Научная статья на тему 'АШРАФ САМАРҚАНДИЙНИНГ НОМУ НАСАБИГА БИР НАЗАР'

АШРАФ САМАРҚАНДИЙНИНГ НОМУ НАСАБИГА БИР НАЗАР Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
5
2
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ашраф / Ҳасан / саййидзода / Самарқанд / Шарофуддин / девон / тазкира / биография. / Ashraf / Hasan / sayyidza / Samarkand / Sharafuddin / devan / tazkira / biography.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Айниддинов Иқрориддин Шарифович

Ушбу мақолада асли Самарқандлик бўлган буюк мутафаккир ва шоир Шарофуддин Ҳасан Ашраф Самарқандийнининг ному насаби ва бу борадаги тазкираларда келган турли хил маълумотлар ҳақида сўз боради. Шунингдек, мутафаккирнинг асл насаби ва тахаллусига аниқлик киритилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

A GLANCE AT THE GENEALOGY OF ASHRAF SAMARKANDI

This article talks about the genealogy of the great thinker and poet Sharofuddin Hasan Ashraf Samarkandi, who was originally from Samarkand, and about the various information about it in the tazkiras. Also, the original surname and nickname of the thinker will be clarified.

Текст научной работы на тему «АШРАФ САМАРҚАНДИЙНИНГ НОМУ НАСАБИГА БИР НАЗАР»

Oriental Renaissance: Innovative, (E)ISSN:2181-1784

educational, natural and social sciences www.oriens.uz

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7 3(9), September, 2023

АШРАФ САМАРЦАВДИЙНИНГ НОМУ НАСАБИГА БИР НАЗАР

Айниддинов Икрориддин Шарифович

Самарканд давлат университети иккинчи боскич таянч докторанти

АННОТАЦИЯ

Ушбу мацолада асли Самарцандлик булган буюк мутафаккир ва шоир Шарофуддин Хасан Ашраф Самарцандийнининг ному насаби ва бу борадаги тазкираларда келган турли хил маълумотлар уацида суз боради. Шунингдек, мутафаккирнинг асл насаби ва тахаллусига аницлик киритилади.

Калит сузлар. Ашраф, Хасан, саййидзода, Самарцанд, Шарофуддин, девон, тазкира, биография.

ABSTRACT

This article talks about the genealogy of the great thinker and poet Sharofuddin Hasan Ashraf Samarkandi, who was originally from Samarkand, and about the various information about it in the tazkiras. Also, the original surname and nickname of the thinker will be clarified.

Key words. Ashraf, Hasan, sayyidza, Samarkand, Sharafuddin, devan, tazkira, biography.

КИРИШ

Ашраф Самаркандий Самарканд адабий мухитининг йирик вакилларидан булиб, узининг илмий салохияти, истеъдои, ёзилган асарлари билан уз даврида истеъдодли шоирлар сирасига номи тилга олинади. Бу киши хижрий VI асрда фаолияти юритгани хакида форс олими Аббосбек Жоний ва Умид Сурурий баъзи маълумотларни уз тадкикотларида бериб утган.1

Бу зот хаёти ва фаолияти хакида бугунги кунга кадар тазкираларда ва тарихий манбаларда жуда кам маълумот учрайди. Аксар маълумотлар шоирнинг ному насаби ва фаолияти хакида келтирилган. Жумладан "Х,афт иклим", "Риёзшушуаро", "Сафинаи хушгу", "Субхи гулшан", "Рузи равшан", "Тазкираи бутхона", "Хулосатул ашъор", "Хайрул баён", "Натоижул афкор", "Латоифул хаёл", "Мажмаал фусахо", "Оташкада", "Райхонатул адаб", "Риёзул орифин", "Арафотул ошикин", "Жунги Накии Коший" ва "Тазкираи Нозим" каби манбаларда Ашрафий Самаркандий ному насаби ва шеърий девони борасида суз юритилган булса-да лекин таржимаи холи тулик ёритилмаган. Ушбу манбаларда Ашрафий тахаллуси билан ижод килган Ашрафи Кошоний,

1 Ашраф Самаркандий. Девон/тахкик ва тасхихи Аббосбек Жоний., Умед Сурурий. - Техрон: Сафир урдухол, 1391 хш.- С. 3.

Oriental Renaissance: Innovative, (E)ISSN:2181-1784

educational, natural and social sciences www.oriens.uz

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7 3(9), September, 2023

Ашрафи Косоний ёки Ашрафи Гулистоний номлари зикр этилган. "Сафинаи хушгу" тазкирасида ("Ашраф Гулистоний", деб номи зикр Uj^l

килинади. Мазкур тазкираларнинг маълумотларига таяниб Аббосбек Жоний "Девони Ашрафий"нинг мукаддимасида бу зотни Самаркандлик эканлигини асосли фактлар билан исботлайди.3 Маълумотлар таркок булганлиги сабабли мутафаккирнинг ному насабини куйидаги маколада аниклик киритишни лозим деб топдик.

МУХ,ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Шарофуддин Хдсан Ашраф Самаркандийни исми "Хдсан" тахаллуси "Ашраф" ва нисбаси эса "Самаркандий"дир. Ашраф Самаркандий Хдсан исми билан халк ичида танилган булиб, узини Пайгамбаримиз соллаллоху алайхи ва салламнинг авлодидан эканлигини уз шеърларидан бирида шундай изохлайди:

aa^ü Jj jj* —Лл ул

i^j* J^ jl J«^ J

Мазмуни: Мен гарчи узим булсам уам Фотима розияллоуу ануонинг цалбидаги нурданман. Балки, Муртазонинг (Али розияллоуу ануу) белидаги цимматбауо жавуарман. Мени мацомим Расули арабга (Мууаммад соллаллоуу алайуи ва салламга) бориб тацалади. Хос насабим эса Хусайн ва Имом Ризога туташади.

Шу байтнинг узига диккат каратадиган булсак, Ашраф Самаркандийнинг уз насаби учун хос мухим биографик маълумотларни очиклайди. Бу эса мутафаккирнинг саййидзодалар авлодидан булганлигини исботлайди.

Малик Шахобуддин Мухаммад Гурий хакида ёзган бир касидасида уз лакабини "Шарофуддин" дейилган. Такий Коши хам бу фикрни куллаб кувватлайди. "Хдфт иклим" ва "Хайрул баён" тазкираларида унинг лакаби "Муинуддин" булганлиги ишора килинган.5

Мутафаккирнинг насаби буйичи келтирилган маълумотлар ичида фарклар борлиги сабабли бошка тазкиранавис олимларнинг асарларни куриб чикишга тугри келади. Бу борада "Мажмаал фусахо", "Риёзушшуаро", "Риёзул

2 Сафинаи хушгу/дафтари аввал. Алигар университети 34 ракамли кулёзма нусхаси. - 188 в.

3 Ашраф Самаркандий. Девон/тахкик ва тасхихи Аббосбек Жоний., Умед Сурурий. - Техрон: Сафир урдухол, 1391 хш.- С. 3-7.

4 Ашраф Самаркандий. Девон/тахкик ва тасхихи Аббосбек Жоний., Умед Сурурий. - Техрон: Сафир урдухол, 1391 хш.- С. 3.

5 Хулосатул ашъор. - Техроннинг Илсомий шуро кутубхонасининг №16778 ракамли кулёзма нусхаси. - 1 в.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

(E)ISSN:2181-1784 www.oriens.uz 3(9), September, 2023

opn^HH", "Apa^OTyn omHKHH" Ba Ampa$ CaMapKaHgHfiHHHr y3 geBoHH ôrora KepaKnn MatnyMoraapHH ëpm,Hmra ëpgaM ôepagH. Y3 3aMoHHga MyTa^aKKnpHH KyöngarH Taxannyc Ba yHBOHnap ônnaH MaHÔanapga ranra onHHraH. fflaMcyn ^ycaxp, Ampa^H Cohhh, Cafifingyn $03hhhh, CaHagyn komh^hh, HMOMyn xyMoM, Cafifingyn $y3ano, ManHKyn KanoM, Cafifingyn KanoM Ba Ampa^ym metp.6

Ey HOMy yHBOHnapHH Ampa$ CaMapKaHgHfira HHcôar ôepnnnmH anôarra xaKHKargaH finpoK эмaс. ^yHKH, roKppngarH metpga xaM y3HHH caÖHH,g3oganapgaH экaнпнrннн эtтнpo$ этгaнgн. Ymôy yHBoHnapHH moap y3 acapnga эtтнpo$ этraнн ônnaH ônpranHKga Ta3KHpnH onHMnap xaM эtтнpo$ этraнн эtтн6opпнrцнp. aûÉ ¿j jj ^ij^l -al (CafifiHg Ampa^Hfi yHHHr ^aBoônga an^aH) homhh Kurtacnga y3HH "CafifiHg" Ba HHcôacHHH "Ampa^Hfi" geô KenrapHnraH öaEraapaga aнтagн.

' jy-ill Lgj jjj ù^ J—^3

^JjJl ùj* j l fJ j jjl Jf JjJJA" ^ ¿AL J JZà

Lsijiï jJ Ùj-^ JJ

JLU£ L&JJ jl tL J ^ii ^ijuuil ¿J JJLS l-Li LU JJ <JIL j <Ll JUJ ΗIHI iijàl ¿^J J l JJ jJ fj^^c J fj±Lc ùl Çjj LJ

¿JjL ùJjJ ¿¿J

Ma3MyHu: Eayoyààun ManuK wonnapeap nemeoàupKU, yap 6up nafiacu Ampafiuünum xyn6ayocuaa (yohu циммaтигa) menaàup. ynuna yuMMamuaa yapamKU, 6ynym Ka6u Hoë6 aaeyapnapnu Ampafiuünum yaàaMU ocmuaa cenaàu. Yhum 6omyapyeàaau ycny6u mafiaKKypmp эмигини onaamuau yuyn Arnpafyuü yHUna yayyuaa cano aûmàu. y unM yyëmuàupKU, com Ka6u Arnpafyuü yHurn u3uàan àyo этaàu. 3ü Po66uM, ym6y xoàuMumnu àaepy àaepon ofyamnapuàan Arnpafyuü yayyu yuyn noK эт.

Ey Safiraap CHëKura Ha3ap concaK, monpHHHr тaxaмycн Ba na^aôn WKopngarH тaxaмycпapgaн Kypa "Ampa^Hfi" тaxaмycн Kyn ôopa ranra onHHraH. TapnH тaзкнpa Ba ^yHraapga "CafifiHg", "Ampa^", "fflapo^yggHH", "MyHHyggHH" KaÔH na^aônap ônnaH тнпra onHHca-ga neKHH eтaкнн MaB^ega ôynraH na^aôn "Ampa^Hfi" экaнпнгн y3 тacgнFннн тoпagн.

6 Ta^HH Komufi. ^yHrn TaKHfi Komufi. - A^nrap yннвepcнтeтн кyтy6хoнacннннr №34 parçaM^n Ky^e3Ma HycxacH. -188 b.

7 Ampa$ CaMapKaHgnfi. geвoн/тaxкнк Ba тacxнxн A66oc6eK ^oHnfi., YMeg Cypypnfi. - Te^poH: Ca$np ypgy^on, 1391 xm.- C. 3.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences

SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7

(E)ISSN:2181-1784 www.oriens.uz

3(9), September, 2023

REFERENCES

1. Ampa$ CaMapK&HgHH. ^eBOH/rax,KHK Ba TacxHXH AööocöeK ^ohhh., YMeg CypypHH. - TexpoH: Ca^Hp ypgyxon, 1391 x,rn.- C. 3.

2. Ta^HH KOfflHH. ^yHra Ta^ufi Kornufi. - Anurap yHHBepcHTeTH KyryöxoHacHHHHr №34 pa^aM^H K;ynë3Ma HycxacH. - 188 b.

3. XynocaTyn amtop. - TexpoHHHHr hhcomhh mypo KyTyöxoHacHHHHr №16778 pa^aM^H Kynë3Ma HycxacH. - 1 b.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.