Научная статья на тему 'АНЪАНАВИЙ МАШҒУЛОТЛАРДА МУВОЗАНАТ САҚЛАШ ТУРҒУНЛИГИ ВА ҲАРАКАТ АНИҚЛИГИНИ ШАКЛЛАНТИРУВЧИ МАШҚЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ'

АНЪАНАВИЙ МАШҒУЛОТЛАРДА МУВОЗАНАТ САҚЛАШ ТУРҒУНЛИГИ ВА ҲАРАКАТ АНИҚЛИГИНИ ШАКЛЛАНТИРУВЧИ МАШҚЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
15
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
15-16 ЁШЛИ ТАЭКВОНДОЧИЛАР / МУВОЗАНАТ САқЛАШ қОБИЛИЯТИ / ВЕСТИБУЛЯР АНАЛИЗАТОР / ФУНКЦИОНАЛ ИМКОНИЯТЛАР / "АЙЛАНМА ВА БУРИЛМА" МАШқЛАР / АНКЕТА СЎРОВНОМА НАТИЖАЛАРИ / ОЁқ КУЧИ ВА АЙЛАНМА ҲАРАКАТЛАНИШ / ОЁқ БИЛАН АНИқ ЗАРБА БЕРИШ / ҲАРАКАТ АППАРАТИ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Рахматов Б.Ш., Маъмурова Л.К.

Ушбу мақолада 15-16 ёшли таэквондочиларнинг вестибулосоматик қобилиятларини ривожлантиришда ўнг ва чап оёқда бажариладиган махсус машқлар ёрдамида ривожлантиришга қаратиладиган изланишлар натижалари қайд этилган.В данной статье приводятся результаты исследований, направленных на развитие вестибуло соматических способностей таэквондистов 15-16 лет с помощью специальных упражнений, выполняемых на правой и левой ноге.This article notes the results of research aimed at developing the vestibulosomatic abilities of Taekwondo players aged 15-16 with the help of special exercises performed on the right and left leg.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «АНЪАНАВИЙ МАШҒУЛОТЛАРДА МУВОЗАНАТ САҚЛАШ ТУРҒУНЛИГИ ВА ҲАРАКАТ АНИҚЛИГИНИ ШАКЛЛАНТИРУВЧИ МАШҚЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

ная реакции «выбора цветового сигнала». Результаты эксперимента представлены в таблице 3.

Таблица 3

Время визуальной реакции теннисистами ЭГ до начала и после проведения параллельного педагогического эксперимента

Группа Время двигательной реакции- выбора: M ± m (мс) Уровень значимости различия средних

H Контрольная (n=20) 460±20

и О s ^ ix С о w rn Эксперимент (n=20) 458±18 P >0,05

н я ¡8 1 Контрольная (n=20) 432±17

о &I 1—1 и к с о и о Эксперимент (n=20) 385 ±10 P< 0,05

Уменьшение на 73 мс время визуальный двигательной реакции теннисистов, а особенно в экспериментальной группе с 458 мс до 385 мс под воздействием предложенных упражнений значительно повлияло на улучшение реакции детей, занимающихся дополнительно по новой методике. По сравнению с теннисистами контрольной группы, у которых изменение реакции - только на 28 мс, у детей экспериментальной группы реакция стала значительно и достоверно короче, то есть на 73 мс.

Выводы:

Итак, эффект воздействия упражнений, направленных на воздействия на скоростную силовые качества, оказался положительным и сильным с позиции

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори(PhD), хал^аро тоифадаги спорт устаси Б.Ш. РАХМАТОВ1

влияния на произвольную сложную двигательную реакцию на сигнал у теннисистов 10-12 лет.

После педагогического эксперимента визуальная реакция выбора теннисистов стала существенно отличаться (при уровне значимости Р < 0,05) от теннисистов контрольной группы, которые не занимались упражнений по методике воздействия на скорост-но-силовые качества.

В результате использования упражнений направленных на воздействия скоростно- силовых качеств юных теннисистов техника подачи мяча улучшилась на 15,9%, что позволяет считать предложенную методику эффективным средством совершенствования скоростно-силовых качеств при формировании техники подачи мяча в игру у молодых спортсменов.

Литература:

1. Агашин, Ф.К. Биомеханика ударных движений / Ф.К. Агашин. - Москва: Физкультура и спорт, 1977. - 207 с.

2. Агашин, Ф.К. Особенности работы мышц теннисистов / Ф.К Агашин, Л.С. Зайцева // Теория и практика физической культуры. -1972. - № 8. - С. 25-26.

3. Бальсевич, В.К. Конверсия высоких технологий спортивной подготовки как актуальное направление совершенствования физического воспитания и спорта для всех / В.К. Бальсевич // Теория и практика физической культуры. - 1993. - № 4. - С. 21-23.

4. Верхошанская, Н.Ю. Скоростно-силовая подготовка теннисистов применительно к игровым передвижениям: автореф. дис. ... канд. пед. наук / Верхошанская Наталья Юрьевна. - Москва, 1986. - 22 с.

5. Верхошанский, Ю.В. Программирование и организация обучения тренировочного процесса / Ю.В. Верхошанский. - Москва : Физическая культура и спорт, 1988. - 331 с.

6. Волкова, К.М. Развитие координационных способностей старших дошкольников на основе дифференцированного подхода / К.М. Волкова ; Уральский гос. пед. ун-т. - Екатеринбург: [б. и.], 2017. - 67 с.

Доцент, хал^аро тоифадаги

спорт устаси

Л.К. МАЪМУРОВА1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчщ ша^ри, Узбекистан

Муаллиф билан богланиш учун:

bektosh.raxmatov.91@mail.ru

Аннотация

АНЪАНАВИЙ МАШГУЛОТЛАРДА МУВОЗАНАТ САДЛАШ ТУРГУНЛИГИ ВА ХДРАКАТ АНИДЛИГИНИ ШАКЛЛАНТИРУВЧИ МАШДЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ

Annotation

В данной статье приводятся результаты исследований, направленных на развитие вестибуло-соматических способностей таэквондистов 15-16 лет с помощью специальных упражнений, выполняемых на правой и левой ноге.

Ключевые слова: таэквондисты 15-16 лет, умение сохранять равновесие, вестибулярный анализатор, функциональные возможности, упражнения "вращение и поворот", результаты анкетного опроса, сила ног и круговое движение, точный удар ногой, опорно-двигательный аппарат.

Ушбу маколада 15-16 ёшли таэквондочиларнинг вестибулосоматик кобилиятларини ривожлантиришда унг ва чап оёкда бажариладиган махсус машклар ёрдамида ривожлан-тиришга каратиладиган изланишлар натижалари кайд этилган.

Калит сузлар: 15-16 ёшли таэквондочилар, мувозанат сацлаш цобилияти, вестибуляр анализатор, функционал имкониятлар, "айланма ва бурилма"машцлар, анкета суровнома натижалари, оёц кучи ва айланма царакатланиш, оёц билан аниц зарба бериш, царакат аппарати.

This article notes the results of research aimed at developing the vestibulosomatic abilities of Taekwondo players aged 15-16 with the help of special exercises performed on the right and left leg.

Keywords: 15-16-year-old taekwondo players, the ability to maintain balance, vestibular analyzer, functionality, "Rotary and torsion" exercises, questionnaire survey results, leg strength and rotational movement, accurate striking with the foot, movement apparatus.

CO CN О CN

CO

n

0 d CO

1

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

со см о см

го га

0

ю

1

Долзарблиги. Малакали таэквондочилар тайёр-лаш ва ушбу спорт турида юксак натижаларга эришиш учун нафакат техник-тактик махоратни шаклланти-рувчи ихтисослаштирилган машкларни куллашга ургу бермок лозим булади, балки шу техник-тактик харакатлар мукаммаллиги ва баркарорлигини таъмин-лашда хал килувчи ахамиятга эга булган мувозанат саклаш функциясини хам мунтазам ривожлантириб бориш зарурдир. Узбекистан Республикаси Прези-дентининг 2022 йил 29 июлдаги ПК-337-сон карори билан тасдикланган Таэквондо (WТ) спорт турини 2022-2024 йилларда кенгрок ривожлантириш дасту-рининг 9-банди ижроси сифатида тадкикотимизнинг долзарб эканини белгилаб олдик.

Таэквондо бошка яккакураш спорт турларидан шу билан фарк киладики, биринчидан, беллашув жараёни ута тезкор ва кескин узгарувчан йуналишлар буйлаб (таянч билан ва таянчсиз - сакраш холатларида жой-дан ёки харакат давомида бурилиш-айланиш) ижро этиладиган техник-тактик усуллар асосида кечади. Иккинчидан, мазкур усуллар аксарият вазиятларда унг ва чап оёкда амалга оширилади. Бундай техник усуллар, айникса бир оёкда ижро этиладиган хужум ва химоя усуллари, уз навбатида вестибуляр анализа-торига тааллукли булган рецепторларга таъсир этиб, "чайкалиш" реакциясини юзага келтиради, натижада мувозанат йуколади, харакат координацияси ва унинг аниклиги издан чикади. Мувозанат саклаш кобилия-тини устириш учун эса вестибуляр анализаторининг функционал имкониятини "айланма ва бурилма" машклар ёрдамида мунтазам шакллантириб бориш талаб килинади. [1; 221-231-б., 2; 88-131-б., 3; 215-218-б., 4; 64-66-б].

Илмий тадкикотнинг максади 15-16 ёшли таэквондочилар билан утказиладиган анъанавий машгулотларда мувозанат саклаш аниклигини шакллантириш.

Илмий тадкикотнинг вазифалари:

1. 15-16 ёшли таэквондочилар билан утказиладиган анъанавий машгулотларда мувозанат саклаш аник-лигини шакллантириш максадида анкета суровнома утказиш ва олинган натижаларни умумлаштириш.

2. 15-16 ёшли таэквондочилар машгулотларида мувозанат саклаш, оёк кучи ва айланма харакатла-ниш юкламасидан сунг оёк билан аник зарба бериш машкларининг кулланиши.

3. Эмпирик натижаларни интерпретация килиш.

Илмий тадкикотнинг объекти - Тошкент вило-

яти, Чирчик шахар Чирчик Олимия ва Паралимпия захиралари коллежи таэквондочилари.

Илмий тадкикотнинг предмети - таэквондочи-ларнинг унг ва чап оёкда мувозанат саклаш кобилияти ва уни ривожлантириш.

Биз ана шу долзарб масалаларни урганиш мак-садида 15-16 ёшли таэквондочилар билан утказиладиган анъанавий машгулотларда мувозанат саклаш аниклигини шакллантириш тажрибасини тахлил килишга интилдик. Мазкур вазифани амалга ошириш учун суровнома ва педагогик кузатув методларидан фойдаландик.

Суровномада 25 нафар тренерлар ва 48 нафар 15-16

ёшли таэквондочилар респондент сифатида иштирок этдилар. Суровнома натижалари 1.1-жадвалда кел-тирилган булиб, унда ёш таэквондочилар тайёрлаш билан боглик бир катор муаммолар кайд этилди. Жумладан, "МС ва уни Х,А гига таъсир этиши хакида тасаввурга эгамисиз?" -деб номланган биринчи савол-га 25 нафар тренерлардан иборат респондентларнинг 13 таси ёки 52% и "ха" жавобини йуллашди. 12 таси ёки 48% эса "йук" деб фикр билдиришди. 48 нафар ёш таэквондочилардан иборат респондентларнинг факат 7 таси ёки 14,6% и "ха" деб овоз беришди, 41 таси ёки 85,4% и "йук" жавобини йуллашди.

"Машгулотларда МС машклари кулланиладими?" деб номланган иккинчи саволга тренер-респондент-ларнинг 7 таси (28%) "ха", 18 таси (72%) "йук" жа-вобини беришди.

Юкорида кайд этилганидек, машгулотларда бош ва танани турли йуналишларда буриш хамда айлан-тириш машкларидан мунтазам фойдаланиб бориш нафакат мувозанат саклаш кобилиятини самарали усишига олиб келади, балки харакатлар аниклигини хам баркарорлашиш имкониятини яратади.

"Машгулотларда бош ва танани айлантириш машклари кулланиладими?" деб номланган учинчи саволга тренерларнинг 11 таси (44%) "ха" ва 14 таси (56%) "йук" деб фикр билдиришди. Ёш таэквондо-чи-респондентларнинг 9 таси (18,75%) "ха", 39 таси (81,25%) "йук" жавобини йуллашди.

Маълумки, тананинг таянч майдони канчалик кичиклашадиган булса (масалан, бир оёкда тик туриш ёки "калдиргоч" холатида туриш, оёк учида туриш), мувозанат саклаш имконияти шунчалик кийинлаша-ди. Демак, бундай холатда харакат координацияси хам, харакат аниклиги хам йуколиши мумкин. Шунинг учун машгулотларда бош хамда танани айлантириш машкларидан сунг мувозанат саклаш ва динамик хара-кат аниклигини шакллантирувчи машкларни мунтазам куллаб бориш ута мухим ахамият касб этади.

Аммо, суровнома натижаларидан аникландики, ушбу масала 15-16 ёшли таэквондочилар машгулотларида етарли даражада хал этилмас экан. Жумла-дан, суровномада иштирок этган респондентларга машгулотларда "Бош ва танани айлантиришдан сунг аник зарба бериш машклари кулланиладими?" деб берилган туртинчи саволга респондент-тренерлар-нинг 5 таси (20%) "ха", 20 таси (80%) "йук" деб жавоб беришди. Лекин, ёш таэквондочи-респондентларнинг бирортаси хам бу саволга ижобий фикр билдира олишмади.

Замонавий таэквондода аксарият техник-тактик усуллар бир оёкка таяниб турган холатда ёки бир оёкда харакатланиш давомида ижро этилади. Бундай холатларда статик ва динамик мувозанатни саклаш кобилияти канчалик яхши шаклланган булса, зарба бериш аниклиги хам шунчалик натижадор булиши мукаррардир. Лекин респондентлардан олинган жавоблар буйича бу борада муаммо мавжудлиги аникланди. Чунончи, "Унг ва чап оёкда МС машклари кулланиладими?" деган бешинчи саволга тренер-ре-спондентларнинг 16 таси (64%) "ха" ва 9 таси (36%)

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

"йук" деган фикрни билдиришди. Ёш таэквондочи-ре-спондентларнинг 19 таси (39,6%) "ха", 29 таси (60,4%) "йук" деб овоз беришди.

Мутахассис-олимлар томонидан эътироф этила-диган, унг оёкда хам, чап оёкда хам бир хилда фаол ва самарали харакатланиб, аник зарба бера олувчи таэквондочилар купрок галабага эришар эканлар [5; 279-368-б., 6; 28-б., 7; 24-б., 8; 24-б., 9; 11-13-б]. Бирок, биз томонимиздан утказилган суровнома натижала-ридан маълум булдики, 15-16 ёшли таэквондочилар машгулотларида асосан етакчи оёкда аник зарбалар бериш машкларига устунлик берилар экан.

1-жадвал

Тренерлар ва 15-16 ёшли таэквондочилардан иборат респон-дентлар билан утказилган суровнома натижалари

Тренерлар п=25 Таэквондочилар п=48

т/р Саволлар жавоблар

ха йук ха йук

сони/% сони/% сони/% сони/%

1. МС ва уни ХДгига таъсир 13/52 12/48 7/14,6 41/85,4

этиши хакида тасаввурга

эгамисиз?

2. Машгулотларда МС машклари кулланиладими? 7/28 18/72 11/22,9 37/77,1

3. Машгулотларда бош ва та-нани айлантириш машкла-ри кулла-ниладими? 11/44 14/56 9/18,75 39/81,25

4. Бош ва танани айланти-ришдан сунг аник зарба бериш машк-лари кулла-ниладими? 5/20 20/80 0/100 48/100

5. Унг ва чап оёкда МС машклари кулланиладими? 16/64 9/36 19/39,6 29/60,4

6. Унг ва чап оёкда бир хилда аник зарба беришга устунлик бериладими? 8/72 7/28 23/47,9 25/52,1

7. Унг ва чап оёкда ути-риб-туриш машклари кулланиладими? 9/36 16/64 18/37,5 30/62,5

8. Унг ва чап оёкда хара- 17/68 8/32 22/47,9 26/52,1

катланиб зарбаларни

таклид килиш машклари

кулланиладими?

9. Координацион кобилият харакат техникаси ва аниклиги билан богликми? 3/12 22/88 0/100 48/100

10. Айланма харакатлар юкламаси таъсирида юзага келадиган "чайкалиш" хакида тасаввурга эгамисиз? 2/8 23/92 0/100 48/100

Изох;: МС - мувозанат сацлаш; ^А - уаракат аницлиги.

Масалан, "Унг ва чап оёкда бир хилда аник зарба беришга устунлик бериладими?" деб берилган саволга тренер-респондентларнинг 18 нафари (72%) "ха", 7 таси (28%) эса "йук" деб фикр билдиришди. Ёш таэ-квондочи-респондентларнинг 23 таси (47,9%) "ха", 25 таси (52,1%) "йук" деб овоз беришди.

Таэквондода, албатта аник зарба бериш мухим роль уйнайди, лекин аник ва кучли зарба бериш хал килувчи ахамиятга эга булиши мумкин. Шунинг учун машгулотларда, масалан, унг ва чап оёкда имкон борича максимал марта утириб-туриш хамда маълум вакт ичида максимал марта утириб-туриш

машкларини мунтазам куллаб бориш яхши анъана булиб, биринчидан, максимал динамик кучни риво-жлантирса, иккинчидан, портловчи ва тезкор кучнинг усишига олиб келади. Ана шу мухим холатни эъти-борга олган холда биз респондентларга "Унг ва чап оёкда утириб-туриш машклари кулланиладими?" деган саволни хавола этдик. Натижалардан маълум булдики, респондент-тренерларнинг 9 таси (36%) "ха" деб жавоб беришган булса, уларнинг 16 нафари (64%) "йук" деб овоз беришди. Ёш таэкондочи-респондент-ларнинг 18 таси (37,5%) "ха", 30 таси (62,5%) "йук" деган фикрни билдиришди.

Ёш таэквондочиларни техник-тактик харакатларга ургатишда таклидий машклардан кенг кулланилади. Бундай машклар, биринчидан, таэквондочиларни асо-сий машкларга тайёрлаш, иккинчидан, шу машкларга ёндоштиришда ута мухим восита сифатида хизмат ки-лади. Бирок, ёш таэквондочилар билан утказилаётган анъанавий машгулотларда кайд этилган масала буйича муаммолар мавжудлиги аникланди. Масалан, мазкур машгулотларда "Унг ва чап оёкда харакатланиб зарба-ларни таклид килиш машклари кулланиладими?" деб берилган саволга тренер-респондентларнинг 17 таси (68%) "ха", 8 таси (32%) "йук" деб жавоб беришди. Ёш таэквондочи-респондентларнинг 27 нафари (47,9%) "ха", 26 нафари (32,1%) "йук" деб фикр билдиришди.

Фундаментал тадкикотлардан маълумки, коорди-национ кобилият тугридан-тугри харакат техникаси ва унинг аниклиги билан чамбарчас богликдир [10; 4-44-б., 11; 22-25-б., 12; 209-287-б., 13; 151-162-б., 14; 383-б]. Техник усулларга ургатишда дастлаб шу усул-ларга хос булган харакат координацияси шакллана бошлайди ва секин-аста харакатнинг процессуал аник-лиги хам, финал (якуний ёки бирор предметни маълум нишонга йуналтириш) аниклиги хам ортиб боради. Аммо, суровномада иштирок этган респондентларга мазкур масала буйича савол такдим этилганда, бир хил маънони англатувчи жавобларни олиш имконияти булмади. Масалан, "Координацион кобилият харакат техникаси ва аниклиги билан богликми?" деб номлан-ган саволга респондент-тренерларнинг факат 3 таси (12%) "ха" деб жавоб беришди, колган 22 таси (88%) эса "йук" деб овоз беришди. Ёш таэквондочи-респон-дентларнинг бирортаси хам бу саволга кандай жавоб йуллашни уддаламадилар.

Вазиятли спорт турларида, шу жумладан таэквон-дода хам айланма ва бурилма харакатлар купдан-куп кузатилади. Агар спортчиларда вестибуляр аппарати функционал жихатдан мукаммал шаклланмаган булса, бундай харакатлар эртами ёки кечми барибир "чай-калиш" реакциясини юзага келтиради. "Чайкалиш" реакцияси эса уз навбатида мувозанатнинг издан чикишига, харакат координацияси ва техникасини бузилишига олиб келади, натижада харакат аниклиги хам нихоятда сусайиб кетади. Демак, бундай физиологик конуниятни барча тренерлар билишлари, "чайкалиш" ва мувозанатни йукотиш окибатларини олдини олишга каратилган чора-тадбирларни куллаш методикасини узлаштирган булишлари мухим ахамиятга эгадир. Аммо, суровнома натижаларидан маълум

со см о см

го га

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

0 ^

ю

1

с го

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

со см о см

го га

0

ю

1

булдики, деярли барча респондентлар бундай саволга тулик жавоб бериша олмади. Масалан, тренерларнинг факат 2 таси ёки 8% и мазкур маънодаги саволга (10-савол) "ха" деб фикр билдиришган булса, улар-нинг 92% и "йук" деб жавоб беришди. Ёш таэквондо-чилардан иборат респондентларнинг бирортаси хам ушбу саволнинг мохдяти хакида умуман тасаввурга эга эмасликларини намойиш этишди.

Юкорида кайд этилган суровнома натижалари ва уларнинг тахлилига асосан эътироф этиш мумкинки, 15-16 ёшли таэквондочилар билан олиб бориладиган анъанавий машгулотларда мувозанат саклаш кобили-яти ва харакатлар (зарбалар) аниклигини шаклланти-ришга мулжалланган махсус машклардан мунтазам кулланилмас экан. Эхтимол килиш лозимки, ёш таэквондочилар гурухларида машгулотлар утказув-чи тренерлар статик ва динамик шаклда мувозанат саклаш тургунлиги тугридан-тугри вестибуляр анали-заторининг функционал имконияти билан богликлиги, агар ушбу анализатор етарли ривожланмаган булса, мувозанатнинг издан чикиши, натижада харакат координацияси хам, унинг аниклиги хам бузилиши мукаррар эканлигини етарли билмаслиги билан асо-сланиши мумкин.

Бундай хулосани янада ишончлирок асослаш учун биз 15-16 ёшли таэквондочилар билан олиб бориладиган анъанавий машгулотларда мувозанат саклаш, оёклар кучи ва айланма харакатлар давомида зарба бериш аниклигини шакллантиришга каратилган машкларни куллаш тажрибасини педагогик кузатув остига олдик. Педагогик кузатув натижалари 1.2-жад-валда келтирилган.

Жадвалдан куриниб турибдики, 15-16 ёшли таэквондочилар билан олиб бориладиган хар бир машгулотда (24 та машгулот кузатилган) унг оёкда мувозанат саклашга мулжалланган машклар уртача 2,3 мартагача кулланар экан. Машкларнинг такрор-ланиш вакти 1,2-2,5 дакикага, уларни бажариш шид-дати секин эканлиги аникланди. Чап оёкда мувозанат саклашга каратилган машклар эса 0,6 мартага тенг булганлиги, машкларни такрорлаш вакти 0,8-1,9 дакика билан ифодалангани, шиддати секин тезликда ижро этилганлиги кузатилди.

Бошни айлантириш вактида мувозанат саклашга доир бериладиган машклар сони уртача 3,5 марта, уларни такрорлаш вакти 0,7-1,5 дакика, шиддати эса уртача тезликда бажарилиши аникланди.

Танани айлантириш вактида мувозанат саклаш курсаткичлари мувофик равишда: 2,1 марта; 1,12,2 дакика; шиддати уртача тезликда булгани кайд этилди.

2-жадвал

15-16 ёшли таэквондочилар машгулотларида мувозанат сацлаш, оё'ц кучи ва айланма харакатланиш юкламасидан сунг оё'ц билан аниц зарба бериш машцларининг цулланиши (24 та машгулот буйича)

Бошни айлантириш вактида мувозанат саклаш 3,5 0,7-1,5 уртача

Танани айлантириш вактида мувозанат саклаш 2,1 1,1-2,2 уртача

Чап оёкда утириб-туриш 4,7 2,0-3,3 секин

Унг оёкда утириб-туриш 2,4 1,5-1,9 секин

Бошни айлантириш таъсиридан сунг оёкда аник зарба бериш 0,8 1,3-1,5 уртача

Танани айлантириш таъсиридан сунг оёкда аник зарба бериш 3,3 2,9-3,2 уртача ва максимал тезликда

Уртача курсаткич 2,9 1,4-1,8

Ракибга нисбатан на( )акат куллар билан, балки

Машклар номи Уртача сони (марта) Такрорланиш вакти (дакика) Бажариш шиддати

Унг оёкда мувозанат саклаш 1,3 1,2-2,5 секин

Чап оёкда мувозанат саклаш 0,6 0,8-1,9 секин

купрок оёк билан зарба бериладиган яккакураш тур-ларида (таэквондо, каратэ, кикбоксинг) оёкларнинг тезкор, портловчи ва максимал динамик кучи хал ки-лувчи ахамиятга эга булиши мумкин. Оёклар кучини самарали ривожлантириш учун унг ва чап оёкда им-кон борича максимал марта, белгиланган вакт ичида максимал марта утириб-туриш машкларини мунтазам куллаб бориш, биринчидан, хавфсиз (шикастланиш нуктаи назаридан), иккинчидан, ута самаралидир.

Кузатув остида булган анъанавий машгулотларда чап оёкда утириб-туриш машкларининг уртача сони 4,7 мартани, уларни такрорлаш вакти 2,0-3,3 дакика-ни ташкил этган булса, лекин шу машкларни ижро этиш шиддати секин тезликда булгани аникланди. Унг оёкда мазкур курсаткичлар мувофик тартибда куйидагича кайд этилди: 2,4 марта; 1,5-1,9 дакика; шиддати секин тезликда ижро этилди.

Куриниб турибдики, унг ва чап оёкда мувозанат саклаш курсаткичлари уртасида хам, унг ва чап оёкда утириб-туриш курсаткичлари уртасида хам яккол кузга ташланувчи асимметрик фарк кайд этилган.

Мазкур машклар уз мазмуни буйича оддий бул-са-да, лекин таэквондо беллашувларида ута мухим ахамиятга эга булган тос-сон, айникса тизза бугим-ларини букувчи-ёзувчи мушаклар фаолиятига хос максимал динамик ва портловчи куч сифатларини ривожлантиришда самарали восита урнида хизмат килади. Бирок, педагогик кузатув давомида маълум булдики, анъанавий машгулотларда бундай машклар-ни мунтазам куллашга жиддий эътибор берилмас экан.

Биз ана шу муаммоларни урганиш максадида 15-16 ёшли таэквондочилар билан утказиладиган анъанавий машгулотлар давомида бошни айлантириш таъсири-дан сунг оёк билан аник зарбалар бериш машкларини куллаш тажрибасини тахлил килдик. Олинган нати-жалардан маълум булдики, кузатилган машгулотлар давомида бундай машкларни куллаш сони уртача 0,8 мартани, уларни такрорлаш вакти 1,3-1,5 дакика, шиддати эса уртача тезликда ижро этилар экан.

Танани айлантириш (тик холатда, эгилган холат-ларда) таъсиридан сунг оёк билан аник зарбалар бе-риш буйича кулланиладиган машклар сони 3,3 марта, уларни такрорлаш вакти 2,9-3,2 дакика, шиддати эса гох уртача тезликда, гох максимал тезликда ижро этилиши аникланди.

Хулоса

Хулоса килиб айтганда таэквондо беллашувларида ута кескин узгарувчан йуналишлар буйлаб амалга ошириладиган шиддатли харакатлар (бурилиш, айла-

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

ниш, эгилиш, ёзилиш, кескин тухташ, силтаниб хат-лаш ва зарбалар) таъсирида "чайкалиш" холати юзага келади, мувозанат саклаш кийинлашади, зарбалар аниклиги сустлашади. Агар таэквондочида вестибуляр анализатор функционал жихатдан етарли шаклланма-ган булса, кайд этилган холатларнинг янада кучайи-ши кузатилади. Бундай холатларнинг олдини олиш, кескин узгарувчан йуналишли харакатлар давомида мувозанат саклаш ва аник зарбалар тургунлигини ошириш учун машгулотларда айланма ва бурилма машклар, шу жумладан акробатик машклардан хам мунтазам фойдаланиб бориш максадга мувофикдир.

15-16 ёшли таэквондочилар билан утказиладиган анъанавий машгулотларда статик ва айланма - динамик харакатлар давомида мувозанат саклаш кобили-яти, ана шундай харакатлардан сунг зарбалар бериш аниклиги, унг ва чап оёк мушакларининг максимал хамда портловчи кучини шакллантириш буйича кул-ланиладиган машклар хажми нихоятда кам, айникса уларни такрорлаш вакти киска ва ижро этилиш шид-дати паст эканлиги исботланди.

Адабиётлар:

1. Северин А.Е., Батоцыренова Т.Е. - Координация дыхания и кровообращения у гимнасток разного возраста и уровня спортивной квалификации. 20. Теория и практика физической культуры № 8 2021. - 22 с.

2. Узбекистан Республикаси Вазирлар Мах,камасининг 2019 йил 13 февралдаги 2019-2023 йиллар давомида "Жисмоний тарбия ва оммавий спортни янада ривожлантириш концепциясини тасдиклаш

т^рисида"ги 118-сон карори.

3. Матвеев Л.П. Теория и методика физической культуры / Л.П. Матвеев. - 3-е изд., перераб. и доп. - М.: Физкультура и спорт, Спорт Академ Пресс, 2008. - 544 с.

4. Матвеев Л.П. Теория и методика физической культуры : [учебник] / Л. П. Матвеев. - [3-е изд., перераб. и доп.]. - Москва :2008, С. 279-285.

5. Романова Т.В. Совершенствование координационных способностей высококвалифицированных спортсменок в видах борьбы средствами аэробики; дис. ...канд. пед. наук / Романова Т.В. - М., 2006. - 119 с.

6. Максименко А.М. Основы теории и методики физической культуры: учеб. Пособие для студентов вузов / А.М. Максименко. - М.: 4-й филиал Воениздата, 2001. -319с.

7. Бойко В.Ф., Данько Г.В. Физическая подготовка борцов. Киев, Олимпийская литература. 2004, С. 182-201.

8. Воронин С.М. - Повышение физической подготовки самбистов высокой квалификации в условиях изоляции. Теория и практика физической культуры № 9 2020. - 58 с.

9. Руденко Г.В., Симаков Д.А., Коростелев Е.Н. - Современные тенденции применения сложнокоординационных ударов в тхэквондо. Теория и практика физической культуры № 3 2021. - 83 с.

10. Дорофеева Г.А. Повышение эффективности тренировочного процесса юных тхэквондистов на основе технологии комплексной оценки уровня спортивной подготовленности / Автореф. канд. дис.. -Волгоград, 2013. - 24 с.

11. Калашников Ю.Б. Построение комбинаций боевых действий в таэквондо. /Ю.Б. Калашников, О.Б. Мальков, Т.Б. Басик // Тактика ведения спарринга в таэквондо - ИТФ. - М.: РГФК, 2000, С. 56-61.

12. Лях В.И., Садовски Е. О концепциях, задач, смете и основных положениях координационной подготовки в спорте. - М.: ТиПФК, 1999, С. 40-46.

13. Бугаец Я.Е., Алексанянц Г.Д., Танцура М.Н. Особенности силовых качеств квалифицированных тхэквондистов с учетом моторной асимметрии / Ж.: Физическая культура, спорт-наука и практика. Физиологи. - Краснодар. - №2. - 2018, С. 73-79.

14. Иванов В.А. Основная тематика научных исследований. Совершенствование провоцирующей манеры ведения поединка тхэквондист-ками высшей квалификации - 24 с.

Мустадил изланувчи,

Каноэда эшкак эшиш буйича халдаро тоифадаги спорт устаси М.Р. ХОЖИЕВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Чирчид ша^ри, Узбекистан

Муаллиф билан богланиш учун:

mirziyod_09@mail.ru

КАНОЭДА ЭШКАК ЭШУВЧИААРНИНГ МАШГУАОТААР ЖАРАЁНИДА КУЧ ТАЙЁРГАРАИГИНИ ОШИРИШ САМАРАДОРАИГИНИ УРГАНИШ

Аннотация

Annotation

В данной статье дана характеристика различных составляющих силовой подготовки гребцов на каноэ. Представлена роль и значение силовой подготовленности проявляемых в специальной деятельности гребцов. Указаны задачи силовой подготовки, определяющие направленность и содержание тренировочного процесса, а также представлены методические принципы, которыми необходимо руководствоваться при организации силовой подготовки гребцов.

Ключевые слова: сила, силовая подготовленность, максимальная сила, скоростная сила, силовая выносливость.

Ушбу маколада каноэда эшкак эшувчиларнинг куч тайёргарлигининг таркибий кисм-лари тавсифи берилган. Эшкак эшувчиларнинг махсус жисмоний тайёргарлик фаолиятида куч тайёргарлигининг тутган урни ва ахамияти курсатилган. Ушбу спортда куч тайёргарлигининг вазифалари аникланиб, машгулотлар жараёнида уларнинг йуналишлари ва маз-муни курсатиб утилган. Шунингдек, эшкак эшувчиларнинг куч тайёргарлигини оширишга каратилган машгулотларда амал килиниши керак булган услубий тамойиллар келтирилган.

Калит сузлар: куч, куч тайёргарлиги, максимал куч, тезлик-куч, кучга чидамлилик.

This article expresses the characteristics of the various components of the strength training of canoe rowers. The role and importance of the strength training of the rowers, manifested in the special activity, is presented. The tasks of strength training of rowers are indicated, which determine the direction and content of the training process. It also presents the methodological principles that should be followed when organizing the strength training of rowers, aimed at improving the strength training of rowers.

Key words: strength, strength training, maximum strength, speed strength, endurance

Кириш. Х,озирги кунда спортчи тайёргарлиги бир-бири билан мураккаб богланган, узига хос хусу-сиятларга эга ва ало^ида урганишни талаб диладиган элементлар бирикмаси ^исобланади. Шундай элемент-

лардан бири куч тайёргарлигидир. Куч тайёргарлиги узининг назарий асослари, турли атамалари ва махсус воситалари ордали мустадил урганиш учун бир мавзу-га айланди. Спорт амалиёти учун ^ар хил куч турлари

со

CN

о

CN

СО

п

0 d СО

1

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.