CC BY
0AXBOROT XURUJLARINI OLDINI OLISHDA MILLIY KONTENTNING
ROLI VA AHAMIYATI
Jaxongir Erkinjon o 'g'li Aliyev
Tayanch doktarant Sharq mamlakatlari siyosati va xalqaro munosabatlari" kafedrasi Toshkent davlat sharqshunsolik universiteti Email: aliyevjahongir2330@,gmail.com
Annotatsiya: So 'nggiyillarda raqamli mediaplatformalarining ko 'payishi va ijtimoiy tarmoqlarningpaydo bo 'lishiglobalaloqa landshaftini o 'zgartirdi. Ushbu platformalardan foydalanish axborot almashish uchun misli ko'rilmagan imkoniyatlarni taqdim etsa-da, ular bir qator muammolarni ham keltirib chiqarmoqda. Ushbu jarayonlarda tashqi kuchlar tomonidan olib borilayotgan axborotxurujlari hukumatlarni beqarorlashtirish va demokratikjarayonlargaputur yetkazish uchun kuchli vosita sifatida maydonga chiqdi. Maqolada muallif tomonidan ushbujarayonni oldini olishda milliy kontentning roli va ahamiyati ochib berilgan.
Kalitso'zlar: Milliy kontent, axborot xuruji, milliy xavfsizlik, gibrid tahdid, "To 'liq mudofaa kontseptsiyasi", "Total Defense ".
THE ROLE AND SIGNIFICANCE OF NATIONAL CONTENT IN PREVENTING INFORMATION ATTACKS
Jakhongir Aliyev
Ph.D. student
Tashkent State University of Oriental Studies Email: aliyevjahongir2330@gmail. com
Annotation: In recent years, the proliferation of digital media platforms and the emergence of social networks have changed the global communication landscape. Although these platforms offer unprecedented opportunities for information exchange, they also create several problems. In these processes,
w ww.aiigimuiiigii. uz
information attacks carried out by external forces have emerged as a powerful tool to destabilize governments and undermine democratic processes. In the article, the author reveals the role and importance of national content in preventing this process.
Keywords: National content, information attack, national security, hybrid threat, "Total Defense Concept", "Total Defense".
РОЛЬ И ЗНАЧЕНИЕ НАЦИОНАЛЬНОГО КОНТЕНТА В ПРЕДОТВРАЩЕНИИ ИНФОРМАЦИОННЫХ АТАК
Жахонгир Алиев
Базовый докторант
Ташкентский государственный университет востоковедения
Email: aliyevjahongir2330@gmail.com
Аннотация: В последние годы распространение цифровых медиаплатформ и появление социальных сетей изменили глобальный коммуникационный ландшафт. Хотя использование этих платформ открывает беспрецедентные возможности для обмена информацией, они также создают ряд проблем. В этих процессах информационные атаки, осуществляемые внешними силами, стали мощным инструментом дестабилизации правительств и подрыва демократических процессов. В статье автор раскрывает роль и значение национального содержания в предотвращении этого процесса.
Ключевые слова: национальный контент, информационная атака, национальная безопасность, гибридная угроза, «Концепция тотальной обороны», «Тотальная оборона».
KIRISH.
Milliy kontent jamoatchilik fikrini shakllantirish, milliy o'ziga xoslikni rivojlantirish va noto'g'ri ma'lumotlarga qarshi kurashish orqali axborot
xurujlarining oldini olishda muhim rol o'ynaydi. Milliy kontent madaniy qadriyatlar, tarixiy voqealar va jamiyat yutuqlarini yoritib berish orqali fuqarolarda birdamlik va g'urur tuyg'usini uyg'otadi. Bu tashqi kuchlarning milliy institutlarga bo'lgan ishonchni yo 'qotish yoki kelishmovchilikni keltirib chiqarishga qaratilgan dezinformatsion kampaniyalar orqali milliy hamjihatlikni buzishga urinishlariga qarshi samarali qarshi turishiga imkon beradi.
Milliy kontent ko'pincha ishonchli axboгot manbai bo'lib xizmat qiladi. To'g'гi va ishonchli ma'lumotlami taqdim etish oгqali u aholi o'гtasida noto'g'ii ma'lumotlar va tashviqotga qarshi imunitetni oshirishga yoгdam beradi. Agar fuqarolar ishonchli milliy ommaviy axboгot vositalari va o'quv materiallari oгqali o'z mamlakati tarixi, siyosati va dolzarb voqealari haqida ma'lumotga ega bo'lsalar, ular tashqi manbai tarqatayotgan yolg'on yoki chalg'ituvchi ma'lumotlarga ishonmaydilar.
Milliy kontentdan aholi o'rtasida tanqidiy fikгlash ko'nikmalari va media savodxonligini oshiтish uchun foydalanish mumkin. Ma'lumotni tekshirish, noto'g'гi fikгlami aniqlash va manbalami baholash muhimligini ta'kidlaydigan ta'lim tashabbuslari va media kampaniyalari fuqarolarga ishonchli milliy kontent va xorijiy dezinfoгmatsiya o'гtasidagi farqni aniqlash imkonini beгadi. Bu ommaviy axborot vositalari va axborot manbalariga nisbatan jamoatchilik ishonchidan foydalanishga asoslangan axborot urushi strategiyalari samaradorligini pasaytiradi.
ASOSIY QISM.
Axborot urushi sharoitida tashqi aktorlar ko'pincha yolg'on ma'lumotlami tarqatish yoki bo'luvchi kontentni kuchaytirish orqali jamoatchilik fikгini manipulyatsiya qilishga intiladi. Mahalliy ommaviy axborot vositalari va milliy qadryatlarga bo'lgan e'tibomi kuchaytirish oгqali mamlakatlar xorijiy tashviqot ta'sirini yumshata oladi va axborot makonida o'z suverenitetini himoya qiladi.
Hukumatlar axborot xurujlaridan himoya qilish uchun milliy kontent siyosati va me'yoriy-huquqiy bazalardan ham foydalanishi mumkin. Ushbu vositalar
ommaviy axborot vositalariga egalik qilishda shaffoflikni ta'minlash, kiberxavfsizlik himoyasini kuchaytirish va mustaqil jurnalistikani qo'llab -quvvatlash choralarini o'z ichiga olishi mumkin. Milliy manfaatlar va qadriyatlarni birinchi o'ringa qo'yadigan xilma-xil va bardoshli media tizimini rivojlantirish orqali mamlakatlar tashqi manipulyatsiyaga qarshi zaifliklarni kamaytirishi va axborot muhitining yaxlitligini ta'minlashi mumkin.
Umuman olganda, milliy kontent milliy o'zlikni mustahkamlash, media savodxonligini oshirish, noto'g'ri ma'lumotlarga qarshi kurashish va xorijiy ta'sirlardan himoya qilish orqali axborot urushlarining oldini olishda ko'p qirrali rol o'ynaydi. Kuchli milliy kontent tashabbuslariga sarmoya kiritish va ularni ilgari surish orqali mamlakatlar axborot urushi taktikasiga chidamliligini kuchaytirishi va mafkuraviy yaxlitligini shakllantiradi.
Milliy kontent tushunchasi milliy xavfsizlik, jamiyat hamjihatligi va jamoatchilik ishonchini buzishga qaratilgan dezinformatsiya, noto'g'ri ma'lumotlar va tashviqotning turli shakllarini o'z ichiga olgan axborot xurujlarining oldini olish va ularni yumshatishda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Shuningdek, milliy kontent hukumatlarni beqarorlashtirish, saylovlarga ta'sir o'tkazish yoki jamiyatdagi nizolarni qo'zg'atishga qaratilgan xorijiy axborot hujumlariga chidamlilikni kuchaytiradi. Bu ichki institutlar va demokratik jarayonlarga ishonchni mustahkamlaydi.
Milliy kontent deganda millatning qadriyatlari, o'ziga xosligi va manfaatlarini aks ettiruvchi va qo'llab-quvvatlovchi ommaviy axborot vositalari, axborotlar, hikoyalar va madaniy ifodalar tushuniladi.
Axborot urushi sohasida madaniy barqarorlik va milliy kontent orqali o'ziga xoslikni saqlash bir necha sabablarga ko'ra juda muhim:
Milliy kontentning millatning o'ziga xosligini belgilaydigan madaniy mezonlar, tarixiy istiqbollar va umumiy qadriyatlarni mustahkamlaydi. Bunday ma'lumotlar dezinformatsion kampaniyalar orqali mamlakatning madaniy qadryatlarni buzib ko'rsatish yoki buzishga bo'lgan tashqi ishtirokchilarning
urinishlariga qarshi qalqon bo'lib xizmat qiladi. Haqiqiy madaniy ifodalar va tarixiy haqiqatlarni targ'ib qilish orqali milliy mazmun fuqarolarda birdamlik va g'urur tuyg'usini uyg'otadi, jamiyat ahilligini mustahkamlaydi.
Til va ommaviy axborot vositalari : OAV va aloqa kanallarida milliy til(lar)dan foydalanish ma'lumotlarning mahalliy aholi bilan haqiqiy aks-sado berishini ta'minlaydi. Bu nafaqat foydalanish imkoniyatini oshiradi, balki mahalliy ommaviy axborot vositalariga bo'lgan ishonchni ham mustahkamlaydi. Fuqarolar o'z tilidagi yangiliklar va ma'lumotlarni iste'mol qilganda, uni ishonchli va o'z milliy qadriyatlariga mos deb qabul qilish ehtimoli ko'proq bo'lib, xorijiy manbalardan noto'g'ri ma'lumotlarga moyillikni kamaytiradi.
Ishonch va mustahkamlikni mustahkamlash
- Ommaviy ishonch: Samarali milliy kontent strategiyalari jamoatchilikning davlat muassasalari, ommaviy axborot vositalari va jamoat arboblariga ishonchini mustahkamlaydi va qo'llab-quvvatlaydi. Inqiroz yoki noaniqlik davrida bu ishonch aniq va shaffof muloqotni ta'minlash, dezinformatsiyaga qarshi turish va jamoaviy harakatlarni safarbar qilish uchun zarurdir. Ishonchli kanallar orqali to'g'ri va ishonchli ma'lumotlarni doimiy ravishda yetkazib berish orqali hukumatlar tashqi kuchlar tomonidan tarqatilayotgan yolg'on ma'lumotlarning ta'sirini yumshata oladi.
- Gibrid tahdidlarga chidamlilik: an'anaviy harbiy taktikani kiber, iqtisodiy va axborot urushi bilan birlashtirgan gibrid tahdidlar milliy xavfsizlikka jiddiy muammolarni keltirib chiqaradi. Milliy kontent madaniy barqarorlikni kiberxavfsizlik choralari bilan integratsiyalash orqali mustahkamlikni mustahkamlash sa'y-harakatlarida asosiy element bo'lib xizmat qiladi. Bunday yaxlit yondashuv mamlakatning demokratik institutlar, jamiyat barqarorligi va iqtisodiy farovonlikka putur yetkazishga qaratilgan ko'p qirrali tahdidlarga qarshi turish va ularga samarali javob berish qobiliyatini mustahkamlaydi.
Milliy kontentning madaniy barqarorlik va o 'ziga xoslikni saqlash uchun amalga oshirish strategiyalari.
Axborot hujumlarining oldini olishda milliy kontentning strategik ahamiyatidan samarali foydalanish uchun mamlakatlar quyidagi strategiyalarni amalga oshirishlari mumkin:
- Milliy huquqiy bazani shakillantirish : milliy kontent, madaniy qadryatlar va ommaviy axborot vositalarining yaxlitligini targ'ib qilishga ustuvor ahamiyat beradigan keng qamrovli siyosatni shakllantirish. Bunga jurnalistik standartlarni qo'llab-quvvatlaydigan, ommaviy axborot vositalari erkinligini himoya qiluvchi va so'z erkinligini hurmat qilgan holda dezinformatsiyaga qarshi kurashuvchi me'yoriy-huquqiy bazalarni yaratish kiradi.
- Ta 'lim tashabbuslari: Fuqarolarga, xususan, yoshlarga tanqidiy fikrlash va raqamli savodxonlikni oshirish uchun mediasavodxonlik dasturlarini ta'lim o'quv dasturlariga integratsiya qilish. Ushbu tashabbuslar odamlarni ishonchli ma'lumot manbalarini tan olish va baholash, haqiqat va va yolg'on o'rtasidagi farqni aniqlash hamda ijtimoiy tarmoq platformalaridan to'g'ri foydalanishni o'rgatadi.
- Milliy qadryatlarni targ'ib qilish : milliy qadryatlar va merosni targ'ib qiluvchi madaniyat muassasalari, san'at va ijodiy sohalarga sarmoya kiritish. Bu qo'llab-quvvatlash nafaqat madaniy xilma-xillikni boyitibgina qolmay, balki targ'ibot maqsadlarida madaniy ramzlar yoki tarixiy voqealarni manipulyatsiya qilishga urinishlarga qarshi chidamlilikni ham oshiradi.
- Ishonchli manbalarni targ'ib qilish : Milliy kontent obro'li, tekshirilishi mumkin bo'lgan axborot manbalariga tayanishga undaydi. Bu tashqi kuchlar tomonidan targ'ib qilinadigan yolg'on ma'lumotlarning tarqalishi va ta'sirini kamaytiradi.
- Targ'ibotgaqarshikurash: Milliy ommaviy axborot vositalari va madaniy tashabbuslar orqali mamlakatlar to'g'ri ma'lumotlarni taqdim etish, yolg'on ma'lumotlarni tuzatish va milliy birlikni targ'ib qilish orqali xorijiy tashviqotga qarshi turishi mumkin.
- Raqamli infratuzilmani himoya qilish : Milliy kontent tashabbuslari muhim raqamli infratuzilmani axborot hujumlari bilan birga bo'lishi mumkin bo'lgan
kiberhujumlardan himoya qilish uchun kiberxavfsizlik choralarini o'z ichiga oladi. Bu davlat idoralari, texnologiya kompaniyalari va kiberxavfsizlik bo'yicha ekspertlar o'rtasidagi hamkorlikni o'z ichiga oladi.
Onlayn platformalar va ijtimoiy tarmoqlarda zararli kontent mavjudligini kuzatish orqali mamlakatlar tezda dezinformatsion kampaniyalarni aniqlashlari va ularga javob berishlari mumkin. Bunga real vaqtda tahlil qilish va aniqlash uchun texnologiyadan foydalanish kiradi.
- Kengaytirilgan monitoring va aniqlash tizimlari shakillantirish: Onlayn platformalarda shubhali harakatlarni kuzatish, muvofiqlashtirilgan dezinformatsiya kampaniyalarini aniqlash va real vaqt rejimida ularning ta'sirini yumshatish uchun sun'iy intellekt va zamonaviy dasturladan foydalanish. Noto'g'ri ma'lumotlarga qarshi kurashda raqamli platformalarda shaffoflik, hisobdorlik va foydalanuvchi xavfsizligini ta'minlovchi vositalar va siyosatlarni ishlab chiqish uchun texnologiya kompaniyalari bilan hamkorlik qilish.
- Jamiyatga asoslangan tashabbuslar: mahalliy darajada ommaviy axborot vositalari savodxonligini oshirish va dezinformatsiyaga qarshi kurashish uchun fuqarolik jamiyati tashkilotlari, jamoa yetakchilari va ommaviy harakatlar bilan hamkorlik qilish. Ushbu tashabbuslar jamoaviy mas'uliyat hissini uyg'otadi va jamoalarga axborot yaxlitligini himoya qilishda faol ishtirok etish imkoniyatini beradi.
- Ogohlantirish kampaniyalari: kengroq jamoatchilikni axborot xurujlarini tan olish va ularga javob berish bo'yicha o'rgatish uchun turli media kanallari orqali maqsadli aholini xabardor qilish kampaniyalarini boshlash. Ushbu kampaniyalar faktlarni tekshirish, manbalarni tekshirish va shubhali kontentning haqiqiyligiga shubha qilish muhimligini ta'kidlaydi.
- Raqamli ko'nikmalarni o'rgatish : o'qituvchilar, ota-onalar va jamoat rahbarlari uchun raqamli media landshaftlari haqidagi tushunchalarini oshirish va ularni tegishli jamoalarda media savodxonligi tashabbuslarini qo'llab-quvvatlash vositalari bilan jihozlash uchun o'quv dasturlarini taqdim etish.
Ushbu strategiyalardan bir qator xorijiy davlatlar keng foydalanib kelmoqda:
Finlyandiyaning mediasavodxonlik tashabbuslari. Finlyandiya media savodxonligi va raqamli fuqarolik ta'limiga kompleks yondashuvi bilan tan olingan. Finlyandiya Milliy Ta'lim Agentligi mediasavodxonlikni milliy o'quv dasturiga kiritib, asosiy e'tiborni tanqidiy fikrlash qobiliyatlari, axloqiy raqamli xulq-atvor va raqamli platformalardan mas'uliyatli foydalanishga qaratadi. Finlyandiya tashabbuslari orasida o'qituvchilar malakasini oshirish dasturlari, ommaviy axborot vositalari bilan hamkorlik qilish va ommaviy axborot vositalari savodxonligini demokratik ta'limning asosi sifatida ta'kidlaydigan jamoatchilikni xabardor qilish kampaniyalari kiradi1.
Shvetsiya o'zining milliy kontent strategiyalarini kiberxavfsizlik choralari va jamiyatning gibrid tahdidlarga qarshi chidamliligini oshirish uchun jamoatchilikni xabardor qilish kampaniyalari bilan birlashtirgan "To'liq mudofaa kontseptsiyasi" amalga oshirdi.
Estoniyaning chidamlilik strategiyasi. Estoniya, kiberhujumlar va axborot urushini boshidan kechirgan mamlakat sifatida "Total Defense" deb nomlanuvchi keng qamrovli chidamlilik strategiyasini amalga oshirdi. Ushbu strategiya milliy kontent tashabbuslarini kiberxavfsizlik choralari bo'yicha jamoatchilikni xabardor qilish kampaniyalari va media savodxonlik dasturlari bilan birlashtiradi. Milliy birdamlikni targ'ib qilish, madaniy merosni saqlash va jamiyatning barqarorligini oshirish orqali Estoniya gibrid tahdidlarga qarshi himoyasini mustahkamladi va demokratik institutlarini himoya qildi2.
Ushbu misollar axborot urushi turli geosiyosiy kontekstlarda qanday namoyon bo'lishini ko'rsatadi. Davlatlar strategik maqsadlarga erishish va xalqaro munosabatlarga ta'sir ko'rsatish uchun kiberoperatsiyalar, dezinformatsion
1 BBC News. (2020). How Finland Defeated Fake News. Retrieved from https://www.bbc.com/news/world-europe-53177616
2 Estonian Ministry of Defense. (2018). National Cyber Security Strategy 2019-2022. Retrieved from
https://www.kaitseministeerium.ee/sites/default/files/elfinder/article files/national cyber securit y strategy 2019-2022 eng.pdf www. sharqjurnali. uz
kampaniyalar va ommaviy axborot vositalarini manipulyatsiyasi kabi bir qator taktikalardan foydalanadilar. Javoblar odatda kiberxavfsizlik himoyasini kuchaytirish, ommaviy axborot vositalari savodxonligini oshirish, dezinformatsiyani fosh qilish bo'yicha diplomatik sa'y-harakatlar va axborot urushining milliy xavfsizlik va demokratik jarayonlarga ta'sirini yumshatish uchun xalqaro hamkorlikni o'z ichiga oladi. Ushbu dinamikani tushunish zamonaviy raqamli asrda axborot urushining oqibatlariga qarshi turish va uni yumshatish uchun samarali strategiyalarni ishlab chiqish uchun juda muhimdir.
XULOSA.
Yuqoridagilarni inobatga olgan holda, shuni xulosa qilamizki, milliy kontent madaniy barqarorlikni rag'batlantirish, jamoatchilik ishonchini oshirish, media savodxonligini oshirish, texnologik innovatsiyalardan foydalanish, xalqaro hamkorlikni rag'batlantirish va inqirozga qarshi samarali muloqot strategiyalarini amalga oshirish orqali axborot xurujlaridan himoyalanishning asosiy elementi bo'lib xizmat qiladi. Keng qamrovli milliy kontent strategiyalariga sarmoya kiritib, mamlakatlar dezinformatsiyaga qarshi himoyani kuchaytirishi, demokratik qadriyatlarni qo'llab-quvvatlashi va tobora raqamli va o'zaro bog'langan dunyoda milliy suverenitetni himoya qilishi mumkin.
Ta'lim tashabbuslari va media savodxonligi odamlar va jamoalarga axborot hujumlarini samarali boshqarish va ularga qarshi kurashish imkoniyatlarini kengaytirishda muhim rol o'ynaydi. Media savodxonligini ta'lim tizimlariga integratsiyalash, jamoatchilik tashabbuslari orqali fuqarolik jamiyatini jalb qilish va jamoatchilikni xabardor qilish kampaniyalarini rag'batlantirish orqali mamlakatlar tobora murakkablashib borayotgan raqamli landshaftda haqiqatni yolg'ondan ajrata oladigan mustahkam jamiyatni rivojlantirishi mumkin. Ushbu sa'y-harakatlar nafaqat demokratik qadriyatlar va fuqarolik faolligini himoya qiladi, balki butun dunyo bo'ylab axborot yaxlitligini qo'llab-quvvatlash va dezinformatsiyaga qarshi kurashish bo'yicha global sa'y-harakatlarga hissa qo'shadi.
Estoniyaning barqarorlik strategiyasi, Finlandiyaning mediasavodxonlik tashabbuslari amaliy tadqiqotlar axborot hujumlarining oldini olishda samarali strategiyalar va ilg'or tajribalarni namoyish etadi. Ushbu misollar kiberxavfsizlik chora-tadbirlarini mediasavodxonlik ta'limi bilan integratsiyalash, davlat-xususiy sheriklikni rivojlantirish va rivojlanayotgan kibertahdidlarga qarshi mudofaani kuchaytirish uchun xalqaro hamkorlikda ishtiro k etish muhimligini ta'kidlaydi. Muvaffaqiyatli misollarni o'rganish va ilg'or tajribalarni qo'llash orqali mamlakatlar axborot hujumlariga qarshi chidamliligini oshirishi, demokratik qadriyatlarni himoya qilishi va tobora o'zaro bog'langan raqamli landshaftda global kiberxavfsizlikni himoya qilishi mumkin.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI
1. BBC News. (2020). How Finland Defeated Fake News. Retrieved from https://www. bbc .com/news/world-europe-53177616
2. Estonian Ministry ofDefense. (2018). National Cyber Security Strategy 20192022. Retrieved from https://www.kaitseministeerium. ee/sites/default/files/elfinder/article files/na tional cyber security strategy 2019-2022 eng.pdf
3. Allcott, H., & Gentzkow, M. (2017). Social Media and Fake News in the 2016 Election. Journal of Economic Perspectives, 31(2), 211-236
4. Giles, K., & Price, B. (Eds.). (2016). information Warfare: Truth and Deception in the Age of Social Media*. Routledge.
5. Carnegie Endowment for International Peace. (2020). *The Weaponization of Information in the War of Ideas*. Retrieved from: https://carnegieendowment.org/2020/05/21/weaponization-of-information-in-war-of-ideas -pub-81846
6. Connell, M., & Vogler, S. (Eds.). (2019). *Hybrid Warfare: Security and Asymmetric Conflict in International Relations*. Routledge.
7. RAND Corporation. (2017). *Russian Views of the International Order*. Retrieved from: https ://www. rand.org/pubs/research reports/RR2022.html
8. Lazer, D. M., Baum, M. A., Benkler, Y., Berinsky, A. J., Greenhill, K. M., Menczer, F., ... & Zittrain, J. L. (2018). The science of fake news. Science, 359(6380), 1094-1096. [DOI: 10.1126/science.aao2998]
9. Broniatowski, D. A., Jamison, A. M., Qi, S., AlKulaib, L., Chen, T., Benton, A., & Quinn, S. C. (2018). Weaponized health communication: Twitter bots and Russian trolls amplify the vaccine debate. American Journal of Public Health, 108(10), 1378-1384. [DOI: 10.2105/AJPH.2018.304567]
10. Bradshaw, S., & Howard, P. N. (2019). The Global Disinformation Order: 2019 Global Inventory of Organised Social Media Manipulation. Oxford Internet Institute report. [Available online: https://comprop .oii. ox. ac.uk/research/cybertroops2019/]
