Научная статья на тему 'ҲАРБИЙ ПРОФЕССИОНАЛ ФАОЛИЯТДА СУЗИШНИНГ СОҒЛИҚ УЧУН АҲАМИЯТИ'

ҲАРБИЙ ПРОФЕССИОНАЛ ФАОЛИЯТДА СУЗИШНИНГ СОҒЛИҚ УЧУН АҲАМИЯТИ Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

CC BY
25
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ҳарбий хизматчилар / жисмоний тайёргарлик / сузиш машқлар.

Аннотация научной статьи по Гуманитарные науки, автор научной работы — Бобомуратов Игорь Бахтиёрович

Ушбу мақолада ҳарбий хизматчиларнинг жисмоний тайёргарлигини ошириш хақида сўз юритилади. Мақолада уларнинг касбий фаолиятида жисмоний машқларнинг нақадар муҳим эканлиги таъкидланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ҲАРБИЙ ПРОФЕССИОНАЛ ФАОЛИЯТДА СУЗИШНИНГ СОҒЛИҚ УЧУН АҲАМИЯТИ»

>q )> d )> :>

! > > M >

Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №11

ХДРБИЙ ПРОФЕССИОНАЛ ФАОЛИЯТДА СУЗИШНИНГ СОГЛЩ

- - - - -- „ • УЧУН АХДМИЯТИ

moi

#

Бобомуратов Игорь Бахтиёрович

УР КК Академияси Жисмоний тайёргарлик ва спорт кафедраси укитувчиси ^КХ

■Ш- I I: ! . ж

Аннотация: Ушбу маколада дарбий хизматчиларнинг жисмоний

Аппи1ацпи. ушиу маколада дарбий хизматчиларнинг жисмоний

тайёргарлигини ошириш хакида суз юритилади. Маколада уларнинг касбиИ фаолиятида жисмоний машкларнинг накадар мудим эканлиги таъкидланган.

54 Калит сузлар: дарбш хизматчилар, жисмоний тайёргарлик, сузиш

машклар.

Аннотация: В данной статье рассказывается как повысить физическую подготовку военнослужащих. В статье подчеркивается важность физических упражнений по плаванию в их профессиональной деятельности.

Ключевые слова: военнослужащие, физическая подготовка, физические

упражнения по плаванию.

Ьф

Ы ]

.........

Annatation: This article describes how to improve the physical training of military personnel. The article emphasizes the importance of physical exercise in

their professional activities.

Key words: military personnel, physical training, physical exercises.

1 : ' Ж

! >i;> >И >

Мудофаа вазирлиги тизимидаги олий харбий таълим муассасаларида соглом турмуш тарзини шакллантириш, ахоли саломатлигини мустахкамлаш, жисмонан соглом, бакувват ва маънавий етук офицерлар авлодини тарбиялаш, уларда юкори билим ва услубий куникмаларни ривожлантириш асосий вазифаларимиздан биридир. Юртбошимиз ташаббуслари билан жисмоний тарбия ва спортга берилаётган катта эътибор ва уни хаётга тадбик этилиши жисмоний тарбия укитувчилари, спорт мураббийлари зиммаларига гоятда шарафли ва масъулиятли вазифалар юкламокда. Хрзирги кунда жуда жадал суръатларда мудофаа вазирлиги тизимидаги харбий кисм ва муассасаларда

очик ва ёпик турдаги сув хавзалари курилиб фойдаланишга топширилмокда.

Ш

Хдрбий-амалий сузиш машгулотларини ташкил этиш ва утказиш биринчи навбатда хавфсизликни, жародатланишнинг олдини олишни, чукаётганларни

Ü

куткаришни, биринчи тиббий ёрдам курсатишни таъминлашда мудим

тъ

! КО

адамиятга эга.

>

Маълумки, сузиш жисмоний тарбиянинг бир туридир, дарбий амалий-сузиш эса жисмоний тайёргарлик фанининг бир булимидир. Сузишнинг баданни чиниктиришда ва согломлаштиришда адамияти бекиёсдир. Чунки

* : j*

-тг-g—-s---»SSc

-ч^-1^ »—I— 43

: * ^ * n>

сувда сузганда кишининг бир неча эмас, балки барча мушаклар системаси харакатга тушади, бинобарин, одам гавдасининг барча аъзолари мутаносиб холда ривожланади. Гавданинг соглом булиб ривожланишида, айникса умуртка поганасининг кийшайиб колишининг (скалилознинг) олдини олишда сувнинг ахамияти катта. Хрзирги кунда харбий профессионал фаолиятнинг салбий таъсири остида купрок умуртка погонаси касалликлари билан боглик муаммоларга дуч келмокдамиз. Шу билан бирга тез-тез шамолашнинг олдини олиш, иммунитетни кутариш учун хам сузиш яхши воситадир. Сувда сузиш

организмни чиниктириш хисобланади. Чиниктиришни дастлаб сув муолажаларидан бошлаш лозим.

Сув муолажаларини, хусусан унинг турларини мунтазам равишда хар куни, муайян шарт - шароитда эса согликка караб бажарилиши лозим. Сув муолажаларига сув ванналари, душ, баданни хул сочик билан артиш, бошдан сув куйиш, хул чойшабга уралишлар киради. Баданни хул сочик билан артганда сув баданни тетик, бардам килади, кон айланишини, модда алмашинувини оширади. Контраст душ кабул килиш хам чиниктиришнинг бир боскичидир, факат бу ерда бир нарсага ахамият бериш зарур, бу хам булса муолажани иссик сув билан тугатилишига эътибор килишдир. Бу, айникса эркаклар учун, алохида ахамиятга эга ва келгусида баъзи органлардаги шамоллаш холатларининг олдини олишга ёрдам беради.

Маълумки, мушаклар бош миянинг остки марказларидан колган импульслар мазмунига, доимийлигига караб, кискаради ёки чузилади. Мушакларнинг жадал кискариб, жадал бушашини физиологик алмашинув, йирик антогонистик мушакларнинг узаро келишиб харакатланиши ва улар харакатига мушакларнинг уйгун кушилиши спортчининг сузишини тезлаштиради, вактини тежайди. Тугри, мушаклар тез суратлар билан зур бериб кискарар экан, у нисбатан тезрок чарчайди. Аммо у канча тез харакатланса, юракка кон бориши шунча тезлашади, бу ходиса бизга физиологиядан маълум. Сузувчининг техникаси кай даражада сифатли чикишини тайёргарлик вактида, кувватини тежай билиш ва зур куч талаб киладиган эшиш харакати пайтида ундан тежамкорлик билан фойдалана олиши хал этади. Бундан ташкари, сузиб кетаётганда мушакларни зуриктириб таранглаштириш хам сузиш техникасини бузади, эркин нафас олиш имкониятини чегаралаб куяди.

Сузиш техникаси деганда, харакатларни мутаносиб равишда намоён килиш тушунилади. Бу эса маълум харакат коидаларига риоя килган холда булади. Акс холда оддий сувда чумилувчилар сузишидан фарки колмай колади. Бунинг учун, аввало, сузишнинг шакли, харакат усуллари ва шу харакатларнинг узаро ковушиши, мос келиши талаб этилади. Сузувчининг мунтазам равишда «бир колипга тушиб сузиш» табиатини эгаллаши бора —бора унинг индивидуал

* Г •!»

•И--Тд^ГД-К с--И-

«Но ^

■ 1 4-1

сузиш техникасига айланиб боради. Энди у узининг бутун харакат ва функционал имкониятларини уз техникаси асосида руёбга чикарадиган булади. Бу одатда, индивидуал техника дейилади. Индивидуал техника доимий равишда ривожлантириб, такомиллаштириб боришни талаб этади. Индивидуал техника канчалик такомиллашса, у шунчалик енгил кучадиган булиб боради ва янгидан -янги турлар устида машк килиш имконияти тугилади. Сузиш техникаси бир неча омиллар ёрдамида белгиланади. Буларга максадга йуналтирилганлик ва асосий вазифалар, сузиш шароити, асосий физик конунлар, инсон танасининг

анатомик тузилиши, организмнинг физиологик функциялари киради.

Сувнинг ёпишкоклигини камайтириш учун унинг хароратини маълум чегарада ошириш зарур (25 — 26°). Сув хароратини янада ошириш тананинг хаддан исиб кетишига ва иш кобилиятини пасайишига олиб келади. Сувнинг хусусиятларидан яна бири - тулкин хосил булишидир. Тулкин хосил булиши сузувчи харакатига каршилик килувчи куч хисобланади. Сузувчи харакатланаётганда содир буладиган тулкинлар улчами сузувчининг техник тайёргарлигига боглик булади.

Хрзирги вактда барча сузиш усуллари спортча (тугри) ва спортча булмаган (нотугри) сузиш усулларига булинади. Спортча сузиш усулларининг спортча булмаган усуллардан фарки шундаки, спортча усулларда тананинг анатомик тузилишидан, организмнинг физиологик функцияларидан, гидростатика ва гидродинамика конунларидан самарали фойдаланилади. Шундай килиб, спортча сузиш усуллари харакатларнинг шундай формаларидан ташкил топганки, булар йирик мускул группаларидан самарали фойдаланиш имконини беради, бугимлар харакатчанлигини оширади, организм барча системалари ва органлари фаолиятини хисобга олади, тугри ритмик нафас олишни узлаштиришга ёрдам

1—Г

:> <>

беради, мускулларни кетма — кет кучланиш ва бушашишини узлаштириш, ишчи харакатларни самарадорлигини оширади.

Х,арбий-амалий сузиш машгулотлари шахсий таркибнинг харбий-амалий сузиш куникмаларини шакллантириш, сув хавзасида узини тута билиб, хатти-харакатларини идора кила олиш сифатларини тарбиялаш хамда умумий чидамлилигини ривожлантиришга йуналтирилган. Мазкур машгулотлар факат булинма командири рахбарлигида утказилади. Унга эса сузиш коидалари ва таълимот услубиятини яхши узлаштирган харбий хизматчилар орасидан ёрдамчи тайинланади. Хдрбий-амалий сузиш машгулотлари мазмунига эркин услубда сузиш, брасс усулида сузиш, харбий кийимда курол билан сузиш, сув остида узокка сузиш, сув хавзасига сакраш, гарк булаётган кишига ёрдам бериш, якка ва булинма таркибида сузган тарзда сувли тусикларни енгиб утиш машклари киради.

^ )>Ч

!

Ж ^ » 1>

^ J

Хдрбий-амалий сузиш буйича биринчи машгулотда булинма командири буйсунувчиларнинг сузишни билиш-билмаслигини текшириб куриб, шахсий таркибни иккита гурудга, хусусан:

биринчи гуруд - сузишни билмайдиган ва суст тайёрланганлар; иккинчи гуруд - модир сузувчилар, сузиш усулларидан бирини пухта узлаштирган булиб, 100 метрдан киска булмаган масофани сузиб утганларга булиб чикади.

Булинма командири дар бир гуруд учун модир сузувчилар орасидан радбар

1—Г

тайинлайди. Биринчи, яъни сузишни билмайдиган ва суст тайёрланганлар гуруди булинма командири радбарлигида шугулланади. Намойиш этиш жараёнида машгулот радбари сузиш коидаларини, хусусан: тана долати, оёк, кул, нафас олиш даракатлари дамда оёк ва кул даракатларини нафас олиш даракатлари билан уйгунлаштиришни батафсил тушунтириб утади. Сузиш коидалари узлаштирилган сари сузиш масофаси ва тезлиги дам ошириб борилади. Дарбий кийимда курол билан сузиш амаллари шахсий куткариш воситалари (куткариш нимчаси, кукракка тутиладиган куткариш камари, эдтиёт камари) кулланилган тарзда дам, дарбий кийим, анжом-аслада элементлари, кул ости материалларидан тайёрланган калкилар кулланилган тарзда дам, сувда тутиш воситалари кулланилмаган тарзда дам бажарилади.

МашFулотларни ташкил этиш ва утказиш услублари буйича укув -тренировка жараёни иккига-ургатиш ва тренировка жараёнига булинади. Ургатиш - деганда укув жараёнининг шундай кисми тушуниладики, бунда энг асосий эътибор сузиш куникмаларини эгаллаш вазифасига каратилади. Агарда машгулот жараёнида функционал имкониятлар ва жисмоний сифатларни такомиллаштириш вазифалари етакчи уринни эгалласа, у долда бундай жараён спорт тренировкаси дейилади. Ургатиш ва тренировка узлуксиз педагогик жараённинг икки томони дисобланиб, бир - бири билан узвий боглик булади. Тренировканинг асосий воситалари бу жисмоний машклардир. Бу

машклар икки гурудга: курукликдаги ва сувдаги машкларга булинади. Спорт тренировкасининг уч шакли мавжуд: гурудли, индивидуал, индивидуал ёндошган долда гурудли шакллари.

Индивидуал тренировка турли классификациядаги сузувчилар билан ва юкори мадоратли сузувчилар билан утказилади. Тренировканинг гурудли шакли эса сузувчиларнинг спорт тараккиётининг дастлабки боскичида кулланилади. Индивидуал ёндошган долда гурудли тренировка эса спортчилар машгулотларида кулланилади.

Техник тайёргарлик - куп микдордаги мураккаб даракатларни такомиллаштиришга, турли сузиш усулларида даракатларни бажаришнинг

индивидуал манерасини аниклаш дамда ишланма беришга йуналтирилган.

m ^

ы> >>

* : >

PV

>>

#<b>

Ы J> 1

Я>

>3»

Ы >

! J>i>

>j*

>j*

Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №11

Тактик тайёргарлик - масофаларда кучни тугри таксимлаш, ракиб билан масофада кураш олиб боришнинг турли воситаларини эгаллашни таъминлайди.

Ахлокий-иродавий тайёргарлик - спортчиларда зарур иродавий сифатларни: кийинчиликларни енгиб утиш, галабага булган иштиёк, дадилликни тарбиялашга кумаклашади.

Хулоса килиб айтганда, харбий-амалий сузиш куникмалари курсантларда (тингловчиларда) сув хавзасида узини тута билиб, хатти-харакатларини идора кила олиш сифатларини, сузиш харакатининг амалларини вактида бажара олиш кобилиятини ва сувда чидамлилик сифатини, уларнинг юкори рухий-холатини тарбиялайди.

jW^ У

q ж**

ЩУ>

Ш

1>3»=

Ш

д

№4Ъ

■Г 1 J>

к»~

s0

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

q >>

Mir

ISBN 5-305-00022 М: Владос -Пресс

Ы )> >>

} >5>

Ы )>

] >4>

щ

ш>

< >>>

Ы р

Ы >

3 >j>

эН*

Ы >

Ы+

Адабиётлар:

1. Сузиш дарслик 380 бет Викулов А.Д.

2. Спортча сузиш 280 бет Джеймс Е.

3. Сузиш 127 бет Алешин Г.П.

4. Иглин А.В. Содержание комплексных занятий по физкультуре с использованием спортивных игр в системе военных довузовских образовательных организаций // Научное обозрение. Педагогические науки. -2016. - № 6. - С. 65-80;

Qj^f^S).

4 7

1>5*: >

>3*

S

)j jn

з*м >

>

^й > *

>

i>3*

q

Ц >р

q > >

q

q >3*

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.