eндiрiстiк цехтар бeлiмдерiне, ингредиеттер сапасына, дэршк тауарлардын, са;талуы мен транспортталуына к;ойылатын талаптар жиынтыгы. ^аза^станды^ фармацевтикалы; енеркэсштершде «Тшсп eндiрiстiк тэжiрибе» GMP халы;аралы; стандарттарын енпзудщ негiзгi мiндеттерi:
• енеркэсштердщ барлы; технологиялы; жэне ба;ылау ;ужаттарыныц
тиiстi препараттын, ™ркеу-;ужаттамасына сэйкеслп;
• дэрiлiк препарттар eндiрiсiнiн, ережесш ;атал са;талуын ба;ылау;
Каза;стан Республикасы бойынша алдыцгы ;атардагы отанды; фармацевтикалы; eнеркэсiптерден келесiлердi атауга болады: «Химфарм» АК Santo Member of Polpharma Group маркасымен, «Абди Ибрахим Глобал Фарм» ЖШС, «Нобел АФФ» АК, «Ромат» фармацевтикалы; компаниялары, «Нур-Май Фармация» ЖШС, «Караганды фармацевтика кешеш» АК. ^аза;станныц 25 жылгы тэуелсiздiк жылдары фармацевтика саласы улкен даму жолдарынан eттi. Салада ;иынды;тар, жiберiлген ;ателжтер болды жэне салага кездейсо; адамдар келдi. Б1ра; бYгiнгi KYнi фармацевтика саласын дамытуга жэне элемдiк децгейге кeтерiлуге Yлкен жiгер бар. Саланын, нары;ты; жагдайга eтуiне ;арай, фармацевтикалы; кадрларды дайындауга ;ажетп ган^л аударылу керек. К^рп тацда фармацевтика саласына мамандарга деген ;ажеттшкт1 аны;тайтын талдаулар толы; ЖYргiзiлмейдi. Сонды;тан да салага на;ты ;анша маман дайындау ^жет^Нн атап айту ;иынды; тугызады. Бул мэселенi шешу Yшiн фармацевтикалы; кадрлардын, ревизиясын ЖYргiзу ;ажет, сонымен ;атар гылыми тургыда бас;а мемлекеттердщ тэжiрибесiн пайдаланып кадрларга деген ^же^ишкл аны;тау ;ажет. БYгiнгi KYнде елiмiздегi нары;ты; ;арым-;атынастар ЖYЙесiнде элеуметтж-экономикалы; салада, сонымен ;атар непзп ;огамды; жэне жеке ;ундылы;тар ЖYЙесiнде айтарлы;тай eзгерiстер болып жатыр. Сонын, нэтижесiнде, ;огамныц маманды;тарга деген талабы, ал жумыс берушшердщ мамандарга деген талабы eсуде. Осы жагдай бшм
• тургындарды тиiмдi жэне сапасы кепiлдендiрiлген дэрiлiк заттармен ;амтамасыз ету;
• халы;тыц денсаулыгын са;тауды жэне улт ;аушаздтн ;олдау.
Казiргi тацда республика бойынша фармацевтикалы; ;ызметпен 11 149 нысан айналысады. Онын, iшiнде фармацевтикалы; eндеркэсiп - 108, дэрiханалы; ;ойма - 1 781, дэрiхана - 7 074, дэр1ханалык; пункт -1 205, дэр1ханалык; киоск - 454, оптика дYкендерi мен бeлiмдерi - 423, ММБ жэне МТ дYкендерi - 104 тiркелген [1].
беру жуйесшщ, онын, iшiнде кэаби бiлiм беру ЖYЙесiнiн, eзгертiлуiн талап етедь K^азiргi KYHдерi когамдагы фармацевтикалык мамандардын, рeлi, когамда ЖYрiп жаткан eзгерiстермен катар Yнемi eзгерiп отыруда. Фармация саласында жан,а бiлiмдер непздер^ коммуникативтiк дагдылар,
фармакоэкономика, фармацевтикалык биоэтика, фармацевтикалык логистика, дэршк заттарды тиiмдi колдану, клиникалы; фармация жэне тагы баскалары калыптасуда. Осыган байланысты, фармацевтикалык мамандардын, кажеттiлiгiн, олардын, рeлi мен когамдагы бYгiнгi KYнде аткаратын кызметтерш зерттеудщ кажеттiлiгi eзектi мэселелердщ бiрiне айналып отыр.
Мемлекеттщ фармацевтикалык eнеркэсiбiне мамандардын, кажеттшпн аныктау максатында саланын, материалды-техникалык базасын жэне педагогикалык кадрларды дайындау кажет. Фармацевтикалык бiлiм халыкаралык бшм беру ¡сшщ тэжiрибесiне CYЙенiп жэне «2020 жылга дейiн КР денсаулык сактау ЖYЙесiнiн, дамуы» багдарламасына сэйкес болуы кажет. Фармацевикалык бiлiм сапалы кэсiби маман дайындауга барлык жагдайлар жасалуы кажет жэне Yздiксiз мамандыгын жетiлдiрiп (кайта дайындау жэне бшктшпн арттыру) отыруы кажет. Фармацевтикалык бшм берудщ дамуынын, стратегиялык багыттары:
1. «Фармация» жэне «Фармацевтикалык eндiрiс технологиясы» мамандыктары бойынша кадрларды дайындау:
Фармацевтикалык нысандар
2%
2%
Фармацевтикалык ендеркэсш
Дэрiханалык койма Дэрiхана
Дэрiханалык пункт Дэрiханалык; киоск
Сурет 1- Каза;стан Республикасында тiркелген фармацевтикалык нысандар
2. Фармацевтикалык саланын, даму жолдарын жэне eндiрiстiк фармацияга кажеттi мамандарды ескере отырып дайындау;
3. Гылыми-педагогикалык кадрларды дайындау жэне фармацевтика гылымын дамыту [2].
К^рп танда Казакстан Республикасында фармацевтикалык кызметкерлердi даярлауды жогары жэне орта кэсштж бiлiмдi кажет ететiн мамандыктардын, тiзiмiне енгiзiлген «Фармация» мамандыгы бойынша ЖYргiзедi. Бiлiм берудi жогары жэне орта кэсштж фармацевтикалык оку орындары мекемелерi бекiтiлген дипломнан кейiнгi мемлекеттж бiлiм беру стандарттарына сэйкес ЖYзеге асырады.
«Медицина жэне фармацевтика мамандыктарынын, номенклатурасын бекiту туралы» КР ДСМ - нщ 2009 жылдын 24 карашасындагы № 774 буйрыгына сэйкес жогары фармацевтикалык бiлiмi бар кызметкерлердщ келесi мамандыктары бекiтiлген:
• фармация(жалпы фармацевтикалык тэжiрибе); Мамандьщтьщ багыттары:
Фармациянын, баскарылуы жэне экономикасы (фармацевт-уйымдастырушы, фармацевт-менеджер, фармацевт-инспектор, фармацевт-маркетолог, тауар танушы);
дэршердщ технологиясы (фармацевт-технолог); дэрiлiк заттардын сапасын бакылау жэне сертификаттау (фармацевт-аналитик); аналитикалык диагностика жэне сот - химиялык сараптамасы (фармацевт-химик-токсиколог).
• Орта фармацевтикалык бiлiмдi мамандыктар: - фармация(фармацевттщ ассистентi).
Осы буйрыкка сэйкес, «Фармация» мамандыгы Yшiн келесiдей бiлiктiлiк TYрлерi бекiтiлген:
• «фармацевт» - жогаргы кэсiби бiлiм алган мамандар Yшiн.
• «фармацевттщ ассистентi» - орта кэаби бiлiм алган мамандар Yшiн[3]. Мамандардын бiлiктiлiгiне койылатын талаптарды талдау непзшде бiлiм денгейлерi эртYрлi жогары жэне орта фармацевтикалык бiлiмi бар мамандардын негiзгi кызметтерi мен мшдеттерш карастырдык.
Тиiстi eндiрiстiк тэжiрибенщ ережелерше CYЙенiп, жогаргы фармацевтикалык бiлiмi бар мамандардын, непзп жумысы сипатталды: «Фармацевттер, тиiстi eнеркэсiптiк тэжiрибе ережелерiне сэйкес, дэршк заттар eндiрiсi саласындагы зандык жэне баска да
нормативтiк - кукыктык актiлерге CYЙенiп, дэрiлiк заттармен жэне баска да фармацевтикалык тауарларды eндiрумен, шыгарумен, халыкты камтамасыз етумен, денсаулык сактауды уйымдастырумен, элеуметтж камсыздандырумен, т.б. фармацевтикалык жумыстар мен кызметтердi орындайды».
Орта фармацевтикалык бiлiмi бар мамандардын непзп кызмета «Фармацевттердщ ассистенттерi дэрiлiк заттар eндiрiсi саласындагы зан,ды жэне баска да нормативтiк - кукыктык актшерге CYЙенiп, фармацевттщ бакылауымен фармацевтикалык жумыстар мен кызметтердi орындайды»[3]. 6ндiрiстiк фармацевтика саласынын дамуы Yшiн бiлiм беру багдарламаларымен дайындалган мамандар саны жеткшкп болуы кажет. Kазiргi заманауи талаптарга сэйкес eндiрiстiк фармация жэне жалпы фармацияга кажеттi мамандыктар катары фармацевтика саласына дайындайтын нормативт кужаттардагы мамандыктарга сэйкес келмейдi. Сондыктан, мамандыктар мен кызмет катарын кайта карау жэне фармация нарыгыньщ талаптарына сэйкестендiру кажеттiлiгiн тудырып отыр. Фармация саласындагы мамандарга койылатын талаптар, фармацевтикалык мамандардын денсаулык сактау саласындагы рeлiне, халыктын денсаулыгын коргау Yшiн аткаратын кызметiне, мамандардын кэсiби бiлiктiлiгiн колдау Yшiн мемлекеттiк реттеудiн кажеттiлiгiне сэйкес аныкталуы керек. Бул талаптар фармацевтикалык кызметкерлердщ, денсаулык сактау ЖYЙесiндегi рeлi мен аткаратын кызметiне байланысты, eз мiндеттерiн бiлiктi орындауын камтамасыз етушi мемлекеттiк iс-шаралар ЖYЙесiнiн бiр бeлiгi болуы керек.
Кызмет ету барысында туракты компетенттiлiктiн кепiлi болатын кэаби бшктшжтщ кaжеттi денгейiн камтамасыз ету Yшiн сэйкестi бiлiм алу ЖYЙесiнде (жогары немесе орта фармацевтикалык бшм), магистратурада окыту аркылы мамандарды тэжiрибелiк кызметке дагдылау, фармацевтикалык мамандардын бшктшпн жогарылату ЖYЙесi, мамандардын бiлiмдерi мен дагдыларын аттестациялау жолымен олардын кэаби компетенцияларын багалау, мамандардын Yздiксiз кэаби дамуы непзшде ЖYзеге асады (сурет 2).
Сурет 2 - Фармацевтикалык бшм берудщ
Отандык фармацевтикалык eнеркэсiптерде жогары бiлiмдi мамандар фармацевт, фармацевт - технолог, фармацевт - аналитик жэне халыкаралык стандарттар бойынша мамандарга деген кажеттшк аныкталуда. Фармацевтикалык мамандардын, бiлiктiлiгi мен номенклатурасына койылатын
зацнамалар талаптарына сэйкес сызбасы
талаптарды нормативтiк - кукыкты; талдау барысында мамандар катарына жаца лауазымдар косу тiзбегi жасалды. Фармацевтикалык мамандардын, кэсiби бiлiмiн жетквдрудщ жузеге асырудын, негiзгi багыттарын калыптастырылды.
ЭДИБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Информация по контролю фармацевтической деятельности // Министерство Здравоохранения Республики Казахстан URL: http://kkmfd.mz.gov.kz (дата обращения: 15.04.2014.).
2 Т.Арыстанова. «О стратегии развития фармацевтического образования в Казахстане» URL http://ca-news.org -(дата обращения: 26.10.2009
3 Медицина жэне фармацевтика мамандыктарынын, номенклатурасын беюту туралы. 2009, - № 774. - 146 б.
К.М. Елшибекова, А.Р. Шопабаева
Казахский Национальный медицинский университет им. С.Д. Асфендиярова, кафедра фармацевтических дисциплин
СОСТОЯНИЕ КАДРОВОГО ОБЕСПЕЧЕНИЯ ПРЕДПРИЯТИЙ ФАРМАЦЕВТИЧЕСКОЙ ПРОМЫШЛЕННОСТИ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН
Резюме: Эффективная работа предприятия во многом зависит от персонала и определяется уровнем его профессионализма, образованности и компетентности, высококвалифицированным менеджментом. Персонал является основным потенциалом предприятии, той неотъемлемой частью, внутренним движущим ресурсом, благодаря которому осуществляется достижение поставленных стратегических целей. Ключевые слова: фармацевтическая промышленности, фармацевтические кадры, должности
K.M. Yelshibekova, A.R. Shopabayeva
THE ANALYSIS OF A STATE PERSONNEL PROVIDING IN PHARMACEUTICAL INDUSTRY OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN
Resume: The effective work of the enterprise largely depends on the personnel and is determined by the level of its professionalism, education and competence, highly qualified management. Personnel is the main potential of the enterprise, that integral part, an internal driving resource, thanks to which the achieved strategic goals are achieved. Keywords: Pharmaceutical industry, pharmaceutical staff, positions
УДК 613.3 - 012:633.62
К.О. Шарипов, Т.Н. Парманкулова, Д.М. Мамырова, К.М. Сейтбаев, Г.К. Зияева, А.С. Малданова, А.Ж. Нуридинова
С.Ж. Асфендияров атындагы Цазац ¥лттыцмедицинаyrneepcumemi
Ц¥МАЙ ДАЦЫЛЫНЫН БИОЛОГИЯЛЫЦ ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1 ЖЭНЕ ОДАН ЖАСА^АН
СУСЫНДАРДЫН, К;¥НДЫЛЬ№Ы
Мацалада жогары внтдг, топырац туздылыгына жэне су тапшылыгына me3ÍMdi болып келетш галофитт1 встджтердщ жаца сорттары мен турлерт инновациялыц технологияларды пайдалана отырып ^азацстанныщ оцтустж вщiрлерiнде вciрудi жолга цою, бyгmгi куннщ взектi мэcелелерi екеш жазылган. Tyürndi свздер: кумай, галофuттi вciмдiктер, арuдтi аймак cемiздiк ауруы.
Кумай- ыстыкда да, куацшылыкда да тeзiмдi, топракда талгамы аз, суды Yнемдi пайдаланады (жYгерi да;ылымен салыстырганда 2 есе аз), ту;ым себу мeлшерi ЖYгерiден 5-6 есе кем, тузды топра;тарга шыдамды жэне эртYрлi мал азы;ты; да;ылдармен салыстырганда кек масса ешмдшп кеп арты;.
Сонды;тан, жогары eнiмдi, топыра; туздылыгына жэне су тапшылыгына тeзiмдi болып келетiн галофитт eсiмдiктердiн, жаца сорттары мен TYрлерiн инновациялы; технологияларды пайдалана отырып Каза;станныц оцтустж eцiрлерiнде eсiрудi жолга ;ою, бYгiнгi ^ннщ eзектi мэселелерi ;атарына жатады.Ол елiмiздiн, экономикасы мен ауылшарушылыгын дамытуда мацызды роль ат;арады. ЭртYрлi ароматты; ;оспаларды ;осып, кумайдан алкогольаз глюкоза-фруктозалы шырындар, йогурттар дайындалады. Сондай-а; кумай медицинада сусамыр ауруынын, (сахарный диабет) нау;астарына бiрден-бiр шипалы диеталы; тагам дайындауда ;олданылады.Осы мэлiметтерге CYЙене отырып, мен ;умай сортынан жасалынган ««КУАТ3»- сусынын арты; салма;пен ауыратын адамдарга пайдалануга усыныс айтамын. Ойткеш кумайдын, курамындагы кeмiрсулардын,
энергетикалы; куныдылыгы жогары болганымен де адам агзасына TYCкен кезде бiрден ерiп, метаболизм жолымен агзага тез андршедг
Жумыстьщ мацсаты. Кумай eсiмдiгiнiц биологиялы; ерекшелжтерш зерттеп, одан кундылыгы жогары энергетикалы; сусын алу жолдарын ;арастыру. Алынган сусыннын, адам организмiне эсерiн зерттеу. Осы ма;сат;а жету жолында келес мiндеттер ;ойылды:
- Жамбыл облысында жерсiндiрiлген кумайдын, биологиясы жэне сорттарын аньщтау;
- кумай eсiмдiгiн eсiрудiц ерекшелiктерiмен танысу;
- микробиологиялы; жолмен ;умай eсiмдiгiнен кундылыгы жогары энергетикалы; сусын алу;
- бeлiнiп алынган энергетикалы; сусыннын, курамын зерттеп, жасалган сусыннын, адам агзасына эсерiн аны;тау.
Зерттеу эдiстерi мен материалдары. Каза;станныц оцтуслк айма;тары жершщ басым ^пш^ти шeл жэне шeлейттi болып кеуше байланысты, жа;ын болаша;та осы eцiрлерде ауыз су тапшылыгы бай;алып, жерлершщ эрi ;арай курга;шылык;к;а ушырауы жэне топыра;тарынын, эррозия эсерiне урынуы MYмкiн. Бул жагдайлар осы айма;тыц жерлерш ауыл шаруашылыгы ;ажеттшгше игерiп епс ал;аптарын сугару ма;сатына ;ажетп ;осымша иррегациялы; ЖYЙелер салынуына, ал бул ол жерлердщ екiншiлiк туздануына жэне сонын, эсерiнен егiн шыгымдылыгынын, тeмендеуi мен осы суармалы ал;аптардыц пайдалну айналымынан шыгып ;алуына экелiп согуы MYMкiн. Сонды;тан осындай жерлердщ кунарлыгын арттырып тура;ты TYPДе жогары eнiм алу Yшiн, eсiмдiк шаруашылыгын диверсификациялау ма;сатында тузды жерлерге тeзiмдi eсiмдiктердi пайдаланудын, мацызы зор болып табылады.
Кумай - ^огЬит) - бiржылды; шeптектес асты; ту;ымдас eсiмдiк. Онын, 50 мэдени жэне бiрнеше жабайы TYрлерi бар.Отаны Африка. Екiншi шы;;ан жерше Yндiстан мен Кытайды жат;ызады.Бул eсiмдiктiц биологиялы; ерекшелiгi сол, табигаттын, ;олайсыз жагдайларына аса тeзiмдiлiгi. Ол ыстыкда, шeлге тeзiмдiлiгi, ;олайсыз жагдайларына eсетiндiгi жэне ылгал жеткiлiксiз болганда, тшт +450С температура да жа;сы eнiм беретiндiгiнде. Осыган байланысты оз зерттеуiмiзде кумай eсiмдiгiн тацдап алды;.
Каза; хал;ы ертеден шипалы ;асиет мол табиги сусындарды KYнделiктi турмыста ;олданып келе жат;анын тарих беттерiнен кeремiз. Ел1м1здщ басты стратегиялы; баFыты-денi сау урпа; тэрбиелеу
