Научная статья на тему 'Археологиялық визуализациядағы фотограмметриялық технологиялар'

Археологиялық визуализациядағы фотограмметриялық технологиялар Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

63
37
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
3D АРХЕОЛОГИЯ / ВИЗУАЛИЗАЦИЯ / ФОТОГРАММЕТРИЯ / СТЕРЕОФОТОГРАММЕТРИЯ / үЛГіЛЕУ / үШ өЛШЕМДі ТіРКЕУ / МОДЕЛИРОВАНИЕ / ТРЕХМЕРНАЯ ФИКСАЦИЯ / 3D ARCHEOLOGY / VISUALIZATION / PHOTOGRAMMETRY / STEREOGRAPHIC PHOTOGRAMMETRY / MODELING / THREE-DIMENSIONAL XATION

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Әбілбекұлы Ә., Каженова Г.Т.

3D археология Қазақстанда өз деңгейінде дами қойған жоқ. Оның негізгі әдістерінің бірі фотограмметрия - далалық қазба жұмыстарында қолдануға тиімді, қарапайым зерттеушіге қол жетімді, көп уақыт алмайтын, алынған деректердің өңделуі автоматтандырылған болуымен қолайлы. Мақалада фотограмметрия технологиясының жүзеге асырылу барысы, құралдары, сондайақ оны қолданудың әлемдік тәжірибеде анықталған артықшылықтары мен кемшіліктері сөз болады. Фотограмметрияны оған балама әдіс болып келетін 3D сканерлеумен салыстырып, алынған нәтижелердің дәлдігі мен сапасы жағынан кем түспейтіндігі келтіріледі. Елімізде осы әдіспен зерттеліп, ғылыми айналымға енгізілген ескерткіштер аталады. Археологиялық ескерткіштерді аталмыш технологиялармен зерттеу қызметін көрсететін отандық жеке ұйымдардың бой көтеріп жатқаны сөз болады. Фотограмметрия әдісін меңгерген мамандарды университет қабырғасында бакалавриат, магистратура шеңберінде даярлау туралы ұсыныс айтылады

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PHOTOGRAMMETRIC TECHNOLOGIES IN ARCHAEOLOGICAL VISUALIZATION

3D archeology is at the initial stage of its development in the Republic of Kazakhstan. A number of characteristic features of this method is linked with the use of photogrammetry: high efciency of the usage in eld archaeological works, ease of use, accurate results, automation of the process as well as low time spending and nancial expenditure. The comparison of the quality of images received by photogrammetry and 3D scanning proves their identity.The article shows the main stages of the photogrammetric technology, lists the necessary equipment as well as its merits and demerits. The Kazakhstan monuments studied using this method are mentioned. The emergence of private organizations providing photogrammetric services in the country is stated in the article. Training of specialists in this area as part of studies for bachelor and master degree programs is suggested

Текст научной работы на тему «Археологиялық визуализациядағы фотограмметриялық технологиялар»

XFTAP 03.41.01

Э. Эбшбек^лы, Г.Т. Каженова

Л.Н. Гумилев атындагы, Еуразия улттыц университетi, Нур-Султан, Казацстан

(E-mail: adilsaryarqa@gmail.com)

Археологиялык визуализациядаFы фотограмметриялык технологиялар

Ацдатпа: 3D археология Казакстанда ез децгейшде дами койган жок. Оныц непзп эдютершщ 6ipi фотограмметрия - далалык казба жумыстарында колдануга тиiмдi, карапайым зерттеушiге кол жетiмдi, кеп уакыт алмайтын, алынган деректердщ ецделуi автоматтандырылган болуымен колай-лы. Макалада фотограмметрия технологиясыныц жYзеге асырылу барысы, к¥ралдары, сондай-ак оны колданудыц элемдiк тэжiрибеде аныкталган артыкшылыктары мен кемшiлiктерi сез болады. Фотограмметрияны оган балама эдю болып келетiн 3D сканерлеумен салыстырып, алынган нэти-желердщ дэлдiгi мен сапасы жагынан кем тYCпейтiндiгi келпршедь Елiмiзде осы эдiспен зерттелiп, гылыми айналымга енгiзiлген ескерткiштер аталады. Археологиялык ескерткiштердi аталмыш тех-нологиялармен зерттеу кызметiн керсететiн отандык жеке уйымдардыц бой кетерiп жатканы сез болады. Фотограмметрия эдюш мецгерген мамандарды университет кабыргасында бакалавриат, магистратура шецбершде даярлау туралы усыныс айтылады.

ТYЙiн сездер: 3D археология, визуализация, фотограмметрия, стереофотограмметрия, Yл-гiлеу, Yш елшемдi пркеу.

DOI: https://doi.org/10.32523/2616-7255-2019-129-4-63-70

Кiрiспе. Фотограмметрия археологиялык визуализацияда соцгы жылдары жаппай колданылып журген тшмд1 эдютердщ б1рь Каз1рп уакытта фотограмметрия терминшщ 61рнеше аныктамасы белгш. Ец жш колданылатын ушеуше токталатын болсак: 1) фо-тобейнес бойынша нысандардыц келем1, елшем1, калыбы жэне баска да сипаттамала-рын аныктаумен шугылданатын гылыми-техникалык пэн [1, 449]; 2) фотограмметриялык туиршм нысандары туралы геометриялык жэне семантикалык акпаратты фотограмметриялык кескшше карау аркылы алатын гылыми пэн жэне техниканыц б1р саласы [2, 1]; 3) фотографиялык бейнесш елшеу аркылы нысандардыц елшемш, келемш жэне кещстштеп калыбын аныктаумен айналысатын гылыми-техникалык пэн [3, 87]. Кейб1р археологтар-дыц ушшш1 аныктамага суйенетшдт ацгарылады [4, 148, 5, 618]. Зерттеушшер фотограм-метрияныц непзп ею багыты ретшде мыналарды: тус1ршмдерд1 (фототопография) пайда-ланып карталар мен жоспарлар жасау жэне турл1 салалардагы косалкы мшдеттерд1 шешуд1 (жер уст1, косалкы фотограмметрия) атайды [5, 618].

Фотограмметрияны кейб1р галымдар structure from motion (SFM) жэне/немесе multiview stereo (MVS) технологиялары деп те атайды [6, 55]. Булар алыс жакын шетелдерде археологиялык сэулет ескерткштерш, in situ казба барысын, жэд1герлерд1 [6, 55], петро-глифтерд1, кене турю руна жазуларын жэне т.б. ушелшемд1 кужаттау ушш колданылады.

Археологиялык зерттеу нысандарыныц сандык кеш1рмесш жасау ушш фотограмме-

трия эдюш колдану далада жумыс iстейтiн казакстандык археологтар Yшiн де калыпты жагдайга айналып келедi.

0зект1л1г1. ^азакстан жерi тYрлi археологиялык ескерткiштерге толы. Эрбiр казба ма-усымында ел тарихына елеулi толыктырулар мен тыц жацалыктар экелетiн жаца нысандар ашылып жатады. Олардыц ашылу сэтiн егжей-тегжейлi кужаттап тiркей отырып бYлдiрмей казып алу, табылган жэдiгерлердi жацгырту, гылыми айналымга енгiзу, кeпшiлiкке наси-хаттау ю-шараларыныц барлыгы кажырлы бiраз уакытты, кажырлы ецбект жэне кептеген каржыны талап ететшдш белгiлi. Елiмiзде ауа-райы ^рт кубылмалы жэне бiркатар ай-мактарда ете катац болып келетiндiктен iрi коргандардыц кейбiрiн бiр казба маусымында казып шыгу мYмкiн болмай жатады. Ал коныстардагы казба жумыстары ондаган жылдарга дейiн созылады. Бурын-соцды казылган ескерткiштi кайта калпына келтiру мYмкiн емес болгандыктан [7, 10] оныц аршылган эрбiр кабатын аскан дэлдшпен тiркеп, жазып, бейнесiн сактап отыру мiндеттi iс шара. Осы орайда ^азакстан археологиясында ендi гана жандана бастаган фотограмметрия эдiсi эмбебап жэне каржылык жагынан тиiмдi болып келедь Оны жакыннан да, кашыктан да (эуеден) жYзеге асыруга болады. Археологиялык экспедицияда колданылатын куралдар мен келштердщ кез келген тYрi (карапайым баспалдактан бастап жYк жэне эуе кел^ерше дейiн) оган платформа бола алады [8, 374]. Зерттеушiге цифрлык фотаппарат, ноутбук жэне арнайы багдарламалар гана кажет. Булардыц барлыгы казiрri уакытта колжетiмдi нэрселер. Кез келген археологиялык экспедиция бундай куралдармен жабдыкталган болып келедь Багдарламалардыц кeпшiлiгiн тегiн жYктеуге мYмкiндiк бар [6, 55]. Жэд^ерлердщ бYлiнген жогалган бeлiктерiн де фотограмметрия эдiсiмен калпына келтiре аламыз. Сондыктан аталмыш эдiстi археолог-зерттеушiлер арасында кещнен наси-хаттау, археологияга маманданушыларга осы сала бойынша кэсiби бiлiм беру аса мацызды. Экiнiшке орай, елiмiзде фотограмметрия эдiсiн кещнен колданып жаткан зерттеушiлер катары кеп емес. Фотограмметрияны окыту багдарламасына енгiзген жогаргы оку орындары да эзiрше санаулы. Сол себептi бул такырыпты жш козгап, шетелдiк эрштестердщ тэж1ри-бесш насихаттап, гылыми эдебиеттерде мэселе кетерш отырудыц мацызы зор.

Максаты. Археологиялык фотограмметрия эдюшщ мYмкiндiктерiн элемдiк тэж1ри-беге CYЙене отырып тYсiндiру, жепспктерш насихаттау жэне кемшiлiктерiн аныктау.

Тарихы. Зерттеушiлер фотограмметрияныц тYп-тамыры ^айта ерлеу дэуiрiнен бастау алады деп санайды жэне Yшeлшемдi эсерi болуы Yшiн екi белек суреттi бiрiктiрген Альбрехт Дюрердi осы эдiстi алгашкы колданушы ретiнде таниды [9, 5-6]. Фотограмметрияныц кыскаша тарихын Р.А. Сингатулин [4, 149-151], И.Т. Антипов [10, 97-132] жэне Е.Д. Веприцкая [11, 136] ез ецбектершде келтсрш етедь

Талкылануы. Фотограмметрия эдiсi нысанныц жан-жагынан тYсiрiлген бiрнеше фотосуретiн колдана отырып Yшeлшемдi сандык Yлгiсiн жасауга мYмкiндiк бередi. Бул эдютщ негiзгi артыкшылыгы: тYсiрiлген бейнелердщ ете жогары дэлдште болуы, колдану-дыц карапайымдыгы жэне жумыс барысыныц толыктай автоматтандырылуы [12, 16]. Фотограмметрия туралы айткан кезде галымдардыц аузына ец алдымен оныц кол жетiмдiлiгi тYседi. Эдетте оны баламалы технология - лазерлш сканерлеумен салыстырып, оган караганда шыгынсыз эдiс деп санайды [7, 10-16; 5, 618]. Археологиялык жумыстар барысын фотограмметрияны колдана отырып 3D Yлгiсiнде рэсiмдеу Yшiн арнайы курылгылар сатып алудыц кажетi жок. Ол Yшiн кэдiмгi фотокамера жеткiлiктi [7, 13], соцгы зерттеулер каме-ралардыц кэсiби жэне эуеской тYрлерiнiц кайсысын пайдаланса да аздаган кемшiлiктер кететшш байкатып отыр [13, 84-87].

Фотограмметрияныц шыгынсыздыгынан белек касиеттерi де кещл аударарлык. Бул технологияны колдану кезшде Yлгiнiц жасалу барысы суретке тYсiрген кезден-ак басталып кететiндiктен Yлкен нысандарды жедел тiркеудi кажет ететiн немесе уакыт тыгыз юсапар-лар кезшде баска 3D Yлгiлеу эдiстерiне караганда анагурлым тиiмдi болып келедi [6, 55].

Фотограмметрия технологиясыныц жузеге асырылу кезецдерш Е.Д. Веприцкая жак-сы суреттеген: нысанды фотога туиру жэне Heri3ri eлшемдерiн алу, суреттердi кажетсiз мэлiметтерден тазарту, туаршм нYктелерiнiц езара орналасу тэртiбiн аньщтау, нысан-ныц «н^ктелер бултын» белгшеп алу, тыгыздалган «н^ктелер бултын» куру, Yлгiсiн жасау, текстура салу жэне соцгысы - Yлгiнi кецiстiкте орналастыру жэне масштабтау Yшiн XYZ координаталарын беру [11, 138]. Бастапкы ею кезец далада аткарылады жэне жумыстыц сапасы мен нэтижесi осыларга тшелей тэуелдi болып келедi. Ойдагыдай нэтижеге кол жет-кiзу Yшiн туиршм барысын мукият жоспарлау жэне уйымдастыру кажет. Фотограмметрия куруга арналган багдарламалар пикселдердiц орналасуына жэне олардыц тYCтерiне CYЙенiп жумыс аткаратындыктан нысанга тYсетiн жарык бiркелкi болуы тшс. ТYсiрiлiмнiц арнайы алгоритмi жэне одан кешнп багдарламалык ецдеу косeлшемдi суреттердщ бiрне-шеуiнен Yшeлшемдi Yлгiлер жасауга мYмкiндiк бередi. Эрбiр суретке тYсiру сэтiнде кешн-гiсi алдыцгысыныц кемi 70%-ын «жауып» отыруы тиiс, артынша арнайы багдарламаларда алынган суреттердi салыстыра отырып ортак нYктелерiн аныктап, олардыц аракашыктыгы мен бурыштары eлшенедi. Эрi карай арнайы математикалык алгоритмдердiц кемепмен нысанныц Yшeлшемдi бетi жасалып, оган текстура салынады. Алынган Yшeлшемдi Yлгiге тiрек нYктелерi бойынша масштаб берiледi [7, 14 ].

Е.Д. Веприцкая 3D Yлгi жасауга кемi 20-24 кесюн керек десе [11, 138], О. Зайцева 4060 кесюн кажеттшн айтады. Сондай-ак, О. Зайцеваныц тэжiрибесi бойынша фототYсiрiлiм шамамен 15 минут уакыт алады, ал багдарламада автоматты тYрде eцдеуге 6 сагаттай уакыт кетедi [7, 14].

Yлкен нысандардыц 3D Yлгiсiн (коныстар, коргандар, калашыктар) аэротYсiрiлiм кeмегiмен жасайды [5, 619].

Фотограмметриялык мэлiметтердi eцдеу Yшiн археологтар кeбiне Agisoft PhotoScan багдарламасын колданады, сондай-ак AutoDesk 123D Catch тегш багдарламасын да атауга болады [7, 14].

Зерттеушшер фотограмметрияны 3D сканерлеу эдiсiмен удайы салыстыратынын жогарыда айттык. Олардыц басым кeпшiлiгi фотограмметрия непзшен кол жетiмдiлiгi Yшiн гана сураныска ие, ал дэлдiгi жагынан 3D сканерлеуге жетерi жок деп санайды. Сканерлеу мен фотограмметрия нэтижелерш салыстырганда тепс жердеп ауыткушылык 2,7 мм, ал ойыс немесе шыгыцкы жерлерде 4 жэне 5 мм-ден басталып 24 мм-ге дешн кетiп калады деп келтiредi [5, 58]. Фотограмметрия бойынша жазылган гылыми эдебиеттерде мундай мысалдар eте ^п кездеседi.

Дегенмен, фотограмметрияныц 3D сканерлеуден кем т^спейтшш дэлелдеген зерттеушшер де бар. Атап айтканда, Сисеро Морайс фотограмметрияныц жет жYЙесiн eзара салыстыра отырып оныц дэлдiк жагынан баска технологиялардан еш кемдiгi жоктыгына ерекше токталып eтедi. Ол e3 эрiптестерiмен бiрге Дармштадт университетiнде жYзеге асырган жоба аясында жYргiзiлген зерттеулер кезiнде бiр бас CYЙектi 3D сканерлеу жэне фотограмметриялау эдiстерiн катар колданып, алынган Yлгiлеу нэтижелерiн eзара салы-стыргандагы ауыткушылык плюс-минус 1 мм кураганын келтiредi [14, электронды ресурс].

Сондай-ак, фотограмметрия жекелеген нысандармен (курылыс калдыктары, жерлеу орындары, жэд^ерлер жэне т.б.) катар, жергiлiктi жердеп бYтiндей бiр аумактыц кираган жерлерш цифрлык калпына келтiрiп Yшeлшемдi Yлгiсiн жасауга мYмкiндiк беретiн эдь стердщ бiрi болып саналады. Фотограмметрияныц стереофотограмметрия саласын кала немесе баска да курылыстардыц ортасында калган археологиялык ескерткiштердi зерттеп, Yшeлшемдi Yлiгiсiн жасауга мумюндш беретiн технологиялардыц бiрегейi деуге болады [15, 6-7].

Фотограмметрияныц артыкшылыктарын санамалап болып, ендi негiзгi кемшлштерь не токталар болсак, ол алдымен тулгалык факторга, ягни маманныц бiлiктiлiгiне тэуел-

дi болып келедi [6, 56]. Сондай-ак оган далалык зерттеу жагдайында ауа-райы мен тэушк мезгiлi (ягни, жарыктыц тYсуi) де ез эсерiн тигiзедi [11, 138]. Фотокамераныц жэне ецдеу багдарламаларыныц сапасы мен техникалык мYмкiндiктерi де фотограмметрия эдiсiн кол-дану нэтижелерше тiкелей ыкпал ететiндiгiн айта кеткен жен.

^орытынды. Байкап отырганымыздай фотограмметрия археология гылымыныц да-муына, атап айтканда артык бYлiнусiз казбалар жасауга, ескерткiштердi толыгымен дэл-ме-дэл кужаттауга, кираган, бYлiнген жерлерiн калпына кел^руге, цифрлык Yлгiсiн жасап, алыстагы зерттеушшерге кол жетiмдi етуге, жэдiгерлердi музейлендiруге жаца серпiн бе-ретiн технология. Гылыми эдебиеттердi талдау осы саланыц елiмiзде кемшiн калып келе жатканын байкатып отыр. О. Зайцеваныц осыдан бес жыл бурын 3D тсркеу жэне нэтиже-лерiн визауализациялау Ресей гылымында ендi басталып келедi, 3D археологияга эзiрше тек бiрец-сарац гылым орталыктары гана бет бурды [7, 10] деген пiкiрi отандык археологи-ядагы осы саланыц бYгiнгi жагдайына сэйкес келедi.

Елiмiзде Саба обасы, Ботагай ескерткiшi, ^осбатыр тYркiлiк гурышъщ кешенi, Караганды облысындагы Сарыарка пирамидасы [5, 619],Текелiден табылган будда стеласы [16, 606-612] тэрiздi бiркатар археологиялык тарихи-мэдени нысандар фотограмметрия эдiсiмен зерттелiп, гылыми айналымга енгiзiлдi. Бул археологиялык ескертюштерге аса бай казак даласы Yшiн тецiздiц тамшысындай гана керсетюш.

Жалпы, бiртiндеп фотограмметрия эдiстерi бойынша археологиялык кызмет тYрлерiн керсететш «Археологилык сараптама», «Виртуалды 3D археология» сынды жекелеген уй-ымдар бой кетерш келе жатканы байкалады [17, 63].

Дегенмен, елiмiз бойынша эзiрше казба барысыныц бастан-аяк фотограмметриялык технологиялардыц кeмегiмен кужаттагалганы туралы бiрде-бiр гылыми жарияланымды кездестiрген жокпыз.

Шетелдiк галымдар ез тэжiрибелерiнде осы технологияныц жетсспктерш барынша пайдаланып, жаhандык даму кешшен калмай, ез елдерiндегi археология гылымын еле-улi тYPде iлгерiлетiп жаткан шакта фотограмметрия бойынша казак тшндеп арнаулы оку багдарламаларын дайындап, археолог мамандарды эзiрлейтiн жогары оку орындарында бакалаврдегi мiндеттi оку пэндерiнiц катарына енгiзу кажет. Сондай-ак езге елдердеп си-якты магистрлердiц оку багдарламасына да оку-тэжiрибе жумыстары ретiнде енгiзiлуi тиiс [7, 16]. Буны тYрлi гылыми мекемелермен, музейлермен бiрлесе отырып аткарса тiптен жемiстi болары сезаз. Осылайша мамандар бiрден университет кабыргасынан дайында-лып шыгар болса болашакта ^азакстан археологиясын элемдiк децгейге жетюзер едi деп санаймыз.

Эдебиеттер т1з1м1

1 Е.А. Иофис. Фотокинотехника. Энциклопедия. - Москва: Советская энциклопедия. -1981. - 358 с.

2 ГОСТ Р 551833-2001 Фотограмметрия. Термины и определения. - Москва: Издательство стандартов. - 2002. - С.14.

3 Баранов Ю.Б., Берлянт А.М., Капралов Е.Г., Кошкарев А.В., Серапинас Б.Б., Филиппов Ю.А. Геоинформатика: толковый словарь основных терминов. - Москва.: ГИС-Ассоциа-ция. - 1999. - 204 с.

4 Сингатуллин Р. А. Фотограмметрические технологии в археологии (краткий исторический очерк) // Исторические, философские, политические и юридические науки, культурология и искусствоведение. Вопросы теории и практики. - Тамбов: Грамота. - 2018. - .№3 (29): в 2-х ч. - Ч.1. - С. 148-152. - URL: http://scjoumal.ru/articles/issn_1997-292X_2013_3-1_41.

pdf. (дата обращения: 04.09.2019).

5 Асылбеков К.М. (2019б) Цифровая 3d-фиксация объектов культурного наследия Са-рыарки // Маргулановские чтения - 2019: Материалы Международной археологической научно-практической конференции, посвященной 95-летию со дня рождения выдающегося казахстанского археолога К.А. Акишева. - Нур-Султан, 2019. - С. 617-623. - URL: https:// yadi.sk/i/6ThTGhccMpPzhQ. (дата обращения: 04.09.2019).

6 Вавулин М.В. Технологии трехмерной оцифровки крупных археологических объектов // Вестник Томского государственного университета. - № 407. - С. 55-60. (2016). doi: 10.17223/15617793/407/9. URL: https://cyberleninka.m/article/n/tehnologii-trehmernoy-otsifrovki-krupnyh-avtonomnyh-arheologicheskih-obektov. (дата обращения: 04.09.2019).

7 Зайцева О. «3D революция» в археологической фиксации в Российской перспективе // Сибирские исторические исследования. - 2014. - №4. - С. 10-20.

8 Miyatsuka Y. Archaeological real-time photogrammetric system using digital still camera. International Archives of Photogrammetry and Remote Sensing. - 1996. - Volume 31, - Pt. B5. - P. 374-377. Available at: https://cyberleninka.ru/article/n/3d-revolyutsiya-v-arheologicheskoy-fiksatsii-v-rossiyskoy-perspektive. (accessed 04.09.2019).

9 Barrat R.P. Photogrammetry in Archaeology: Methodology and Uses, with Particular Regards to Accuracy // [Online]. 55 p. Available at: https://www.academia.edu/9677591/Photogrammetry_ in_Archaeology_Methodology_and_Uses_with_Particular_Regards_to_Accuracy. (accessed 04.09.2019).

10 Антипов И.Т. Развитие фотограмметрии в России // ГЕ0-Сибирь-2010. VI Междунар. науч. конгр.: сб. материалов пленарного заседания (Новосибирск, 19-29 апреля 2010 г.). -Новосибирск: СГГА, 2010. - С. 97-132.

11 Веприцкая Е.Д. Применение фотограмметрии для фиксации и моделирования памятников архитектурной археологии (на примере Башни Святого Константина в г. Федосия) // Архитектура: сборник научных трудов. - Вып. 10. - Минск. - 2017. - С. 136-141.

12 Лбова Л.В., Женест Ж.М. Трехмерная визуализация в археологии как научно-образовательный ресурс в Новосибирском государственном университете: возможности и ограничения // Вестник НГУ Серия: История, филология. - 2017. - Том 16, №5: Археология и этнография. - С. 9-21. - URL: http://vestnik.nsu.ru/historyphilology/16-5-lbova_jenest. (дата обращения: 04.09.2019).

13 Georgopoulos A. Photogrammetric Automation: Is it work? // Book of abstracts Symposium proceedings, International Workshop on Virtual Archaeology: Museums & Cultural Tourism, 23-26 September 2015, Delphi, Greece. - P. 84-87. doi: 10.5281/zenodo.204962. Available at: http://maajournal.com/Issues/2016/Vol16-5/Full2.pdf. (accessed 04.09.2019).

14 Moraes S. Comparing 7 photogrammetry systems. Which is best one? // [Online]. Available at: http://arc-team-open-research.blogspot.com/2016/12/ comparing-7-photogrammetry-systems. html. (accessed 04.09.2019).

15 Сингатулин P. А. Стереофотограмметрические методы в археологии (Исследование объектов археологического наследия в условиях городской застройки). Дис. канд. ист. наук: 07.00.06. - Казань. - 2004. - 220 с.

16 Антонов М.А. Текелийская Буддийская стела: исследование методом фотограмметрии // «Маргулановские чтения - 2018. Духовная модернизация и археологическое наследие». Сборник материалов Международной научно-практической конференции. - Алматы - Ак-тобе. - 2018. - С. 606-612.

17 Эбшбекулы Э. Казахстан археологиясындагы уш елшемд1 визуализация: бупш мен бо-лашагы // «Казакстанныц рухани жацгыру жагдайындагы отандык археология мен этнология гылымыныц даму болашагы» атты халыкдралык; гылыми-тэж1рибел1к конференция матери-алдары / Жауапты ред. Б.К. Калшабаева. - Алматы: Казак университета - 2019. - 238 б.

А. Абилбекулы, Г.Т. Каженова

Евразийский национальный университет им. Л.Н. Гумилева, Нур-Султан, Казахстан

Фотограмметрические технологии в археологической визуализации

Аннотация: В Казахстане 3D археология находится на начальном этапе своего развития. Применение фотограмметрии связано рядом характеристик данного метода: эффективность в применении полевых археологических работах, полная простота в использовании, достаточная точность получаемых результатов, автоматизация процесса, а также требование минимальных временных и финансовых затрат. Сравнение качества изображений полученных с помощью фотограмметрии и 3D сканирования указывает на их идентичность.

В статье приведены основные этапы фотограмметрической технологии, перечислены необходимые оборудования, а также указаны преимущества и недостатки. Упомянуты исследованные этим методом казахстанские памятники. Обращено внимание на появление в стране частных организаций оказывающих фотограмметрические услуги. Предложена подготовка специалистов в этом направлении в рамках учебы в бакалавре и магистратуре.

Ключевые слова: 3D археология, визуализация, фотограмметрия, стереофотограмметрия, моделирование, трехмерная фиксация.

A. Abilbekuly, G.T. Kazhenova

L.N. Gumilyov Eurasian National University, Nur-Sultan, Kazakhstan

Photogrammetric technologies in archaeological visualization

Abstract: 3D archeology is at the initial stage of its development in the Republic of Kazakhstan. A number of characteristic features of this method is linked with the use of photogrammetry: high efficiency of the usage in field archaeological works, ease of use, accurate results, automation of the process as well as low time spending and financial expenditure. The comparison of the quality of images received by photogrammetry and 3D scanning proves their identity.

The article shows the main stages of the photogrammetric technology, lists the necessary equipment as well as its merits and demerits. The Kazakhstan monuments studied using this method are mentioned. The emergence of private organizations providing photogrammetric services in the country is stated in the article. Training of specialists in this area as part of studies for bachelor and master degree programs is suggested.

Keywords: 3D archeology, visualization, photogrammetry, stereographic photogrammetry, modeling, three-dimensional fixation.

References

1 E.A. Iofis. Fotokinotekhnika. Enciklopediya [Foto-kino-teknika. Encyclopedia]. (Sovetskaya enciklopediya, Moskow, 1981). [in Russian].

2 GOST R 551833-2001 Fotogrammetriya. Terminy i opredeleniya [Photogrammetry. Terms and Definitions]. (Izdatel'stvo standartov, Moskow, 2002). [in Russian].

3 Baranov YU.B., Berlyant A.M., Kapralov E.G., Koshkarev A.V., Serapinas B.B., Filippov YU.A. Geoinformatika: tolkovyj slovar' osnovnyh terminov [Geoinformatics: Explanatory Dictionary of Basic Terms]. (GIS-Associaciya, Moskow, 1999). [in Russian].

4 Singatullin R.A. Fotogrammetricheskie tekhnologii v arheologii (kratkij istoricheskij ocherk) // Istoricheskie, filosofskie, politicheskie i yuridicheskie nauki, kul'turologiya i iskusstvovedenie. Voprosy teorii i praktiki [Photogrammetric technologies in archeology (historical essay)].

(Gramota, Tambov, 2018), 3 (29), 148-152. Available at: http://scjournal.ru/articles/issn_1997-292X_2013_3-1_41.pdf. [in Russian]. (accessed 04.09.2019).

5 Asylbekov K.M. (2019b) Cifrovaya 3d-fiksaciya ob»ektov kul'turnogo naslediya Saryarki [Digital 3D fixation of Saryarka's cultural heritage sites]// Margulanovskie chteniya - 2019: MaterialyMezhdunarodnoj arheologicheskoj nauchno-prakticheskoj konferencii,posvyashchennoj 95-letiyu so dnya rozhdeniya vydayushchegosya kazahstanskogo arheologa K.A. Akisheva [Proceedings of the International Archaeological Scientific and Practical Conference dedicated to the 95th anniversary of the birth of the outstanding Kazakh archaeologist K.A. Akishev]. Nur-Sultan, 2019, pp. 617-623. Available at: https://yadi.sk/i/6ThTGhccMpPzhQ. [in Russian]. (accessed 04.09.2019).

6 Vavulin M.V. Tekhnologii trekhmernoj ocifrovki krupnyh avtonomnyh arheologicheskih ob'ektov [3D Digitizing of large separate artifacts] // Vestnik Tomskogo gosudarstvennogo universiteta [Bulletin ofTomsk State University], 407, 55-60 (2016). doi: 10.17223/15617793/407/9. Available at: https://cyberleninka.m/article/n/tehnologii-trehmemoy-otsifrovki-krupnyh-avtonomnyh-arheologicheskih-obektov. [in Russian]. (accessed 04.09.2019).

7 Zajceva O. «ZD revolyuciya» v arheologicheskoj fiksacii v Rossijskoj perspektive [«3D revolution» in archaeological recording in Russian perspective] // Sibirskie istoricheskie issledovaniya [Siberian Historical Research], 4, 10-20 (2014). [in Russian].

8 Miyatsuka Y. Archaeological real-time photogrammetric system using digital still camera. International Archives of Photogrammetry and Remote Sensing, 1996. Volume 31, Pt. B5. - P. 374-377. Available at: https://cyberleninka.ru/article/n/3d-revolyutsiya-v-arheologicheskoy-fiksatsii-v-rossiyskoy-perspektive. (accessed 04.09.2019).

9 Barrat R.P. Photogrammetry in Archaeology: Methodology and Uses, with Particular Regards to Accuracy // [Online]. - 55 p. Available at: https://www.academia.edu/9677591/Photogrammetry_ in_Archaeology_Methodology_and_Uses_with_Particular_Regards_to_Accuracy. (accessed 04.09.2019).

10 Antipov I.T. Razvitie fotogrammetrii v Rossii [The development of photogrammetry in Russia] // GE0-Sibir'-2010. VI Mezhdunar. nauch. kongr.: sb. materialov plenarnogo zasedaniya [Proceedings of Interekspo GE0Sibir'-2010: International Scientific Conference] (Novosibirsk, 19-29 aprelya 2010 g.). (SGGA, Novosibirsk), 97-132 (2010) [in Russian].

11 Veprickaya E.D. Primenenie fotogrammetrii dlya fiksacii i modelirovaniya pamyatnikov arhitekturnoj arheologii (na primere Bashni Svyatogo Konstantina v g. Fedosiya) [Using photogrammetry method for architectural-archaeological monuments fixation and modelling (of the example of St. Constantine Tower in Feodosia)] // Arhitektura: sbornik nauchnyh trudov [Architecture: research papers], 10. (Minsk), 136-141 (2017) [in Russian].

12 Lbova L.V., Zhenest Zh.M. Trekhmernaya vizualizaciya v arheologii kak nauchno-obrazovatel'nyj resurs v Novosibirskom gosudarstvennom universitete: vozmozhnosti i ogranicheniya [Three-Dimensional Visualization In Archeology

as Scientific and Educational Resource At Novosibirsk State University: Scope And Confinis] // Vestnik NGU. Seriya: Istoriya, filologiya [Bulletin of Novosibirsk State University], vol. 16, iss. 5: Archeology and Ethnography, 9-21 (2017). Available at: http://vestnik.nsu.ru/historyphilology/16-5-lbova_jenest. [in Russian]. (accessed 04.09.2019).

13 Georgopoulos A. Photogrammetric Automation: Is it worth? // Book of abstracts symposium proceedings, International Workshop on Virtual Archaeology: Museums & Cultural Tourism, 2326 September 2015, Delphi. doi: 10.5281/zenodo.204962. Available at: http://maajournal.com/ Issues/2016/Vol16-5/Full2.pdf. (accessed 04.09.2019).

14 Moraes S. Comparing 7 photogrammetry systems. Which is best one? // [Online]. Available at: http://arc-team-open-research.blogspot.com/2016/12/ comparing-7-photogrammetry-systems. html. (accessed 04.09.2019).

15 Singatulin R.A. Stereofotogrammetricheskie metody v arheologii (Issledovanie ob»ektov arheologicheskogo naslediya v usloviyah gorodskoj zastrojki) [Stereophotogrammetric methods in archeology (Research of the objects of the archaeological heritage in the conditions of urban development)]. Dis. kand. ist. nauk: 07.00.06 [DSc thesis]. Kazan', 2004. 220 p. [in Russian].

16 Antonov M.A. Tekelijskaya Buddijskaya stela: issledovanie metodom fotogrammetrii [Tekeli Buddhist stela: research by photogrammetry] // «Margulanovskie chteniya - 2018. Duhovnaya modernizaciya i arheologicheskoe nasledie». Sbornik materialov Mezhdunarodnoj nauchno-prakticheskoj konferencii [«Margulanov's readings - 2018. Spiritual modernization and archaeological heritage». Proceedings of the International Scientific and Practical Conference]. Almaty - Aktobe, 606-612 (2018) [in Russian].

17 Abilbekuly A. Kazakstan arheologiyasyndagy ush olshemdi vizualizaciya: bugini men bolashagy [Three-dimensional visualization in archeology of Kazakhstan: reality and prospects] // «Kazakstannyn ruhani zhangyru zhagdajyndagy otandyk arheologiya men etnologiya gylymynyn damu bolashagy» atty halykaralyk gylymi-tazhiribelik konferenciya materialdary [PROCEEDINGS].

of International Scientific and Methodical Conference «Prospects for the development of domestic Archeology dnd Ethnology in the context of the spiritual revival of Kazakhstan» dated for the 95th anniversary of U.H. Shalekenov] / Zhauapty red. B.K. Kalshabaeva [Edited by B.K. Kalshabaeva]. (Kazakh University Press, Almaty), 238 p. (2019) [in Kazakh].

Авторлар туралы мэл1мет:

Абилбекулы А. - магистрант специальности 6М020800 «Археология и этнология» Евразийского национального университета им. Л.Н. Гумилева. ул. А.С. Пушкина 11, учебный корпус №2, Нур-Султан, Казахстан

КаженоваГ.Т. - кандидат исторических наук, и.о. доцента кафедры археологии и этнологии Евразийского национального университета им. Л.Н. Гумилева. ул. А.С. Пушкина 11, учебный корпус №2, Нур-Султан, Казахстан

Abilbekuly A. - master of the specialty 6M020800 «Archaeology and Ethnology» of the L.N. Gumilev Eurasian National University. Pushkin str., 11, educational building №2, NurSultan, Kazakhstan

Kazhenova G.T. - candidate of historical sciences, acting docent of the department of Archeology and Ethnology of the L.N. Gumilev Eurasian National University. Pushkin str., 11, educational building №2, Nur-Sultan, Kazakhstan

«Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия улттык университетшщ Хабаршысы. Тарихи гылымдар. Философия. Дштану» сериясы журналында макала жариялау ережес1

1. Журнал максаты. Мукият тексеруден еткен, гылыми кундылыктары бар тарих, археология, антропология, философия жэне дштану салаларыньщ барлык багыттары бой-ынша материалдар жариялау.

2. Журналда макала жариялаушы автор макаланыц кол койылган бiр дана кагаз нускасын Гылыми басылымдар белiмiне (редакцияга, мекенжайы: 010008, ^азакстан Ре-спубликасы, Нур-Султан каласы, Сэтпаев кешесi, 2, Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия улттык университет^ Бас гимарат, 402 кабинет) жэне vest_hist@enu.kz электрондык по-штасына Word форматындагы нускасын жiберу кажет. Макала мэтшшш кагаз нускасы мен электронды нускалары бiрдей болулары кажет.

3. Макалалар казак, орыс, агылшын тшдершде кабылданады. Сонымен катар, ав-тор(лар) шеспе хат усынуы керек.

Автордыц колжазбаны редакцияга жiберуi макаланыц Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия улттык университетшш хабаршысында басуга келiсiмiн, шетел тiлiне аударылып кайта басылуына келiсiмiн бiлдiредi. Автор макаланы редакцияга ж1беру аркылы автор туралы мэлiметтiц дурыстыгына, макала кешiрiлмегендiгiне (плагиаттыц жоктыгына) жэне баска да зацсыз кешiрмелердiц жоктыгына кетлдеме бередi.

4. Макаланыц келемi 18 беттен аспауга тиiс (10 беттен бастап).

Макаланыц курылымы

5. ХГТАР http://grnti.ru/ - бiрiншi жолдыц сол жактауында;

Автор(лар)дыц аты-женi - жолдыц ортасында;

Мекеменiц толык атауы, каласы, мемлекет (егер авторлар эртYрлi мекемеде жумыс жасайтын болса, онда эр автор мен оныц жумыс мекемесi касында бiрдей белгi койылу керек) - жолдыц ортасында;

Автор(лар)дыц E-mail-ы - жакша iшiнде, курсивпен, жолдыц ортасында;

Макала атауы - жолдыц ортасында;

Аннотация (100-200 сез; макаланыц атауын мейлшше кайталамауы кажет; эдебиет-терге сiлтемелер болмауы кажет; макаланыц курылысын (кiрiспе, макаланыц максаты, мш-деттерi, карастырылып отырган сурактыц тарихы, зерттеу эдiстерi, нэтижелер/талкылау, корытынды) сактай отырып, макаланыц кыскаша мазмуны берiлуi кажет).

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

ТYЙiн сездер (6-8 сез не сез тсркеа). ТYЙiн сездер макала мазмунын керсетiп, мейлшше макала атауы мен аннотациядагы сездердi кайталамай, макала мазмунындагы сез-дердi колдану кажет. Сонымен катар, акпараттык^здеспру жYЙелерiнде макаланы жецiл табуга мYмкiндiк беретiн гылым салаларыныц терминдерiн колдану кажет.

Непзп мэтiн макаланыц максаты, мшдеттер^ карастырылып отырган сурактыц тарихы, зерттеу эдютер^ нэтижелер/талкылау, корытынды белiмдерiн камтуы кажет - жола-ралык интервал - 1, азат жол «кызыл жолдан» - 1,25см, беттеу жолагы - енiне сай жасалады.

Таблица, суреттер - аталганнан кейiн орналастырылады. Эр таблица, сурет касында оныц аталуы болу кажет. Сурет айкын, сканерден етпеген болуы керек.

Жалпы колданыста бар аббревиатуралар мен кыскартулардан баскалары мiндеттi тYPде алгаш колданганда тYсiндiрiлуi берiлуi кажет.

^аржылай кемек туралы акпарат бiрiншi бетте керсетiледi.

Эдебиеттер тiзiмi. Мэтшде эдiбиеттерге сiлтемелер тiкжакшаFа алынады. Мэтшдеп эдебиеттер тiзiмiне сiлтемелердiц номерленуi мэтшде колданылуына катысты жYргiзiлiде: мэтiнде кездескен эдебиетке алFашкы сiлтеме [1] аркылы, екiншi сiлтеме [2] аркылы т.с.с. жYргiзiледi. Кiтапка жасалатын сiлтемелерде колданы!етан бетттерi де керсетiлуi керек (мысалы, [1, 45 бет]). ЖарияланбаFан ецбектерге сiлтемелер жасалмайды. Сонымен катар,

рецензиядан етпейтш басылымдарга да сiлтемелер жасалмайды (эдебиеттер Ti3iMiH, эдеби-еттер т1з1мшщ агылшынша эзiрлеу Yлгiлерiн журнал http: // bulhistphaa.enu.kz сайтындагы макаланы рэамдеу Yлгiсiнен карацыз).

6. Макала соцындагы эдебиеттер тiзiмiнен кейiн библиографиялык мэлiметтер орыс жэне агылшын тiлiнде (егер макала казак тшнде жазылса), казак жэне агылшын тiлiнде (егер макала орыс тшнде жазылса), орыс жэне казак тшнде (егер макала агылшын тшнде жазылган болса).

Авторлар туралы мэлiмет: автордьщ аты-женi, гылыми атагы, кызметi, жумыс орны, жумыс орныныц мекен-жайы, телефон, e-mail - казак, орыс жэне агылшын тшдерш-де толтырылады.

7. Колжазба мукият тексерiлген болуы кажет. Техникалык талаптарга сай келмеген колжазбалар кайта ецдеуге кайтарылады. Колжазбаныц кайтарылуы оныц журналда ба-сылуына жiберiлуiн бiлдiрмейдi.

Редакцияга тYCкен макала жабык (анонимдi) тексеруге жiберiледi. Барлык рецензи-ялар авторларга жiберiледi. Автор (рецензент макаланы тYзетуге усыныс берген жагдайда) ецдеп кайта, колжазбаныц тYзетiлген нускасын редакцияга кайта жiберуi кажет. Рецензент жарамсыз деп таныган макала кайтара карастырылмайды. Макаланыц тYзетiлген нускасы мен автордыц рецензентке жауабы редакцияга жiберiледi.

Пiкiрi макулданган макалаларды редколлегия алкасына талкылап, басуга келiседi.

8. Телемакы. Басылымга руксат етiлген макала авторларына телем жасау туралы ескертiледi. Телем келемi 4500 тенге - Л.Н. Гумилев атындагы Е¥У кызметкерлерi Yшiн жэне 5500 тенге баска уйым кызметкерлерiне.

Реквизиттер:

1)РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «Банк ЦентрКредит»

БИК банка: KCJBKZKX ИИК: KZ978562203105747338 Кбе 16 Кнп 859

2) РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «Bank RBK»

Бик банка: KINCKZKA ИИК: KZ498210439858161073 Кбе 16

Кнп 859 - за статьи

3)РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «ForteBank»

БИК Банка: IRTYKZKA ИИК: KZ599650000040502847 Кбе 16 Кнп 859

4)РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «НародныйБанкКазахстан»

БИК Банка: HSBKKZKX ИИК: KZ946010111000382181 Кбе 16, Кнп 859.

Provision on articles submitted to the journal "Bulletin of L.N. Gumilyov Eurasian National University. Historical Sciences. Philosophy. Religion Series"

1. Purpose of the journal. Publication of carefully selected original scientific works in the direction of history, anthropology, archeology, philosophy, religious studies.

2. An author who wishes to publish an article in a journal must submit the article in hard copy (printed version) in one copy, signed by the author to the scientific publication office (at the address: 010008, Republic of Kazakhstan, Nur-Sultan, Satpayev St., 2. L.N. Gumilyov Eurasian National University, Main Building, room 402) and by e-mail vest_hist@enu.kz in Word format. At the same time, the correspondence between Word-version and the hard copy must be strictly maintained. And you also need to provide the cover letter of the author(s).

3. Language of publications: Kazakh, Russian, English.

Submission of articles to the scientific publication office means the authors' consent to the right of the Publisher, L.N. Gumilyov Eurasian National University, to publish articles in the journal and the re-publication of it in any foreign language. Submitting the text of the work for publication in the journal, the author guarantees the correctness of all information about himself, the lack of plagiarism and other forms of improper borrowing in the article, the proper formulation of all borrowings of text, tables, diagrams, illustrations.

4. The volume of the article should not exceed 18 pages (from 10 pages).

Structure of the article (page - A4 format, portrait orientation, page margins on all sides - 20 mm. Font: type - Times New Roman, font size - 14)

5. GRNTI http://grnti.ru/ - first line, left

Initials and Surname of the author (s) - center alignment, italics Full name of the organization, city, country (if the authors work in different organizations, you need to put the same icon next to the name of the author and the corresponding organization) -center alignment, italics

Author's e-mail (s)- in brackets, italics

Article title - center alignment,bold Abstract (100-200 words, the article title should not repeat in the content, it should not contain bibliographic references, it should reflect the summary of the article, preserving the structure of the article - introduction, problem statement, goals, history, research methods, results /discussion, conclusion).

Key words (6-8 words/word combination. Keywords should reflect the main content of the article, use terms from the article, as well as terms that define the subject area and include other important concepts that make it easier and more convenient to find the article using the information retrieval system).

The main text of the article should contain an introduction, problem statement, goals, history, research methods, methodology, results / discussion, conclusion - line spacing - 1, indent of the "red line" -1.25 cm, alignment in width.

Tables, figures should be placed after the mention. Each illustration should be followed by an inscription. Figures should be clear, clean, not scanned.

All abbreviations, with the exception of those known to be generally known, must be deciphered when first used in the text.

Information on the financial support of the article is indicated on the first page in the form of a footnote.

References. In the text references are indicated in square brackets. References should be numbered strictly in the order of the mention in the text. The first reference in the text to the literature should have the number [1], the second - [2], etc. The reference to the book in the main text of the article should be accompanied by an indication of the pages used (for example, [1, 45

p.]). References to unpublished works are not allowed. Unreasonable references to unreviewed publications (examples of the description of the list of literature, descriptions of the list of literature in English, see below in the sample of article design).

6. At the end of the article, after the list of references, it is necessary to indicate bibliographic data in Russian and English (if the article is in Kazakh), in Kazakh and English (if the article is in Russian) and in Russian and Kazakh languages (if the article is English language).

Information about authors: surname, name, patronymic, scientific degree, position, place of work, full work address, telephone, e-mail - in Kazakh, Russian and English.

7. The article must be carefully verified. Articles that do not meet technical requirements will be returned for revision. Returning for revision does not mean that the article has been accepted for publication.

Work with electronic proofreading. Articles received by the Department of Scientific Publications (editorial office) are sent to anonymous review. All reviews of the article are sent to the author. The authors must send the proof of the article within three days. Articles that receive a negative review for a second review are not accepted. Corrected versions of articles and the author's response to the reviewer are sent to the editorial office. Articles that have positive reviews are submitted to the editorial boards of the journal for discussion and approval for publication. Periodicity of the journal: 4 times a year.

8. Payment. Authors who have received a positive conclusion for publication should make payment (for ENU employees - 4,500 tenge, for outside organizations - 5,500 tenge). Requisites are posted on the journal's website.

Requisites:

1) РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «Банк ЦентрКредит»

БИК банка: KCJBKZKX ИИК: KZ978562203105747338 Кбе 16 Кпн 859

2) РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «Bank RBK»

Бик банка: KINCKZKA ИИК: KZ498210439858161073 Кбе 16 Кнп 859

3)РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «ForteBank»

БИК Банка: IRTYKZKA ИИК: KZ599650000040502847 Кбе 16 Кнп 859

4)РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «НародныйБанкКазахстан»

БИК Банка: HSBKKZKX ИИК: KZ946010111000382181 Кбе 16, Кнп 859.

Положение о рукописях, представляемых в журнал «Вестник Евразийского национального университета имени Л.Н.Гумилева. Серия: Исторические науки.

Философия. Религиоведение»

1. Цель журнала. Публикация тщательно отобранных оригинальных научных работ и обзоров книг по направлениям: история, антропология, археология, философия, религиоведение.

2. Автору, желающему опубликовать статью в журнале необходимо представить рукопись в твердой копии (распечатанном варианте) в одном экземпляре, подписанном автором в Отдел научных изданий (по адресу: 010008, Казахстан, г. Нур-Султан, ул. Сатпаева, 2, Евразийский национальный университет им. Л.Н.Гумилева, Учебно-административный корпус, каб. 402) и по e-mail vest_hist@enu.kz. При этом должно быть строго выдержано соответствие между Word-файлом и твердой копией. Также авторам необходимо предоставить сопроводительное письмо.

Язык публикаций: казахский, русский, английский.

3. Отправление статей в редакцию означает согласие авторов на право Издателя, Евразийского национального университета имени Л.Н. Гумилева, издания статей в журнале и переиздания их на любом иностранном языке. Представляя текст работы для публикации в журнале, автор гарантирует правильность всех сведений о себе, отсутствие плагиата и других форм неправомерного заимствования в рукописи, надлежащее оформление всех заимствований текста, таблиц, схем, иллюстраций, а также дает согласие на проверку уникальности текста статьи.

4. Объем статьи не должен превышать 18 страниц (от 6 страниц).

5. Схема построения статьи (страница - А4, книжная ориентация, поля со всех сторон - 20 мм. Шрифт: тип - Times New Roman, размер (кегль) - 14):

МРНТИ http://grnti.ru/ - первая строка, слева.

Инициалы и Фамилию автора(ов)- выравнивание по центру, курсив

Полное наименование организации, город, страна (если авторы работают в разных организациях, необходимо поставить одинаковый значок около фамилии автора и соответствующей организации). Е-mail автора(ов) - в скобках, курсив.

Название статьи - выравнивание по центру полужирным шрифтом

Аннотация (100-200 слов; не должна содержать формулы, по содержанию повторять название статьи; не должна содержать библиографические ссылки; должна отражать краткое содержание статьи, сохраняя структуру статьи - введение, постановка задачи, цели, история, методы исследования, результаты/обсуждение, заключение/выводы).

Ключевые слова (6-8 слов/словосочетаний). Ключевые слова должны отражать основное содержание статьи, использовать термины из текста статьи, а также термины, определяющие предметную область и включающие другие важные понятия, позволяющие облегчить и расширить возможности нахождения статьи средствами информационно-поисковой системы).

Основной текст статьи должен содержать введение, постановка задачи, цели, история, методы исследования, результаты/обсуждение, заключение/выводы - межстрочный интервал - 1, отступ «красной строки» -1,25 см, выравнивание по ширине.

Таблицы, рисунки необходимо располагать после упоминания. С каждой иллюстрацией должна следовать надпись. Рисунки должны быть четкими, чистыми, несканированными.

Все аббревиатуры и сокращения, за исключением заведомо общеизвестных, должны быть расшифрованы при первом употреблении в тексте.

Сведения о финансовой поддержке работы указываются на первой странице в виде сноски.

Список литературы. В тексте ссылки обозначаются в квадратных скобках. Ссылки должны быть пронумерованы строго по порядку упоминания в тексте. Первая ссылка в тексте на литературу должна иметь номер [1], вторая - [2] и т.д. Ссылка на книгу в основном тексте статьи должна сопровождаться указанием использованных страниц (например, [1, 45 стр.]). Ссылки на неопубликованные работы не допускаются. Нежелательны ссылки на нерецензируемые издания (примеры описания списка литературы, описания списка литературы на английском языке см. на сайте журнала http: bulhistphaa.enu.kz в образце оформления статьи).

В конце статьи, после списка литературы, необходимо указать библиографические данные на русском и английском языках (если статья оформлена на казахском языке), на казахском и английском языках (если статья оформлена на русском языке), на русском и казахском языках (если статья оформлена на английском языке).

Сведения об авторах: фамилия, имя, отчество, научная степен, должность, место работы, полный служебный адрес, телефон, e-mail - на казахском, русском и английском языках.

6. Рукопись должна быть тщательно выверена. Рукописи, не соответствующие техническим требованиям, будут возвращены на доработку. Возвращение на доработку не означает, что рукопись принята к опубликованию.

7. Работа с электронной корректурой. Статьи, поступившие в Отдел научных изданий (редакция), отправляются на анонимное рецензирование. Все рецензии по статье отправляются автору. Статьи, получившие отрицательную рецензию к повторному рассмотрению не принимаются. Исправленные варианты статей и ответ автора рецензенту присылаются в редакцию. Статьи, имеющие положительные рецензии, представляются редколлегии журнала для обсуждения и утверждения для публикации.

Периодичность журнала: 4 раза в год.

8. Оплата. Авторам, получившим положительное заключение к опубликованию необходимо произвести оплату по следующим реквизитам (для сотрудников ЕНУ им. Л.Н. Гумилева -4500 тенге, для сторонних организаций - 5500 тенге):

Реквизиты:

1) РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «Банк ЦентрКредит»

БИК банка: KCJBKZKX ИИК: KZ978562203105747338 Кбе 16 Кпн 859

2) РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «Bank RBK»

Бик банка: KINCKZKA ИИК: KZ498210439858161073 Кбе 16 Кнп 859

3)РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «ForteBank»

БИК Банка: IRTYKZKA ИИК: KZ599650000040502847 Кбе 16, Кнп 859

4)РГП ПХВ «Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева МОН РК АО «НародныйБанкКазахстан»

БИК Банка: HSBKKZKX ИИК: KZ946010111000382181 Кбе 16 Кнп 859.

Редактор:

Шыгарушы редактор: Дизайн:

Е.Б. Сыдыков Ж. Жумабекова Ж. Жумабекова

Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия улттык университетшщ Хабаршысы. Тарихи гылымдар. Философия. Дiнтану сериясы. -2019. - 4(129). - Нур-Султан: Е¥У 126 б. Шартты б.т. - 7 Таралымы - 20 дана

Мазмунына типография жауап бермейЫ.

Редакция мекенжайы: 010008, Нур-Султан к;., Сатпаев кешеа, 2. Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия улттык университет Тел.: +7(7172) 709-500 (шю 31-457) Л.Н. Гумилев атындагы Еуразия улттык университетшщ баспасында басылды

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.