Қазақстан қалаларының атмосферасының шаң бөлшектерімен ластануынан тұрғындар денсаулығына қауіп-қатерін бағалау

Ү. И. Кенесариев; А. Т. Досмұхаметов; М. К. Әмрин; А. Е. Ержанова; М. Т. Адилова

Заттар атауы Канцерогендi емес |аут-|атердщ децгеж Канцерогендi |аут-|атердщ децгеж 6сердi багыттылыгы

Темiр 0,34 Шырышты |абат, терi, |ан, иммунды жYйе

Сынап 0,2 А1Т, бауыр

Никель 0,0005 Бауыр, жYрек |антамыр жYйесi, А1Т, |ан, дене массасы

Цинк 0,02 Кан, биохимиялы| езгерiстер

Марганец 0,0006 ОЖЖ, |ан

Кобальт 0,003 Кан

Мыс 0,04 Иммунды жYйе, бауыр, ОЖЖ, репродуктивтi жYйе

Кадмий 1,5 1,5*10-4 Бауыр, гормонды жYйе

Коргасын 3,8 3,8*10-4 ОЖЖ, ЖЖ, |ан, биохимиялы| езгерiстер, даму, репродуктивт жYйе, гормонды жYйе

Аммиак 0,03

Нитриттар 0,2 Кан

Нитраттер 0,03 Кан

Кальций 0,3 Бауыр, биохимиялы| езгерiстер

Магний 0,5

Фтор 1,1 Тiс, сYйек улпасы

Айма^тагы аны^талган 1^аут-1^атер вцдеу жэне сауы^тыру шараларыныц вткiзулерi талап етедi. Олардыц жоспарлануы 1^рп мэселелердщ басымдылыгы мен децгей аталган территориядагы гигиеналы^-экологиялы^ жэне элеуметпк-экономикалыщ мэселелерiне негiзделуi ^ажет.

Эдебиеттер:

1. Часников И.Я., Поляков А.И., Гайтинов А.Ш. и др. Радиоэкологические исследования в зоне действия ракетно-ядерного полигона Капустин Яр и ядерного полигона Азгыр. // Материалы Первого Межд. Конгресса «Экологическая методология возрождения человека и Планеты Земля». - Алматы, 1997. - С. 47-59.

2. Руководство по оценке риска для здоровья населения при воздействии химических веществ, загрязняющих окружающую среду (Р 2.1.10.1920-04), утв. Главным государственным санитарным врачом РФ 05.03.2004 (Guidelines for Human).

3. Авалиани С.Л., Ревич Б.А., Балтер Б.М., Гильденскиольд С.Р., Мишина А.Л., Кликушина Е.Г. Оценка риска загрязнения окружающей среды для здоровья населения как инструмент муниципальной политики в Московской области. М., 2010. с.309.

КАЗАХСТАН КАЛАЛАРЫНЫН АТМОСФЕРАСЫНЫН ШАН Б0ЛШЕКТЕР1МЕН ЛАСТАНУЫНАН Т¥РГЫНДАР ДЕНСАУЛЫГЫНА

КАУ1П-КАТЕР1Н БАГАЛАУ

Y.И.Кенесариев, А.Т.Досмухаметов, М.К.бмрин, А.Е.Ержанова, М.Т. Адилова

С.Д. Асфендияров атындагы Каза| ¥лтты| Медицина Университет Жалпы гигиена жэне экология кафедрасындагы тургындар денсаулыгына |ауm-|атердi багалау зертханасы

TYMÎHfli c63flep xiMMMfl.nbirç .nacTaHy, aTMOc$epa.nbirç aya, rça.nrçbiraH 6e^meKTep (wan), rçayrn-rçaTepfli 6afa^ay, KaH^poreHfli eMec rçayin, ™™eHa.nbirç HopMaTMBTep.

HUMAN HEALTH RISK ASSESSMENT FROM CONTAMINATION OF ATMOSPHERE OF CITIES OF KAZAKHSTAN BY DUST-BORNE PARTICLES

U. Kenesaryiev, A. Dosmukhametov, M. Amrin, A. Erzhanova, М. Adilova

Abstract In the article presented estimation maintenance of level the self-weighted substances in atmospheric air of cities of RK and description of non-carcinogenic risk for the health of population from influence of dust-borne fractions of РМ10 and РМ2,5 in atmospheric air of Republic's cities. Key words: chemical contamination, atmospheric air, measured particles, risk estimation, non-carcinogenic risk, hygienical norms

ОЦЕНКА РИСКА ЗДОРОВЬЮ НАСЕЛЕНИЯ ОТ ЗАГРЯЗНЕНИЯ АТМОСФЕРЫ ГОРОДОВ КАЗАХСТАНА ПЫЛЕВЫМИ ЧАСТИЦАМИ

У.И. Кенесариев, А.Т. Досмухаметов, М.К. Амрин, А.Е. Ержанова, М.Т. Адилова

Резюме В статье дана оценка уровня содержания взвешенных веществ в атмосферном воздухе городов РК и характеристика неканцерогенного риска для здоровья населения от воздействия пылевых фракций РМ10 и РМ 25 в атмосферном воздухе городов Республики. Ключевые слова химическое загрязнение, атмосферный воздух, возвещенные частицы, оценка риска, неканцерогенный риск, гигиенические нормативы

К^Ырп кезде тургындар денсаулыгын са^тау жэне ныгайту кеп жагдайда ^оршаган ортадагы нысандардыц сапасына да байланысты екендт мэлiм. Адамныц ^ршЫк ететш ортасыньщ жагдайын жа^сарту 1^азфп уа^ытта дамыган ^огамныц алдыцгы ^атарлы мшдеттершщ бiрiне жатады [1]. Коршаган ортаныц ластануы агзаныц ^органыс ^абтетшщ темендеуiне экеп согады, ал бул ез кезегiнде агзада эртYрлi патологиялыщ жагдайлардыц дамуына ыщпал жасайды. Казiргi уа^ытта ендiрiс орындарына, энергетика жэне автокелттерге таза, ^алдыщсыз технологияныц енпзтгендтне ^арамастан, ластанган ауа элемдеп барльщ адамдардыц

денсаулыгы Yшiн l^атерлi болып табылады. Кептеген зерттеушiлер атмосферальщ ауа жэне оныц ^урамындагы ластагыштар урбанизацияланган айма^тарда туратын тургындардыц денсаулыгына жогары децгейде 1^аут-1^атер тугызатын «бiрiншi дэрежел'1 фактор» деп багалайды [Авалиани С.Л., 2002; Величковский Б.Т., 2002].

К^Ырп кезде кез-келген елдi мекендердегi ауа бассейн жYздеген химияльщ заттардыц тYрiмен ластанган, булардыц децгеж шектi децгейден элде^айда жогары, ал оныц агзага тигiзетiн ^осал^ы эсерлерi ете жогары болып отыр. Барльщ тургыльи^ты мекендердеп атмосферальщ ауаныц ластануы КР Коршаган ортаны ^оргау Министрлiгi, Экологияльщ мониторинг Департаментшщ ресми мэлiметтерi бойынша алынган атмосфераныц ластану индексi (АЛИ5) кешеншщ керсеткiштерi бойынша багаланады. Республиканыц ластанган ^алаларына (АЛИ5 > 5) 12 ^ала кiредi, соныц iшiнде ауаныц жогары децгейде ластанган ^алаларына (АЛИ5 > 7) 8 ^ала (Алматы, Шымкент, Темiртау, А^тебе, Тараз, Караганды, ©скемен, Жез^азган) кiредi (1-ншi сурет).

Казахстан Республикасы ^алаларыныц ауа бассейiнiнiц ластануына жYргiзiлген ба^ылау нэтижелерi бойынша ец жогары ластану децгеж Алматы ^аласында бай^алды (АЛИ5 - 11,7) (Сурет 1).

Казахстан ^алаларыныц атмосферальщ ауасыныц ластану децгейi бойынша динамикасын талдау барысында мынадай нэтиженi керсеттi; еткен 2009 жылга Караганда 2010 жылы, Алматы, А^тебе, ©скемен ^алаларында АЛИ5 (атмосфераныц ластану индексi) темендегендiгi бай^алса, ал Шымкент, Темiртау, Астана, Кызылорда ^алаларында ол керiсiнше жогарылады. Ал калган Тараз, Караганды, Атырау, Риддер, Жез^азган, Петропавл, Костанай, Семей, А^тау, Павлодар, Глубокое ауылы, Балхаш, Еюбастуз, Талдьщорган, Кекшетау ^алаларында езгеру урд|с1 бай^алмады (1-нш1 сурет).

И 2010 год В 2D09 год

/V

_ jv ^

1-ншл сурет. 2009-2010 жылдар аралыгындагы Казахстан Республикасынын калалары бойынша атмосферанын

ластану индексiн (АЛИ5) салыстыру

Кептеген калаларда ауанын ластану индекашн курамына ауадагы ^ал^ыган шан белшектершщ Yлесi баска да зерттелшт отырган белшектермен (Атырау ^аласында 45%, ал Астана каласында 65% дейш) салыстырганда жогары болды. Осыган байланысты, 6ia КР ^алаларындагы ^ал^ыган белшектердщ жиынтык концентрацияларын багалау кажет деп есептеймiз.

Жалпы ^ал^ыган заттар (шан) женшдеп мэлiметтер «КР ^оршаган орта жагдайы женшде», РГП «Казгидромет» жыл сайынгы а^параттыщ бюллетеньдерiнен алынган. 2-ншм суретте керсетiлгендей Тараз бен Павлодар калаларынан баска

зерттелiнген калаларда ^ал^ыган заттардын орта жылдык концентрациялары сонгы Yш жылда шектi денгейден асып кеттi.

Осыган байланысты, керсетiлген тургылыкты мекендер ^ал^ыган шан белшектершщ жиынтьщ концентрациясынын жогары эсерiне тэулiк бойы ушырап отырады. Кал^ыган шан белшектершщ жиынтык концентрациясынын будан да жогары денгеж, шект калыптан 2 есе жогары Алматы каласында, (зерттелiнген кезенде ШРЕК асу еселiгiнiн бiртiндеп темендеу| бай^алды) сонымен катар, Астана, Жезказган жэне Атырау калаларында (2-ншi сурет) байкалады.

4,5 4,0 3,5 3,0

I 2,5

Ш :

й 2,0 >-

и 1 5

(О ±'->

£ 1,0 30,5 0,0

жылдар

2008

2009

2010

2-ншм сурет. 2008-2010 жж аралыгындагы КР калаларынын атмосфералык ауасындагы кал^ыган белшектердiн (шан)

ШРЕК-нан асу еселт.

Сонгы он жылдыкта гигиенист пен эколог галымдардын усынысымен атмосфералык ауа сапасын багалау кезiнде алдынгы катарлы поллютанттарды белу кабылданды. БYкiл элемдк денсаулык сактау уйымынын мэлiметтерi бойынша ауадагы шан, кал^ыган белшектер, эаресе, мелшерi 10 мкм (РМ10) болатын усак белшектер тургындардын денсаулыгына эсер ету денгеж бойынша, атмосфералык ауаны ластайтын алдынгы катарлы ластаушы заттардын катарына жатады.

Гылыми эдебиеттерде кал^ыган белшектердщ екi фракцияларын - PM10 жэне РМ25 (РМ - аббревиатура агылшын тiлiнен аударганда particulate matter-ягни, ^ал^ыган белшектер) ажыратады. Олардын жай калыпты кезге керiнетiн шандардан айырмашылыгы атмосфералык ауага кез-келген отынды жаккан кезде тYседi. Сонымен бiрге, мелшерi ете усак жэне ауада узак сакталатын касиетке ие, осыган байланысты адамнын теменгi тыныс алу жолдарына, ягни, бронх пен екпе альвеолаларына енедi [2, 3].

Казахстан Республикасынын (КР) аймактарында тургылыкты мекендердiн ауасында PM10 жэне РМ25 шан

фракцияларына бакылау жYргiзiлмейдi. Сонымен бiрге, КР зандылык кужаттарында шан фракцияларына байланысты нормативтер енпзтмегендттен, атмосфералык ауанын сапасына гигиеналык бакылау жYргiзiлмеуi мэселенi киындатып отыр. Ал, Европалык Одак пен АКШ елдерiнде шан белшектерiн нормалау тек дисперстЫк фракциялары бойынша Гана жYргiзiледi [3].

Бiрак та, осыган карамастан, атмосфераныц ластануын интегралды багалау кезшде мына есептеу эдiстерiн жYргiзу кажет [4]:

РМ10 = 0,55 х TSP РМ2,5 = (0,33-0,36) х TSP, где TSP - кал^ыган белшектердщ жиынтыгы;

0,55 и (0,33-0,36) - коэффициенттер

Осы эд^ колдана отырып, бiз КР калаларындагы ^ал^ыган белшектердiн жалпы жиынтыгынан (PM10 и РМ25) шан фракцияларынын орта жылдык концентрацияларын есептеп шыгардык. (1-ншм кесте).

Атмосферадагы шан белшектершщ

респирабельдт фракциялары Yшiн гигиеналык

нормативтер Ресей Федерациясыныц (РФ) 2.1.6.2604-10).

регламенттершен алынды.(Гигиенальщ нормативтер ГН

1-ншл кесте. 2008-2010 жж аралыгында КР ^алаларындагы шац фракциясыныц орта жылдыщ концентрациялары

КР ^алалары Ба^ылау жылдары

2008 2009 2010

РМю мг/м РМ2,5, мг/м РМю мг/м РМ2,5, мг/м РМю мг/м РМ2,5, мг/м

Алматы 0,20 0,13 0,1 0,09 0,1 0,08

Астана 0,35 0,23 0,2 0,16 0,3 0,19

Шымкент 0,12 0,08 0,1 0,06 0,1 0,08

Жезказган 0,16 0,10 0,2 0,12 0,2 0,15

Тараз 0,07 0,04 0,1 0,05 0,1 0,05

Павлодар 0,08 0,05 0,1 0,05 0,1 0,05

©скемен 0,10 0,06 0,1 0,06 0,1 0,05

Семей 0,11 0,08 0,1 0,05 0,1 0,04

Кызылорда 0,09 0,06 0,1 0,04 0,02 0,01

Атырау 0,18 0,12 0,3 0,23 0,2 0,12

Темiртау 0,11 0,07 0,1 0,08 0,1 0,08

А^тау 0,15 0,10 0,1 0,08 0,1 0,08

ШРЕК РФ, мг/м3 0,04 0,025 0,04 0,025 0,04 0,025

КР ^алаларындагы шац фракцияларыныц орта жылдыщ концентрациялары 2008-2010 жж аралыгында багаланды. Зерттелшт отырган кезецде барлыщ ба^ылауга алынган тургылы^ты мекендердiц ауа бассейiнiнде шац фракцияларыныц орта жылдыщ концентрациялары РФ гигиеналыщ нормативтерiнен жогары болды (кесте 1). Бiр кезбен Караганда, осы шац белшектершщ фракцияларыныц гигиеналыщ

нормативтерi РФ ете темен сия^ты кершедК Бiра^, Европа Одагыныц РМ10 шац фракциялары Yшiн орнатылган нормативi 40 мкг/м3 немесе 0,04 мг/м3 ^урайды, бул РФ регламентiне сэйкес келедк ( РМ10 ШРЕК-ы=0,04м г/м3). Мысалы АКШ -да РМ10 шац белшектерi Yшiн регламент - 83 мкг/м3 немесе 0,08 мг/м3 болып табылады. Сонда РФ шац фракцияларыныц

гигиеналыщ нормативтерi Европа Одагыныц норматива шамаларымен бiрдей болып табылады, бфа^ АКШ регламентiмен салыстырып Караганда 2 есе темен болып отыр.

РМ10 и РМ 25 респирабельдi фракциялардыц ШРЕК-нан жогарылау еселiгiнiц мацызын талдау кезшде Республиканыц зерттелiнiп отырган барлыщ ^алаларында, 2008 ж Тараз бен Павлодар ^аласы жэне 2010 ж Кызылорда ^алаларынан бас^а, олардыц мелшерi ру^сат етiлген децгейден 2 есе ШРЕК шамасында жогары болып отыр (3-ншл сурет). Ал, Астана, Жезказган жэне Атырау ^алаларында жYргiзiлген зерттеулердiц барлыщ кезецдершде жогары децгейлер| (5 ШРЕК жэне одан жогары) бай^алады (3 жэне 4 суреттер).

3 -ном сурет. 2008-2010жж аралыгында КР калаларынын атмосфералык ауасында калкыган белшектердiн PM10 ШРЕК

шектен асу еселiгi

4 -ном сурет. 2008-2010жж аралыгында КР калаларынын атмосфералык ауасында калкыган белшектердiн PM25 ШРЕК

шектен асу еселiгi Бiздiн катысуымызбен КР калаларынын атмосфералык ауасында калкыган белшектердн

катысуымызбен КР ауасында калкыган жиынтыкты жэне усак дисперст фракцияларынын мелшерiнiн денгейi багаланды. Ауа сапасын негiздеу аркылы гигиеналык багалау Yшiн олардын тургындар денсаулыгына типзетш кауiп-катерiн багалау кажет.

Кауiп-катердi талдау эдктемелершщ ен манызды аткаратын релi адам денсаулыгы мен экожYйелердiн жагдайы Yшiн кауiп-катердi багалаудагы заманауи амалдарды тепе-тен устау болып табылады. ХХ гасырдын сонында АКШ коршаган ортаны коргау бойынша агенттiгi Казiргi бiздiн заманымызда кен етек жайган коршаган ортанын зиянды факторларынын [5] эсерi кезiнде адам денсаулыгына кауiп-катерiн багалау эдстемесш колдануды усынды. Осыган сэйкес, ШРЕК орнына референттi доза жэне барлык заманауи гылыми мэлiметтердi есепке алганда жэне тургындардын ен сезiмтал топтарынын денсаулыгы Yшiн кауiп тугызбайтын, бYкiл гумыры бойындагы химиялыц заттын тэулiктiк эсер ememiH концентрациясы

2-ншл кесте - 2008-2010 жж аралыгында КР калаларында шаннын усак дисперсп фракцияларынын созылмалы инголяциялык жол аркылы эсер етуi кезiнде канцерогендi емес эсерлершщ Кауiп катерiн багалау

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

колданылады. РФ аймактарында 2004 жылдан бастап калкыган шан белшектерi фракцияларынын референтп концентрацияларынын мэлiметтерi келтiрiлген «К,ау'т-цатерд/' багалау бойынша нусцау...» Р 2.1.10.1920-04 [6] колданылуда.

Сонымен бiрге, бiз кацерогендi емес эсерлерд| формулага сэйкес кау^тЫк коэффициентiн (hazard quotient) - HQ, есептеу негiзiнде жYргiздiк: HQ^aKT/RfC, Бу ндагы, С - ауадагы заттын фактл концентрациясы;

Rf C - референттi концентрация

Бул кезде егер, HQ 1,0 тен немесе одан аз болса, онда зиянды эсердщ каупшщ шеп «аз» деп карастырылады. Ал HQ коэфициентшщ жогарылауы зиянды эсерлердщ де кауiпiнiн даму мYмкiншiлiгi жогарылайды, ягни, HQ>1,0 адам денсаулыгы Y^'w «потенциалды цауп» деп карастырылады.

КР калалары Бакылау жылдары

2008 2009 2010

Коэффициент опасности пылевых фракций каутт шан фракцияларынын HQ кауттЫк коэфициенттерi

HQ10 HQ 2.5 HQ10 HQ2,5 HQ10 HQ2.5

Алматы 4,0 8,7 2,9 6,3 2,5 5,5

Астана 7,0 15,2 4,8 10,4 5,7 12,5

Шымкент 2,4 5,2 1,9 4,2 2,4 5,3

Жезказган 3,1 6,8 3,7 8,0 4,6 10,1

Тараз 1,3 2,9 1,5 3,2 1,7 3,6

Павлодар 1,5 3,4 1,5 3,3 1,7 3,6

Семей 2,3 5,0 1,6 3,6 1,1 2,4

Кызылорда 1,7 3,8 1,1 2,4 0,4 1,0

Атырау 3,7 8,0 6,9 15,0 3,7 8,2

Темiртау 2,2 4,7 2,6 5,7 2,4 5,3

А^тау 3,1 6,7 2,3 5,1 2,4 5,3

Регламент HQ S 1,0

2-ншл кестеде кел^ртген мэлiметтерден шац фракцияларыныц ^ауттЫк коэфициенттерi КР барльщ, атап айт^анда Алматы, Астана, Шымкент, Жез^азган жэне Атырау ^алаларында бiрлiктен жогары екендтн кeруге болады. Бул КР ^алаларыныц атмосферальщ ауасыныц уса^ дисперстi шац бeлшектерiмен ластануынан туатын тургындар денсаулыгы Yшiн зиянды бейспецификальщ эсерлердщ даму мYмкiншiлiгiнiц 1^аут жогары екендiгiн шрсетедк

Осылайша, жYргiзiлген жумыстардыц негiзiнде мынадай ^орытындыга келуге болады:

1. КР зерттелшген ^алаларыныц басым бeлiгiнде ^ал^ыган бeлшектердiц жиынтьщ мeлшерлерiнiц децгеж бойынша жалпы жагдай атмосфераныц ластану индексше байланысты флайсыз деп есептеледi.

2. Алматы, Астана, Жез^азган жэне Атырау ^алаларыныц ауа бассейшдершщ уса^ дисперст шац фракцияларымен ластану децгейi жогары екендт аны^талды.

3. Осы нус^алган ^алалардагы аны^талган аэрогендi жYктемелер шац фракцияларыныц 1^ауттЫк коэфициенттерiнiц есептелген кeрсеткiштерiмен дэлелденген, тургындар денсаулыгы Yшiн канцерогендi емес эсерлердiц 1^аут жогары екендтн шрсетед.

4. Kауiп-Kатердi багалау нэтижелерЬ тургындардыц денсаулыгындагы ^олайсыз eзгерiстердi болжамдау Y^irn жаца мYмкiндiктердi ашады жэне 1^аут-rçатердi бас^ару бойынша шаралар мен усыныстарды дайындау Yшiн алтеме бола алады.

Колданылган эдебиеттер TÏ3ÏMÏ

1. Салихова Л.Р. Оценка риска для здоровья населения, проживающего в зоне возможного влияния объектов оренбургского газохимического комплекса / Л.А. Перминова, А.А. Неплохов, О.Ю. Корнева, В.М. Боев // Сб. материалов Всероссийской научно - практической конференции «Инновационные технологии обеспечения безопасности питания и окружающей среды». -Оренбург. - 2007. - 338-341 б.

2. Онищенко Г.Г., Новиков С.М., Рахманин Ю.А., Авалиани С.Л., Буштуева К.А. Основы оценки риска для здоровья при воздействии химических веществ, загрязняющих окружающую среду. - М., 2002.-408 б.

3. Ревич Б.А., Авалиани С.Л., Тихонова Г.И. Экологическая эпидемиология. - М., 2004., - 384 б.

4. Авалиани С.Л., Ревич Б.М. Оценка риска загрязнения окружающей среды для здоровья населения как инструмент муниципальной экологической политики в Московской области. - М., 2010. - 311 б.

5. WHO. Quantification of the Health Effects of Exposure to Air Pollution. // Report of WHO Working Group.

- Bethoven., 2000.

6. «Руководство по оценке риска для здоровья населения при воздействии химических веществ, загрязняющих окружающую среду», Р 2.1.10.1920-04, М.

- 2004. - 116 б.

СОСТОЯНИЕ ЗДОРОВЬЯ НАСЕЛЕНИЯ В РЕГИОНЕ КАРАЧАГАНАКСКОГО НЕФТЕГАЗОКОНДЕНСАТНОГО МЕСТОРОЖДЕНИЯ

У.И. Кенесариев, А.Е. Ержанова, М.К. Амрин, А.Т. Досмухаметов, Д.У. Кенесары Казахский национальный медицинский университет им. С.Д. Асфендиярова Лаборатория по оценке рисков здоровью населения при кафедре общей гигиены и экологии

Резюме В статье проанализированы основные демографические показатели (рождаемость, смертность, естественный прирост населения), а также заболеваемость населения по возрастам и основным классам болезней, согласно МКБ-Х, в населенных пунктах региона КНГКМ за 2008-2010гг.

Ключевые слова рождаемость, смертность, естественный прирост населения, заболеваемость, нефтегазовые месторождения.

HUMAN HEALTH IS IN THE REGION OF KARACHAGANAK OIL AND GAS CONDENSATE FIELD

U. Kenesaryiev, A. Erzhanova, M. Amrin, A. Dosmukhametov, D. Kenesary

Abstract In the article was analysed basic demographic indicators (birth-rate, death rate, natural increase of population), and also morbidity of population, ages and basic classes of illnesses, in obedience to ICI-X, in the settlements of KOGCF region after 2008-2010 years. Keywords birth-rate, death rate, natural increase of population, morbidity, oil and gas fields

KAPAWblfAHAK M¥HAMrA3KOHflEHCAT KEHl AMMAFblHflA TYPfblHflAP flEHCAyflblf bIHblH WAfflAMbl

Y.M. KeHecapneB, A.E. EpwaHOBa, M.K AMPHH, A.T. flocMyxaMeTOB, fl.Y. KeHecapw

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Ү. И. Кенесариев, А. Т. Досмұхаметов, М. К. Әмрин, А. Е. Ержанова, М. Т. Адилова

Похожие темы научных работ по наукам о здоровье , автор научной работы — Ү. И. Кенесариев, А. Т. Досмұхаметов, М. К. Әмрин, А. Е. Ержанова, М. Т. Адилова

HUMAN HEALTH RISK ASSESSMENT FROM CONTAMINATION OF ATMOSPHERE OF CITIES OF KAZAKHSTAN BY DUST-BORNE PARTICLES

Текст научной работы на тему «Қазақстан қалаларының атмосферасының шаң бөлшектерімен ластануынан тұрғындар денсаулығына қауіп-қатерін бағалау»