Научная статья на тему 'АВТОМОБИЛ ЙЎЛЛАРИНИ ҚУРИЛИШИДА ИННОВАЦИЯЛАР'

АВТОМОБИЛ ЙЎЛЛАРИНИ ҚУРИЛИШИДА ИННОВАЦИЯЛАР Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

40
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «АВТОМОБИЛ ЙЎЛЛАРИНИ ҚУРИЛИШИДА ИННОВАЦИЯЛАР»

Volume 3 | TSTU Conference 1 | 2022 Prospects for Training International

^^pecialists^n^heFieldoimeSmePmem

АВТОМОБИЛ ЙУЛЛАРИНИ ЦУРИЛИШИДА ИННОВАЦИЯЛАР

А. О. Нуриддинов

ТАКИ, доктарант

И. Ахмедов

НамМКИ доцент, А. И. Хамидов НамМКИ профессор nuruddinov96@mail.ru

Узбекистан Республикаси Президентининг 2018 йил 27 ноябрдаги "Автомобиль йулларини куриш ва улардан фойдаланиш сохасида ишларни ташкил этишнинг илFор хорижий услубларини жорий этиш чора-тадбирлари тугрисида" ги ПК 4035 сонли Карорида: - ...биринчи навбатда, мамлакатнинг худудларига етакчи хорижий компаниялар ва юкори малакали мутахассислар иштирокида йирик пудрат ташкилотларини жалб этиш хисобига, йул хужалиги сохасидаги илFор хорижий тажриба ва амалиётни фаол узлаштириш ва самарали куллаш курсатиб утилган [1].

Автомобиль йулларини курилиши технологияси тез суръатлар билан ривожланмокда, мутахассислар анъанавий копламаларни урнини босадаган инновациялар устида ишламокдалар [2].

Volume 3 | TSTU Conference 1 | 2022 Prospects for Training International ^^pecialistsJnJheFeldofTranspor^

Нидерландиялик олимлар узини даволайдиган асфальт копламалари буйича технологиясини ишлаб чикдилар. Асфальтни ёткизиш жараёнида, уларни таркибига электр токини утказувчи толаллар жойланади. Асфальт копламасида дарзлар пайдо булганда толалар оркали дефект ёнидан электр токи утказилади. Ток ички иссикликни генерация килади ва битумни эритади. Эриган битум дарзни икки томонини елимлайди. Шу усул билан дарзлар бартараф этилади. Шу каби копламани Швецариялик олимлар хам ихтиро килишган, факат асфальт таркибига темир заррачалари киритилади ва копламада дарзларни бартараф этиш учун узгарувчан магнит майдони ташкил этилади.

Шунингдек, Голанд олимлари узини узи даволайдиган бетонлар кашф этишган - таркибида бактерия ва калций локтати булган янги турдаги цементлар ишлаб чикаришган. Бу цементлар асосида тайёрланган бетонларда бактериялар калций локтати билан реакцияга киришади ва бетон ёриклари (дарзлари)ни тулдирувчи охактош хосил килиб, бетоннинг яхлитлигини тиклайди. Таъмир ишларига зарурият булмайди [3].

Грунт сувларини кочирадиган йуллар Олимлар ёмгир сувларини окимини камайтириш учун сувни утказувчан коплама материаллардан фойдаланишни тавсия этадилар. Коплама говаклаштирилган, улар оркали намлик коплама асосга тушади ва ташкил этилган окава сувлар траншеясига йуналтирилади. Бу усулни яна бир афзаллиги, асфальтда музламалар хосил булишини хам олдини олади.

"Антимуз" функцияли йуллар Японияда купинча катта микдорда кор ёгиши сабабли "кор" кувурлари технологиясидан фойдаланилмокда. Йул коплама структурасига коммуникациялар урантилади ва улар оркали кайнок сув узатилади. Кувурлар харорати корни эритиш учун етарли. Катнови интенив ва ахамиятли трассалар кушимча кайнок сув циркуляцияси билан иситилади. Яна бошка мисол келтириш мумкин - киздириш элементлар ва нурдиодлар билан таъминланган Solar Roadways йул панеллари. Копламанинг бутун юзаси 48 Вольт доимий ток таъсирида ягона киздиргичга айланади ва кор ва сувлар йигилишига йул куймайди. Бирок, бу тадбирнинг нархи хам оддий асфальтга нисбатан 2.5 баробар киммат.

Электормобиллар учун йуллар Маълумки, охирги йилларда электромобилларга булган талаб ошмокда. Швецияда, автомобиль йуллари

April 21-22

212

Volume 3 | TSTU Conference 1 | 2022 Prospects for Training International ^^peciaUstsjnJh£FedofTrampor^

копламаларига аккумулятор вазифасини бажарувчи махсус рельслар урнатилган булиб, транспорт воситаси харакатланганда, унга электр токи узатилади. Электромобиллар факат рельс устидан харакатланганда электр токи билан манбаланиши мумкин.

Пластикдан ташкил этилган йуллар

Голландиялик ихтирочилар, пластиклардан тайрланган йуллар арзон, экологик ва 80 йилдан ортик хизмат килишини таъкидламокдалар. лойиха PlasticRoad номи билан танилган. Янги коплама синовлари давом этмокда, лекин "сехрли формуласи" очикланмаяпти. Плиталар кайта ишланган пластик чикиндиларидан ишлаб чикарилади. Бундай копламаларни йулларга ёткизиш учун асфальт копламаларга нисбатан 2-3 баролбар кам вакт сарфланади. Ишлаб чикарувчилар пластикли йуллар +80 даража хароратга чидашини ва иссикликни йиFмаслигига ишонтирмокдалар. Коммуникацияларни ёткизиш учун махсус полосалар ташкил этиш назарда тутилган.

Мавжуд йуллар ечими учун хам таклифлар киритилмокда. Голландиялик ихтирочилар Ecosel Asphalt Protection таркиб ишлаб чикдилар - музламаларни олдини олиш учун бу таркиб билан коплама юзаларига ишлов берилади. Бу йул харакати ходисалар хавфини камайтиради ва йулларни тозалашга сарфланадиган вактни тежайди.

April 21-22

213

Tashkent State Transport University Volume 3 | TSTU Conference 1 | 2022

Google Scholar indexed Prospects for Training International

Шунингдек Голландиялик олимлар хдвфли жойларда хавфсизлик чоралари максадида автомобил йулларини очик рангли асфалт билан яхшилаш мумкинлигини таъкидламокдалар. Ёруглик тадкикотидан хулоса килиш мумкинки, очик рангли асфалт жамоат йулларини ёритишда катта энергия сарфини тежашга олиб келиши мумкин, бу энергия сарфини камайтириш ва СО2 эмиссиясини камайтириш демакдир. Ёруг булмаган йулларда эса очик рангли асфалт коплама йул сиртининг куринишини яхшилайди.

Нидерландияликлар йул утиш жойларини белгилаш учун махсус буёк ихтиро килдилар. Кеч кириши билан улар нур кайтариш хоссасига эга. Шунингдек, унинг таркибига,

April 21-22

214

Tashkent State Transport University Volume 3 | TSTU Conference 1 | 2022

Google Scholar indexed Prospects for Training International

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-1-211-215 Specialists in the Field of Transport

хароратни пасайишини кайд этадиган компонент кушилган - харорат 0оС даражагача пасайса (йул сирпанчик булади) йулакда хайдовчиларни огохлантирувчи кор парчалари пайдо булади. Бу таркиб Белгия чегараси ёнидаги шосседа тажрибада синалди [4].

Хулоса: автомобил йулларини курилишида инновацияларни куллаш иктисодий нуктаи назардан узини окдайди - бундай йуллар хавфсиз ва чидамли. Шунинг учун, Узбекистонда хам автомобил йулларини курилишида инновацияларни кенг куллаш зарур.

REFERENCES

1. Узбекистан Республикаси Президентининг "Автомобиль йулларини куриш ва улардан фойдаланиш сохасида ишларни ташкил этишнинг илFор хорижий услубларини жорий этиш чора-тадбирлари туFрисида" ги ПК 4035 сонли Карори. Тошкент, 2018 йил 27 ноябрь

2. А.И.Хамидов, И.Г.Ахмедов и др. Зарубежный опыт технологии и организации строительства автомобильных дорог. Монография - Ташкент Издательство Lesson press, 2021, - 170 стр.

3. https://best-stroy.ru/statya tekhnologii-stroitelstva-avtomobilnykh-dorog 3021

4. А.О.Нуриддинов, А.И.Хамидов, И.И Косимов. Изучение влияния цветного асфальта на освещение дорог общественного транспорта. "Экономика и социум" Россия, Журнал №3(94) 2022 www.iupr.ru

April 21-22

215

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.