CC BY
107
Sadatov Ch. TerDPI dotsenti Xamidov D. O.
TerDPI 2-bosqich magistranti
AUTOCAD DASTURINING UCH O'LCHAMLI LOYIHALASH IMKONIYATLARI. «МОДЕЛИРОВАНИЕ» PANELI BUYRUQLARI.
«ВИЗУАЛЬНЫЕ СТИЛИ», «ВИД» PANELI BUYRUQLARI VA ULARNING IMKONIYATLARI
Annotatsiya. Ushbu maqolada kompyuter texnologiyalarida AutoCAD-2007 grafik tizimida har qanday AutoCAD dasturining uch o'lchamli loyihalash imkoniyatlari va foydalanish interfeysida uch o'lchamli muhitni yaratish haqidagi malumotlar bilan tanishtirish o'lchamli obyekt nuqtasining koordinatalarini klaviatyura orqali to'rt xil usulda bajarish imkoniyatlari haqida fikr yuritilgan. Grafik dasturda to'g'ri chiziq kesmasi bitta obyekt sifatida qabul qilib, uning birinchi nuqta koordinatalarini bo'yicha bajariladi. Kordinatalar esa grafik dasturning ishchi maydonidagi Y va X o'qiga nisbatan bajariladi. Bunday koordinatalarni kiritishning usullarini bir necha misollar bilan klaviatyura orqali sonlar oldiga simvollarni qo'yib bajarishi ko'rsatilgan.
Kalit so'zlar: grafik dastur, koordinata boshi, absolyut dekart koordinatalar, nisbiy dekart koordinatalar, qutb koordinatalar, kesma uzunligi, AutoCAD dasturining uch o'lchamli imkoniyatlari.
Sadatov Ch. associate professor TerDPI Khamidov D. O.
2nd cycle graduate student
TerDPI
THREE-DIMENSIONAL DESIGN CAPABILITIES OF THE AUTOCAD SOFTWARE. "MODELIROVANIE" PANEL COMMANDS. "VISUAL STYLE", "VID" PANEL COMMANDS AND THEIR POSSIBILITIES
Annotation. This article discusses the three-dimensional design capabilities of any AutoCAD program in the AutoCAD-2007 graphic system in computer technology and the ability to perform the coordinates of a dimensional object point by keyboard in four different ways, introducing information about creating a three-dimensional environment in the user interface. In the graphic program, the straight line section is taken as one object and executed according to the coordinates of its first point. Coordinates are performed relative to the Y and X axes in the working area of the graphic program. The methods of entering such
coordinates are shown with several examples by putting symbols in front of numbers through the keyboard.
Key words: graphic program, coordinate origin, absolute Cartesian coordinates, relative Cartesian coordinates, polar coordinates, section length, three-dimensional capabilities of the AutoCAD program.
KIRISH.
Bugungi kunda pedagog kadrlardan nafaqat o'z sohasi bo'yicha, balki zamonaviy axborot texnolagiyalaridan ham ma' lum bilimlarni chuqur egallashni va ularni yoshlarga, ayniqsa o'quvchi hamda talabalarga o'rgatishni talab qiladi. Shu bois umumtalim maktab, KHK va OO'Yularida faoliyat ko'rsatayotgan har bir professor-o'qituvchilar zimmasiga zamonaviy grafik dasturlardan foydalanib, o'quvchi va talabalarni kopyuterda bajarishga o'rgatishni yuklaydi. Hozirgi kunning talabidan kelib chiqadigan bo'lsak, muhandislik grafikasi o'qituvchilari kamida beshta zamonaviy grafik dasturlardan dastlabki malumotlarga ega bo'lishlari va ulardan foydalanib chizma promitiv-elementlarini kompyuterda loyihalashni bilishlari lozim, ya'ni, Foto Shop, Corel Draw, 3D MAX, AutoCAD va Flash kabilarni. Chunki, har qanday zamonaviy o'quv elektron qo'llanmalarni ishlab chiqishni bu dasturlarsiz tasavvur qilib bo'lmaydi.
Shuning uchun ham, elektron o'quv qo'llanmalarni mukammal yaratish uchun XXI-asr chizmachilik o'qituvchilaridan yuqorida keltirilgan grafik dasturlarni juda bo'lmaganda dastlabki tushunchalariga ega bo'lishlikni taqazo etadi.
Biz o'z oldimizga qo'ygan muammoni hal qilish uchun birinchi bo'lib, AutoCAD tizimi hozirgi davrda loyihalashning avtomatlashtirilgan xalqaro standarti hisoblangan dasturining yaratilganligiga 30 yilga yaqin bo'lsada, grafik dasturlari orasida hanuzgacha mashhurligicha qolmoqda. AutoCAD dasturi mukammal va ommabop, hamda loyihalash ishlari avtomatlashtirilgan dastur bo'lib, u har qanday turdagi sxema va chizmalarni yuqori aniqlikda, sifatli bajaradi. Shuningdek, bu dasturdan foydalanuvchilarning ijodiy imkoniyatlarini to'la amalga oshirishga kafolat beradi. Shu sababli, millionlab loyihachi mutaxassislar, olimlar, injener-texniklar va talabalar, ya ni dunyoning 80 dan ortiq mamlakatlari, 18 tilda loyihalash ishlarini bajarishda AutoCAD tizimidan foydalanishlari odatiy holga aylanib qolgan.
Bu zamonaviy dasturlardan AutoCAD dasturi mukammal va ommabop, hamda loyihalash ishlari avtomatlashtirilgan dastur bo'lib, u har qanday turdagi sxema va chizmalarni yuqori aniqlikda, sifatli bajaradi. Shuningdek, bu dasturdan foydalanuvchilarning ijodiy imkoniyatlarini to'la amalga oshirishga kafolat beradi. Shu sababli, millionlab loyihachi mutaxassislar, olimlar, injener-texniklar va talabalar, ya ni dunyoning 80 dan ortiq mamlakatlari, 18 tilda loyihalash ishlarini bajarishda AutoCAD tizimidan foydalanishlari odatiy holga aylanib qolgan.
Shu bois ushbu darsda AutoCAD dasturi yordamida kompyuterda oddiy geometrik jismlarni uch o'lchamli loyihalash imkoniyatlarini tanishtirish va ularning buyruqlaridan foydalanish algoritmlarini o'rgatish maqsad qilib qo'yilgan.
Foydalanish interfeysida uch o'lchamli muhitniyaratish.
лчВ »злу -<ай/> г ■ ям к _-
lan^n^, , г » rw«-, П.-.,. <ЛГ; Г ЯИВДМ* je im V
JJIBiiáfiT ■■>■■.
1 -rasm
2- rasm
Uch o'lchamli loyihalashda foydalanish interfeysi ikki o'lchamli kabi bo'lib, unga qo'shimcha «Vid»-ko'rinish, «Vizualnie stili » ikki o'lchamlidan uch o'lchamliga yoki aksinchasiga o'tkazish, «Modelirovanie»-jismlarni loyihalash va «Redaktirovanie tela»-tahrirlash panellari, kiritiladi, 1 - rasm. Ularning ishchi stolda 2- rasmdagidek joylashtirish mumkin. 2- rasm, 1-«Визуалные стили»; 2-rasm, 2-«Modelirovanie»; 2- rasm, 3-« Vid»; 2- rasm,4-« Redaktirovanie tela»;
Ma lumki muxandislik va qurilish arxitektura chizmachiligida yaqqol tasvirlarni bajarish, ayniqsa sirtlarni o'zaro kesishuvidan hosil bo'lgan chiziqlarni yasash ko'plab grafik amallarni bajarishni, yani ko'p vaqt sarflashni talab qiladi.
ADABIYOTLAR TAHLILI
Hozirgi zamon kompyuterlari va ularning dasturlar ta minoti, grafik axborotlarni bemalol uch o' lchamda ham loyihalash imkoniyatini beradi. Buning uchun qator grafik dasturlar mavjud bo'lib, ular orasida AutoCAD dasturi muhandislik va qurilish arxitektura chizmachiligi uchun berilgan o'lchamlar asosida ikki va uch o'lchamli loyihalash ishlarini yuqori aniqlikda bajarish imkoniyatini beradi.
Kompyuterda uch o'lchamli loyixalash ishlari ikki o'lchamli loyihalashga nisbatan birmuncha murakkabroq bo'lishi bilan birga quyidagi afzalliklarga ega:
1. Obekt sirtlarining o'zaro kesishuvini avtomatik bajarish;
2. Ob ektlarni asosiy va qo'shimcha ko'rinishlarga o'tkazib, o'zaro vaziyatlarini o'zgartirish;
3. Obektlarning yuzalarini tabiiy ranglarga bo'yash;
4. Bajarilgan uch o'lchamli rederlangan-bo'yalgan obektlarni tahlil qilib ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan talablarda ishlab chiqish;
5. Yasalgan uch o'lchamli modelni-buyumni fazoni istalgan nuqtasidan ko'rish va kuzatish.
л
i
о
Визуальные стили», «Вид» панелллари
AutoCAD dasturida ikki o'lchamlidan uch o'lchamli loyihalash «3D каркасща o'tish uchun «Визуальные cra™»dagi (3- rasm) 2- tugma yuklanadi. Undagi 1- tugmani yuklash bilan ikki o'lchmali loyihalash «2D каркас» ga qaytiladi.
AutoCADda ob ektlar va ularning elementlari bo'lgan sirtlar karkas ko'pyoqlik (3- rasm, 3- tugma yordamida), yoki ravon yuzali qattiq jism ko'rinishida (3- rasm, 4, 5- tugmalar yordamida) tasvirlanishi mumkin.
TADQIQOTLAR METODALOGIYASI
Bunday qattiq jismlarni va ularning birikmalaridan iborat bo'lgan ob ektlarni loyihalashda ikki o'lchamli asosiy ko'rinishlardan va uch o'lchamli izometrik tasvirlardan foydalaniladi.
Shu sababli uch o'lchamli loyihalashda bunday ko'rinishlar bitta View - Вид (ko'rinishlar) paneliga joylashtirilgan, 4- rasm.
1 2 3 4 5
3 & ©• J 43
3- rasm.
III III III III
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
4- rasm.
1 - Nomlangan ko'rinishlar (Named Views);
2 ^ 7 - 6ta standart ustdan, tagdan, chapdan, o'ngdan, olddan va orqadan asosiy ortogonal ko'rinishlar;
8 ^ 11 - 4ta standart izometrik ko'rinishlar;
12 - Kamera (Camera) - ko'rish yo'nalishini kamera va ko'rish nuqtalari yordamida belgilaydi.
TAHLIL VA NATIJALAR
Ko'rinishni o'zgartirishning yana bir imkon 3DORBIT buyrugi yordamida amalga oshiriladi. Bu buyruq chaqirilganda, ekranda orbitali aylana paydo bo'ladi. Kursorni uning kvadratlari bilan bog lab, sichqonchani chap tugmasi yordamida surilsa, ko'rish yo'nalishini o'zgartirib, ob'ektni ko'rinmas tomonlarini ham kuzatish mumkin.
Malumki har qanday murakkab detal va jismlar bir nechta o'zaro birikkan oddiy jismlardan iborat bo'ladi. Bunday jismlarga obektning primitivlari deb ataladi.
Murakkab uch o'lchamli obektalar oddiy «g'ishtlar»dan yasaladi. Bu oddiy «g ishtlar» qattiq jismli primitivlar deyiladi. Chizmachilikda ko'p uchraydigan qattiq jismli primitivlarning asosiylariga kub, tsilindr, shar, konus, torlar kiradi. Ularga BOX (Kub), WEDGE (Pona), CONE (Konus), CYLINDER (TSilindr), SPHERE (Shar) va TORUS (Tors) kabi qattiq jismlar kiradi. Ularni yasash buyruqlarining tugmalari "Моделирование" (Моделлаш)
panelida joylashgan bo'ladi, 5-rasm. Shunday qilib jismlarni uch o'lchamda loyihalash uchun ekranda view (ko'rinishlar) va Solids (qattiq jism) panellari bo'lishi shart bo'ladi.
r 11 H 1111 T111
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 5- rasm.
Xulosa. AutoCAD dasturi grafik imkoniyatlari juda yuqori va ayni paytda ham sodda, ham murakkab topshiriqlarni bajara olish mumkin. Shunisi e'tiborga loyiqki, u bevosita aniq fanlar bilan ham chambarchas bog'liq. Yoshlarning komputerga qiziqishlari va AutoCAD dasturidek grafikaviy dasturlarni o'rganishlari texnika fanlarini o'zlashtirishga keng imkoniyat yaratadi. Dasturning imkoniyatlari kengligidan o'rganish va uni amalda qo'llash talabalarning kelgusi ish faoliyatlarida ham foydali o'rin tutadi.
Adabiyotlar:
1. Xaitov B. U. Kompyuter grafikasi fanidan ma'ruzalar matni. -Buxoro, 2014.
2. Rixsiboyev T. Kompyuter grafikasi. -T., 2006. -168 bet.
3. Jalolovich Y. N., Shavkatovich A. A. OPTIONS FOR PERFORMING THE DETAIL SPREAD APPLIED IN DRAWING USING AUTOCAD GRAPHICS SOFTWARE //International Engineering Journal For Research & Development. - 2020. - T. 5. - №. CONGRESS. - C. 3-3.
