Научная статья на тему 'ҲАРБИЙ ИНТИЗОМНИНГ МОҲИЯТИ'

ҲАРБИЙ ИНТИЗОМНИНГ МОҲИЯТИ Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

CC BY
611
38
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ҳарбий интизом / ишонтириш / мажбурий чора / кун тартиби / рағбатлантириш / интизомий таъзир

Аннотация научной статьи по Гуманитарные науки, автор научной работы — Ахмеджанов Аъзамжон Қосимжон Ўғли

Ҳарбий интизом Ўзбекистон Республикаси Қуролли Кучларининг жанговар тайёргарлик ва жанговарлик қобилиятининг асосларидан бири бўлиб ҳисобланади. Унинг жиҳатлари «Умумий ҳарбий мажбурият ва ҳарбий хизмат тўғрисида»ги, «Мудофаа тўғрисида»ги қонунларда мужассамлашган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ҲАРБИЙ ИНТИЗОМНИНГ МОҲИЯТИ»

Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №6

ДАРБИЙ ИНТИЗОМНИНГ МОДИЯТИ

*

>

Ахмеджанов Аъзамжон ^осимжон уFли

Узбекистон Республикаси Миллий гвардияси Тошкент "Темурбеклар мактаби" харбий-академик лицейи Ч^БТ фани катта укитувчиси https://doi.org/10.5281/zenodo.6773272

* и

тъ

Аннотация: Дарбий интизом Узбекистон Республикаси Куролли Кучларининг жанговар тайёргарлик ва жанговарлик кобилиятининг асосларидан бири булиб хисобланади. Унинг жихатлари «Умумий харбий мажбурият ва харбий хизмат тугрисида»ги, «Мудофаа тугрисида»ги конунларда мужассамлашган.

Калит сузлар: харбий интизом, ишонтириш, мажбурий чора, кун тартиби, рагбатлантириш, интизомий таъзир.

Дарбий интизомнинг мохияти. Муддатли харбий хизматчиларга нисбатан кулланиладиган раFбатлантиришлар ва интизомий таъзир

чоРалаРи.

Ушбу низом харбий интизомнинг мохиятини, харбий хизматчиларнинг унга риоя килиши буйича мажбуриятларини, рагбатлантириш ва интизомий таъзирларнинг куринишларини, командир (бошликк)ларнинг уларни куллаш буйича хукукдарини, шунингдек, таклиф, ариза ва шикоятлар бериш,уларни

куриб чикиш тартибларини аниклаб беради.

_ .. _ _ .. ..

Дарбий интизом — бу барча хизматчиларнинг конун, харбий Низомлар томонидан, командирлар (бошликлар) буйруклари билан белгиланган тартиб ва коидаларга катъий ва аник риоя этилишидир. Дарбий интизом хар бир хизматчининг Узбекистон Республикасини химоя килишга булган харбий бурч ва шахсий масъулияти, уз халкига мислсиз садокатини хис килишга асосланади.

Дарбий хизматчиларда юксак интизомни тарбиялашнинг асосий усули ишонтиришдир. Аммо ишонтириш уз харбий бурчига сидкидилдан ёндашмаганларганисбатан мажбурий чоралар куришни истисно этмайди.

Дарбий интизом хар бир харбий хизматчидан:

Ватанга касамёдга содик булишни, Узбекистон Республикаси Конституцияси ва конунларига катъий буйсунишни;

уз харбий бурчини мохирлик ва жасорат билан бажаришни, харбий ишни сидкидилдан урганишни, харбий ва давлат мулкини асрашни;

харбий хизмат кийинчиликларини мардонавор енгишни, харбий бурчни бажариш учун уз жонини хам аямасликни;

____ л Г* ___Г* _ _ _____л С

сергак булишни, харбий ва давлат сирларини катъий саклашни;

харбий хизматчилар уртасидаги харбий низомларда курсатиб берилган узаро муносабатларни куллаб-кувватлашни, жанговар биродарликни мустахкамлашни;

командир (бошлик)ларга ва бир-бирига хурмат курсатиш, харбийча салом-алик ва хушфеъллик коидаларига риоя килишни;

жамоат жойларида узини муносиб тутишни, номуносиб хатти-харакатлардан узини ва бошкаларни тийиб колишни ва фукароларнинг ор-номусини химоя килишни талаб этади.

Хдрбий интизомни вужудга келтириш, уни юкори даражага кутариш хар бир харбий хизматчидан, аввало, узида инсонийлик, тугрисузлик, халоллик, шахсий масъулият, Ватангакасамёдга садокат, харбий бурчга шараф, деб караш каби хислатларни вужудга келтиришни талаб килади. Юкорида санаб утилган хислатларни шакллантиришда, аввало, хар бир харбий хизматчи мазкур хислатларни узида карор топтира олишга интилиши керак.

Армияда мустахкам интизом булмаса, унинг таназзулга учраши мукаррар. Интизом галабанинг асоси саналади. Буюк саркарда аждодларимиз - Тумарис, Спитамен, Жалолиддин Мангуберди, Амир Темур, Захириддин Мухаммад Бобур уз кушинларидаги юксак интизом туфайли доимо галабага эришганлар. Юксак харбий интизомга ушбу жихатлар оркали эришилади: харбий хизматчиларда юксак ахлокий-рухий ва жанговар фазилатларни тарбиялаш, командир (бошлик)ларга онгли тарзда буйсуниш;

хар бир харбий хизматчининг уз мажбуриятлари ва харбий низомлар талабларини бажаришга шахсий масъулияти;

харбий кисм (булинма)да ички тартибга буйсуниш, барча харбий хизматчилар томонидан кундалик режимга катъий риоя килиш;

жанговар тайёргарликни пухта ташкил этиш ва у барча шахсий таркибни камраб олиши;

командир (бошлик)ларнинг уз кул остидагиларга талабчанлиги ва уларнинг ижрочилигини назорат килиш, харбий хизматчиларнинг шаънини хурмат килиш ва бу хакда доимий кайгуриш, ишонтириш, мажбурлаш, жамоатчилик таъсири каби омилларни тугри уйгунлаштириш ва урнида куллаш;

харбий кисм (булинма)ларда зарур моддий-маиший шароитларни яратиш. ^арбий интизомни мустахкамлашда, хизматга масъулият хиссини ошириш, тарбия сифатини юкори даражага кутаришда харбий хизматчиларни рагбатлантириш алохида ахамиятга эга. Х,ар бир инсоннинг узи килган мехнати самарасини куриши, уни янги-янги ютуклар сари етаклайди. Шуларни инобатга олган холда Интизом низомида харбий хизматчиларни рагбатлантириш

масаласига алохида эътибор берилган.

и- а 1 ч

т ^ >ч>>

Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №6 Вактнинг таксимланиши ва кундалик тартиб

^арбий кисмда вактнинг таксимланиши унинг доимий жанговар шайлиги таъминланадиган ва шахсий таркиб жанговар укувини уюшган холда утказиш шароитлари яратиладиган, тартиб, харбий хизматчиларнинг харбий интизоми ва тарбияси сакланадиган, уларнинг маданияти даражаси ошириладиган, хар томонлама маиший хизмат курсатиладиган, уз вактида хордик ва овкат бериладиган даражада амалга оширилади.

Харбий кисм ёхуд кушилма командири кун тартибини Куролли Кучлар

Ж.

хили ва кушинлар тури, харбий кисм олдида турган вазифалар, йил фасли, махаллий ва иклим шароитларини инобатга олган холда белгилайди.

Кун тартибида тонгги жисмоний машк, эрталабки ва кечки ювиниш, эрталабки курик, укув машгулотлари ва уларга тайёрланиш, махсус (ишчи) кийимини алмаштириш, овкат ейишдан олдин поябзал тозалаш ва кул ювиш, овкат ейиш, курол-аслаха ва харбий техникага каров ва хизмат курсатиш, тарбиявий ва оммавий спорт машгулотлари, шахсий таркибга ахборот бериш, радио тинглаш ва теледастурларни томоша килиш, хасталарни тиббиёт пунктида кабул килиш, харбий хизматчиларнинг шахсий эхтиёжлари (камида 1 соат), кечки сайр, йуклама ва 8 соатлик уйку учун вакт кузда тутилган булиши лозим.

Овкат тановуллари уртасидаги оралик 7 соатдан ошмаслиги керак. Тушликдан сунг ярим соат (30 минут) мобайнида машгулотлар ёхуд ишлар утказилмаслиги лозим.

Хар хафта курол-аслаха, харбий техника ва бошка моддий воситаларга хизмат курсатиш, парклар ва укув-моддий иншоотларни жихозлаш ва ободонлаштириш, харбий шахарчани тартибга келтириш ва бошка ишларни

1—Г

:> и>

бажариш максадида хужалик куни утказилади. Айни шу куни, одатда, барча хоналарни ялпи йигиштириш, шунингдек, шахсий таркибни хаммомда чумилтириш утказилади.

Аскар ва матросларга кулланиладиган раFбатлантиришлар Рагбатлантириш харбий хизматчиларни тарбиялашнинг ва харбий интизомни мустахкамлашнинг мухим воситасидир. Хар бир командир (бошлик)

Х/пКлТ/ЧТЛТЛТТ I 7 А АТТТ 7/Л ТТТ1Т/"П /1ТТ I/ Т Г1Л Л ТТТТТТ I/ ТГТТТТЛ1ЛТТТТТТТТТ< Мттпттг»ат1 г ттттп /"

Узбекистон Республикаси Куролли Кучларининг Интизом низомида берилган

хукуклар доирасида уз кули остидаги харбий хизматчиларни курсатган жасорати, фойдали ташаббуси, тиришкоклиги ва аъло хизмати учун рагбатлантириши лозим.

Аскарлар, матрослар, сержантлар ва старшиналарга кулланиладиган

раFбатлантириш куринишлари куйидагилардир:

олдиндан берилган интизомий таъсир чораларини бекор килиш; миннатдорчилик эълон килиниши;

харбий хизматчининг юртига ёки хизматгача булган укув жойи (иш

жойи)га у харбий бурчини намунали бажараётганлиги ва рагбатлантириш олганлиги тугрисида хабар бериш;

фахрий ёрлик, кимматбахо совга ёки пул билан мукофотлаш; харбий хизматчини харбий кисм Жанговар байроги ёнида суратга олиш билан такдирлаш;

сержантлар (старшиналар)га улар штат буйича эгаллаб турган лавозимида харбий унвонидан бир погона юкори харбий унвон бериш; аълочилик кукрак нишони билан такдирлаш;

аскар, матрос, сержант, старшиналарнинг фамилияси, исмини, отасини исмини харбий кисмнинг (кема)нинг дурмат китобига киритиш;

аскар, матрос, сержант, старшиналарга (курсантлар бундан мустасно) йулга кетган вактдан ташкари 10 суткагача таътил бериш.

Дарбий хизматчиларга кулланиладиган интизомий таъзирлар

А "

Аскарлар ва матросларга кулланиладиган интизомий таъзир хам,

шунингдек, рагбатлантириш сингари харбий хизматчиларни тарбиялаш, харбий интизомни мустахкамлашдаги асосий турлардан рагбатлантириш билан бирга интизомий таъзирлар хам кулланилади. Интизомий таъзирни куллашдан асосий

максад бошка харбий хизматчилар томонидан бундай камчилик-нуксонларга йул куймаслик. Дарбий интизомни бузганлик ва маъмурий конунбузарлик учун харбий хизматчи шахсан жавобгардир.

Аскар, матрос, сержант ва старшиналарга бериладиган интизомий таъзирлар: хайфсан; каттик хайфсан;

аскар ва матросни навбатдаги жавоб беришдан ёки кемадан сохилга чикаришдан махрум килиш;

муддатли хизматдаги аскар ва матросларни 5 нарядгача навбатдан ташкари нарядга тайинлаш;

10 суткагача гауптвахтага банд килиш;

* ; |>

»

аълочининг кукрак нишонидан махрум килиш.

............... ___

Дарбий хизматни шартнома асосида утказаётган аскар, матрос,

: ;

сержант ва старшиналарга улардан ташкари:

хизматга тулик лойик эмаслиги тугрисида огохлантириш;

мансабдан пасайтириш;

харбий унвонидан бир погона пасайтириш;

харбий унвонидан бир погона пасайтириб, паст лавозимга утказиш; захирага муддатидан олдин бушатиш;

|М ] 1 )> >

I

>q )> d )> :>

Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №6

муддатидан олдин захирага бушатиб, сержант (старшина) унвонидан

#

махрум килиш кулланилади.

Интизомий таъзир чораси ва айби аникланганда, куйидагилар эътиборга олинади: хатти-харакатларининг тавсифи, у содир этилган холат, унинг айбдорлари, айбдорнинг олдинги хулки, шунингдек, тартибни билиш даражаси. Интизомий таъзирнинг каттикдиги, агар вокеа жанговар навбатчилик (жанговар хизмат) ва бошка хизмат вазифаларини бажаришда, маст холатда ёки тартибни жиддий бузишга олиб келса, кучаяди.

j , j

Интизомий таъзирлар коидага кура, зудлик билан ижро этилади ва

— „

фавкулодда холатларда бир ой ичида ижро этилади. Бир ойлик муддат тугагач, таъзир ижро этилмайди, лекин у хакдаги кайд хизмат варакасида сакланади. Рагбатлантириш ва интизомий таъзир чоралари тугридан тугри бошликлар, айрим холларда гарнизон бошликлари, денгиз катталари ва гарнизон харбий комендантлари томонидан белгиланиши мумкин.

Ариза бериш, таклиф, ариза ва шикоятларни куриб чикиш тартиби Узбекистон Республикасининг Конституцияси, конунлари, низомлар, буйруклар талабларининг бузилиши ёки шахсларнинг бошка ноконуний хатти-харакатлари, Узбекистон Республикаси Куролли Кучларининг жанговар шайлигига салбий таъсир этувчи холатлар, сабаблар ва шарт-шароитлар, шунингдек фукароларнинг хукуклари, эркинликлари ва конуний манфаатларини бузилиши холатлари тугрисида харбий хизматчи узининг бевосита ёки юкори турувчи командирларига маълумот беришга мажбурдир.

Дарбий хизматчи Узбекистон Республикаси хукук-тартибот ва суд органларига конунда белгиланган тартибда мурожаат килиш хукукига эга.

Дарбий хизматчи узига нисбатан командирлар (бошликлар) ёки бошкаларнинг ноконуний харакатлари, конун томонидан урнатилган хукук ва имтиёзларининг бузилиши тугрисидаги шикоятни устидан арз килинган шахснинг бевосита бошлигига берилади, агар шикоятчи кимнинг айби билан

■ч

узининг хукуки бузилаётганини билмаса, шикоят команда буйича топширилади.

Кабул килинган карордан каноатланмаган такдирда харбий хизматчи химояланиш хамда бузилган хукуклари ва конуний манфаатларини тиклаш учун хукук-тартибот ёки суд органларига мурожаат килиш хукукига эга.

Шикоят килган харбий хизматчи уз хизмат мажбуриятлари ва буйрукларни бажаришдан озод этилмайди.

Узини айбсиз деб хисоблаган харбий хизматчи унга интизомий таъзир жорий этилганлиги тугрисида маълум булган кундан бошлаб 10 сутка давомида унга интизомий таъзир жорий этган шахсга ёки ундан юкори турувчи

]Vr

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

M

(

командирига (бошлигига) шикоят килиш хукукига эга, кабул килинган

*

m ^ »l

^-Ж

карордан норози булган такдирда хукук-тартибот ёки суд органларига мурожаат килиши мумкин.

Командир ёки берилган интизомий таъзирга шикоятни куриб чикувчи орган хатти-харакат содир этилган вазиятни, хизматга булган муносабатини,

щм.

•»И)

интизомий таъзирнинг содир этилган хатти-харакатнинг огирлигига мос келиши, таъзирнинг кулланиш тартибига риоя этилганлигини ёки бошка конунчиликда белгиланган меъёрларнинг бузилганлигини аниклаган холда

харбий хизматчига кулланилган интизомий таъзирни ноконуний деб хисоблаб,

уни бекор килиш тугрисида карор кабул килиш хукукига эга.

Командир (бошлик) келиб тушган шикоятларга зийраклик ва диккат билан карашга, конунда белгиланган тартибда хар томонлама ва холисона куриб чикилишини таъминлашга, шикоят куриб чикилганидан сунг, мурожаатчига дархол натижаси ва кабул килинган карор тугрисида хабар беришга мажбурдир.

Мурожаатни (шикоятни) куриб чикишда командирга (бошликка) куйидагилар такикланади:

мурожаатларни (шикоятларни) куриб чикиш учун асоссиз бошка органларга бериш ёки карори, харакати (харакацизлиги) устидан арз килинган шахсларга куриб чикиш учун юбориш;

узларининг хукуклари, эркинликлари ва конуний манфаатларини амалга • ^ ошириш ёки химоя килиш максадида хамда мурожаатида шахсий фикри ва танкидий нуктаи назарини изхор этган шахсларни таъкиб килиш;

мурожаат килувчининг розилигисиз унинг шахсий хаёти хакидаги

Дм

маълумотларни ошкор килиш.

Мурожаатнинг куриб чикилиши натижаси ва унда баён этилган масалалар буйича кабул килинган карор тугрисида мурожаатчига мурожаат баён этилган

тилда етказилади ва унда конунчилик хужжатлари меъёрларига таянган аник далиллар келтирилиши, мурожаатда курсатилган хар бир масала буйича рад

далиллар келтирилиши, мурожаатда курсатилган хар бир масала буйича рад

этувчи ёки тасдикловчи далиллар акс эттирилиши хамда кабул килинган карордан каноатланмаган такдирда шикоят килиш тартиби тушунтирилиши лозим.

________ ..........~ „„.„„_„

Мурожаатда кутарилган барча масалалар куриб чикилган, улар буйича

керакли чоралар курилиб, конунчиликка мос равишда тулик жавоб берилган такдирда мурожаат хал этилган деб хисобланади.

Командир мурожаат куриб чикилиши натижасига кура кабул килинган карорнинг ижросини назорат килишга, шунингдек агар хукук, эркинлик ва конуний манфаат бузилиши натижасида зарар етказилган булса, зарарни коплаш буйича тулаконли чора куришга мажбур. Ноконуний харакат (харакацизлик) туфайли еткизилган зарарни коплаш зарар етказган шахс

ы> >>

*: >

й*

щу

3>>

#<Ь>

1 >3> 1

ЗЙ*

Ы у! Й> >>

щу Ы>

Ы )>

Ы>

I >3-

¿"4. -

Talqin va tadqiqotlar respublika ilmiy-uslubiy jurnali №6

томонидан ёки конунчиликда назарда тутилган тартиб ва холатда суднинг карорига мувофик амалга оширилади.

Интизомий таъзирлар бекор килинганидан сунг харбий хизматчиларнинг бузилган хукуклари тикланади, улардан ундирилган маблаглар эса командирнинг буйруги ёки конунчиликда белгиланган тартибда суднинг карорига мувофик копланади.

Командир ва масъул мансабдор шахслар давлат ва Куролли Кучлар манфаатлари, харбий хизматчиларнинг хукуклари, эркинликлари ва конуний манфаатларининг бузилиши холатларининг сабабларини аниклаш ва бартараф этиш максадида мурожаатларни умумлаштирадилар ва тахлил киладилар.

Барча мурожаатлар келиб тушган кунда руйхатга олинади хамда уларда курсатилган холатлар буйича утказилган текширув материаллари ва кабул килинган карор тугрисидаги жавоб хати билан биргаликда конунда ва хизмат иш юритиш коидаларида белгиланган тартибда сакланади.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Конституцияси,

2. "Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари тугрисида"ги конун (янги тахрири), УРК-445-сон, 11.09.2017й.

3. Узбекистон Республикаси Интизом низоми, 09.10.1996й.

4. Узбекистон Республикаси урта махсус, касб-хунар таълими муассасалари учун "Чакирувга кадар бошлангич тайёргарлик" фани укув дастури, 2020й.

5. "Чакирувга кадар бошлангич тайёргарлик", укув кулланма, 2017й.

•ЯГ У

ЩУ>

»

■ш

Ы )>

• >4>

Ы >

щ

Ш>

+Н к

>>>

Ы з> Ы >

3 >4»

139

Щ >

ы>

Ыз>

Ы >

ут*

]>Ж ц

|:Н> Ы >

щ >

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.