CC BY
17TOSHKENT DAVLAT TRANSPORT UNIVERSITETI
Tashkent state
AQLLI SHAHARDA TRANSPORT TIRBANDLIGI BARTARAF ETILGANDAGI MINIMAL SAMARADORLIKNI MATLAB GUIDE DASTURI YORDAMIDA HISOBLASH
1Raximjonov Muslimjon Ravshanjon o'g'li, 2Idirov Ilhom Tohirovich
1Toshkent davlat transport universiteti, 2IIV YHXBB Yo'l-patrul xizmati faoliyatini tashkil etish va ma'muriy amaliyot bo'limi (Toshkent, O'zbekiston)
Annotatsiya: Maqolada aqlli shahar, umuman olganda istalgan shaharda transport vositalari tirbandliklari bo'lmaganda tejalishi mumkin bo'lgan mablag'ni "Matlab Guide" dasturi yordamida hisoblash va uning dasturiy kodi ko'rsatib o'tilgan. Kalit so'zlar: Aqlli shahar, tirbandlik, yonilg'i, aloqa kanali, wiew callback/callback, dispetcher, xabarlagich.
CALCULATION OF MINIMUM EFFICIENCY IN ELIMINATION OF TRAFFIC TROUBLES IN A SMART CITY WITH MATLAB GUIDE
PROGRAM
1Rakhimjonov Muslimjon Ravshanjon ogli, 2Idirov Ilkhom Tokhirovich
Tashkent state transport university (Tashkent, Uzbekistan)
Abstract: In this article, when there is no traffic jam in any city the amount of money that can be saved is calculated by using the "Mathlab Guide" program and its program code is shown. Key words: Smart city, traffic jam, fuel, communication channel, wiew callback / callback, dispatcher, informant.
Aqlli shahar - bu energiya va aloqa, transport, davlat xizmatlari va boshqa xizmatlarning samaradorligi va sifatini oshirish uchun axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalangan holda intellektual ish tizimini tashkil qilib, shaharni barpo qilish yoki qayta qurishdir. [1]
Aqlli shaharda tibandlik bo'lishi uning tuzilmasiga to'g'ri kelmaydi chunki u ilg'or texnologiyalar bilan jihozlangan bo'ladi. Tirbandlikda qolgan avtombilda minimal harajat yonilg'i sarfi hisoblanadi.
Pikabu.ru saytida kuzatuv orqali tirbandlikda avtomobilning dvigatelini o'chirmasdan, konditsioner yoniq holatda soatiga 1.21 litr benzin sarf qilishini aniqlangani haqida post qoldirilgan. [2]
Bundan kelib chiqib minimal harajatni aniqlaymiz. Quyidagi ma'lumotlarni o'zgaruvchilar bilan belgilab olamiz: t — jami tirbandlikdan chiqib ketish vaqti; tt — tirbandlikda harakatsiz qolgan vaqt(min); s — tirbandlik masofasi(metr); n — ishtirok etgan mashinalar soni taxminan; l — yonilg'i narxi;
Doimiy tirbandlik yuzaga keladigan yo'lda, tirbandlik bo'lmaganda qanday minimal sarf-harajatlardan yutilgan bo'ladi, hisoblaymiz.
Yuqoridagi ma'lumotlar bizga quyidagi ma'lumotlarni aniqlashga imkon beradi:
Tashkent state transport university
vl = s * 60/t — tirbandlik ichidagi o'rtacha tezlik (km/s); yl=tt*l.21/60 — yoqilg'ining ortiqcha sarfi miqdori (litr); si = 40 * t — tirbandlik vaqti ichida yurish mumkin bo'lgan minimal yo'l uzunligi (km).
Bunda svetofor, cheklangan tezliklarni hisobga olib minimal 40 km/s tezlik bilan yurilganda deb olingan. h = yl*l — minimal harajat;
h 1 = h * n — barcha mashinalar uchun minimal harajat; h2 = hi* 237 — bir yildagi harajat. Bunda 1 yilda 237 kun hisoblangan. Buni bajarishda shart shunday bo'ladiki t — jami tirbandlikdan chiqib ketish vaqti;
tt — tirbandlikda harakatsiz qolgan vaqt(min) dan kata bo'lishi kerak ya'ni t>tt.
Aks holda tirbandlik mavjud bo'lmaydi. Shuningdek barcha ma'lumotlar to'liq kiritilgan bo'lishi kerak.
Endi Matlab dasturini ochib, guide operatorini kiritamiz. Bu grafikli ko'rinishdagi qui ay interfeys hisoblanadi.
1-rasm: Guide operatori orqali oyna hosil qilish
2-rasm: Matlab Guide ishchi oynasi va undagi kerakli tugmalar.
Tashkent state transport university
Ushbu ishchi oyna hosil bo'lgandan so'ng. Uskunalar panelidago 3 asosiy uskuna yordamida kerakli shaklni hosil qilamiz va o'ng tugmadan uning parametrlarini kerakli holatga keltiramiz.
3-rasm: Matlab Guideda zarur interfeys holatiga keltirilgan holati.
Endi sariq fondagi HISOBLASH deb nomlangan bosh tugmasi ustiga o'ng tugmani bosib View Callbacks/Callback ni tanlab, operatorlarni kiritish mumkin bo'lgan tahrir oynasiga o'tamiz.
4-rasm: Callback buyrug'i orqali tahrir oynasiga o 'tish.
Tashkent state transport university
5-rasm: Tahrir oynasining ko'rinishi.
Ochilgan oynada "Hisoblash" deb nomlangan bosish tugmasi funksiyasiga quyidagilarni kiritamiz.
t = get(handles.t,'string'); tt = get(handles.tt,'string'); s = get(handles.s,'string'); n = get(handles.n,'string'); l = get(handles.l,'string'); if str2num(t)<str2num(tt)
pushbuttonl = 'Tirbandlikdan chiqish vaqti turish vaqtidan katta bolishi kerak!';
set(handles.pushbutton1,'string',pushbutton1); ogoh= '>';
set(handles.ogoh,'string',ogoh);
else
ogoh= ' ';
set(handles.ogoh,'string',ogoh);
vl = num2str(str2num(s)*0.06/str2num(t));
yl = num2str(str2num(tt)*1.21/60); sl = num2str(40*str2num(t)/60); h = num2str(str2num(y1)*str2num(l)); h1 = num2str(str2num(h)*str2num(n)); h2 = num2str(str2num(h1)*237); if str2num(h2)>0
set(handles.v1,'string' ,v1); set(handles.y 1,'string' ,y1); set(handles.s1,'string',s1); set(handles.h,'string',h); set(handles.h1,'string',h1); set(handles.h2,'string',h2);
Tashkent state transport university
pushbuttonl = 'HISOBLASH';
set(handles.pushbutton1,'string',pushbutton1); ogoh= ' ';
set(handles.ogoh,'string',ogoh);
else
pushbuttonl = 'Malumotlarni toliq kiriting va qayta bosing!'; set(handl es. pushbutton 1,' string' ,pushbutton 1); end end
6-rasm: Natijani ko'rinishi.
Yuqorida berilgan oynalarga olingan ma'lumotlarni kiritib, "HISOBLASH" tugmasi bosilganda bir yilda tirbandliksiz saqlab qolinadigan mablag' aks etadi.
45 daqiqa davom etgan tirbandlikda, 32 daqiqa harakatsiz turilgan. Tirbandlik 4000 metr davom etgan. Umumiy mashinalar soni esa taxminan 555ta. Yonilg'i (benzin) narxi esa 1 litr uchun o'rtacha 7200 so'm bo'lsin.
Demak, agar ushbu joyda tirbandlik bo'lmasa yilda 611 million 161 ming 67 so'm tejalar ekan.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1. Raximjonov M.R. Aqlli shahar transportida intellektual markazlashgan boshqaruvning asosiy 10 ishi. "Texnologik jarayonlarni avtomatlashtirish tizimlarini ishlab chiqarishning rivojlanishdagi o'rni va vazifalari". Respublika ilmiy-amaliy anjumani. Farg'ona. 2021 y.
2. https://pikabu.ru/story/raskhod_benzina_na_kholostom_khodu_v_probke_121_lchas_67931 73Intelligent Transportation Systems, Explaining International IT Application Leadership: Stephen Ezell | January 2010.
3. Q.M. Karimov, I.D. Razzoqov. Mathcad va Matlab muhitida ishlash. O'quv-uslubiy qo'llanma. Qarshi "Nasaf" nashriyoti 2014 y.
