Научная статья на тему '“ҲАРАКАТЛИ ЎЙИНЛАР” КУРСИНИ ДАСТУРИЙ-УСЛУБИЙ ТАЪМИНЛАШ САМАРАДОРЛИГИ'

“ҲАРАКАТЛИ ЎЙИНЛАР” КУРСИНИ ДАСТУРИЙ-УСЛУБИЙ ТАЪМИНЛАШ САМАРАДОРЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

149
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
дастурий таъминот / инновация / жисмоний маданият / жисмоний тарбия / табақалаш. / software / innovation / physical culture / physical education / stratification.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Илҳомжон Ахмедович Турсуналиев

Мақолада олий таълим муассасалари талаба-ёшларига ҳаракатли ўйинлардан мақсадли фойдаланган жисмоний тайёргарлигини ривожлантириш методикасини такомиллаштириш самарадорлиги тўғрисидаги фикрмулоҳазалар баён этилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам о Земле и смежным экологическим наукам , автор научной работы — Илҳомжон Ахмедович Турсуналиев

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The article presents the necessary information about the effectiveness of improving the methodology for the development of physical fitness of students of higher educational institutions with the help of targeted outdoor games.

Текст научной работы на тему «“ҲАРАКАТЛИ ЎЙИНЛАР” КУРСИНИ ДАСТУРИЙ-УСЛУБИЙ ТАЪМИНЛАШ САМАРАДОРЛИГИ»

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-646-651

"ХДРАКАТЛИ УЙИНЛАР" КУРСИНИ ДАСТУРИЙ-УСЛУБИЙ ТАЪМИНЛАШ САМАРАДОРЛИГИ

Ил^омжон Ахмедович Турсуналиев

Жисмоний тарбия ва спорт буйича мутахассисларни илмий-методик таъминлаш, кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш маркази директори, доцент

E-mail: tursunaliev1971 mail.ru

АННОТАЦИЯ

Маколада олий таълим муассасалари талаба-ёшларига харакатли уйинлардан максадли фойдаланган жисмоний тайёргарлигини ривожлантириш методикасини такомиллаштириш самарадорлиги туFрисидаги фикр-мулохазалар баён этилган.

Калит сузлар: дастурий таъминот, инновация, жисмоний маданият, жисмоний тарбия, табакалаш.

ABSTRACT

The article presents the necessary information about the effectiveness of improving the methodology for the development of physical fitness of students of higher educational institutions with the help of targeted outdoor games.

Keywords: software, innovation, physical culture, physical education, stratification.

КИРИШ

Сунги йилларда мамлакатимизда каби, хорижда хам олий таълим муассаларида укув-тарбия жараёнини такомиллаштириш масалаларига янада купрок ахамият каратилмокда.

Янги иктисодий шарт-шароитларни яратиш ва таълимни такомиллаштириш жараёнида тамомила бошка маданий хамда ижтимоий муаммоларнинг пайдо булиши билан педагогика сохасини нафакат чукур назарий билимларга, балки самарали амалий малакаларга эга педагогик кадрларга булган эхтиёж борлиги намоён булмокда [1].

Педагоглар, жумладан спорт сохасидаги педагогларни тайёрлашда талабаларнинг жисмоний ривожлантирувчи фаолиятининг амалий куникмаларини эгаллаб олишлари учун педагогик-психологик шарт-шароитлар яратиб берувчи фаол услубларни хал килувчи таркибга айланмокда.

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-646-651

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Бугунги кунда фаол услублар орасида укув ва ишбилармонлик уйинлари куп жихатдан марказий уринни эгаламокда. Фалсафа, педагогика ва психологияга оид адабиётларда уйин феноменнинг умуминсоний маданият замиридаги куйидаги жихатлари:

ушбу феноминнинг ижтимоий-маданий сохадаги мазмун-мохиятига хос хусусиятлари уйиннинг пайдо булиш назарияси;

ижтимоий-психологик ва ижтимоий-педагогик муаммоларини таснифлаш, жумладан харакатли уйинларни таснифлаш масалалари батафсил урганилган [4,5].

Жисмоний тарбияга ихтисослаштирилган олий укув юртларида уйин услубини узлаштиришда харакатли уйинлар алохида ахамиятга эга. Уларга, махаллий ва хорижий нашрлар тахлилидан куринадики, тез узгарувчан шароитларда аник харакат вазифаларига эришишга йуналтирилган онгли фаолият сифатида караш лозим.

Бунда уйинчининг ижодий ташаббускорлиги ва жамоада узаро харакат кила олиш нуктаи назаридан уз харакатларини мувофиклаштира олиш куникмаси намоён булиши сабабли, харакатли уйинлар курсини спорт педагогларини тайёрлаш тизимидаги энг мухим фанлардан бири сифатида караб чикиш лозим [3].

Бугунги кунда харакатли уйинлар хам мактабгача ва мактаб жисмоний тарбия тизимида мажбурий академик машFулотлар шароитларида, хам куп йиллик машFулот тизимида, айникса унинг эрта боскичларда турли ёшдаги континент билан ишлашда кенг кулланиб келинмокда.

Бунда шуни эътиборга олиш лозимки, олий таълим тажрибасининг гувохлигича, жисмоний тарбия ва спорт ишларида харакатли уйинлардан фойдаланиш куникмасини шакиллантириш, талабаларнинг педагогик махорати шакилланишига ижобий таъсир курсатади, чунки ушбу фан унинг услубий жихатдан энг мухим таркибий уйин услубини узлаштиришга ёрдам беради [2].

Бирок "Хдракатли уйинлар"курси имкониятларини шу жихатдан амалга ошириш даражаси шу оркали кадрлар тайёрлаш сифати куп жихатдан педагогик жараёнинг дастурий-услубий таъминлашига боFлик.

Бу учун услубни эгаллаш жараёнида ушбу услубни узлаштириш асосида талабалар педагогик махоратининг шаклланиши муаммоларига хам таалуклидир

[5].

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-646-651

Турли-туман укув ва услубий материаллар, муайан ишланмалар, айникса болалар ва усмир ёшдаги контингент учун ишланмаларнинг етарли булиши, фаннинг самарали узлаштиришида катта ахамият касб этади.

НАТИЖАЛАР

Тахлилларга кура, олий таълим муассасалари талаба-ёшларига харакатли уйинлардан максадли фойдаланган холда жисмоний тайёргарлигини ривожлантириш методикасини такомиллаштириш максадида тажриба ва назорат гурухларидаги талабаларнинг харакатли уйинлар буйича машFулотларга тайёргарлик куришида ахборотга бой манбалардан фойдаланувчилар сонининг самарадорлиги аникланди (1-жадвал).

1-жадвал

Харакатли уйинлар буйича машFулотларга тайёргарлик куришда

талабаларнинг ахборотга бой манбалардан фойдаланиши %

Ахборот манбаси Тажриба гурухи Назорат гурухи

Дарс ишланмалари 70,8 29,2

Услубий, укув кулланмалар 54,2 36,5

Тахлил натижаларига кура, кушимча ахборотлардан фойдаланувчиларнинг улуши умумий хисобда дастлабки даражага нисбатан, назорат гурухида 2,5 баробар, тажриба гурухида эса 4,4 баробарга яхшиланди. Алохида эътибор каратиш лозимки, дарс ишланмаларини юритиш курсаткичларида катта фарклар аникланди.

Тажриба гурухида, назорат гурухидан фаркли уларок, дарсликка кушимча манбалар орасида дарс ишланмаларига таянадиган талабалар улушининг ортиши, инновацион дастур буйича ишлашда бевосита назарий ва амалий машFулотлар давомида олинадиган билимларнинг юкори бахоланганлигидан далолат беради.

Келажакда уз касбий фаолиятида харакатли уйинлардан фойдаланиш мумкинлиги оид саволларга тухталсак, бу ерда инновацион дастурдан фойдаланиш устунлиги кайд этилади.

Тажриба гурухи талабалари позицияларини киёслаш шуни курсатдики, тажриба гурухи талабалари турли хил контингент билан иш олиб боришга тайёр

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-646-651

эканликларини икки баробар купрок эканлиги кайд этилди. (2-жадвал).

2-жадвал

Талабаларнинг турли хил контингент билан харакатли уйинларни утказишга булган узларининг тайёргарликларини мустакил бахолашлари,

балл

Контингент Тажриба гурухи Назорат гурухи

Жисмоний тарбия ва жисмоний маданият йуналиши талабалари 2,79 2,60

Факультетлараро талабалари 2,80 2,74

Педагогик тажриба якунларига кура яна шу нарса аникландики, харакатли уйинлардан максадли фойдаланиш табакалашган холда булиши керак ва бундай табакалаштириш спорт такомилашуви юкорилаб борган сари янада якколрок булиб бориши керак (3-жадвал).

Тажриба гурухида, назорат гурухига караганда, харакатли уйинларни аник бир спорт турини эгаллашда педагогик жараён самарадорлигини оширишнинг мухим услуби деб хисоблайди гаплар улуши икки баровар купайди - 29,2% дан 62,6% гача.

3-жадвал

Педагогик тажриби якунлари буйича талабаларнинг харакатли

уйинлардан фойдаланишга булган ёндашувларининг киёсий бахолари %

МашFулотнинг турли боскичларида харакатли уйинлардан максадли фойдаланишни бахолаш Назорат гурухи Тажриба гурухи

У барча боскичларда ягона; У узига хос хусусиятларга кура; бошла^ич тайёргарлик боскичи, спорт такомиллашуви боскичи, барча боскичлар

Тажриба гурухларида цикл тугаши билан харакатли уйинларни янгилашга тайёрликлари борасида хам ута мухим фарклар аникланди (4-жадвал). Дастур асосида ишлаган талабаларнинг курсаткичлари назорат гурухи курсаткичларига нисбатан устунлиги аникланди.

Харакатли уйинларни педагогик вазиятга мослаштиришга булган субъектив тайёргарлик тажриби гурухида 11,2% га яхшиланди.

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-646-651

Tanaöanap нннoвaцнoн gacTyp acocHga nm^am HaTH^anapnga Hmra Tafieprap^HKHH Ha^a^ar axmH, öa^KH Te3po^ aManra omnpa öom^agn^ap.

4-^agBa^

negarorHK Ta^pußu HKyH^apu ßyHHHa Ta^aßa^apHHHr ^apaKaT^H yHHH^apgaH (|)origa.iaHiimra ßy^raH eHgamyB^apHHHHr khgchh 6a^o^apu%

Талабаларнинг фикр-мулохазалари Тажриба гурухи Назорат гурухи

Х,а,бажара оламан

Иук бажара олмайман

Айтишга кийналаман

Х,аддан ташкари куп, кийналаман

Талабалардан олинган ахборотнинг мазмунидан шуни куриш мумкинки: агар назорат гурухи контингенти (70,8%) услубий кулланмалар ёки тупламлар шаклида берилганда, яъни аввалдан тайёрлаб куйилган узига хос "каталог"лар буйича харакатли уйинларни танлаб олиш тамойилларига асосланиб укитувчи аник бир уйинни ургатишида, унинг хусусиятларини тушунтириб беришини хохласа 16,74%га, тажриба гурухи талабалари 58,3%га, колган холларда назорат гурухида 12,5% ташкил этди.

МУХОКАМА

Тахлиллардан куринадики, педагогик тажриба якунлари буйича талабаларнинг педагогик махоратини бахолаш шуни курсатдики, тажриба гурухи назорат гурухга нисбатан анча юкори (5-жадвал).

5-жадвал

Тажриба якунлари буйича талабалар педагогик махоратининг умумий бахоларининг киёсий курсаткичлари

Гурух Аъло Яхши Коникарли Кузатувлар сони

Тажриба Назорат

Мувофиклик коэффициентини хисоблаб чикаришда педагогик тажриба катнашчиларининг педагогик махорати буйича экспертлар томонидан бахоланди. Тажриба натижаларига кура талабаларнинг педагогик махорати 22,3%га яхшиланди.

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-646-651

ХУЛОСА

Тажриба давомида "Харакатли уйинлар" курсини дастурий-услубий таъминлаш самарадорлиги куп жихатдан педагогик вазиятни ташкил килишга булган ёндашув билан аникланади. Бунда педагогик жараёнда харакатли уйинлардан уйиннинг соддалаштирилган вазифаларини (уйин вазифа, уйин машк ва х.к. шаклидаги харакатли уйинларга имитация) хал этишга йуналтирилган ёки шахсга хос вазифаларни хал этиш - харакатли уйинни бутунлай педагогик вазиятга мослаштиришга йуналтирилган уйин услуби сифатида фойдаланишнинг тизимли - ташкилий томони энг мухим хисобланади.

REFERENCES

[1] Узбекистан Республикаси Президентининг "2017-2021 йилларда Узбекистонни ривожлантириш буйича Харакатлар стратегияси туFрисида" ги ПФ-4947-сонли Фармони // https://lex.uz/docs/3107036

[2] Былеева Л.В. Подвижные игры. Практический материал: Учебное пособие для студентов вузов и ссузов физической культуры. - М.: Спорт Академ Пресс, 2002. - 279 с. -50 c.

[3] Матвеев Л.П. Теория и методика физической культуры: учебник для ин -тов физ. культ. - М.: ФиС, 2008. - 387 с.

[4] Усмонходжаев Т., Хужаев Ф. "1001 уйин". Тошкент Ибн Сино номидаги нашриёт 1990. 280-286 бет. -259 b.

[5] Usmоnхоdjаyеv Т., Х. Ismi^ Sh., Puktov А., Puktov Sh. "Milliy vа hаrаkаüi о'уЫаг" Dаrslik. Toshkent -2015. -300 b.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.