Научная статья на тему 'Артериалды гипертония дамуында бірқатар гендер полиморфизмінің орны'

Артериалды гипертония дамуында бірқатар гендер полиморфизмінің орны Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

CC BY
186
24
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
АРТЕРИАЛДЫ ГИПЕРТОНИЯ / ГЕН / ПОЛИМОРФИЗМ / АНГИОТЕНЗИНОГЕН / АЗОТ ТОТЫғЫ СИНТАЗАСЫ ЖәНЕ ЭНДОТЕЛИН-1 / HYPERTENSION / GEN / POLYMORPHISM / ANGIOTENSINOGEN / NITRIC OXIDE SYNTHASE / ENDOTHELIN / АРТЕРИАЛЬНАЯ ГИПЕРТЕНЗИЯ / СИНТАЗА ОКСИДА АЗОТА / ЭНДОТЕЛИН-1

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — Маркабаева А.М.

Әдебиеттік шолуда артериалды гипертония дамуындағы молекулалық – генетикалық механизмдерді зерттеу нәтижесі мен қан айналым жүйесі ауруларында гендер полиморфизмінің орны туралы жазылған. Ангиотензиноген, азот тотығы және эндотелин – 1 мысалға ала отырып артериалды қан қысымының молекулалық генетикалық реттелуіне жаңаша көзқараспен қарау.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по фундаментальной медицине , автор научной работы — Маркабаева А.М.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SOME GENES POLYMORPHISM ROLE IN ARTERIAL HYPERTENSION REALIZATION

The review presents results of the study of molecular and genetic mechanisms of hypertension. Also new look at the molecular and genetic regulation of blood pressure by the example of the angiotensinogen, nitric oxide and endothelin-1 genes polymorphisms.

Текст научной работы на тему «Артериалды гипертония дамуында бірқатар гендер полиморфизмінің орны»

УДК 616.12 - 008.331.1 + 575.174.015.3

АРТЕРИАЛДЫ ГИПЕРТОНИЯ ДАМУЫНДА Б1РКАТАР ГЕНДЕР ПОЛИМОРФИЗМШ1Н ОРНЫ

А. М. Маркабаева

Семей каласыныц Мемлекеттiк медицина университетi, Семей к, Казахстан

Эдебиеттiк шолуда артериалды гипертония дамуындагы молекулалык - генетикалык механизмдердi зерттеу нэтижес мен кан айналым жYЙесi ауруларында гендер полиморфизмшН орны туралы жазылган. Ангиотензиноген, азот тотыгы жэне эндотелин - 1 мысалга ала отырып артериалды кан кысымынын молекулалык - генетикалык реттелуше жацаша кезкараспен карау.

Heri3ri сездер: артериалды гипертония, ген, полиморфизм, ангиотензиноген, азот тотыгы синтазасы жэне эндотелин-1.

SOME GENES POLYMORPHISM ROLE IN ARTERIAL HYPERTENSION REALIZATION

А. M. Markabaeva

Semey State Medical University, Semey City, Kazakhstan

The review presents results of the study of molecular and genetic mechanisms of hypertension. Also new look at the molecular and genetic regulation of blood pressure by the example of the angiotensinogen, nitric oxide and endothelin-1 genes polymorphisms.

Keywords: hypertension, gen, polymorphism, angiotensinogen, nitric oxide synthase, endothelin.

РОЛЬ ПОЛИМОРФИЗМА ГЕНОВ В РЕАЛИЗАЦИИ АРТЕРИАЛЬНОЙ ГИПЕРТЕНЗИИ

А. М. Маркабаева

Государственный медицинский университет города Семей, г. Семей, Казахстан

В обзоре представлены результаты изучения молекулярно-генетических механизмов развития артериальной гипертензии и патофизиологическая роль полиморфизма генов при болезнях системы кровообращения. Представлен новый взгляд на молекулярно-генетическую регуляцию артериального давления на примере полиморфизма генов ангиотензиногена, оксида азота и эндотелина-1.

Ключевые слова: артериальная гипертензия, ген, полиморфизм, ангиотензиноген, синтаза оксида азота, эндотелин-1.

Библиографическая ссылка:

Маркабаева А. М. Роль полиморфизма генов в реализации артериальной гипертензии / / Наука и Здравоохранение. 2015. № 4. С. 77-84.

Markabaeva A. M. Some genes polymorphism role in arterial hypertension realization. Nauka i Zdravoohranenie [Science & Healthcare]. 2015, 4, pp. 77-84.

Маркабаева А. М. Артериалды гипертония дамуында 61ркатар гендер полиморфизмУц орны / / Гылым жэне Денсаулык сактау. 2015. № 4. Б. 77-84.

Кан айналым жYЙесi аурулары кептеген елдердеп сиякты б1здщ республикамызда да непзп елiмдiлiк керсеткш [8, 41]. Артериалды

гипертония кан айналым жYЙесi ауруларынын этиологиялык факторы ретшде аурушанды-лык пен мYгедектiктiн себебi болып отыр [18].

^ан айналым жYЙесi ауруларыныц непзш-де тукым куалау аркылы аурудыц дамуына жеке бейiмдiлiктi аныктайтын жэне тулганыц сырткы орта эсерi нэтижесiнде жYре пайда болган генетикалык бузылыстар жатыр [4,6,10].

Генетикалык немесе тукым куалаушы факторлар кан айналым жYЙесi ауруларыныц дамуында мацызды орын алады, сондыктан медицинадагы каарп гылыми зерттеулерде аурулардыц даму каутн арттыратын полиморфты Yлескiлердi (гендердщ бiрлiктi нуклеотидш орын алмасуы, SNP - single nucleotide polymorphism, бiр нуклеотидтщ екiншiсiн алмастыруы), аныктайтын молекулярлык-генетикалык талдау эдiсiне Yлкен мэн берiлуде. [1,16,24,44]

НYктелiк мутациялар, ягни т.е. гендер полиморфизмдер^ гендердщ промоторлы аумагында экзонда да, интронда да эртYрлi жиiлiкте кездеседк Экзондарда полиморфизм-дер сирек кездеседi (барлык аныкталатын нYктелiк мутациялардыц мелшермен 5%-ы), себебi олардыц кебi ДН^ репарациясы мен табиги iрiктелу кезшде жойылады [36]

Кез келген геннщ жеке полиморфизмi популяциядагы аурудыц жалпы каутнщ 1-8% тYсiндiредi, бул аз кершгенмен, осындай генетикалык каут факторларыныц бiрлескен эсерi жалпы кауттщ 20-70% курауы мYмкiн [11].

Радиация жэне ендiрiстiк улы заттар тура мутагендi эсер етiп, Дн^ нуклеотидтершщ нYктелiк алмасуына экеледi, нэтижесiнде эртYрлi аурулар дамиды. Артериалды гипертония дамуына катысатын ген-кандидаттар спектрi кец, олар метаболикалык жэне гомеотаз жYЙелерiн реттейдi, оларда болатын бузылыстар жYрек-тамыр аурула-рына экеледi.

Ангиотензиноген ген (AGT), ангиотензино-гендi (AGT) аныктайтын, непзшен бауырда, май тшдершщ адипоциттершде тYзiлетiн молекулалык салмагы 62-65 кДа болатын а-глобулин фракциясыныц сарысулык акуызы [7, 9, 19].

AGT ген кан айналым жYЙесi ауруларыньщ дамуыныц эртYрлi патофизиологиялык механизмдерiне катысуы AGT геншщ промоторлы жэне курылымдык аумагында SNP зерттеуге кызыгушылыкты арттырды [2, 3, 12, 22].

Ангиотензиндер - эсерi кец спектрлi физиологиялык белсендi пептидтер.

Ангиотензин тобыныц пептидтерi артериялык кан кысымыныц децгейш (вазопрессорлы эсерi) жэне бYЙректiк CYзiлудi, су-туз алмасуын реттейдi. Ренин эсерiнен ангиотензиногеннен ангиотензин I декапеп^ белiнедi де, ангиотензин II тYзiледi. Ангиотензиногеннщ эртYрлi генетикалык нускалары ангиотензин II-нщ эртYрлi физиологиялык белсендiлiгiн аныктайды.

AGT геншщ отызга жуык полиморфты нускалары белгл оныц iшiнде М235Т жэне Т174М кецшен зерттелген [44]. Еуропалык популяцияда T174M генотипi 10-15%, M235T генотип 15-20% жиiлiкте кездеседi. ^ан айналым жYЙесi ауруларыныц дамуымен байланысты AGT геншщ эртYрлi полиморфизмдерiн аныктау бойынша кептеген зерттеулер жYргiзiлдi.

Liu жэне т.б., артериялык гипертония кезiнде AGT геншщ алты полиморфизмiн -промотор аумагында 217GA, -152GA, 20AC-, -6GA, 2экзонда Т174М жэне M235T зерттедк Нэтижесiнде 152A, 20С, 6A жэне 235T аллелдерi бакылау тобына караганда артериялык гипертониямен наукастарда жи кездестi. Chen жэне т.б., AGT геншщ екiншi экзонындагы полиморфизм артериялык гипертония дамуымен байланысты екендтн аныктады [15, 29].

Sethi AA жэне т.б., тексертгендер арасында 235TT аллелi болуы кан курамындагы ангиотензиноген мелшершщ 5-10%-га жогарылауымен жэне еуропалыктарда систолалык жэне диастолалык артериялык кан кысымыныц 10-20% кетерiлуiмен байланысты болгандыгын керсеттi [37].

Кейбiр зерттеулер кан курамындагы плазмалык ангиотензиноген мелшершщ жогарылауы AGT генi мутациясымен байланысты керсетпедi [20, 34, 38].

Yш этникалык топтарда (еуропалык, монголдык, негрлiк) жYргiзiлген мета-талдау (МТ) еуропалыктар мен Азия тургындарында ангиотензиноген геншщ (AGT) М235Т аллелiмен артериялык гипертония даму каупi арасында байланысты аныктады [35, 39].

AGT геншщ 235Т полиморфизмi кан айналым жYЙесi ауруларыныц дамуын болжауда тек аздаган этникалык топтарда, оныц iшiнде арабтарда, Шыгыс Азия тургындарында жэне еуропалык Yш популяцияда: Германия, Голландия, Жаца Зеландияда мацызды [27, 42, 45].

Сондыктан АСТ геншН 235Т полиморфиз!^ таралу жиiлiгiн зерттелетiн тургындардыц этникалык ерекшелiктерiн ескере отырып аныктаган дурыс.

Эндотелий дисфункциясы - артериалды гипертония патогенезiнде басым орын алады. ИО-синтаза (eNOS) тамыр тонусы мен кан кысымын реттеуге катысады. Азот тотыгы ЖИА патогенезiндегi орны: тегю булшыкет клеткаларыныи пролиферациясын тежейдi, тромбоциттердщ агрегациясында протекторлы эсер кврсетедi, эндотелийге лейкоциттердщ жабысуын тежейдi [31].

Эндотелий дисфункциясыныи маркерлерi ретiнде NO-синтаза ферментшщ nолиморфизмiн зерттеу маиызды. Эндотелиалды NO-синтаза (eNOS) генiн эндотелийдщ N0 тYзуiне катысатын фермент аныктайды. eNOS аныктайтын ген 7д35-36 хромосомасында орналаскан жэне 26 экзоннан турады [32]. eNOS геншщ промоторы бiрнеше доменнен турады, сондыктан бiркатар транскрипция факторларымен реттеледi [46]. БYгiнгi таида eNOS геншН 11 нYктедегi полиморфизмi белгiлi, олардыи сегiзi жYрек тамыр ауруларыныи каут факторлары ретiнде зерттелген [21, 33, 43]. Еи жаксы зерттелген 4а/Ь 4^ интрон полиморфизмi, 7-шi экзонныи С894Т (Glu298Asp) полиморфизмi жэне eNOS генi промоторыныи Т-786С полиморфизмi [13, 17].

Тэжiрибеде вИОЭ геншН 786 промоторында С аллелi болуы оныи белсендiлiгiн 52%- га твмендетедi, нэтижесшде калыптаскан вИОЭ жетiспеушiлiгi азот тотыгыныц тYзiлуi мен босауыныи твмендеуiне экеледi [23, 26, 28, 30].

М. Nakayama жэне т.б., зерттеуiнде Т-786С мутациясы коронарлы тарылумен байланысты болып, квбiнесе ангиограммада тэждi артерияларда органикалык тарылуы жок миокард инфарктiмен наукастарда жиi кездестi [25, 32].

Бiркатар зерттеулер С-786Т полиморфизмшщ украиндыктарда миокард инфарклмен, еуропалыктарда артериалды гипертония даму каутнН артуымен, афроамерикандыктарда жYрек-жетiспеушiлiгi-мен байланысын кврсеттi.

7-шi экзон (Glu298Asp) полиморфизмi NOS3 геншН 894 нYктесiнде гуаниннН тимидинмен алмасуы, глутаминнщ аспаргинмен 298 ^ нYктеде орнын басуына экеледi. Артериалды гипертониямен ауыратын наукастарда сау

адамдармен салыстырганда 298Asp аллелшН таралу життнН артуы жапон популяциясында аныкталды [14].

Ю.В. Котовской жэне т.б., Мэскеу тургындарында eNOS геншН 4a/4b полиморфизмшщ артериалды гипертония мен кант диабе™ен ауыратын наукастарда миокард инфаркт мен ми кан айналымыныц жiтi бузылуымен бiрге жYретiнiн кврсеттi [5].

БYгiнгi тацда eNOS геншН артериалды гипертониямен дамуында, жYрек ремоделденушдеп орны эрi карай зерттеудi кажет етедi.

Эндотелин-1дi аныктайтын EDN1 геы, 6p24-23 хромосомасында орналаскан. Эндотелин-1 (EDN1) генiн тамыр эндотелийi гомеостазында мацызды орын алатын акуыз аныктайды. Бул акуыз ангиотензин сиякты тамыр тарылтушы эсерге ие. Эндотелин коллаген жиналуын арттырады, миофибробластар мен фибробластар митогенезiн ынталандырады.

EDN1 геншН nолиnеnтидтi тiзбекте (G ^А) аминкышкылы аспарагиннН (Asn) лизинге (Lys) 198 орында ауысып артериалды гипертонияныц дамуына экелетiн полиморфизмi жаксы зерттелген.

Клетка всюндершде, Lys198Asn полиморфизмi клеткалык супернатанттагы EDN1 мвлшерiне эсер етпейтiнiн, бiрак ТТ генотипi бар артериалды гипертониямен наукастарда кан курамында пептид мвлшер^ gG генотипiмен наукастарга караганда жогары болды [40].

Lys198Asn аминкышкылыныц алмасуына экелетiн полиморфизм, квбiнесе жYрек тамыр ауруларымен бiрге жYредi. Panoulas жэне т.б., ТТ генотитнН артериялык гипертензияныц даму каупiн 3 есе (OR = 2,89; 95%СИ: 1,02 -8.19) жогарылататынын кврсеттi [3].

Сонымен артериалды гипертонияныц мультифакторлы тегi эртYрлi молекулярлы механизмдердщ iске асуына катысатын тYрлi гендер полиморфизмдерiне байланысты. Бул кан кысымыныц жогарылауына айкын эсер ететш гендердi аныктау Yшiн зерттеулер жYргiзудi жалгастыруды талап етедi.

Эдебиеттер:

1. Ахадов Ш. В. и др., Роль и целевой уровень отдельных компонентов ренин -ангиотензин - альдостероновой системы в развитии сердечно-сосудистых осложнений у больных артериальной гипертензией //

Российский кардиологический журнал. 2009. № 3. С. 26-33.

2. Елисеева Ю. Е. Ангиотензин-превра-щающий фермент, его физиологическая роль // Вопросы медицинской химии. 2001. №1. С. 15-21.

3. Калакуток З. Н. Полиморфизм генов ренин-ангиотензин-альдостероновой системы и риск развития эссенциальной гипертонии у адыгов и русских: автореферат дис. ... канд. мед. наук. Уфа. 2002. 144 с.

4. Кудряшова О. Ю. Молекулярные механизмы тромбогенеза // Кардиология. 2012. №12. С. 45-56.

5. Котовская Ю. В. и др. Полиморфизм генов ренин-ангиотензиновой системы и гена эндотелиальной NO-синтазы и макрососудистые осложнения при сахарном диабете типа 2 // Артериальная гипертензия. 2002. № 3. С. 86-90.

6. Максимов В. Н., Куликов И. В., Устинов С. Н., Иванова А. А., Новоселов В. П., Савченко С. В. Ассоциация полиморфизма гена SREBF2 с внезапной сердечной смертью. // Бюллетень СО РАМН. 2011. Т. 31. № 5. С. 14-18.

7. Минушкина Л. О., Затейщиков Д. А., Сидоренко Б. А. Генетические аспекты регуляции эндотелиальной функции при артериальной гипертонии // Кардиология. 2000. № 3. С. 68-76.

8. Мусаханова А. К., Ковзель Е. Ф., Секербаев А. Х. Влияние поведенческих факторов риска на формирование ишемической болезни сердца и гипертонической болезни у населения, проживающего на территориях, прилегающих к Семипалатинскому ядерному полигону // Центрально-Азиатский научно-практический журнал по общественному здравоохранению. Алматы. 2008. Том 7. № 1. С. 22-31.

9. Преображенский Д. В. и др. Физиология и фармакология ренин-ангиотензиновой системы // Кардиология. 1997. № 11. С. 91-95.

10. Решетников Е. А., Акулова Л. Ю., Батлуцкая И. В. Молекулярно-генетические механизмы функционирования сердечнососудистой системы и роль ренин ангиотензиновой системы в обеспечении сердечно-сосудистых реакций в организме // Серия Медицина. Фармация. 2013. №11 (154) С. 179-184.

11. Тугуз А. Р., Агаджанян Н. А., Лысенков С. П., Муженя Д. В., Ожева Р. Ш., Анохина Е. Н., Ашканова Т. М. Частоты Met235thr, Thr174met Полиморфизмов Гена Ангитензиногена (Agt) И A1166c Аллели Рецептора I Типа Гена Ангитензиногена-2 (Agt2r1) в этнических группах населения г. Майкопа (Республика Адыгея) // Современные проблемы науки и образования. 2011. № 3 С. 31-36.

12. Aggarwal P. K., Jain V., Jha V. Endothelial nitric oxide synthase, angiotensin-converting enzyme and angiotensinogen gene polymorphisms in hypertensive disorders of pregnancy // Hypertens Res. 2010. Vol. 33. N 5. Р. 473 - 477.

13. Alvarez R., Gonzalez P., Batalla A. et al. Association between the NOS3 (-786 T/C) and the ACE (I/D) DNA genotypes and earlycoronaryarterydisease // Nitric Oxide. 2001. N 5(4). P. 343-348.

14. Asai T., Ohkubo T., Katsuya T., et al. Endothelin-1 gene variant associates with blood pressure in obese Japanese subjects // Am J Hypertension 2001. N 38. P. 1321-1324.

15. Chen P., Jiang Y. F, Cheng K. Metaanalysis on the association 26 оf AGT M235T polymorphism and essential hypertension in Chinese population // Zhonghua. 2003. N 24. Р. 711-714.

16. Cheng X., Xu G. Association between aldosterone synthase CYP11B2 polymorphism and essential hypertension in Chinese: a metaanalysis // Kidney Blood Press. Res. 2009. Vol. 32. N 2. Р. 128-140.

17. Casas J. P., Bautista L. E, Humphries S. E., Hingorani A. D. Endothelial nitric oxide synthase genotype and ischemic heart disease: meta-analysis of 26 studies involving 23028 subjects // Circulation. 2004. N 109(11). P. 13591365.

18. 2003 European Society of Hypertension -European Society of Cardiology guidelines for the management of arterial hypertension // J. Hypertension. 2003. V. 21. P. 1011.

19. Goodfriend T. l., Elliot M. E., Catt K. J. Angiotensin receptors and their antagonists // New Engl. J. Med. 1996. N. 334. P. 1649-1654.

20. Gardemann A. et al. Angiotensinogen T174M and M235T gene polymorphisms are associated with the extent of coronary atherosclerosis // Atherosclerosis. 1999. N. 145. Р. 309-314.

21. Hyndman M. E, Parsons H. G., Verma S. et al. The T-786C mutation in endothelial nitric oxide synthase is associated with hypertension // Hypertension. 2002. N 39(4). P. 919-922.

22. He J. et al. Genetic variants in the renin-angiotensin-aldosterone system and blood pressure responses to potassium intake // J Hypertens. 2011. Vol. 29. N. 9. P. 1719-1730.

23. Harrison D. G. Cellular and molecular mechanisms of endothelial cell dysfunction // J. Clin. Invest. 1997. N. 100(9). P. 2153-2157.

24. Hamelin B. A. et al. Increased risk of myocardial infarction associated with angiotensin-converting enzyme gene polymorphism is age dependent // J Clin Pharmacol. 2011. Vol. 51.N. 9. P. 1286-1292.

25. Hibi K., Ishigami T, Tamura K. et al. Endothelial nitric oxide synthase gene polymorphism and acute myocardial infarction // Hypertension. 1998. Vol. 32. N 3. P. 521-526

26. Jeerooburkhan N., Jones L. C., Bujac S. et al. Genetic and environmental determinants of plasma nitrogen oxides and risk of ischemic heart disease // Hypertension. 2001. N 38(5). P. 10541061.

27. Katsuya T. et al. Association of angiotensinogen gene T235 variant with increased risk of coronary heart disease // Lancet. 1995. N. 345. P. 1600-1603.

28. Luscher T. F., Tschudi M. R., Wenzel R. R., Noll G. Endothelial dysfunction and nitrogen monoxide (NO; nitric oxide) // Internist (Berl.). 1997. N. 38(5). P. 411-419.

29. Liu J. B. The relationship between polymorphism of angiotensinogen gene and essential hypertension // Chinese Journal of Epidemiology. 2000. N. 21. P. 407-409.

30. Mehta J. L., Li D. Y. Inflammation in ischemic heart disease: response to tissue injuryor a pathogenetic villain? // Cardiovasc. Res. 1999. N. 43(2). P. 291-299.

31. Marsden P.A., Heng H.H., Scherer S.W. et al. Structure and chromosomal localization of the human constitutive endothelial nitric oxide synthase gene // J. Biol. Chem. N. 1993. N. 268(23). P. 17478-17488.

32. Nakayama M., Yasue H., Yoshimura M. et al. T(-786)C mutation in the 5'-flanking region of the endothelial nitric oxide synthase gene is associated with myocardial infarction, especially without coronaryorganic stenosis // Am. J. Cardiol. 2000. N. 86(6). P. 628-634.

33. Poirier O., Mao C., Mallet C. et al. Polymorphisms of the endothelial nitric oxide

synthase gene - no consistent association with myocardial infarction in the ECTIM study // Eur. J. Clin. Invest. 1999. N. 29(4). P. 284-290.

34. Reinhardt D. et al. A common variant of the angiotensinogen gene and the risk of coronary artery disease in a German population // Pharmazie. 2000. N. 55. P. 69-71.

35. Rotimi C. et al. Angiotensinogen gene in human hypertension. Lack of an association of the 235T allele among African Americans // Hypertension. 1994. N. 24. P. 591-594.

36. Simbirtsev A. S. Functional polymorphism of genes of inflammation regulatory molecules // Cytokines and inflammation. 2005. N. 1. P. 35-40.

37. Sethi A. A. Nordestgaard B. G., Agerholm-Larsen B. et al. Angiotensinogen polymorphisms and elevated blood pressure in the general population: the Copenhagen City Heart Study // Hypertension. 2001. N. 3. P. 875881.

38. Sethi A. A. et al. Angiotensinogen single nucleotide polymorphisms, elevated blood pressure, and risk of cardiovascular disease // Hypertension. 2003. N. 6. P. 102-111.

39. Schmidt S. et al. Association of M235T variant of the angio-tensinogen gene with familial hypertension of early onset // Nephrol. Dial. Transplant. 1995. N.7. P. 1145-1148.

40. Tiret L., Poirier O., Hallrt V, et al. The Lys198Asn polymorphism in the endothelin-1 gene is associated with blood pressure in overweight people // Hypertension. 1999. N. 33. P. 1169-1174.

41. World Health Organization. Global status report on noncommunicable diseases 2010. Geneva. World Health Organization. 2011. P. 221.

42. Wenzel K. et al. Relationship of polymorphisms in the renin-angiotensin system and in E-selectin of patients with early severe coronary heart disease // J. Mol. Med. 1997. N. 75. P. 57-61.

43. Wang X. L, Wang J. Endothelial nitric oxide synthase gene sequence variations and vascular disease // Molec. Genet. and Metabol. 2000. N. 70(4). P. 241-251.

44. Zafarmand M. H., Nijdam M. E., Franx A. et al. The angiotensinogen gene M235T polymorphism and development of preeclampsia/eclampsia: a meta-analysis and meta-regression of observational studies // J. Hypertens. 2008. Vol. 26. P. 1726-1734.

45. Zafarmand H. M. et al. The M235T Polymorphism in the AGT Gene and CHD Risk:

Evidence of a Hardy-Weinberg Equilibrium Violation and Publi-cation Bias in a Meta-Analysis // Cardio. J. S. 2008. N. 15. P. 25-30.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

46. Zhang R, Min W, Sessa W. C. Functional analysis of the human endothelial nitric oxide synthase promoter. Sp1 and GATA factors are necessary for basal transcription in endothelial cells // J. Biol. Chem. 1995. N. 270(25). P. 15320-15326.

References:

1. Akhadov Sh.V. i dr. Rol' i tselevoi uroven' otdel'nykh komponentov renin - angiotenzin -al'dosteronovoi sistemy v razvitii serdechno-sosudistykh oslozhnenii u bol'nykh arterial'noi gipertenziei [The role and the target level of the individual components of the renin - angiotensin -aldosterone system in the development of cardiovascular complications in patients with hypertension]. Rossiiskii kardiologicheskii zhumal [Russian Cardiology Journal]. 2009, 3. pp. 26-33. [in Russian]

2. Eliseeva Yu. E. Angiotenzin-prevrashchayushchii ferment, ego fiziologicheskaya rol' [Angiotensin-converting enzyme, its physiological role]. Voprosy meditsinskoi khimii [Problems of Medical Chemistry]. 2001, 1, pp. 15-21. [in Russian]

3. Kalakutok Z. N. Polimorfizm genov renin-angiotenzin-al'dosteronovoi sistemy i risk razvitiya essentsial'noi gipertonii u adygov i russkikh: avtoreferat dis. ... kand. med. nauk. Ufa [Polymorphism of genes of the renin-angiotensin-aldosterone system and the risk of essential hypertension in the Adygs and Russian. Kand. Diss]. 2002, 144 p.

4. Kudryashova O. Yu. Molekulyarnye mekhanizmy trombogeneza [Molecular mechanisms of thrombogenesis]. Kardiologiya [Cardiology]. 2012, 12, pp. 45-56. [in Russian]

5. Kotovskaya Yu. V. i dr. Polimorfizm genov renin-angiotenzinovoi sistemy i gena endotelial'noi NO-sintazy i makrososudistye oslozhneniya pri sakharnom diabete tipa 2 [Polymorphism of genes of the renin-angiotensin system gene and endothelial NO-synthase and macrovascular complications in type 2 diabetes]. Arterial'naya gipertenziya [Am J Hypertension]. 2002, 3, pp. 86-90. [in Russian]

6. Maksimov V. N., Kulikov I. V., Ustinov S. N., Ivanova A. A., Novoselov V. P., Savchenko S. V. Assotsiatsiya polimorfizma gena SREBF2 s vnezapnoi serdechnoi smert'yu [Association of polymorphism SREBF2 with sudden cardiac

death]. Byulleten" SO RAMN [Bulletin SB RAMS]. 2011, 5. pp. 14-18. [in Russian]

7. Minushkina L.O., Zateishchikov D.A., Sidorenko B.A. Geneticheskie aspekty regulyatsii endotelial'noi funktsii pri arterial'noi gipertonii [Genetic aspects of the regulation of endothelial function in patients with arterial hypertension]. Kardiologiya [Cardiology]. 2000, 3, pp. 68-76. [in Russian]

8. Musakhanova A. K., Kovzel' E. F., Sekerbaev A. Kh. Vliyanie povedencheskikh faktorov riska na formirovanie ishemicheskoi bolezni serdtsa i gipertonicheskoi bolezni u naseleniya, prozhivayushchego na territoriyakh, prilegayushchikh k Semipalatinskomu yadernomu poligonu [Effect of behavioral risk factors in the formation of coronary heart disease and hypertension in the population living in areas adjacent to the Semipalatinsk nuclear test site]. Tsentral'no-Aziatskii nauchno-prakticheskii zhur-nal po obshchestvennomu zdravookhraneniyu [The Central Asian scientific and practical journal in public health]. Almaty 2008, 1, pp. 22-31. [in Russian]

9. Preobrazhenskii D.V. i dr. Fiziologiya i farmakologiya renin-angiotenzinovoi sistemy [Physiology and Pharmacology of the renin-angiotensin system]. Kardiologiya [Cardiology]. 1997, 11, pp. 91-95. [in Russian]

10. Reshetnikov E. A., Akulova L. Yu., Batlutskaya I. V. Molekulyarno-geneticheskie mekhanizmy funktsionirovaniya serdechno-sosudistoi sistemy i rol' renin angiotenzinovoi sistemy v obespechenii serdechno-sosudistykh reaktsii v organizme. [Molecular genetic mechanisms of the cardiovascular system and the role of the renin-angiotensin system in the maintenance of cardiovascular reactions in the body]. Seriya Meditsina. Farmatsiya [Medical series. Pharmacy].2013, 11 (154), pp. 179-184. [in Russian]

11. Tuguz A. R., Agadzhanyan N. A., Lysenkov S. P., Muzhenya D. V., Ozheva R. Sh., Anokhina E. N., Ashkanova T. M. Chastoty Met235thr, Thr174met Polimorfizmov Gena Angitenzinogena (Agt) I A1166c Alleli Retseptora I Tipa Gena Angitenzinogena-2 (Agt2r1) v etnicheskikh gruppakh naseleniya g. Maikopa (Respublika Adygeya) [Frequencies Met235thr, Thr174met gene polymorphism Angitenzinogena (Agt) and A1166c alleles Type I Receptor Gene Angitenzinogena-2 (Agt2r1) in ethnic groups in Maikop (Republic of Adygea)]. Sovremennye problemy nauki i obrazovaniya [Modern problems

of science and education]. 2011, 3, pp. 31-36. [in Russian]

12. Aggarwal P. K., Jain V., Jha V. Endothelial nitric oxide synthase, angiotensin-converting enzyme and angiotensinogen gene polymorphisms in hypertensive disorders of pregnancy. Hypertens Res. 2010, 5, pp. 473 -477.

13. Alvarez R., Gonzalez P., Batalla A. et al. Association between the NOS3 (-786 T/C) and the ACE (I/D) DNA genotypes and early coronary artery disease. Nitric Oxide. 2001, 5(4), pp.343348.

14. Asai T., Ohkubo T., Katsuya T., et al. Endothelin-1 gene variant associates with blood pressure in obese Japanese subjects. Am J Hypertension. 2001, 38, pp. 1321-1324.

15. Chen P., Jiang Y. F., Cheng K. Metaanalysis on the association 26 оf AGT M235T polymorphism and essential hypertension in Chinese population. Zhonghua. 2003, 24, pp. 711-714.

16. Cheng X., Xu G. Association between aldosterone synthase CYP11B2 polymorphism and essential hypertension in Chinese: a metaanalysis. Kidney Blood Press. Res. 2009, 2, pp. 128-140.

17. Casas J. P., Bautista L. E., Humphries S. E., Hingorani A. D. Endothelial nitric oxide synthase genotype and ischemic heart disease: meta-analysis of 26 studies involving 23028 subjects. Circulation. 2004, 109(11), pp. 13591365.

18. 2003 European Society of Hypertension -European Society of Cardiology guidelines for the management of arterial hypertension. J. Hypertension. 2003, 21, pp. 1011.

19. Goodfriend T. l., Elliot M. E., Catt K. J. Angiotensin receptors and their antagonists. New Engl. J. Med. 1996, 334, pp. 1649-1654.

20. Gardemann A. et al. Angiotensinogen T174M and M235T gene polymorphisms are associated with the extent of coronary atherosclerosis. Atherosclerosis. 1999, 145, pp. 309-314.

21. Hyndman M. E., Parsons H. G., Verma S. et al. The T-786C mutation in endothelial nitric oxide synthase is associated with hypertension. J Hypertension. 2002, 39(4), pp. 919-922.

22. He J. et al. Genetic variants in the renin-angiotensin-aldosterone system and blood pressure responses to potassium intake. J Hypertension. 2011, 9, pp. 1719-1730.

23. Harrison D.G. Cellular and molecular mechanisms of endothelial cell dysfunction. J. Clin. Invest. 1997, 100(9), pp. 2153-2157.

24. Hamelin B. A. et al. Increased risk of myocardial infarction associated with angiotensin-converting enzyme gene polymorphism is age dependent. J Clin Pharmacol. 2011, 9, pp. 12861292.

25. Hibi K., Ishigami T., Tamura K. et al. Endothelial nitric oxide synthase gene polymorphism and acute myocardial infarction. J. Hypertension. 1998, 3, pp. 521-526.

26. Jeerooburkhan N., Jones L. C., Bujac S. et al. Genetic and environmental determinants of plasma nitrogen oxides and risk of ischemic heart disease. J. Hypertension. 2001, 38(5). pp. 10541061.

27. Katsuya T. et al. Association of angiotensinogen gene T235 variant with increased risk of coronary heart disease. Lancet. 1995, 345, pp. 1600-1603.

28. Luscher T. F., Tschudi M. R., Wenzel R. R., Noll G. Endothelial dysfunction and nitrogen monoxide (NO; nitric oxide). Internist (Berl.). 1997, 38(5), pp. 411-419.

29. Liu J. B. The relationship between polymorphism of angiotensinogen gene and essential hypertension. Chinese Journal of Epidemiology. 2000, 21, pp. 407-409.

30. Mehta J. L., Li D. Y. Inflammation in ischemic heart disease: response to tissue injuryor a pathogenetic villain? Cardiovasc. Res.

1999, 43(2), pp. 291-299.

31. Marsden P. A., Heng H. H., Scherer S. W. et al. Structure and chromosomal localization of the human constitutive endothelial nitric oxide synthase gene. J. Biol. Chem. N. 1993, 268(23), pp. 17478-17488.

32. Nakayama M., Yasue H., Yoshimura M. et al. T(-786)C mutation in the 5'-flanking region of the endothelial nitric oxide synthase gene is associated with myocardial infarction, especially without coronary organic stenosis. Am. J. Cardiol.

2000, 86(6), pp. 628-634.

33. Poirier O., Mao C., Mallet C. et al. Polymorphisms of the endothelial nitric oxide synthase gene - no consistent association with myocardial infarction in the ECTIM study. Eur. J. Clin. Invest. 1999, 29(4), pp. 284-290.

34. Reinhardt D. et al. A common variant of the angiotensinogen gene and the risk of coronary artery disease in a German population. Pharmazie. 2000, 55, pp. 69-71.

35. Rotimi C. et al. Angiotensinogen gene in human hypertension. Lack of an association of the 235T allele among African Americans. Hypertension. 1994, 24, pp. 591-594.

36. Simbirtsev A. S. Functional polymorphism of genes of inflammation regulatory molecules. Cytokines and inflammation. 2005, 1, pp. 35-40.

37. Sethi A. A., Nordestgaard B. G., Agerholm-Larsen B. et al. Angiotensinogen polymorphisms and elevated blood pressure in the general population: the Copenhagen City Heart Study. Hypertension. 2001, 3. pp. 875-881.

38. Sethi A. A. et al. Angiotensinogen single nucleotide polymorphisms, elevated blood pressure, and risk of cardiovascular disease. Hypertension. 2003, 6, pp. 102-111.

39. Schmidt S. et al. Association of M235T variant of the angio-tensinogen gene with familial hypertension of early onset. Nephrol. Dial. Transplant. 1995, 7, pp. 1145-1148.

40. Tiret L., Poirier O., Hallrt V., et al. The Lys198Asn polymorphism in the endothelin-1 gene is associated with blood pressure in overweight people. Hypertension. 1999, 33. pp. 1169-1174.

41. World Health Organization. Global status report on noncommunicable diseases 2010.

Geneva. World Health Organization. 2011, pp. 221.

42. Wenzel K. et al. Relationship of polymorphisms in the renin-angiotensin system and in E-selectin of patients with early severe coronary heart disease. J. Mol. Med. 1997, 75, pp. 57-61.

43. Wang X. L., Wang J. Endothelial nitric oxide synthase gene sequence variations and vascular disease. Molec. Genet. and Metabol. 2000, 70(4), pp. 241-251.

44. Zafarmand M. H., Nijdam M. E., Franx A. et al. The angiotensinogen gene M235T polymorphism and development of preeclampsia /eclampsia: a meta-analysis and meta-regression of observational studies. J. Hypertens. 2008, 26, pp. 1726-1734.

45. Zafarmand H. M. et al. The M235T Polymorphism in the AGT Gene and CHD Risk: Evidence of a Hardy-Weinberg Equilibrium Violation and Publi-cation Bias in a Meta-Analysis. Cardio. J. S. 2008, 15, pp. 25-30.

46. Zhang R., Min W., Sessa W.C. Functional analysis of the human endothelial nitric oxide synthase promoter. Sp1 and GATA factors are necessary for basal transcription in endothelial cells. J. Biol. Chem. 1995, 270(25), pp. 1532015326.

Контактная информация:

Маркабаева Акбаян Мейргазыевна - PhD докторант 3 года обучения по специальности «Медицина», Государственный медицинский университет города Семей, г. Семей, Казахстан. Почтовый адрес: 071400, г. Семей, ул. Аймаутова 84, кв. 34 E-mail: akbaian-mark@mail.ru Телефон: 8-701-423-93-99

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.