CC BY
9
Получена: 13 сентября 2021 / Принята: 02 декабря 2021 / Опубликована online: 30 декабря 2021
DOI 10.34689/SH.2021.23.6.019 УДК 616.71 - 007. 234: 616.34
АСКАЗАН-1ШЕК ЖОЛДАРЫНЫН АУРУЛАРЫНДАГЫ ЕК1НШ1Л1К
ОСТЕОПОРОЗ. ЭДЕБИ ШОЛУ
Зульфия М. Жанкалова1, https://orcid.org/0000-0002-5122-4130 Марал Г. Ногаева1, https://orcid.org/0000-0003-1182-5967 Молдир М. Оразбаева1,
Гульбану З. Абдугулова1, https://orcid.org/0000-0001-7778-9619 Раушан Н. Касымова1, https://orcid.org/0000-0002-0845-9794
КЕАК «С.Д. Асфендияров атындагы Казак улттык медицина университет», Алматы к., Казакстан Республикасы.
Тушндеме
взектiлiгi. Остеопороз (ОП) - сYЙектiн микроархитектоникасы бузылган, сYЙек массасыныч келем йрлтнщ твмендеуiмен сипатталатын, сYЙектердiи сынгыштыгыныч жогарылауына ж8не сыныктардыч даму каупЫе 8келетiн качканыч жYЙелi метаболикалык ауруы. ^рп уакытта ОП асказанчшек жолы (А1Ж) ауруларындагы езектi проблемалардыч бiрi болып табылады, бул еч алдымен осындай пациенттерде сYЙек алмасуыныч бузылуыныч жогары жиiлiгiне байланысты. Екiншiлiк ОП ас корыту жYЙесiнiч, гепатобилиарлык жYЙенiч барлык ауруларында ж8не iшектiн кабыну ауруларында (1^А) кездеседi, мысалы, спецификалык емес ойык жаралы колит (СЕОЖК), Крон ауруы (КА).
Максаты А1Ж, гепатобилиарлык жYЙе ж8не 1^А аурулары кезiндегi екiншiлiк остеопороз м8селесi бойынша 8дебиеттердi зерттеу.
Эдiстерi: бiз 2016 жылдан бастап Medline, PubMed, Cochrane, Google Scholar, CrossRef м8лiметтер базасында жарияланган зерттеулердi, жYЙелi шолуларды (СО) ж8не мета-талдауларды (МА) агылшын ттЫде карастырдык. Косу критерийлерi: аскорыту, гепатобилиарлык жYЙе аурулары кезiндегi кайталама ОП такырыбы бойынша сурактар: бастапкы билиарлык цирроз (ББЦ), бастапкы склероздаушы холангит (БСХ), бауырдыч алкогольсiз майлы ауруы (БАМА), бауырдыч алкогольдi ауруы (ББЭ), бауыр трансплантациясы кезiнде, ет-тас ауруы (©ТА), постхолецистэктомиялык синдромда (ПХС), созылмалы панкреатитте (СП). 1^А кезiнде: НЯК, Крон ауруы (КА). Барлыгы 315 дереккез табылды, кейiннен талдау Yшiн 50 дереккез тачдалды. Алып тастау критерийлерi: кайталанатын макалалар, д8лелдi нега жок макалалар, анык емес тужырымдар, 2016 жылдан бурын жарияланган ж8не iздеу сурауларына с8йкес келмейтiн макалалар.
Нэтижелерг СYЙектердiч темен минералды тыгыздыгы (ТМТ) ж8не ОП асказан-iшек жолдары, гепатобилиарлык жYЙе ж8не 1^А аурулары бар пациенттерде жи проблема болып калады. Сонымен, созылмалы панкреатит кезще сYЙек метаболизмУч езгеруi iшектегi D д8румен сiкiрiлуiнiк бузылуымен байланысты, ас корыту бузылыстары аясында мальдигестия ж8не мальабсорбция дамиды. 1^А зерттеулерi аурудыч н8тижесiн жаксартуда да, терапияда да, аурудыч белсендiлiгiне катысты да D витамиынщ релiн керсетедi. Тайваньдагы бYк¡лхалыктык когорттык зерттеуге с8йкес, ОП ет тастарыныч пайда болу каупiн арттырады. Бауырдыч 8ртYрлi аурулары бар наукастарда остеопения ж8не жасына байланысты ОП аныкталады. Бауыр трансплантациясынан кейiн пациенттерде жи кайталама ОП пайда болады. Ерте трансплантациядан кейiнгi кезечде сYЙек массасыныч жогалуы iс жYзiнде барлык орган реципиенттерще болады ж8не глюкокортикоидтарды (ГК) енгiзумен байланысты болгандыктан, ГК еч теменгi дозаларын пайдалану ж8не кейiннен препаратты токтатумен дозаны бiртiндеп темендету кажет. ОП-бауыр трансплантациясынан кейЫ шешiлмейтiн цирроздыч аскынуы, ейткенi иммуносупрессантты терапиядан кейiн сYЙек жогалуы жи артады. Осыпан байланысты осы аурулар кезще ОП емдеудегi бастапкы ж8не ерте медициналык араласу антирезорбтивтi препараттар - бисфосфонаттар болып табылады.
Корытынды. Бул макалада асказан-iшек патологиясы бар наукастарда пайда болатын кайталама ОП-ыц талдау келтiрiлген, оны ас корыту патологиясы бар наукастарды, гепатобилиарлык жYЙенi ж8не 1^А аскынуы ОП болып табылатын наукастарды емдеу кезiнде ескеру кажет.
TYÜiHdi свздер: кайталама остеопороз, CYuemin минералды тыгъадыгы, А1Ж аурулары, гепатобилиарлык жYйе жэне 1КА.
Abstract
SECONDARY OSTEOPOROSIS IN DISEASES OF THE GASTROINTESTINAL TRACT. REVIEW
Zulfiya M. Zhankalova1, https://orcid.org/0000-0002-5122-4130 Maral G. Nogaeva1, https://orcid.org/0000-0003-1182-5967 Moldir M. Orazbaeva1,
Gulbanu Z. Abdugulova1, https://orcid.org/0000-0001-7778-9619
Raushan N. Kasymova1, https://orcid.org/0000-0002-0845-9794
NJSC "Kazakh National Medical University named after S. D. Asfendiyarov", Almaty c., Republic of Kazakhstan.
Introduction. Osteoporosis (OP) is a systemic metabolic disease of the skeleton, characterized by a decrease in bone mass per unit volume with a violation of bone microarchitectonics, leading to increased bone fragility and the risk of fractures. Currently, OP is one of the urgent problems in diseases of the gastrointestinal tract (GIT), which is primarily due to the high frequency of bone metabolism disorders in such patients. Secondary OP is practically found in all diseases of the digestive system, hepatobiliary system and inflammatory bowel diseases (IBD), such as non-ulcerative colitis (NUC), Crohn's disease (CD).
Objective: study of literature on secondary OP in diseases of the gastrointestinal tract, hepatobiliary system and IBD.
Methods: We have reviewed studies, systematic reviews (CO) and meta-analyses (MA) published from 2016 to the present in the database Medline, PubMed, Cochrane, GoogleScholar, CrossRef in English. Inclusion criteria: questions on the topic of secondary OP in diseases of the digestive system, hepatobiliary system: primary biliary cirrhosis (PBC), primary sclerosing cholangitis (PSC), non-alcoholic fatty liver disease (NAFLD), alcoholic liver disease (ABP), liver transplantation, gallstone disease (GI), postcholecystectomy syndrome (PES), chronic pancreatitis (CP). With IBD: NUC, Crohn's disease (CD). A total of 315 sources were found, 50 sources were selected for further analysis. Exclusion criteria: repeated articles, articles without evidence, with unclear conclusions, articles published earlier than 2016 and not responding to search queries.
Results. Low bone mineral density (BMD) and OP remain common problems in patients with diseases of the gastrointestinal tract, hepatobiliary system and IBD. Thus, in chronic pancreatitis, a change in bone metabolism is associated with a violation of the absorption of vitamin D in the intestine against the background of digestive disorders in the oral cavity - digestive disorders and malabsorption develop. IBD studies indicate the role of vitamin D both in improving the outcome of the disease, and in therapy and in connection with the activity of the disease. According to a nationwide population-based cohort study in Taiwan, OP increases the subsequent risk of gallstones. In patients with various liver diseases, osteopenia and OP are also detected with age. Very often, secondary OP occurs in patients after liver transplantation. Since the loss of bone mass in the early post-transplant period occurs in almost all organ recipients and is associated with the introduction of glucocorticoids (HA), it is necessary to use minimum doses of HA and gradually reduce the dose with subsequent withdrawal of the drug. OP is a complication of cirrhosis that is not eliminated after liver transplantation, since bone loss often increases after immunosuppressant therapy. In this regard, the primary and early medical intervention in the treatment of OP in these diseases are antiresorptive drugs-bisphosphonates.
Conclusions. This article presents an analysis of secondary OP that occurs in patients with gastrointestinal tract pathology, which must be taken into account in the treatment of patients with pathology of the digestive system, hepatobiliary system and IBD, whose complication is OP.
Key words: secondary osteoporosis, bone mineral density, diseases of the gastrointestinal tract, hepatobiliary system and IBD.
Резюме
ВТОРИЧНЫЙ ОСТЕОПОРОЗ ПРИ ЗАБОЛЕВАНИЯХ ЖЕЛУДОЧНО-КИШЕЧНОГО ТРАКТА. ЛИТЕРАТУРНЫЙ ОБЗОР.
Зульфия М. Жанкалова1, https://orcid.org/0000-0002-5122-4130 Марал Г. Ногаева1, https://orcid.org/0000-0003-1182-5967 Молдир М. Оразбаева1,
Гульбану З. Абдугулова1, https://orcid.org/0000-0001-7778-9619
Раушан Н. Касымова1, https://orcid.org/0000-0002-0845-9794
НАО «Казахский Национальный медицинский университет им. С.Д.Асфендиярова», г. Алматы, Республика Казахстан
Актуальность. Остеопороз (ОП) - системное метаболическое заболевание скелета, характеризующееся снижением костнои массы в единице объема с нарушением микроархитектоники кости, приводящее к повышенной хрупкости костей и риску развития переломов. В настоящее время ОП является одной из актуальных проблем при заболеваниях желудочно-кишечного тракта (ЖКТ), что обусловлено прежде всего, высокой частотой возникновения у
таких пациентов нарушений костного обмена. Вторичный ОП, практически всегда, встречается при всех заболеваниях системы пищеварения, гепатобилиарной системы и при воспалительных заболеваниях кишечника (ВЗК), таких как неспецифический язвенный колит (НЯК), болезнь Крона (БК).
Цель изучение литературы по вопросу вторичного ОП при заболеваниях ЖКТ, гепатобилиарной системы и ВЗК.
Методы: мы рассмотрели исследования, систематические обзоры (СО) и мета-анализы (МА) опубликованные с 2016 года по настоящее время в базе данных Medline, PubMed, Cochrane, GoogleScholar, CrossRef на английском языке. Критерии включения: вопросы по теме вторичного ОП при заболеваниях пищеварения, гепатобилиарной системы: первичный билиарный цирроз (ПБЦ), первичный склерозирующий холангит (ПСХ), неалкогольная жировая болезнь печени (НАЖБП), алкогольная болезнь печени (АБП), при трансплантации печени, желчно-каменной болезни (ЖКБ), постхолецистэктомическом синдроме (ПХЭС), хроническом панкреатите (ХП). При ВЗК: НЯК, болезнь Крона (БК). Всего было найдено 315 источников, для последующего анализа отобрано 50 источников. Критерии исключения: повторяющиеся статьи, статьи без доказательной базы, с нечеткими выводами, статьи опубликовнные ранее 2016 года и не отвечающие поисковым запросам.
Результаты. Низкая минеральная плотность костей (МПК) и ОП остаются частыми проблемами у пациентов с заболеваниями ЖКТ, гепатобилиарной системы и ВЗК. Так, при хроническом панкреатите изменение метаболизма костной ткани связывают с нарушением всасывания витамина D в кишечнике на фоне нарушения полостного пищеварения - развивается мальдигестия и мальабсорбция. Исследования ВЗК указывают на роль витамина D, как в улучшении исхода заболевания, так и в терапии и в отношении активности заболевания. По данным общенационального популяционного когортного исследования на Тайване ОП увеличивает последующий риск образования камней в желчном пузыре. У пациентов с различными заболеваниями печени, также с возрастом выявляются остеопения и ОП. Очень часто вторичный ОП возникает у пациентов после трансплантации печени. Поскольку потеря костной массы в раннем посттрансплантационном периоде происходит практически у всех реципиентов органов и связана с введением глюкокортикоидов (ГК), необходимо использовать минимальные дозы ГК и постепенно снижать дозу с последующей отменой препарата. ОП, является осложнением цирроза, которое не решается после трансплантации печени, поскольку потеря костной массы часто увеличивается после терапии иммунодепрессантами. В связи с чем, первичным и ранним медицинским вмешательством в лечении ОП при данных заболеваниях являются антирезорбтивные препараты - бисфосфонаты.
Выводы. В данной статье приведен анализ вторичного ОП, возникающего у больных с желудочно-кишечной патологией, который непременно нужно учитывать при лечении больных с патологией пищеварения, гепатобилиарной системы и ВЗК осложнением которых является ОП.
Ключевые слова: вторичный остеопороз, минеральная плотность кости, заболевания ЖКТ, гепатобилиарной системы и ВЗК.
Библиографическая ссылка:
Жанкалова З.М., Ногаева М.Г., Оразбаева М.М., Абдугулова Г.З., Касымова Р.Н. Асказанчшек жолдарыныч ауруларындагы еюнштк остеопороз. Эдеби шолу // Гылым жэне Денсаулык сактау. 2021. 6 (Т.23). Б. 178-187. doi 10.34689/SH.2021.23.6.019
Zhankalova Z.M., Nogaeva M.G., Orazbaeva M.M., Abdugulova G.Z., Kasymova R.N. Secondary osteoporosis in diseases of the gastrointestinal tract. Review // Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2021, (Vol.23) 6, pp. 178187. doi 10.34689/SH.2021.23.6.019
Жанкалова З.М., Ногаева М.Г., Оразбаева М.М., Абдугулова Г.З., Касымова Р.Н. Вторичный остеопороз при заболеваниях желудочно-кишечного тракта. Литературный обзор // Наука и Здравоохранение. 2021. 6(Т.23). С. 178187. doi 10.34689/SH.2021.23.6.019
Юрюпе
Остеопороз проблемасы асказанчшек жолдарыныч (А1Ж) ауруларында езект мэселелердщ бiрi болып табылады, бул еч алдымен асказанчшек аурулары бар наукастарда сYЙек алмасуы бузылысыныч пайда болуыныч жогары життне байланысты. СYЙек алмасуыныч бузылуы немесе сYЙектердiч минералдануыныч темендеуi бiрнеше кезечнен турады - сYЙектiч минералды тыгыздыгыныч (СМТ) аздап темендеуЫен остеопорозга дейЫп кезеч. Остеопороз -сYЙектiч микроархитектоникасы бузылган, сYЙек массасыныч келем бiрлiгiнде темендеуiмен сипатталатын качканыч жYЙелi метаболикалык ауруы, бул сYЙектердiч сынгыштыгыныч жогарылауына жэне сыныктардыч даму каупЫе экеледг
Остеопороз сYЙек сынуы салдарынан наукастардыч мYгедектiгi мен eлiм-жmмiнiч себебi ретЫде инфекциялык емес аурулар арасында жYрек-кантамыр жYЙесi (Ж^Ж), онкологиялык патология мен кант диабет (^Д) ауруларынан кейiн тeртiншi орын алады.
Екiншiлiк остеопороз ас корыту жYЙесiнiч барлык дерлiк ауруларында кездеседг Бiрак кeбiнесе гепатобилиарлык жYЙенiч ауруларында: бiрiншiлiк билиарлы цирроз (ББЦ), бiрiншiлiк склерозды холангит (БСХ), бауырдыч алкогольсiз майлы ауруы (БАМА), бауырдыч алкогольдi ауруы (БАА), бауыр трансплантациясы кезiнде, ет-тас ауруы (©ТА), постхолецистэктомиялык синдром (ПХЭС), созылмалы панкреатит (СП) кезЫде кездеседi. Остеопороз iшектiч кабыну ауруларында (1^А) ете жиi кездесед^ мысалы,
спецификалык емес ойык жаралы колит (СЕОЖК) ж8не Крон ауруы (КА).
Барлыгы 315 дереккез табылды, кейiннен талдау Yшiн 50 дереккез тачдалды.
Максаты А1Ж, гепатобилиарлык жYЙе ж8не аурулары кезщеп екiншiлiк ОП м8селесi бойынша 8дебиеттердi зерттеу.
1здеу стратегиясы схема тYрiнде усынылган.
Д8стYрлi 8дебиетке шолу ^ сыни шолу ^ езектi шолу ^ сараптамалык шолу
Бул такырып бастамашыл болып табылады.
Екiншiлiк ОП кезшдеп iшек микрофлорасыныц рвлi
1шек функциясыныч бiрi-иммундык, онда iшек микробиотасы Yлкен рел аткарады. фарп уакытта шек микробиотасы мен сYЙек тыгыздыгыныч езара байланысына арналган зерттеу саны жетшктк Сонымен катар, зертханалык жануарларга жYргiзiлген эксперименттiк ж8не адамдарда осы м8селен зерттеумен байланысты практикалык жумыстар да кездеседi.
Nilsson A.G. [36] 2018 жылы авторлармен бiрлесiп жазган жумысында эксперименттiк жануарлардагы -тышкандардагы сYЙек метаболизмiндегi iшек микрофлорасыныч релi ескерiлдi. Осыпан дейiн Lactobacillus reuteri 6475 тышкандардагы сYЙек тiнiнiч минералды тыгыздыгыныч жогарылауына 8келу1 мYмкiн екендИ аныкталды. Nilsson A.G. жэне эр'ттестермц зерттеуУч максаты L. reuteri 6475-^ ч темен СМТ бар егде жастагы 8йелдердегi сYЙек жогалуына 8сер ету байланысын аныктау болды. Темен СМТ-мен 75 жастан 80 жаска дешнп 8йелдер арасында кос сокыр плацебо-бакыланатын зерттеу жYргiзiлдi, олардыч бiр белИ кYн сайын 10 10 L. reuteri 6475 колониясын курайтын бiрлiктi немесе плацебо кабылдады. 12 айдан кешн сан сYЙегчнчF жалпы келемдi BMD (bmd) аныкталды. Бул зерттеудiч корытындысы L. reuteri 6475-тi жасына ж8не остеопороздыч дамуына байланысты сYЙек массасыныч жогалуын болдырмау Yшiн колданылган жен деген тужырымга келдi.
^ытай елiндегi галымдар [6] iшек микробиотасы мен сYЙек денсаулыгы арасындагы байланысты аныктады. 1шек микробиотасы сYЙек метаболизмЫе катысуы мYмкiн, сондыктан бул байланысты одан 8рi зерттеу сYЙек денсаулыгы мен остеопорозды зерттеудегi мачызды багыт болып табылады.
СYЙек кемiгi мен бауырдагы комменсальды iшек микробиотасыныч иммуномодуляциялык 8серi гомеостазга катаболикалык 8сер етедi [37]. Бул комменсальды микробиотаныч остеобластогенезге, остеокластогенезге, сYЙек кемИыч Т-жасушалык гемопоэзiне ж8не жасушадан тыс эндокриндк органдардыч кызметiне иммунорегуляторлык 8серЫ аныктау Yшiн колданылган белгiлi бiр патогендер мен микробтарсыз жас ересек тышкандарга жасалган экспериментте д8лелдендi. Комменсальды микробиотаныч остеобластогенездi тежейтiн антианаболикалык 8серi бар, ж8не остеокластогенездi кYшейтетiн прокатаболикалык 8серлерi бар, бул организмдегi сYЙек массасыныч жогалуына 8келедi.
СYЙектердегi Sp7 (Osterix) ж8не Igf1-дi ж8не белг^ бiр коздыргыштары жок тышкандардагы сарысулык IGF1-дi темендетуi комменсальды микробиотаныч антиостеобластикалык 8рекеттерi IGF1 сигналыныч жерплкт бузылуымен байланысты болады деп болжамдайды. RANKL/OPG Axis in vivo ж8не RANKL-индукцияланган IN vitro остеокласттардыч прекурсорларыныч жетiлуiндегi айырмашылыктары комменсальды микробиотаныч RANKL-медиальды остеокластогенездегi туракты езгерiстердi тудыратындыгын керсетедi. Комменсальды микробиотаныч проостеокластикалык 8рекеттерЫ байланыстыруы мYмкiн механизмдерге: езгертiлген эффектор CD4 + сYЙек кемiгiнiч Т жасушалары ж8не качка мен аурудыч нашарлауына жол бермеудiч алдын алатын мачызды iшек-бауыр-сYЙек жача осi жатады.
Екiншiлiк ОП кезiндегi кабыну цитокиндершщ рвлi
1шек ауруларындагы остеопороздыч патогенез^ Hsu E. авторлармен бiрге зерт^ [21]. ^абынуга карсы цитокиндер ортасы жыныстык стероидты гормондардыч жетiспеушiлiгi сиякты жавдайларда сYЙектердiч резорбциясын тудырады. Иммундык жYЙенiч микробиоманыч белсендiленуiне реакциясы Т-жасушалык механизм бойынша айналымдагы остеокластогендк цитокиндердiч кебеюiне 8келедi. Сонымен катар, шек микробиотасы сYЙек гомеостазына корекш заттардыч сiчуi, IGF-1 жолыныч байланысына, кыска тiзбектi май кышкылдары мен метаболизм енiмдерi аркылы 8сер етедк Микробиотага пребиотиктермен немесе пробиотиктермен 8сер ету кабыну цитокиндерiнiч ендiрiсiн азайтады, бул сYЙек тыгыздыгыныч езгеруiне 8келед1 Пробиотиктердiч 8сер ету механизмдерiнiч бiрi болып тыгыз байланыскан акуыздардыч реттелуЫ арттыру, iшектiч эпителий кабатыныч берктИн арттыру ж8не антиген презентациясын азайту ж8не iшек иммундык жасушаларыныч белсендтИн азайту болып табылады.
Тышкандардагы зерттеу барысында жыныстык стероидтардыч жетiспеушiлiгi шек еткiзгiштiгiн арттырды, Th17 жасушаларыныч санын кебейттi ж8не жiчiшке iшекте ж8не сYЙек кемiгiнде остеокластогендi TNFA (TNF), RANKL ж8не il-17 цитокиндерiн ^шейтт [26]. Микробсыз тышкандарда (GF) жыныстык стероидтардыч жетюпеуштИ остеокластогендiк цитокиндердiч ендiрiсiн арттырмады, сYЙек тiнiнiч резорбциясын ынталандырмады ж8не трабекулярлык сYЙек тУыч жогалуына 8келмедi, бул iшек микробиотасыныч жыныстык стероид тапшылыгынан туындаган трабекулярлык сYЙектiч жогалуында басты рел аткаратынын керсеттi. Сонымен катар, бiз Lactobacillus rhamnosus gg (LGG) пробиотиктерiмен немесе VSL # 3 коммерциялык кол жетiмдi пробиотикалык коспасымен аптасына ею рет жыныстык стероид тапшылы™ бар тышкандарды емдеу iшек еткiзгiштiгiн темендетеын, iшек пен сYЙек кемiгiнiч кабынуын 8лсiрететiнiн ж8не сYЙек жогалуынан толык коргайтынын керсеттiк. Керiсiнше, пробиотикалык емес E. coli штаммыныч немесе lgg мутантыныч косылуы корганыс 8серiн типзбедк
Микробиоманыц суйектщ минералды тыгыздыгыньщ твмендеуiне acepi
1шек микробиомасыныч патофизиологиялык процестердiч квбеюiне катысуыныч д8лелi жинакталуда, олардыч квпшiлiгi кабы ну реакцияларымен байланысты [22]. Атап айтканда, шек микробиомасы жок тышкандарда сYЙек массасыныч e3repyi байкалады. Пробиотиктермен емдеу эстроген тапшыль™ бар жануарларда сYЙек массасыныч жогалуын азайтады. 1шек микробиомасыныч сYЙек тiнiне 8серi CD4 + Т жасушаларыныч активтенуiн модуляциялауды, остеокластогендiк цитокиндердiч вндiрiсiн бакылауды ж8не гормон дечгейУч взгеруiн коса алганда, кYPделi механизмдердi камтиды. Бул кYPделiлiк кейбiр зерттеулерде байкалган с8йкессiздiктердi тYсiндiруге ыкпал етуi мYмкiн [48], олардыч н8тижелерi жасына, жынысына, генетикалык фонына ж8не емдеу узактыгына байланысты взгередi.
Das M.-hîh жэне, Yatsonsky L.D. бiрлесiп жазган жумыстарында сYЙектердiч гомеостазымен ж8не карттардыч когорттарындагы сыныктармен байланысты iшек микробиотасыныч курамындагы айырмашылыктар зерттелдi [10,49]. Фекальды микробиотаныч профильдерi остеопениясы (n = 61) немесе остеопорозы (n = 60) бар 181 адамда, сондай-ак калыпты СМТ (n = 60) бар бiрдей жастагы ж8не жыныстагы топта аныкталды. Жалпы дечгей бойынша жiктелген ампликонныч 16s (V3-V4 аймагы) м8лiметтер жиынтыгыныч талдауы айтарлыктай дифференциалды таралган таксондарды аныктау Yшiн колданылды. Н8тижесiнде алты урпак аныкталды, олардыч саны жасына ж8не жынысына с8йкес келетiн бакылау тобымен салыстырганда остеопороз немесе остеопениясы бар топтарда айтарлыктай взгердк ДСИ, денсаулык жавдайы, диета ж8не д8рi-д8рмектердi камтитын ауыспалы метадеректерi бар микробиота кауымдастыктарыныч егжей-тегжейлi зерп^ бул метадеректер микробиотаныч м8лiметтер жиынтыгындагы дисперсияныч 15-17% - ын тYсiндiретiнiн кврсеттi. Осылайша, остеопения мен остеопороздагы СМТ твмендеуi микробиотаныч взгеруiмен байланысты [25,27], бул СМТ твмендеу кауУ жогары адамдарда биомаркер немесе емдк максат ретiнде пайдасын тигiзуi мYмкiн.
Микробиоманы сYЙек фенотиптерiмен байланыстыру Yшiн метагеномды талдауды колдану вз кезепнде микробтармен синтезделген К д8руменiнiч сYЙек матриксыныч сапасын реттеушi болып табылуыныч Д8лелiн кврсететiн н8тижелер бередi [19].
1шектщ кабыну аурулары жэне ОП
1^А - мен ауыратын наукастардыч 50% - ында iшектен тыс кврУстер бар екенi белгiлi; олардыч арасында метаболикалык сYЙек ауруы (MBD) деп аталатын сYЙек тыгыздыгыныч закымдануы бар. 1^А популяциясындагы сYЙек взгерiстерi квп факторлы этиологияга ие:соныч iшiндесYЙектердiч резорбциясы кабынуымен байланысты физикалык белсендiлiктiч твмендеуi, iшектiч резекциясы, минералдардыч диеталык мальабсорбциясы ж8не D д8румен тапшылыгы, генетикалык факторлар, iшек пен сYЙек арасындагы иммундык сигналдардыч взара
8рекеттесу^ стероидтармен емдеу, микробиоталар ж8не т. б. барлыгы бiрге немесе жеке-жеке сYЙектердiч минералды тыгыздыгыныч взгеруЫе ыкпал етедi [11]. Осыпан байланысты Крон ауруы ж8не ойык жаралы колит бар пациенттердiч емiнде сYЙек взгерiстерiнiч скринингi ж8не профилактикасы мачызды деректер бередi.
Сауд Арабиясыныч зерттеушiлерiмен бiрге Mohammed Ewid [31] вз зерттеулерще 1^А пациенттерiнiч 2 тобын аныктады ( КА ж8не СЕЖК). КА тобы СЕЖК тобымен салыстырганда остеопения мен остеопорозга ед8уiр бешм болды; БК бар пациенттердiч 44% - ында калыпты СМТ, 19% -остеопения, 37% - остеопороз, ал ЖК бар пациенттердiч 78% - ында калыпты СМТ, 7% -остеопения ж8не 25% - остеопороз (p <0,05 м8ы) болды. КА тобында еч твменп T - балл дене салмагыныч индешмен (ДСИ) (R = 0,45, P <0,001), z -бел балымен (r = 0,77, P <0,05) ж8не Z-жамбас балымен статистикалык мачызды корреляцияны кврсеттi. (r = 0,85, P <0,05). СЕЖК тобында еч кш t-шот тек белге арналган z - багалаумен (r = 0,82, P <0,05) ж8не бел сYЙегiнiч z - багалауымен (r = 0,80, P <0,05) статистикалык мачызды корреляцияны кврсетп. ROC кисыгы твмен ДСИ КА тобындагы еч твменп t - баллды < 23,43 (М/кг 2) оныч ауданы 0,73 курады (95% ди: 0,59-0,84) 77% сезiмталдыкпен ж8не 63% ерекшелИмен. Дене салмагыныч твмен индексi - ДСИ КА бар пациенттерде СМТ твмендеуУч мачызды факторы болып табылады.
Кортикостероидтардыц 1КА кeзiндeгi eкiншiлiк ОП агымына acepi
Lo B. авторлармен бiрлескен жумысында Копенгагеннiч накты аныкталган аймагында 513 нау0асты [213 КА, 300 СЕЖК] когорттык Даттык зерттеуге енгiздi [28]. Жалпы, 338 (66%, КА: 164 [77%], СЕЖК: 174 [58%], p <0,001]) нау каста кортикостероидтар > 500 мг бiр жыл шнде тагайындалды, н8тижесiнде 781 наукас жылына остеопорозга ушырайды. Олардыч арасында тек 83 [10,6%] наукас сол жылы немесе келес 2 жыл шнде екi энергиялы рентгендiк абсорбциометриямен тексерiлдi . Жалпы 1^А бар 73 наукас [14,2%] (КА: 31 [14,6%], ЖК: 42 [14%]) ж8не [6,6%, p <0,001] бакылау тобындагы680 наукаска тексеру барысында остеопороз диагнозы койылды. Остеопороз кауiпi бакылау тобымен салыстырганда жогарылаган (мYмкiндiк катынасы: КА: 2,9 [95% сеымдУк аралыгы: 2,0-4,1], ЖК: 2,8 [2,1-3,9]). Бул н8тижелер 1^А бар наукастар арасында остеопороз кауУн одан 8рi тYсiну кажеттУпн кврсетедi.
IKA кeзiндeгi D витамишнщ pвлi
Szafors P. авторлармен бiрлескен жYЙелi шолуында ж8не мета-анализiнде [44] бакылау тобындагы сау адамдармен салыстырганда 1^А бар наукастарда сYЙектiч сыну кауУн ж8не твмен СМТ болу кауУн зерттедi. Эдебиеттердi MEDLINE, EMBASE, Кокран ютапханасында ж8не тиiстi гылыми конгрестерден Yзiндiлерде жYЙелi тYPде iздеу жYргiзiлдi. Деректердi екi т8уелсiз зерттеушi алды. Мета-талдау 95% сенiмдiлiк
интервалдарымен бiрлескен коэффициенттердi (OR) ж8не т8уекелдер катынастарын (RR) багалау Yшiн ^i дисперсия 8дiсiн колдану аркылы жYргiзiлдi. Жиырма терт зерттеу косу критерийлерЫе с8Йкес келдi. Тогыз зерттеу непанде бакылау тобымен салыстырганда 1^А бар пациенттер Yшiн сыныктардыч жалпы кауУ артты (ОР = 1,38, 95% ДИ 1,11-1,73; p = 0,005). кезiнде сыну каупi омырткалардыч сынуы Yшiн ед8уiр артты (OR = 2,26, 95% ДИ 1,04-4,90; p <0,001), бiрак кез келген баска учаске Yшiн емес. СМТ багалайтын 16 зерттеудiч талдауы барлык учаскелердеп бакылау тобымен салыстырганда 1А^ бар пациенттер Yшiн орташа СМТ ж8не Z-баллдарыныч айтарлыктай темендегенiн керсетп. 1^А-мен ауыратын наукастарда сыныктар, 8фесе омыртканыч сынуыныч жогары кауiпi ж8не барлык учаскелерде СМТ-ныч айтарлыктай темендеуi бар, бул осы популяция арасында жогары кауiпi бар адамдарды аныктау кажетттИ бар екенiн керсетедi.
1^А зерттеулерi аурудыч н8тижесiн жаксартудагы D витаминУч мачыздылыгын [34,35] ж8не сыркатка катысты терапиялык потенциалын керсетедi [32,33].
D витаминУч сiчуi оныч мицеллаларда еруЫе байланысты ж8не карапайым пассивт диффузия аркылы ж8не iшiнара параинтестинальды лимфа дренаждык жYЙесi аркылы жYредi [23, 17].
ИЛ-6, ИЛ-1бета ж8не TNF-альфа бiрiктiрiлiмде Крон ауруы бар наукастарда сYЙектердiч тYзiлуi ж8не сYЙектердiч резорбциясы аркылы остеопоротикалык фенотипке 8сер етедi [4]. Постменопаузалы к остеопорозда сYЙектiч резорбциясы IL-6, IL-1 ß ж8не TNF-a индукцияланады. Керiсiнше, КА бар балаларда IL-6 сYЙек резорбциясына 8сер етпестен сYЙек тiнiнiч тYзiлуiн азайтты. Цитокиндердi бiрiктiрiп колдану лиганда NF-к/ остеопротегерин (rankl / OPG) рецептор активаторыныч аракатынасын 2 ж8не 14 ^ннен кейiн 2 есеге арттырды. Н8тижелер бойынша IL-6, IL-1 ß ж8не TNF-a тек остеобласттардагы RANKL/OPG катынасы аркылы усынылган остеокластостимуляциялык белсендiлiктi индуцирледi деген болжамга келдк Дексаметазон цитокиндердiч экспрессиясын азайта отырып, остеобласттарда бул 8сердi одан 8рi кYшейттi. Остеокласттардагы н8тижелер сYЙек резорбциясына остеобласттардыч тiкелей ж8не жанама 8серЫ растайды.
Yamamoto E. эр'ттестер'шен 6ipae 1^А-да D д8руменi белсендiлiгi туралы клиника дейiнгi м8лiметтердi карастырды [47,18,24], онда наукастар 8детте D3 д8румеын пероральды кабылдайды. D3 д8руменiнiч кептеген 8рекеттерЫ ж8не D д8руменi рецепторыныч (VDR) релiн растайтын м8лiметтердi ескере отырып, н8тижелердiч кай жерiнде айырмашылыктар мне с8Йкессiздiктер бар екенiнаныктады [ 2,13,1].
Piovani D. авторлармен бiрлескен жумысында [38] 1^А бар наукастардагы 71 кауiп факторыныч 53 мета-анализiнде 183 багалауды зерттедi. 1^А кауiпiн арттыратын 9 фактор аныкталды: темею шегу (КА), калалардагы емiр (КА ж8не 1^А), аппендэктомия (КА), тонзиллэктомия (КА), антибиотиктердiч 8серi (1^А), оральдi контрацептивтердi пайдалану (1^А), алкогольш сусындарды тутыну. (ЖК), D д8румен тапшылыгы (1^А)
ж8не Helicobacter pylori емес-Helicobacter (1^А) энтерогепатикалык тYрлерi. 1^А кауiпiн темендететiн факторлар аныкталды: физикалык белсендiлiк (КА), емшек емiзу (1^А), шай кабылдау (ЖК), фолий кышкылыныч жогары дечгейi (1^А), Д витаминУч жогары дечгейi (КА) ж8не H. pylori инфекциясы (КА, ЖК ж8не 1^А).
D д8руменi рецепторы (VDR) - кептеген жасушалык гендердiч транскрипциясын реттеу аркылы D д8руменi 8рекетЫ байланыстыратын стероидты рецепторлар отбасыныч бiр мYшесi болып табылады. Бул зерттеуде бiз ЖК бар наукастарыныч биоптаттарындагы D д8руменi рецепторларыныч дечгейiн багалауга тырыстык. Зерттеуге [7] 112 ЖК бар наукас (65 ер ж8не 47 8Йел) ж8не 30 бакылау тобыныч наукастары (19 8Йел ж8не 11 ер адам) кiрдi. ЖК-пен ауыратын наукастардагы VDR дечгейi бакылау субъекттерЫе караганда статистикалык тургыдан темен болды ж8не ауру агымыныч узактыгы мен закымдану орнына байланысы болмады.
GM кыска тiзбектi май кышкылдары, индол туындылары, полиаминдер ж8не кайталама ет кышкылдары сиякты молекулаларды шыгару аркылы иммундык жасушалар, дендриттiк жасушалар ж8не гепатоциттер сиякты энтералды емес жасушалармен 8рекеттесе алатындыгы деректерде жазылган [9]. Иммундык ж8не сYЙек жасушаларыныч тыгыз езара 8рекеттесуiне байланысты GM сYЙек денсаулыгын сактауда басты рел аткарады ж8не сYЙектердiч жачаруы мен тыгыздыгына 8сер етедi. GM сYЙек денсаулыгын жаксарта алады, сонымен катар кальций сiчiрiлуiн арттырады ж8не шекте, молекулада серотонин ендiрiсiн модуляциялайды.
Швейцария когорттык зерттеуiнде iшектiч кабыну аурулары бар наукастарда остеопорозды скрининг пен емдеу^ч 8ртYрлi т8жiрибелерi аныкталды Schüle et al. [42]. Кеп факторлы логистикалык регрессиялык талдау стероидтердi колданумен катар, аурудыч агымыныч узактыгын ж8не т.б. коса алганда, скринингтiч болжамдык факторларын аныктады. 1^А бар наукастарда ауыр клиникалык м8селе ретiнде остеопороз жайлы деректердi арттыру пациенттерге кYтiмн8i сапасын ж8не ем н8тижесiн жаксарта алады.
Бiрнеше зерттеулерде жYЙелi ж8не жергшкл кабынуга карсы цитокиндердiч, соныч шнде iсiк некрозыныч факторы альфа (TNF-a), интерферон-Y (IFNy), интерлейкин (IL) -1ß, IL-4, IL-5, IL-6, IL-13 ж8не IL-17 жогары концентрациялары сYЙек метаболизмi Yшiн зиянды екендiгi ж8не сYЙек массасыныч жогалуына ж8не сыну кауУыч жогарылауына ыкпал ететiнi керсетiлген. Зерттеу [46] каарп замангы 8дебиеттерге 1^А агза ныч патофизиологиясындагы кабыну факторларыныч релi туралы шолу жасауга ж8не д8лелдемелер мен клиникалык ж8не патофизиологиялык д8лелдердiч жиынтыгы негiзiнде сYЙек денсаулыгын жаксарту Yшiн емдеудi усынуга багытталган.
DSS натрий декстрансульфатымен шакырылган колит кабынудан туындаган сYЙек жогалуын тудырады, ал иризинмен емдеу iшекте де, сYЙектерде де кабыну жавдайын жаксартады. Corinne E. жэне Metzger авторлармен бiрлесiп жасаган жумысында [5]
экзогендк иризинмен емдеу 1^А бар ^рпштерде ток iшектегi, iшек лимфа тамырларындагы ж8не сYЙектердегi кабыну взгерiстерiн жоятынын аныктады. Иризинмен емдеу сYЙек тYзiлу жылдамдыгын арттырады, остеокласттардыч бетiн азайтады ж8не остеоциттердiч кабынуга карсы факторларын твмендетедi. Бул деректер созылмалы шек кабынуыныч сYЙектерге терiс 8серiн, сондай-ак иризиннiч кабынуга карсы агент ретЫдеп емдiк 8серiн кврсетедi.
Бауыр аурулары кeзiндeгi eкiншiлiк ОП
Yлкен бвлiмде бауыр патологиясы ж8не онымен байланысты остеопороз усынылган. Бауыр трансплантациясынан кейЫ наукастарда жиi екiншiлiк остеопороз пайда болады.
Трансплантация-м Yшелердi ч терминалды к
жетшшздтн емдеудiч жалпы кабылданган 8дю болып табылады. Трансплантацияга дейiнгi сYЙек ауруы да, иммуносупрессия режимi де сYЙек массасыныч тез жогалуына ж8не сыну жиiлiгiнiч жогарылауына 8келедi. Кредиттердi аудару мен жинактаудыч еуропалык когамы (ECTS) сYЙек денсаулыгына бауыр ауруыныч сочгы сатысыныч салдары туралы колданыстагы 8дебиеттерге жYЙелi шолу жасау Yшiн жумыс тобын курды. Сондай ак, трансплантациядан кейiнгi сYЙек ауруыныч сипаттамалары ж8не иммуносупрессанттардыч агзага 8серi багаланды, сонымен катар трансплантациямен байланысты остеопороздыч алдын-алуы ж8не емдеуi бойынша усыныстары дайындалды [3]. Трансплантацияны кYтiп отырган наукастарда сYЙек ауруларыныч жогары житИн растайтын колда бар деректердi ескере отырып, трансплантацияга барлык Yмiткерлердiч остеопороз ж8не сыну кауiпi тургысынан тексер^ ж8не кврсетiлiмдер болган кезде, трансплантацияга дейiн ж8не одан кейiн емделуi усынылады. Ерте трансплантациядан кейiнгi кезечде сYЙек массасыныч жогалуы барлык дерлк орган кабылдаушыларында болады ж8не
глюкокортикоидтарды енгiзумен байланысты болгандыктан, негiзгi максат еч аз мYмкiн дозаларды колдану ж8не дозаны бiртiндеп твмендету ж8не глюкокортикоидтарды мYмкiндiгiнше ертерек токтату болуы керек.
Schreiber P.W. [41] зерттеуЫде трансплантация кезЫде ж8не трансплантациядан кейiн 6 айдан кейЫ 70 бауыр реципиенттерiнде сYЙек метаболизмiнiч негiзгi маркерлерi багаланды. Бауырдыч 70 рецепиентУч iшiнде 25-oh D д8румеы, 1, 25- (oh) 2 D д8румен ж8не калканшамачы безУч гормоныныч дечгейi перитрансплантация мен трансплантациядан кейЫп 6 ай арасында айтарлыктай взгерген жок. CTx медианасы бойлык багытта 60,0% - га (0,45-тен 0,72 нг / мл-ге дейу P = 0,002), ал p1np 49,3% - га (84,0-ден 125,4 нг / мл-ге дейу P = 0,001) улгайды. сыныгы бар ж8не сыныгы жок бауыр рецепиенттерi арасында багаланган биомаркерлер арасында взгерю болган жок. ^орытындылай келе, багаланган биомаркер кврсеткiшi бауыр трансплантациясынан кейЫ, сондай-ак бYЙрек трансплантациясынан кейЫп ерте кезечде кейiн вте белсендi болды.
6т тас ауруы ^^eri eкiншiлiк ОП
Тайваньдагы бYкiлулттык популяциялык когорттык зерттеуге с8Йкес [43] остеопороз вт тастарыныч пайда болу кауУн арттырады: Остеопонтин (OPN) - 8ртYрлi тiндерде кврiнетiн, сYЙектердi калпына келфу процесiне катысатын ж8не остеокласттармен сYЙектiч резорбциясын ынталандыратын кабынуга карсы цитокин. Бул сонымен катар холестериндi вт тастарыныч непзп акуызы. ¥лттык медициналык сактандыруды зерттеу дереккорында кезеч шнде остеопороз диагнозы койылган 1638 пациент аныкталды. Остеопорозсыз салыстыру когорттары (n = 6552) жасына ж8не жынысына байланысты 4: 1 катынасында остеопорозы бар 8р наукас Yшiн кездейсок тачдалды.
Остеопороз ж8не салыстыру когорттарындагы вт тас ауруы каупiнiч регрессиялык талдауы т8уекелдердiч катынасын 1,35 (95% сеымдУк интервалы: 1,07-1,69; p <0,01) ретЫде кврсеттi. Тайваньдагы остеопорозбен ауыратын наукастарда жалпы халыкка караганда вт тас ауруыныч даму кауУ жогары екендiгi аныкталды.
Бауыр аурулары ^^eri eкiншiлiк ОП
Бауырдыч 8ртYрлi аурулары, мысалы, алкогольдi бауыр ауруы, алкогольш бауыр ауруы, бастапкы билиарлы цирроз, бастапкы склерозды холангит взгерген микробиомамен байланысты [45]. Бауыр ауруларындагы шек микробиотасыныч мачызды рвлi бауыр ауруларыныч кейбiр аскынулары, мысалы, бауыр энцефалопатиясы, 8ртYрлi пребиотиктермен, пробиотиктермен ж8не антибиотиктермен тиiмдi емделетiнi туралы деректердiч жиналуымен расталады. Бауыр ауруларындагы iшек микробиотасы мен оныч компоненттерiн жаксы тYсiну Осы кYPделi аурулардыч толык кврУсЫ бере алады, сонымен катар жача емдеудiч негiзi бола алады.
Кейбiр багалаулар бойынша бауырдыч созылмалы ауруы бар пациенттердiч 40% - ында остеопоротикалык сыны к болуы мYмкiн. Gabriella Handzlik-Orlik зерттеуще [12] бауыр циррозы, гемохроматоз, алкогольш бауыр ауруыныч сиякты бауыр ауруларыныч патогенезу диагнозы, емi ж8не олардыч остеопорозмен байланысы карастырылады.
Бауырдыч 8ртYрлi аурулары бар 90 наукаста (m-84,4%, F-15,6%) остеопения ж8не остеопороз аныкталды, бул сол жастагы бауыр патологиясынан зардап шекпейтiн наукастарда кездесу житИне караганда квп [39].
СYЙек метаболизмiнiч бузылуы-бауырдыч созылмалы ауруыныч (С^А) жиi аскынуы. Сондыктан аскынулардыч алдын алу вте мачызды, атап айтканда остеопоротикалык, 8фесе сыныктар [16].
ВГВ-мен ауыратын наукастардыч басым бвлiгiнде шаршау белгiлерi болды. Чайлд-Пью-Тюркотт (CTP) шкаласы бойынша А-дан С-га дейiн жогарылаган сайын, остеопороздыч дамуымен катар наукастар саны калыптыдан остеопенияга дейiн встк СYЙек кемiгiнiч калыпты ж8не твмен тыгыздыгы (BMDW) бауыр ауруыныч терминальды сатысы (MELD), D Д8руменi, калканшамачы гормоны ж8не аурудыч узактыгы арасында статистикалык мачыздылык аныкталды.
Билирубин, АЛТ, АСТ ж8не альбумин сиякты биологиялык есу маркерлерiнде калыпты ж8не темен СМТ арасындастатистикалык мачыздылык аныкталды.Еюншткостеопороз себебiнiч еч кеп Yлесiне бауырдыч алкоголвдк ауруы ие болды.
Бауыр циррозы кезшдеп екiншiлiк ОП
Zheng J.P. зерттеуЫе [50] созылмалы вирустык инфекциядан ж8не алкогольдi шамадан тыс пайдаланудан туындаган бауыр циррозы бар наукастар кiрдi. Барлыгы 446 наукас косылды: бауыр циррозы бар 217 наукас (ерлер, 74,2%; орташа жасы, 57,2 ± 10,27) ж8не 229 бакылау тобымен салыстырылды. (Ерлер, 69%, орташа жасы 56,69 ± 9,37). Остеопороз 44 наукаста аныкталды (44/217, 20,3%). Бауыр циррозы бар наукастарда омыртка мен жамбас сYЙегiнiч СМТ бакылау тобына караганда ед8уiр темен болды. Бауыр циррозы бар пациенттер мен бакылау тобы жасы, жынысы ж8не ДСИ бойынша стратификацияланган кезде, 8йел наукастарда, 60 жастан аскан наукастарда ж8не ДСИ<18 пациенттерiнде айтарлыктай айырмашылык байкалды. Кеп факторлы талдау керсеткендей, егде жас ^мюндк катынасы (OR) = 1,78, P = 0,046], теменп ДСИ (OR = 0,63, P = 0,049), фибросканныч жогары дечгейi (OR = 1,15, P = 0,009) ж8не бауырдыч алкогольдк ауруынан туындаган бауыр циррозы (OR = 3,42, p <0,001) остеопорозбен байланысты болды.
Циррозбен ауыратын наукастарда бакылау тобына караганда сарысулык фолликулостимуляциялык гормон (ФСГ) дечгей темен болды [30]. Ер наукастарда кан сарысуындагы тестостеронныч дечгейi бакылау тобындагы еркектерге караганда темен болды. Бауыр циррозы бар наукастармен салыстырганда бакылау тобында 25-гидроксивитамин d (25-OHD3) дечгей айтарлыктай жогары болды. Бауыр циррозы бар топта 25-OHD3 концентрациясы Child B ж8не C класындагы циррозы бар наукастар арасында айтарлыктай ерекшеленбедк Бакылау тобымен салыстырганда бауыр циррозы бар наукастарда несептеп дезоксиридинолин (DPD) дечгей ед8уiр артты. Циррозбен ауыратын наукастарда омыртканыч (SD) сYЙек тУыч орташа минералды тыгыздыгы бакылау тобына караганда ед8уiр темен болды. Бел омырткасыныч СМТ (LS) Child B тобына караганда Child С тобында ед8уiр темен болды. Циррозы бар наукастарда сан сYЙегiнiч Т-керсеткiшi (FN) мен альбумин дечгейлерi арасында оч корреляция байкалды, ал сан сYЙегiнiч Т-керсеткiштерi мен жас, билирубин ж8не протромбин уакыты (PT) арасында терю корреляция байкалды. Осылайша, остеопения ж8не остеопороз бауыр циррозы бар адамдар арасында кеч таралган. Циррозы бар наукастар сYЙектердi жоспарлы денситометриялык багалаудан етуi ж8не кажет болган жавдайда остеопороздан ем алуы тиiс.
СYЙек тYзiлуiн реттейтiн wnt/ß-катениннiч сигналдык жолыныч непзп реттегiшi склеростин ж8не билирубин мен ет кышкылдарыныч мелшерi жогарылаган холестаз остеобластикалык жасушаларга 8сер етiп, сYЙек тYзiлуiн темендететiнi белгiлi [14,15].
Темiр мен алкоголь остеобласттардыч жасушаларына зиянды 8сер етедi. Холестатикалык 8Йелдерде аурудыч кеш кезечдерiнде сYЙек тiнiнiч резорбциясыныч жогарылауы байкалуы мYмкiн. Д витаминУч темен дечгеш, дурыс тамактанбау ж8не гипогонадизм бауырдыч созылмалы ауруы кезЫде сYЙек ауруларыныч толык керiнiсiн калыптастыруга ыкпал ететiн фактор болуы мYмкiн.
Остеопороз бауыр трансплантациясынан кейiн калпына келмейтiн цирроздыч аскыну тYрлерiнiч бiрi, ейткенi иммунодепрессантты терапиядан кейiн сYЙек массасыныч жогалуы жиiлейдi. Santos L.A. шолуында [40] ж8не Lupoli R. талдауында [29] циррозга шалдыккан наукастардагы сYЙектiч жавдайына талдау жасалган. Циррозга шалдыккан наукастардыч кауiп факторлары, физиопатологиясы, диагностикасы, скрининг стратегиялары ж8не остеопороздыч емi талкыланды.
Остеопороз бауыр ауруларына шалдыккан наукастарды ч ед8уiр белiгiне 8сер етедi. Остеопороз кезiндегi патологиялык сынык емiр сапасы мен узактыгына айтарлыктай 8сер етедi. Кейбiр багалаулар бойынша бауыр ауруларына шалдыккан наукастардыч 40% - ында остеопоротикалык сынык болуы мYмкiн. Зерттеуде [20] бiз бауырдыч белг^ бiр ауруларыныч патогенезiн, диагнозын, емiн ж8не олардыч остеопорозбен байланысын карастырамыз.
Талкылау
А1Ж, гепатобилиарлык жYЙе ж8не 1^А аурулары еюншУк ОП алып келедi [8]. Бул аурулардагы ОП механизмi сYЙек тiнiнiч жогалуымен бiрiктiрiледi. Кальцийдiч шекщ мальабсорбциясы, жеткiлiксiз тамактану, D д8румен жетiспеушiлiгi ж8не ИЛ-6, ИЛ-1бета ж8не TNF-альфа сиякты кабынуга карсы цитокиндердiч жогары айналым дечгейлерi, ГКС терапиясы сYЙек тiнiнiч минералды тыгыздыгыныч жогалуына алып келедi.
Осыпан байланысты еюншУк ОП профилактикасын ж8не тиют емiн жYргiзу кажет: темекi шегуден ж8не алкогольдi iшуден бас тарту, салауатты емiр салтын ж8не дене жаттыгуларын жYргiзу, iшек микробиомасын калыпты устау, кальцийд^ тамакпен бiрге D витамиын бифосфонаттарды кабылдау ж8не сYЙек тiнiнiч минералды тыгыздыгын уактылы аныктау.
Корытынды
Осылайша, осы шолуда асказанчшек жолдарыныч ауруларында екiншiлiк остеопороздыч болуына, осы топтагы наукастарда екiншiлiк остеопороздыч дамуына 8сер ететiн факторларга талдау жасалды, оларды уактылы жою асказанчшек жолдарыныч ауруларымен ауыратын наукастарда сYЙек патологиясыныч санын азайтуга 8келедi.
Авторлардыц Yлестерi. Бул мацаланы зерттеуге жэне жазуга барлыц авторлар 61рдей цатысты.
МYдделер цацтыгысы. МYддeлeр цацтыгысы жарияланган жоц.
Царжыландыру. Бул жумыстарды жYргiзу кезнде сырттан уйымдар мен медициналыц вк'тдер тарапынан царжы болмаган.
Басылым туралы аппарат. Авторлар бул материалдын бурын басца басылымдарда жария алмаганын жэне басца кездерден толыц емес немесе толыц кеш'р'шмеген'т мэл1мдейд1.
Эдебиеттер:
1. Abdo J., Rai V., Agrawal D.K. Interplay of Immunity and Vitamin D: Interactions and Implications with Current IBD Therapy // Curr Med Chem. 2017. №24 (9). Р. 852-867.
2. Abreu-Delgado Y., Isidro R., Torres E., Gonzalez A., Cruz M., Isidro A., Gonzalez-Keelan C., Medero P., Appleyard C. Serum vitamin D and colonic vitamin D receptor in inflammatory bowel disease // World J Gastroenterol 2016; 22(13): 3581-3591 [PMID: 27053850 DOI: 10.3748/wjg.v22.i13.3581]
3. Anastasilakis A.D., Tsourdi, E., Makras, P., Polyzos S.A., Meier C., McCloskey E.V., Pepe J., Zillikens M.C. Bone disease following solid organ transplantation: A narrative review and recommendations for management from The European Calcified Tissue Society // Bone. 2019, 127, 401-418. [Google Scholar] [CrossRef]
4. Blaschke M., Koepp R., Cortis J., КомраковаМ., Schieker, M., Hempel U., Siggelkow H. IL-6, IL-1 ß, and TNF-a only in combination influence the osteoporotic phenotype in Crohn's patients via bone formation and bone resorption // Adv Clin Exp Med. 2018;27(1):45-56. DOI 10.17219/acem/67561
5. Corinne Е. Metzger S. Anand Narayanan, Jon P. Elizondo, Anne Michal Carter, David C. Zawieja, Harry A. Hogan, Susan A. Bloomfield. DSS-induced colitis produces inflammation-induced bone loss while irisin treatment mitigates the inflammatory state in both gut and bone Scientific RepoRtS // 2019. 9:15144 | https://doi.org/10.1038/s41598-019-51550-w
6. Chen Y.C., Greenbaum J., Shen H., Deng H.W. Association between gut microbiota and bone health: Potential mechanisms and prospective // J. Clin. Endocrinol. Metab. 2017, 102, 3635-3646. [Google Scholar] [CrossRef] [PubMed]
7. Coskun A., Yavasoglu I., Meteoglu I., Unubol M. Yasar B., Borazan S., Omurlu I.K., Yukselen V., Yasa M.H. Vitamin D. Receptor Level in Biopsy Specimen of Patients with Ulcerative Colitis: Results from a Center in Western Anatolia // J Natl Med Assoc. 2018. №110(3). Р. 276-280.
8. Danford C.J., Trivedi H.D., Bonder A. Bone Health in Patients With Liver Diseases // J. Clin. Densitom. 2019. [Google Scholar] [CrossRef] [PubMed]
9. D'Amelio P., Sassi F. Gut Microbiota, Immune System, and Bone // Calcif. Tissue Int. 2018, 102, 415-425. [Google Scholar] [CrossRef]
10. Das M., Cronin O., Keohane D.M., Cormac E.M., Nugent H., Nugent M., Molloy C., O'Toole P.W., Shanahan F., Molloy M.G. et al. Gut microbiota alterations associated with reduced bone mineral density in older adults // Rheumatology. 2019. [Google Scholar] [CrossRef]
11. Dolores Sgambato, Francesca Gimigliano, Cristiana De Musis, et al. Bone alterations in inflammatory bowel diseases // World Journal of Clinical Cases. 2019. August 6. №7(15). Р. 1908-1925
12. Gabriela Han dz lik-Orlik, Micha! Holecki, Krzysztof Wilczynski, Jan Dufawa. Osteoporosis in liver disease:
pathogenesis and management // Therapeutic Advances in Endocrinology and Metabolism. 2016. Vol.7(3). P. 128-135.
13. Garg M, Royce S.G., Tikellis C, Shallue C, Sluka P., Wardan H., Hosking P., Monagle S., Thomas M., Lubel J.S., Gibson P.R. The intestinal vitamin D receptor in inflammatory bowel disease: inverse correlation with inflammation but no relationship with circulating vitamin D status // Therap Adv Gastroenterol. 2019. №12. P.17562848-18822566.
14. Guanabens N., Pares A. Osteoporosis in chronic liver disease // Liver Int. 2018. №38. P.776-785.
15. Guañabens N., Ruiz-Gaspa S., Gifre L., Miquel R., Peris P., Monegal A., Dubrueil M., Arias A, Parés A.J. Bone Miner Res. The expression of sclerostin in the bile ducts of patients with chronic cholestasis may influence bone disease in primary biliary cirrhosis. 2016. 09. 31(9): 1725-33. DOI: 10.1002 / jbmr.2845.
16. Guarino M., Loperto I., Camera S., Cossiga V. et al. Osteoporosis across chronic liver disease // Osteoporosis International. 2016. Vol.27, P.1967-1977.
17. Ghishan F.K., Kiela P.R. Vitamins and minerals in inflammatory bowel disease // Gastroenterol Clin N Am. 2017. 46:797-808.
18. Gubatan J., Mitsuhashi S., Zenlea T., Rosenberg L., Robson S., Moss A.C. Low Serum Vitamin D During Remission Increases Risk of Clinical Relapse in Patients With Ulcerative Colitis // Clin Gastroenterol Hepatol. - 2017. -№15(2). - P. 240-246.
19. Guss J.D., Taylor E., Rouse Z., Roubert S., Higgins C.H., Thomas C.J., Baker S.P., Vashishth D., Donelly E., Shea M.K. et al. The microbial metagenome and bone tissue composition in mice with microbiome-induced reductions in bone strength // Bone 2019. 127, 146-154. [Google Scholar] [CrossRef] [PubMed]
20. Handzlik-Orlik G, Holecki M., Wilczynski K, Dutawa J. Osteoporosis in liver disease: Pathogenesis and management // Ther. Adv. Endocrinol. Metab. 2016. №7. P.128-135. [Google Scholar] [CrossRef] [PubMed]
21. Hsu E., Pacifici R. From osteoimmunology to osteomicrobiology: How the microbiota and the immune system regulate bone // Calcif. Tissue Int. 2018, 102, 512521. [Google Scholar] [CrossRef] [PubMed]
22. Ibanez L., Rouleau M., Wakkach A., Blin-Wakkach C. Gut microbiome and bone // Jt. Bone Spine. 2019, 86, 43-47. [Google Scholar] [CrossRef] [PubMed]
23. Kiela P.R., Ghishan F.K. Physiology of intestinal absorption and secretion. Best Pract Res Clin Gastroenterol. 2016. 30:145-159.
24. Leyssens C., Verlinden L., De Hertogh G., Kato S., Gysemans C., Mathieu C., Carmeliet G., Verstuyf A. Impact on Experimental Colitis of Vitamin D Receptor Deletion in Intestinal Epithelial or Myeloid Cells // Endocrinology. 2017. №158(7). P. 2354-2366
25. Li L., Rao S., Cheng Y., Zhuo X., Deng C., Xu N., Zhang H., Yang L. Microbial osteoporosis: The interplay between the gut microbiota and bones via host metabolism and immunity // MicrobiologyOpen. 2019, 8, e00810.
26. Li J.Y., Chassaing B., Tyagi A.M., Vaccaro, C., Luo T., Adams J., Darby T.M., Weitzmann M.N., Mulle J.G., Gewirtz A.T. et al. Sex steroid deficiency-associated bone loss is microbiota dependent and prevented by probiotics //
J. Clin. Invest. 2016. 126, 2049-2063. [Google Scholar] [CrossRef] [PubMed]
27. Li S., Y. Mao, F. Zhou, H. Yang, Q. Shi, B. Meng. Gut microbiome and osteoporosis // Bone Joint Res 2020. 9(8):524-530.
28. Lo B., Holm J.P., Vester-Andersen M.K., Bendtsen F. Incidence. Risk Factors and Evaluation of Osteoporosis in Patients With Inflammatory Bowel Disease: A Danish Population-Based Inception Cohort With 10 Years of Follow-Up // J Crohns Colitis. 2020. №14 (7). P. 904-914.
29. Lupoli R., Di Minno A., Spadarella G., Ambrosino P., Panico A., Tarantino L., Lupoli G., Matteo Nicola Dario Di Minno. The risk of osteoporosis in patients with liver cirrhosis: a meta-analysis of literature studies // Clin Endocrinol. 2016 Jan. 84(1):30-8. doi: 10.1111/cen.12780.
30. Mehmet Turkeli, Hakan Dursun, Fatih Albayrak, Nihat Okcp, M. Hamidullah Uyanik, Abdullah Uyanik, Omer Yilmaz. Effects of Cirrhosis on Bone Mineral Density and Bone Metabolism Sirozun Kemik Mineral Yog"unlug"u ve Kemik Metabolizmasina Etkileri // The Eurasian Journal of Medicine. 2016. P.18-24
31. Mohammed Ewid, Nawaf Al Mutiri, Khalid Al Omar. Updated bone mineral density status in Saudi patients with inflammatory bowel disease // World J Gastroenterol. 2020. September 21. №26(35). P. 5343-5353
32. Mudambi K., Bass D. Vitamin D: a brief overview of its importance and role in inflammatory bowel disease // Transl Gastroenterol Hepatol. 2018. 3:31-6.
33. Myint A., Sauk J.S., Limketkai B.N.The role of vitamin D in inflammatory bowel disease: a guide for clinical practice // Expert Rev Gastroenterol Hepatol. 2020.14(7): 539-552. doi: 10.1080/17474124.2020.1775580.
34. Nielsen O.H., Rejnmark L., Moss A.C. Role of Vitamin D in the Natural History of Inflammatory Bowel Disease // J Crohns Colitis. 2018. №12 (6). P. 742-752.
35. Nielsen O.H., Thomas Irgens Hansen, John Mark Gubatan, Kim Bak Jensen, Lars Rejnmark Managing vitamin D deficiency in inflammatory bowel disease // Frontline Gastroenterology 2019. 10:394-400. doi:10.1136/flgastro-2018-101055
36. Nilsson A.G., Sundh D., Backhed F., Lorentzon M. Lactobacillus reuteri reduces bone loss in older women with low bone mineral density: A randomized, placebo-controlled, double-blind, clinical trial // J Intern Med. 2018 Sep. 284(3):307-317. doi: 10.1111/joim.12805. [Google Scholar] [CrossRef] [PubMed]
37. Novince C.M., Whittow C.R., Aartun J.D., Hathaway J.D., Huang E., Westwater C. Commensal gut microbiota immunomodulatory actions in bone marrow and liver have catabolic effects on skeletal homeostasis in health // Sci. Rep. 2017, 7, 5747. [Google Scholar]
38. Piovani D., Danese S., Peyrin-Biroulet L., Nikolopoulos G.K., Lytras T., Bonovas S. Environmental Risk Factors for Inflammatory Bowel Diseases: An Umbrella
Review of Meta-analyses // Gastroenterology. 2019.№157(3). P. 647-659.
39. Premkumar K., Krishnasamy Narayanasamy, Janifer Jasmine J., Chezhian A., Senthil Kumar. Bone Mineral Density Assessment in Chronic Liver Disease // Research iMedPub Journals. 2017. Vol.5. №1:136. P. 2254-6081.
40. Santos L.A., Romeiro F.G. Diagnosis and Management of Cirrhosis-Related Osteoporosis // Biomed. Res. Int. 2016. P.1423462.
41. Schreiber P.W., Bischoff-Ferrari H.A., Boggian K., Bonani M., van Delden C., Enriquez N., Fehr T., Garzoni C., Hirsch H.H., Hirzel C. et al. Bone metabolism dynamics in the early post-transplant period following kidney and liver transplantation // PLoS ONE 2018, 13, e0191167. [Google Scholar] [CrossRef]
42. Solvey Schule, Jean-Benoit Rossel, Diana Frey, Luc Biedermann, Michael Scharl, Jonas Zeitz, Natalia Freitas-Queiroz, Benjamin Misselwitz. Widely differing screening and treatment practice for osteoporosis in patients with inflammatory bowel diseases in the Swiss IBD cohort study Schu'le et al. // Medicine. 2017. №96:22. P.1-8.
43. Sukhontip Klahan, Chun-Nan Kuo, Shu-Chen Chien, Yea-Wen Lin, Chun-Yi Lin, Chia-Hsien Li. Osteoporosis increases subsequent risk of gallstone: a nationwide population-based cohort study in Taiwan // BMC Gastroenterology. 2014. №14:192. P.1471-230.
44. Szafors P., Che H., Barnetche T., Morel J., Gaujoux-Viala C., Combe B., Lukas C. Risk of fracture and low bone mineral density in adults with inflammatory bowel diseases. A systematic literature review with meta- analysis // Osteoporos Int. 2018. №29 (11). P. 2389-2397.
45. Tilg H., Cani P.D., Mayer E.A. Gut microbiome and liver diseases // Gut. 2016. 65. P. 2035-2044. [Google Scholar] [CrossRef]
46. Van Bodegraven A., Bravenboer N. Perspective on skeletal health in inflammatory bowel disease // Osteoporosis International. 2020. №31: 637-646. https://doi.org/10.1007/s00198-019-05234-w
47. Yamamoto E., J0rgensen T.N. Immunological effects of vitamin D and their relations to autoimmunity // J Autoimmun. 2019. №100. P.7-16.
48. Yan J., Charles J.F. Gut microbiome and bone: To build, destroy, or both? Curr. Osteoporos. Rep. 2017, 15, 376-384. [Google Scholar] [CrossRef] [PubMed]
49. Yatsonsky l.D., Pan K., Shendge V.B., Liu J., Ebraheim N.A. Linkage of microbiota and osteoporosis: A mini literature review // World J. Orthop. 2019, 10, 123-127. [Google Scholar]
50. Zheng J.P., Miao H.X., Zheng S.W., Liu W.L., Chen C.Q., Zhong H.B., Li S.F., Fang T.P., Sun C.H. Risk factors for osteoporosis in liver cirrhosis patients measured by transient elastography // Medicine (Baltimore) 2018, 97, e10645. [GoogleScholar] [CrossRef] [PubMed]
Байланыс акпараты:
Ногаева Марал Газизовна - m.f.k., кауымдастырылган профессор (доцент) № 1 жалпы т8жiрибелiк дэргер кафедрасы, КЕА^ «С.Д. Асфендияров атын^ы ^азак улттык медицина университет», Алматы к., ^азщстан Республикасы.
E-mail: maral.nogaeva@mail.ru
Пошталык мекенжай: ^азакстан Республикасы, Алматы к., 050000, Теле Би кешес 94. Тел.: +7 708 184 84 08; +7 701 365 82 39.
