Научная статья на тему 'АВТОТРАНСПОРТ КОРХОНАЛАРИДА МАВЖУД ЁРДАМЧИ УСТАХОНАЛАР ФАОЛИЯТИНИ ТАШКИЛ ҚИЛИШ ВА ТАКОМИЛЛАШТИРИШ'

АВТОТРАНСПОРТ КОРХОНАЛАРИДА МАВЖУД ЁРДАМЧИ УСТАХОНАЛАР ФАОЛИЯТИНИ ТАШКИЛ ҚИЛИШ ВА ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

334
90
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ѐрдамси устахоналар / двигател / автомобил / стентлар / техник хизмат / аккумлятор батарея / детал / радиатор / шина / корхона / узел / радиатор / auxiliary shops / engine / car / stents / service / battery / part / radiator / tire / enterprise / unit / radiator

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Жамшид Тожиев

Ушбу мақола автотранспорт корхоналаридаги ѐрдамчи устахоналар фаолияти самарадорлигини янада ошириш тўғрисида келтириб ўтилган. Мақоладан кўзланган асосий мақсад автомобилларнинг техник носозликларини тезлик билан бартараф этиш, техналогик талаблардан келиб чиққан ҳолда бузулмасдан ишлаш ва уларнинг техник ҳолатини узайтиришдан иборат. Мақолада электр жиҳозлар, инжектор ва дизел жихозлари, стентларда текшириш ишлари, аккумлиятор батарекалари ва бошқалар келтирилиб ўтилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ORGANIZATION AND IMPROVEMENT OF TECHNICAL SHOPS AT MOTOR TRANSPORTATION ENTERPRISES

The article is devoted to further improving the efficiency of auxiliary shops of transport enterprises. The main goal of the article is to quickly eliminate technical malfunctions of cars, work without damage according to technological requirements and prolong their technical condition. This article covers electrical equipment, injectors and diesel equipment, stent testing, batteries, and more

Текст научной работы на тему «АВТОТРАНСПОРТ КОРХОНАЛАРИДА МАВЖУД ЁРДАМЧИ УСТАХОНАЛАР ФАОЛИЯТИНИ ТАШКИЛ ҚИЛИШ ВА ТАКОМИЛЛАШТИРИШ»

АВТОТРАНСПОРТ КОРХОНАЛАРИДА МАВЖУД ЁРДАМЧИ УСТАХОНАЛАР ФАОЛИЯТИНИ ТАШКИЛ ЦИЛИШ ВА ТАКОМИЛЛАШТИРИШ

Жамшид Тожиев

Жиззах политехника институти toj iyevj amshid1992@gmail.com

АННОТАЦИЯ

Ушбу макола автотранспорт корхоналаридаги ёрдамчи устахоналар фаолияти самарадорлигини янада ошириш тугрисида келтириб утилган. Маколадан кузланган асосий максад автомобилларнинг техник носозликларини тезлик билан бартараф этиш, техналогик талаблардан келиб чиккан холда бузулмасдан ишлаш ва уларнинг техник холатини узайтиришдан иборат. Маколада электр жихозлар, инжектор ва дизел жихозлари, стентларда текшириш ишлари, аккумлиятор батарекалари ва бошкалар келтирилиб утилган . Калит сузлари: ёрдамси устахоналар, двигател, автомобил, стентлар, техник хизмат, аккумлятор батарея, детал, радиатор, шина, корхона, узел, радиатор.

ORGANIZATION AND IMPROVEMENT OF TECHNICAL SHOPS AT MOTOR TRANSPORTATION ENTERPRISES

ABSTRACT

The article is devoted to further improving the efficiency of auxiliary shops of transport enterprises. The main goal of the article is to quickly eliminate technical malfunctions of cars, work without damage according to technological requirements and prolong their technical condition. This article covers electrical equipment, injectors and diesel equipment, stent testing, batteries, and more.

Keywords: auxiliary shops, engine, car, stents, service, battery, part, radiator, tire, enterprise, unit, radiator

КИРИШ

Ёрдамчи устахоналар шундай жойки хизмат ишлари автомобилда эмас, балки ечиб олинган детал, узел ва агрегатларда утказилади. Ёрдамчи

устахоналар таъмирлаш майдончаларида бажариладиган айрим ишларни махсус жихозлар ёрдамида бажаришга мулжалланган.

Ёрдамчи устахоналар сантехник ишлар кулами, техника хавфсизлиги талабларидан келиб чикиб алохида хоналарга жойлаштириш керак.

Корхоналарда ёрдамчи устахоналар куп функцияларни бирлаштиради. Улар алохида хоналарда жойлашиши шарт эмас, уларнинг автомобилларини жихозларини автомобилларнинг харакатланишини кискартирган холда хизмат курсатиш майдончалари худудида жойлаштирилади, уларнинг технологик вазифаларига (функцияларига) электр жихозлари ва таъминлаш тизими жихозларини ростлаш; таъмирлаш автомобилдан чикарилган айрим деталларни текшириш; металларга ишлов бериш ишлари киради.

Электр жихозлари ва ускуналарини текшириш ва таъмирлаш устахоналари уртача ва йирик хизмат курсатиш станцияларида ташкил этилади. Технологик талабларга ва тозаликни саклаш талабларига кура уларни алохида жихозларга жойлаштирилади.

Бу устахоналарнинг технологик вазифаларига куйидагилар киради: автомобилдан ечиб олинган генераторларни стентда синаш ва таъмирлаш; стартер релеларини ут олдириш свечаларини тозалаш; автомобилдан ечиб олинган сигнал (огохлантириш) мосламаларини текшириш, ростлаш, таъмирлаш; автомобилларни электр ускуналарини текшириш ва таъмирлаш; спидометр, мой ва совитиш суюклиги харорати курсатгичларини, мой босими курсатгичини текшириш ва таъмирлаш.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Техник хизмат курсатишда фойдаланиладиган жихозларни текшириш ва таъмирлаш; токсометрларни текшириш.

Инжектор ва дизел жихозлари устахонаси уртача ва йирик ХК станцияларида булиши мумкин. Юкори технологик, ёнгинга карши талаблар ва тозаллик талабларига боглилиги туфайли улар учун алохида иморатлар булиши зарур.

Бундай устахоналарнинг вазифалари куйидагилар: карбюраторларни стенда текшириш ва ростлаш; карбюраторларнинг оддий элементларини (жикллерларни, дроссел заслонкаси уки ва б) алмашлаш; дизел двигателларини ёкдлги насосини текшириш ва ростлаш. Дизел двигател ёкилги насослаини оддий двигателларини алмаштириш галовка клапанлари, пружиналар ва б).

Аккумлятор батареяларини зарядка килиш хонаси корхоналарда ташкил этилади. Мехнат мухофазаси ва ёнигинга карши хавфсизлик коидаларига кура улар бошка хоналардан ажратилиши керак. Купинча уларни иморатлар гурухи шаклида ташкил килинади. Иморат айвонидан аккумлятор кислотаси омборига, зарядлаш окимига, аккумляторларга караш хонасидан бир йула аккумлятор батареялари омбори сифатида фойдаланиш мумкин.

Аккумляторларни зарядлаш хонасида автомобилдан ечиб олинган аккумлятор батареяларини зарядлаш, янги аккумляторни жамлаш, дистерланган сув куйиш, кислота куйиш, аккумляторларни жамлаш ва алмаштириш фондини ташкил этиш амалга оширилади.

Аккумляторга каров утказиш хонаси: аккумлятор батареяларини зарядлаш хонасига куйиладиган техника хавфсизлик коидаларига амал килган холда бошка хоналарда ажратиб жойлаштирилади. Унинг вазифасига автомобиллардан ечиб олинган аккумляторларга каров утказиш, уларни текшириш, майда кисмларга ажратмасдан утказиладиган таъмирлашлар утказилади.

Шина ва камераларни таъмирлаш устахонаси ХК линиясида ташкил этилади, аммо уларни шина омборлари якинига жойлаштирилади, чунки унга транспорт воситалари асосий иморатларни айланиб ута олиши керак.

Корхоналарда устахона ичида ёки унга кириш жойида баъзан, шиналарни ечиб олиш ва урнатиш учун алохида ёпик туриш жойлари ташкил этилади. Бундай устахоналарнинг вазифаларига куйидагилар киради: автомобиллардан ечилган шиналарни дискдан ажратиб олиш; шиналар ва камераларни куздан кечириш, шикастланганларини таъмирлаш, камерасиз шиналардаги нуксонларни таъмирлаш, шиналардаги хаво босимини текшириш ва уларни дамлаш, гилдиракларни статик ва динамик мувозанатлаш (балансировка).

НАТИЖАЛАР

Механик булим зарур булиб, колган техник участкалар билан биргаликда курилиши мумкин. Механик участкада (булимда)бажарилиши мумкин булган операциялар турлари мавжуд станоклардан келиб чикиб белгиланади. Юкори нархлар ва станокларнинг доимий юкланмаслигини хисобга олиб, хар бир алохида холат учун алохида жихозлар нархини ташкил этишни талаб этади. Механик участканинг узига хос технологик вазифалари куйидагилар: тормоз барабанлари ва калодкаларини узаро мослаштириш; турли болтлар ва втулкалар тайёрлаш; ейилган ризбаларни тиклаш; пайвандлаб тикланган уклар

ва шкивларни мослаштириш; айланувчи кисмларни куздан кечириш ва оддий деталларни (подшипниклар, ступицалар (гупчаклар) втулкалар ва бошкалар) тайёрлаш; валдаги шпонка кузларини очиш; турли клапанларни жилвирлаш ва мослаштириш; цилиндрларни жилвирлаш ва мослаштириш.

Деталларни таъмирлаш технологик участкаси; улар автомобиллардаги ечиб олинган деталлар ва майда узелларни таъмирлашга мулжалланган булиб алохида хоналар талаб этилмайди.

Устахонанинг узига хос технологик вазифаларига куйидагилар киради: шатун ва поршенни йигиш, подшипникларни урнатиш, халкаларни урнатиш; клапанларни жилвирлаш; сув ва мой насосларини деталларини алмаштириб таъмирлаш ва стенда текшириш; ечиб олинган олдинги куприкларни тугрилаш; ечиб олинган олдинги куприкларни деталларини алмаштириш йули билан таъмирлаш; тормоз, тормоз камераси, ишчи цилиндр деталларини таъмирлаш; тормоз колодкаларини таъмирлаш (функционал покладкалар алмаштириш); рессор катламларини алмаштириш; турли дедалларни мувозанатлаш; юмшок ва каттик кавшарлаш.

Радиатор булими алохида ташкил этилади. Мехнат мухофазаси нуктаи назарида булим алохида иморатга жойлаштирилади.

Радиатор булимининг узига хос хусусиятлари куйидагилар: автомобилдан ечилган радиаторларни куздан кечириш ва ювиш; носоз радиатор ва секцияларни таъмирлаш; бугизларни патрубкаларни алмаштириш; куйиш бугизларни тайёрлаш; утказувчи трубаларни ва уловчи бугизларни тайёрлаш; юкори ва пастки радиатор идишларини кесиб олиш кавшарлаш; таъмирланган ва янги деталларни кайта кавшарлаш; таъмирланган радиаторларни юкори босим остида текшириш; бошка туникасозлик ишларини амалга ошириш.

^оплаш устахонаси кушимча булим булиб, кузов таъмирлаш цехи таркибига киради ва алохида иморатда жойлашади.

^оплаш устахонасининг асосий технологик вазифаларига куйидагилар киради: автомобил утиргичларини таъмирлаш; автомобил кузови ва эшикларни ички копламаларини таъмирлаш ва алмаштириш; радиатор чеккаларини таъмирлаш ва тайёрлаш; пол гиламчаларини таъмирлаш ва тайёрлаш; ойналарни таъмирлаш ва алмаштириш; кистирмалар ва зичлагич резиналарни тайёрлаш.

Деталларни ювиш хонаси-агрегатларни таъмирлаш ускуналари билан жихозланган хонада ташкил этилади. Хонада агрегатларни ювиш, мой ва бошка

ифлосликлардан тозалаш. Уларда электр токи ёрдамида иситиладиган, даврий ишлайдиган, даврий ишлайдиган ювиш курилмалари ишлатилади.

Ювиш воситаси сифатида кучсиз ишкорли эритмалар ишлатилади. Агрегатларни ташки томондан ювиш учун юкори босимда, иссик сув билан ювиш курилмаси ишлатилади. Ходимларни малакавий тайёргарлигини ошириш учун укув ишлаб чикариш устахоналари ташкил этилади. Устахонанинг хоналари ва уларнинг улчамлари укув гурухларининг сонига боглик булади. Касбий тайёргарликнинг энг кам муддати 3 йил хисобланади. Биринчи йилда укувчиларга умумназарий фанлар ва амалий билимлар берилади, иккинчи йилда автомобилларнинг кисмлари конструкцияси билан топилади, учунчи йил давомида автомобилнинг узида ТХК операциялари ва таъмирлаш ишлари билан устахоналарда шугулланадилар. Катта укув устахоналарида алохида ремонт постлари ташкил этилади. Бажариладиган ишлар турига караб режали огохлантирувчи таъмирлаш устахоналар хам технологик булимларга киради. Бу устахоналар вазифалари куйидагилар: хизмат курсатиш станциялари технологик воситаларни (машиналар ва жихозлар) техник хизмат курсатиш ва таъмирлаш; сантехник жихозларни кисман таъмирлаш ва ТХК; мураккаб булмаган деталларни тайёрлаш; иншоотларни таъмирлаш ва уларга техник хизмат курсатиш, масалан дераза ромларини мойлаш, полларни таъмирлаш ва алмаштириш ва бошкалар.

Ёрдамчи устахоналарни хисоблаш. Юкорида келтирилган ёрдамчи устахоналар вазифалари тахлилидан куриниб турибдики, уларда бажариладиган операцияларнинг ёрдамчи устахоналарни хисоблашда хизмат курсатувчилар сони ва солиштирма майдондан келиб чикиш мумкин эмас. Ёрдамчи устахоналарнинг майдонлари технологик жихозларнинг улчамлари ва у билан боглик урнатиладиган майдонларни, материалларнинг ташилиши йуналишлари ва техника хавфсизлиги талабларини хисобга олган холда аникланиши керак. Шунинг учун устахоналар майдонларини хисоблашда кампановка жихозларни жойлаштирш усулидан фойдаланилади.

МУ^ОКАМА

Технологик воситаларни куллаш устахоналар саноат корхоналаридан кура камрок булади ёки бу жихозни куллаш, улардан фойдаланиш 30 % кам булмаганда асосланган хисобланади. Баъзан фойдаланиш даражаси кам булган холларда хам асосий операцияларни бажариш учун зарур булса фойдаланиш тавсия этилади.

Айрим хоналар, масалан аккумлятор батареяларни зарядлаш хонаси алохида хисоблаш усулини талаб килади. майдоннинг кенглиги бундай хоналар учун, зарядлаш токи катталигига яъни бир пайтда зарядланадиган аккумляторлар сонига боглик. Умум фойдаланиш укув устахоналари 1,5 м2/киши, ремонт постлари мавжуд укув устахоналарида 2,5 м2/киши булиши мумкин.

Устахоналарни технологик лойихалаш даврида айрим кушимча маълумотлардан хам фойдаланиш керак (мухитнинг ва сувнинг ифлосланиши ва бошкалар). Технологик майдонларни лойихалаш учун зарур маълумотлар 1-жадвалда келтирилган.

Технологик майдонлар хакида маълумот.

1-жадвал

Технологик майдон сони ХКС постлар сони Уртача майдон,м2 я В S3 w л Ёруглик таксимланиши

№ Технологик майдон номи Майда Кичик Уртача Катта Майда Кичик Уртача Катта Харорат 0С а а л и итн е в « и н нуС § л о а « и идд о Ёритилганлик , . Девор ва пол копламаси

1 Кузовни ювиш 1 1 1 1 1 40 90 120 210 10 + - 40 0,25 намлик

2 Шассини ювиш 2 1 1 1 2 40 40 40 80 10 + - 40 0,25 намлик

3 ХК постлари 3 1 1 2 2 30 40 60 80 16 + - 80150 0,30 сирганм айдиган

4 Таъмирлш ва каров постлари 4 1 6 12 36 50 220 600 150 0 16 + + 80150 0,30 сирганм айдиган

5 Кузовни таъмирлаш 5 - - 3 4 - - 120 160 16 + + 80150 0,30 Бетон

6 Буяш устахонаси 6 - - 1 2 - - 60 100 24 + + 300 500 0,40 Учкун чидамли

7 Кушимча устахоналар 7 - - - - 30 40 - - 16 + - 150 300 0,30 сирганм айдиган

8 Электр ускуна ва жихозлари 8 - - - - - - 20 50 18 - - 150 300 0,30 Сирганм айдиган

9 Карбюратор, дизел жихозлари 9 - - - - - - 15 40 16 + - 80150 0,30 Уч^ун чидамли

10 Аккумлятор зарядлаш 10 - - - - - 10 15 20 10 + - 40 0,25 Кислотага чидамли

11 Аккумлятор хизмат курсатиш 11 - - - - - - - 12 16 + - 80150 0,30 Сирганма йдиган

12 Шина ва камера таъмирлаш 12 - - - 1 - - - 80 10 + - 80150 0,25 Сирганма йдиган

13 Механика участкаси 13 - - - - - - 40 80 18 - - 150 300 0,25 Бетон

14 Деталларни таъмирлаш 14 - - - - - - 30 60 18 - - 150 0,30 Бетон

15 Радиатор устахонаси 15 - - - - - - - 20 16 + + 80150 0,30 Кислотага чидамли

16 Коплаш устахонаси 16 - - - 1 - - 25 40 18 + - 150 0,35 Сирганма йдиган

17 Деталларни ювиш устахонаси 17 - - - - - - - 15 10 + + 40 0,25 Ишвдлани шга чидамли

18 Укув устахонаси 18 - - - 1 - - 50 16 18 + - 80150 0,30 Сирганма йдиган

19 РОТ устахонаси 19 - - - - - 20 30 40 16 + + 80150 0,30 Бетон

20 Ишлаб чщариш омбори 20 - - - - 60 100 130 160 10 - - 60 0,25 Бетон

Жихозлар омбори 21 10 20 5 - - 20 0,25 Бетон

22 Ускуна таркатиш омбори 22 20 40 15 - - 60 0,25 Бетон

23 Асбоблар омбори 23 20 15 - - 80 0,25 Бетон

24 ЁММ омбори 24 10 10 20 5 + - 40 0,25 Учкун чидамли

25 Шиналар омбори 25 10 30 50 10 + - 40 0,25

26 Буёклар омбори 26 6 10 10 + - 300 500 0,4

27 Кислата омбори 27 6 6 5 + - 20 0,25

28 Иситилмайдиган омбор 28 - - - - 20 40 60 100 - - - 20 0,25

Стелажли саклаш усули кулланилганда омборхона майдонларидан фойдаланиш даражаси 30-60 % га етади. автотранспорт корхоналари учун хос равишда сакланадиган моллар макбул усулда саклаш имкониятини беради.

Омборхоналарни жойлаштиришда уларнинг устахона ва цехлар билан алокаси, махсулотларни тусикларсиз кабул килиш имконияти, оптимал транспорт йуллари хисобга олиниши керак.

ХУЛОСА

Хулоса килиб айтганда автотранспорт корхоналаридаги ёрдамчи устахоналар фаолияти самарадорлигини янада ошириш. Автомобилларнинг техник носозликларини тезлик билан бартараф этиш, техналогик талаблардан келиб чиккан холда бузулмасдан ишлаш ва уларнинг техник холатини узайтиришда юкори самара беради.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг ^арори "Йул харакати коидаларига узгартириш ва кушимчалар киритиш тугрисида" (Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг «Узбекистон Республикаси йул хавфсизлигини таъминлаш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари

тугрисида» 2018 йил 19 майдаги 377-сон карори) Тошкент ш.,2019 йил 9 апрел. 292-сон карори.

2. Солиев Э.А, Кулмухаммедов Ж.Р., Адилов О.К, Назаров К.М. "Йул харакат коидалари ва биринчи тиббий ёрдам курсатиш асослари". Т. Хондамир- пресс. 2014й 108-б.

3. Бегматов, Б. Я., & Хдккулов, Б. А. (2020). кафолат даврида автомобилларнинг техник холатини текшириш. Academic research in educational sciences, (3).

4. Бегматов, Б., Хдккулов, Б., & Хдккулов, К. (2020). Транспорт воситаларини синаш усуллари тахлили. Academic research in educational sciences,(3).

5. Бегматов, Б., & Эшонкулов, М. (2021). Иссик иклим шароитида автомобил двигателларининг ишлаш хусусиятларини аниклаш усуллари тахлили. Academic research in educational sciences, 2(2).

6. Бегматов, Б. Я., & угли Холиков, Д. Р. (2021). автотранспорт корхоналари мисолида автомобиллар техник холатининг харакат хавфсизлигига таъсирини бахолаш. Academic research in educational sciences, 2(1).

7. Бегматов, Б. Я. (2020). техника олий таълим муассасаларида талаба амалиёти тадкики. Academic research in educational sciences, (3).

8. Бегматов, Б. Я., & Хдмрокулова, Ш. П. (2021). ички ёнув двигател деталларини курум босишини текшириш. Academic research in educational sciences, 2(1).

9. Адилов, А. К., Сувонкулов, Ш. А., Кулмурадов, Д. И., Умиров, И. И., & Бойжигитова, И. А. (2019). Причины изменения технического состояния автомобиля. Актуальные научные исследования в современном мире, (1-2), 116118.

10. Нуруллаев, У. А., & Умиров, И. И. У. (2020). Создание программных средств автоматизированной информационной системы транспортных предприятий. Academic research in educational sciences, (1).

11. Нуруллаев, У. А., & Умиров, И. И. (2020). Улучшения эксплуатационных показателей двигателей газобаллонных автомобилей. Academic research in educational sciences, (3).

12. Нуруллаев, У., Абдиев, А., & Эгамназаров, Н. (2021). Тогли худудларни автомобиль йулларини кишки саклаш шароити буйича туманллаштириш. Academic research in educational sciences, 2(2).

13. Нуруллаев, У., Отакулов, З., & Эгамназаров, Н. (2021). Киш мавсумида автомобиль йулларининг утказиш даражасига куйиладиган талаблар. Academic research in educational sciences, 2(2).

14. Умиров, И. И. У., & Хдмракулов, Ё. М. (2020). Автомобиллардан чикаётган газсимон чикиндиларнинг атмосферага аралашиши. Academic research in educational sciences, (1).

15. Azimov, A. (2020). avtomobilsozlik sanoatida polimer va kompozit materiallardan foydalanishning samaradorlik ko'rsatgichlari. Academic research in educational sciences, (1).

16. Азимов, А., & Хамроев, Д. (2021). Диагностика двигателя автомобиля по стандартным нормам шума. Academic research in educational sciences, 2(3).

17. Azimov, A., & Muxtarov, A. (2021). yo'lovchi tashuvchi avtotransport korxonalarining samaradorligini belgilovchi omillar tahlili. Academic research in educational sciences, 2(4), 1395-1340.

18. Тожиев, Ж. З. У. (2020). кафолат даврида бузилишларни олдини олиш максадида автомобилнинг техник холатини текшириш. Academic research in educational sciences, (3).

19. Эрназаров, А. А. (2019). Необходимость применения систем автоматизированного проектирования при обучении студентов инженерных специальностей высших учебных заведений. Вестник науки, 1(11), 20-26.

20. Odilov, N. (2020). The analysis of the development of gas cylinder supply system. Academic research in educational sciences, (3).

21. Odilova, S. S. Q., & Odilov, N. E. O. (2021). Muqobil yonilg'ilardan motor yonilg'isi sifatida foydalanish istiqbollari. Academic research in educational sciences, 2(1).

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.