Научная статья на тему 'АНАЛИЗ И ОЦЕНКА РАЗВИТИЯ ЭКОЛОГИЧЕСКОГО ТУРИЗМА В РЕГИОНЕ'

АНАЛИЗ И ОЦЕНКА РАЗВИТИЯ ЭКОЛОГИЧЕСКОГО ТУРИЗМА В РЕГИОНЕ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
24
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ТУРИЗМ / ЭКОЛОГИЧЕСКИЙ ТУРИЗМ / ТУРИСТИЧЕСКАЯ ИНФРАСТРУКТУРА / СТРАТЕГИЯ / РЕШЕНИЕ / ЧЕЛОВЕЧЕСКИЕ РЕСУРСЫ / ПРИВИЛЕГИЯ / ЭФФЕКТИВНОСТЬ / ЭКОНОМИКА / АНАЛИЗ / ИССЛЕДОВАНИЯ / ТРАДИЦИЯ / РЕМЕСЛО / ПРОДУКТ / РЕГИОН / БИЗНЕС / УСТОЙЧИВОЕ РАЗВИТИЕ

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Бегов Абдукарим Одинаевич

В статье подробно изучены и проанализированы некоторые вопросы, связанные с туризмом, в том числе экотуризмом. В условиях сегодняшней глобализации интенсификация туризма, а также эффективное использование человеческих ресурсов в регионе играет важную роль в развитии экономической активности в стране. Поэтому думаю, что представленные в статье предложения поспособствуют дальнейшему развитию использования экотуризма в регионе.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ANALYSIS AND EVALUATION OF THE DEVELOPMENT OF ECO-FRIENDLY TOURISM IN THE REGION

The article examines and analyzes in detail some of the issues related to tourism, including ecotourism. In the context of today's globalization, the intensification of tourism, as well as the efficient use of human resources in the region, plays an important role in the development of economic activity in the country. Therefore, I think that the proposals presented in the article will contribute to the further development of the use of ecotourism in the region.

Текст научной работы на тему «АНАЛИЗ И ОЦЕНКА РАЗВИТИЯ ЭКОЛОГИЧЕСКОГО ТУРИЗМА В РЕГИОНЕ»

various properties of the formation of insurance activity has always had central theoretical and practical attention in scientific research. As an initial problem and methodological study, the knowledge of the essence of insurance is manifested as a special economic phenomenon.

The article also discusses the socio-economic essence and the need for insurance in modern conditions of the national economic process, one of the first and most important goals of the formation and development of the insurance market is the population of the country.

Keywords: insurgents, insurance activities, social insurance, social protection, indirect insurance, labor loss, element, insurance market.

Сведение об авторе:

Ибодов Нурали Хасанович - ассистент кафедры экономика и управление Таджикского государственного педагогического университета имени С. Айни, тел.: (+992) 987242326, E-mail: nuraliIbodov.92@mail.ru About the author:

Ibodov Nurali Hasanovij - assistant of the Department of economic of the Tajik State Pedagogical University named after S. Aini, phone: (+992) 987242326, E-mail: nuraliIbodov.92@mail. ru

УДК:377.4:796.5 (575.3) ТА^ЛИЛ ВА БА^ОДЩЙ БА РУШТИ САЙЁ^ИИ ЭКОЛОГИИ МИНТАЦА

Бегов А.О.

Доншгоуи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни

"Зарур аст, ки мо ба масъала^ои %ифзи му^ити зист, олами набототу щйвонот, вазъи экологи ва бо ин мацсад тацдиди назар кардану такмил додани цонунгузории со%а ва баланд бардоштани маърифати экологии а^олй муносибати циддй зо^ир кунем. Хотирнишон месозам, ки цифзи му^ити зист, дар айни замон, яке аз рощои асосии цалби сайё^он мебошад ".

Эмомали Ра^мон

Сайёхии экологй хамчун омили хеле мухими иктисодй метавонад дар рушди минтака ва чолибияти он накши назаррас дошта бошад. Омори чахонй нишон медихад, ки ин намуди сайёхй бо роххои гуногун натичахои мусбат дода истодааст. Рушди минтакахо дар самти фаъолсозии сайёхй бояд ба истифодаи рушди бехтари табий, захирахои инсонии махаллй ва фаъолиятхои бозорй асос ёбад, ки ба бехтар фахмидани хадафи каламрави мушаххас ва расонидани ин маълумот ба сайёххон мусоидат кунанд.

Сайёхии экологй бо минтакахои дехот, ки дар наздикии экосистемахои беназири табий чойгиранд ва дар он маконхо одамон одатан дар минтакахои аз чихати иктисодй осебпазир зиндагй мекунанд, алокамандии зиёд дорад. Ба рох мондани сайёхии экологй метавонад ба ахолии минтакахо як манбаи нави даромад гардад, ки хам ба рушди ичтимоию иктисодии махаллй ва хам барои хифзи табиат таъсири мусбат бирасонад.[11

Х,ар як минтака хусусияти хоси худро дорад. Дар фарханги беназир ва махсулоти истехсолшуда, фолклор, анъана ва хунархои мардумй нихон аст. Тавассути онхо, минтакаи алохида метавонад махсулоти асосии танхо ба у хосро пешниход кунад ва бо кумаки онхо худро ба тамоми чахон алахусус, ба сайёхон дуруст муаррифй намояд.

Аз тарафи дигар, туризм ва фаъолият дар ин соха метавонад омили мухими рушди минтака гардад, зеро шиддат гирифтани чараёни сайёхй ба минтака на танхо фаъолият кардан, балки ракобатпазирии худро дар мукоиса бо минтакахои дигар афзоиш хохад дод.

Рушди нобаробари минтакахо барои бисёр давлатхо мушкилот пеш меорад. Дар байни сабабхои таназзули иктисодии минтакахои алохида метавон омилхоеро ба монанди рушди сусти технологй, сатхи пасти гуногунии истехсолот, инфрасохтори кухна ва f. нишон дод. Тачрибаи чахонй нишон медихад, ки сайёхй, аз чумла, дар халли чунин мушкилот низ дорои иктидори назаррас мебошад. Рушди сайёхии экологй ба гуногунии манбаъхои даромад дар бучаи минтака мусоидат мекунад, ки он дар якчоягй бо дигар манбаъхо рушди ичтимоию иктисодии минтакаро таъмин намояд.

Бо назаpдошти таъсвди иктисодиёт ба сайёхИ, чунин баpмeояд, ки таъсиpи омилхои умумии иктисодИ ба сайёхии экологИ метавонад окибатхои мусбИ ва манфИ дошта бошад. [2 c.15]

Омилхои иктисодии таъсиppасонандаи мусбИ метавонанд инхо бошанд:

- афзоиши даpомади вокеИ;

- таксимоти даpомад;

- мавкеи yстyвоpи асъоp;

- вазъи мусоиди бозоp.

Омилхое, ки ба сайёхИ таъсиpи манфИ мepасонанд, инхоянд:

- бухдонх.ои иктисодИ;

- таназзули саноат;

- ноyстyвоpии мавкеи асъоp;

- вазъи номусоиди бозоp.

Инчунин заpyp аст, ки таъсиpи аpзиши даpомади вокеИ ба талабот ба хадамоти сайёхИ ба назаp гиpифта шавад.

Мавкеи yстyвоpи асъоp низ омили мухим даp системаи сайёхИ мебошад. ТаFиpёбии кypби асъоp боиси он мeгаpдад, ки фаpки наpххо баpои хамаи хидматхо хеле назаppас шавад.

Даp доиpаи омузиши чанбахои минтакавИ, накши баpобаpсозии тавозунии паpдохт низ нихоят мухим аст. Ба назаp мepасад, ки сохаи сайёхИ ба болоpавии сатхи хиссаи чyбpони pyшди иктисодии минтакахои аз чихати сохтоpан сyсттаpакикаpда таъсиp мepасонад. Одатан сайёхон ба минтакахое, ки сохаи саноаташон суст pyшд каpдааст, ба чойхое, ки манзаpаи табиИ ва мухити хамоханг доpанд, таваччу^ зохвд мекунанд. Асосан, инхо сохахоepо даp баp мeгиpанд, ки даp онхо кишоваpзИ, фаpханг (анъанахои миллИ, фолклоp), мавчудияти маводхои таъpихИ нигох дошта ё асосан pyшд каpдааст. Баpои сокинони чунин каламpавхо сайёхИ манбаи мухими даpомади иловагИ шуда метавонад.

Тавозуни сафаpхо даp дохили кишваp, инчунин сафаpхо ба хоpича, кисми таpкибии тавозуни хизматхо мебошад. Яъне тавозуни хаpочоти сайёхони махаллИ ба хоpича мукобили даpомадe мебошад, ки аз пешниходи молу хизматpасонИ ба сайёхони хоpичИ ба даст омадааст. Хамин таpик, бахши сайёхИ ба тавозуни паpдохти хаp як давлат таъсвд мepасонад.

Таъсиpи сайёх^о тавассути фypyши махсулоти махаллИ ва кумак ба маpдyми махаллИ даp нигох доштани моликият ба коpхонахоe, ки ба сайёхон хизмат мepасонанд, зиёд каpдан мумкин аст. Таъсиpи сайёхии кишоваpзИ, ки яке аз заминахои асосии сайёхии экологИ ба хисоб мepавад махсусан баланд аст. Зepо даp он мехнат, тичоpат, амвол ва махсулоте истифода мешаванд, ки о^о одатан сокинони махаллИ (минтака) пешкаш менамоянд.

Аз ин py, таъсвди иктисодии сайёхИ омили таъсиppасонандаи банакшагвдии pyшти иктисодии минтака мебошад. Аз ин лихоз, чомеаи махал (минтака) бояд ахамияти нисбии тypизмpо баpои минтакаи худ, аз чумла сахми сайёх^о даp фаъолияти иктисодии минтака даpк кунад.

Тадкикотхои сepшyмоp нишон доданд, ки pyшди сохаи сайёхй даp минтакаи муайян аз бисёp чихат ба он вобаста аст, ки симои сайёхии минтака чИ гуна буда метавонад. Масалан боду хаво, даpёхо, иклим, куххо ва дигаp самтхое, ки сайёхонpо на танхо даp нохияхои тобеи чyмхyp, балки даp саp то саpи чyмхypИ чалб мекунад омилхои асосИ ба шyмоp мepаванд.[3] (ниг. ба маъл.№1)

Маълумот дар бораи фаъолияти субъектной хизматрасонии сайёхй аз руи минтакано барои моннои январ-декабри солнои 2019-2020 дар чумнурии Точикистон

Нишондихандахо

ХамагИ

янв янва

ар

дек аб ри с. 20 19

р-

дека бри с.202 0

ВМКБ

ар -

дек абр и

с.

201 9

ар-дек абр

и с.20 20

СyFД

янв янв

ар -дек абр и с. 201 9

ар-дек абр

и с.20 20

Хатлон

янва янва

р -

дека бри с. 2019

р-

дека бри с.202 0

ш. Душанбе

январ

декаб ри с. 2019

НТЦ

р-

дека бри с.202 0

январ -декабр и

с. 2019

январ-декабри с.2020

Шyмоpаи мехмонхонахо

1S 4

1SS

37

37

57

59

39

40

35

36

16

16

^ox^)

Хocтeлxo, мoтeлxo вa дигap нaмyди мexмoнхoнaxo ^ox^) 26 25 9 9 3 3 1 1 11 10 2 2

О^итго^} ^ox^) 44 46 6 6 15 18 7 7 0 0 16 15

Оcoиmгoxxoи кyдaкoнa вa лaгepxoи coлимгapдoнй 5 5 0 0 4 4 0 0 0 0 1 1

Мapкaзxoи мyлoичaвй вa дapмoнгoxxoи coлимгapдoнй ^ox^) 9 8 0 0 7 6 1 1 0 0 1 1

Хoнaxoи ^rapoxarä ^ox^) 9 10 0 0 0 0 1 2 0 0 8 8

Пaнcиoнaт (вoxид) вa кeмпинг 2 2 0 0 0 0 0 0 0 0 2 2

Бязян caйёxй вa иcтиpoxaтй (вoxнд) 3 4 0 0 1 1 0 0 0 0 2 3

Шyмopaи xy^paxo (вoxнд) 76 35 7834 511 511 270 7 277 3 1092 1163 1805 1881 1520 1506

Мacoxaти умумии xy^paxo (м.мypaбaъ) 20 60 25, 1 2056 95,5 841 0,3 841 0,3 597 84,7 618 89,9 2386 7,9 2561 3,0 69147 ,0 6521 9,1 44815, 2 44563,2

Шyмopaн кaтxo (вoxнд) 16 47 0 1745 6 119 0 117 1 654 7 673 1 2059 2244 2958 3678 3716 3632

Шyмopaи миёнaи кopмaндoн 46 84 4345 281 268 203 9 191 4 441 474 1016 1014 907 675

Шyмopaн c^ëxoœ, ки 6a o^o хизмaт pacoнидa шуд^ст (нaфap) 40 34 71 1855 98 738 1 280 9 112 300 585 65 3330 5 2271 4 96226 2864 4 154259 72866

aз oн чyмлa:

caйёxoни xopE^ 86 11 3 1515 7 416 4 76 162 07 252 8 1485 225 58426 8687 5831 3641

caйёxoни дoхилй 31 73 58 1704 41 321 7 273 3 960 93 560 37 3182 0 2248 9 37800 1995 7 148428 69225

Дapoмaд aз пemниxoди хизмaтpacoниxoи cyбъeктxoи хизмaтpacoнй (xaßop coмoнй) 23 18 71, 3 1497 79,2 199 5,2 145 5,2 612 12,4 316 68,9 7066, 4 4278, 6 13497 8,3 9490 2,5 26619, 0 17474,0

Дигap нaмyди дapoмaдxo (xaзop coмoнй) 13 05 6,8 9008, 3 20,0 329 3,3 988, 9 601,4 1299, 2 7286, 3 4862, 2 1855,8 1858,0

Xaчми умумии дapoмaд, (xaзop coмoнй) 24 49 28, 1 1587 87,5 201 5,2 145 5,2 645 05,7 326 57,8 7667, 8 5577, 8 14352 ,7 9976 4,7 28474, 8 19332,0

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Мaълyмoтx,oи бaдacтoвapдaшyдa ßoAop мeкyнaнд, ки oh^xom тaъcиppacoнaндaи дигape, ки 6omcm pymra cиcтeмa мeгapдaд мaвpиди тaтк;нк;н aмaл ßa тaxлнл rçapop дoдa шaвaд.

Аз pyи нишондихандахо мукоисаи фаъолиятхои субектхои хизматpасон даp сатхи минтакахо, аз чумла мехмонхонахо, осоишгоххо, маpказхои муоличавИ, хонахои истиpохатИ ва пансионатхо ва Fайpа, нисбат ба ду соли ох^ - 2019 ва 2020 мавpиди тахлил каpоp гиpифт.

Даp натича тахлил нишон дод, ки таъсвди фаъолияти субъектхои хизматpасон ва дигаp омилхо (вазъи фаpхангИ, иктисодИ ва сиёсИ, касалихои гуногун, чоpабинихо ва Fайpа) то кадом даpача ба хачми умумии даpомадхо таъсвд мусбИ ва манфИ мepасонад.

Aгаp даp соли 2019 хачми умумии даpомадхо 244928,1 сомониpо ташкил каpда бошад, ин pакам даp соли 2020 158787,5 сомон^о ташкил додааст, ки ин ба андозаи 64,83% ( -Б6140,6) ё 35,17% кам шудани даpомадpо нишон медихад.

Аз хачми умумии даpомади нишондодашуда мутаносибан 28474,8 ва 19332,0 сомони ба нохияи тобеи чyмхyp pост меояд. Фаpкияти ин даpомадхо 67,89% (-9142,8) ё 32,11%^ ташкил медихад.

Сайёхии экологИ хамчун омили иктисодии pyшди иктисодиёти минтака як ^TOp окибатхои иктисодИ доpад. Сайёхии экологИ ба афзоиши фypyш, ташкили чойхои нави коpИ, фоида, даpомади андоз ва даpомад даp минтака мусоидат мекунад. Таъсиpи мустаким бeштаp даp бахши аввалияи сайёхИ - даp мехмонхонахо ва таpабхонахо, наклиёт ва савдои чакана ба амал меояд. Тавассути чудошавИ, сайёхИ ба аксаpи сохахои иктисодиёт таъсиp мepасонад. Тахлили таъсиpи иктисодии фаъолияти сайёхИ одатан ба таFиpëбии фypyш, даpомад ва шyFл даp минтакае pавона каpда мешавад, ки аз чониби фаъолияти сайёхИ ба амал омадааст.

Таъсвди иктисодии сайёхИ хусусан даp минтакахои сyсттаpаккикаpда, ки таъсиpи мусбИ ва манфвдо ба хам мeоpад, аён аст.

Бо назаpдошти нишондихандахои даp шаш соли охиp оваpдашyда (чадвали 1), тахлил нишон медихад, ки хиссаи даpомади аз хисоби тypизм ба Танлили таъсири молиявии туризмро, харочот ва даромаднои нукуматй муфассалтар баррасй мекунад

Чддвали 1_

Солхо

2015

2016

2017

201S

2019

2020

95S2,S

S422,1

9076,3

1692S,1

24497,9

7677,0

Даpомад аз пешниходи

хизматpасонихои сайёхИ (бе назаpдошти андоз аз аpзиши изофа), хаз.сомонИ

даст омада даp сатхи бучаи давлатИ сол ба сол то соли 2019 даp афзоиш буда, он даp соли 2020 якбоpа даp хачми 31,3 % кам гаpдидааст. Албатта даp ин чо низ мо метавонем омилхои таъсиppаонандаepо ба монанди касалихои сиpоятИ (СОВИД-19) мисол оpeм, ки он даp ду соли охиp ба масълаи глобалии чахонИ шинохта шудааст ва яке аз омилхои таъсиppасонандаи манфИ ба хисоб мepавад.

Ин чадвалpо даp гистогpамма хам чунин нишон додан мумкин аст;

з0000

25000

20000

15000

10000

5000

Дapомaд a3 пешниходи хизмaтpaœниx1ои canëx^ (бе нaзapдошти aндоз a3 apзиши изофa), ^з.сомонй

IСолх,о

2015 2016 2017 2018 2019 2020

Окибатхои иктисодии аксаpи холатхои ичтимои ва экологИ низ мавчуданд, ки одатан даp тахлили таъс^и иктисодИ ба назаp г^ифта намешаванд. Онхо метавонанд мусбат ё манфИ

0

бошанд. Тахлили стандартии таъсири иктисодй чараёни пулро аз сайёхй, ки пеш аз хама ба сохахо ва муассисахои давлатй, ки сайёхон пули худро сарф мекунанд, равона мекунад.

Сайёхии экологй омили мухими рушди устувор дар Точикистон мебошад.

Стратегияи рушти сайёхй дар чумхурии Точикистон барои давраи соли 2030 хадафхо, вазифахо ва самтхои афзалиятноки рушти сохаи сайёхии кишварро барои давраи то соли 2030 муайян мекунад ва омили ташаккули накшаю дастурамалхои ташаббусхои сохибкории шахрвандон дар сохаи сайёхии кишвар шинохта шавад.[41

Тахлилхо нишон медиханд, ки дар натичаи чорахои андешидашуда шумораи сайёхони хоричй ба кишвар хамасола меафзояд ба чуз аз он омилхои манфие, ки болотар истода гузашта будем. Дар баробари ин, бояд кайд кард, ки захирахои сайёхии чумхурй ба таври зарурй ва мувофики стандартхои муосири байналмиллалии сайёхй истифода намешаванд ва барои сайёхон шароити мусоид фарохам оварда нашудааст. Аз ин ру хадаф идома додани ислохот дар ин самт ва ба таври назаррас бардоштани сахми сохаи сайёхй аз он чумла, сайёхии экологй дар рушти ичтимоию иктисодии кишвар ба шумор меравад. Бартараф намудани баъзе мушкилотхои мавчуда ва бехтар намудани фазои сармоягузорй, чалби сармоя ба инфрасохтори сайёхй, бехтар кардани сатхи хизматрасонй, дарёфт намудани бозорхои чахонии нав ва чалби бештари сайёхон ба рушти иктисодй ва сатхи некуахволии мардум таккони чидддй хохад бахшид.

Аз ин чост, ки имтиёзхои пешниходнамудаи Хукмати Чумхурии Точикистон бахри рушти сохаи сайёхй аз чумла, аз пардохти андоз аз даромад озод намудани ширкатхои сайёхй барои панч соли фаъолияти аввал, воридоти молу маводхо дар ин самт, озод будан аз пардохти гумрукй ва гайра тасдиккунандаи гуфтахои болост.

Факат дар мадди аввал аз назария ба амалия гузашта имтиёзхои пешниходшударо дар амал татбик намуда, бахри аз байн бурдани баъзе нуксонхо, аз чумлаи инфрасохторхои сайёхй шудан лозим меояд.

адабиёт

1. Дроздов А.В. Осовы экологического туризма/ А.В. Дроздов -М.:Гардарики, 2005

2. Бехешти С.А. Формирование и развитие горно туристического комплекса (на матереалах юго-восточного Таджикистана); дисертатция на соискание ученой степени кандидат географических наук -25.00.24/ - Душанбе, 2018.- С. 15-16

3. Омори солона (Статистический ежегодник). Нашриёти ООО "ТоРус", ш.Душанбе -2020.

4. Кдрори Хукумати Чумхурии Точикистон. Стратегияи рушти туризм дар Чумхурии Точикистон барои то соли 2030. Душанбе, 2018 - №372.

АНАЛИЗ И ОЦЕНКА РАЗВИТИЯ ЭКОЛОГИЧЕСКОГО ТУРИЗМА В РЕГИОНЕ

В статье подробно изучены и проанализированы некоторые вопросы, связанные с туризмом, в том числе экотуризмом.

В условиях сегодняшней глобализации интенсификация туризма, а также эффективное использование человеческих ресурсов в регионе играет важную роль в развитии экономической активности в стране.

Поэтому думаю, что представленные в статье предложения поспособствуют дальнейшему развитию использования экотуризма в регионе.

Ключевые слова: туризм, экологический туризм, туристическая инфраструктура, стратегия, решение, человеческие ресурсы, привилегия, эффективность, экономика, туризм, анализ, исследования, традиция, ремесло, продукт, регион, бизнес, устойчивое развитие.

ANALYSIS AND EVALUATION OF THE DEVELOPMENT OF ECO-FRIENDLY TOURISM IN THE REGION

The article examines and analyzes in detail some of the issues related to tourism, including ecotourism.

In the context of today's globalization, the intensification of tourism, as well as the efficient use of human resources in the region, plays an important role in the development of economic activity in the country.

Therefore, I think that the proposals presented in the article will contribute to the further development of the use of ecotourism in the region.

Key words: tourism, eco-tourism, tourism infrastructure, strategy, decision, human resources, privilege, efficiency, economy, tourism, analysis, research, tradition, craft, product, region, business, sustainable development

Сведение об авторе:

Бегов Абдукарим Одинаевич - старший преподаватель кафедры бухгалтерского учета, анализа и аудита, Таджикского государственного педагогического университета им. Садриддина Айни. Адрес: 733740, Республика Таджикистан, г. Душанбе, проспект Рудаки 121. Телефон: (+992) 777118131. Email: abdukarim-1968@mail.ru

About the author:

Begov Abdukarim Odinaevich - Senior Lecturer of the Department of Accounting, Analysis and Auditing, Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Aini. Address: 733740, Republic of Tajikistan, Dushanbe, Rudaki Avenue 121. Phone: 777118131. Email: abdukarim-1968@mail.ru

ХДВАСМАНДГАРДОНИИ МОДДЙ ХАМЧУН ОМИЛИ ИСТИФОДАИ САМАРАНОКИ ЗАМИН ДАР ХО^АГИИ ЦИШЛОК

Шокирзода Н.И.

Институти ицтисодиёти кишоварзии Академияи илм^ои кишоварзии Тоцикистон

Дар давраи ислохоти аграрй механизми танзими муносибатхои замин хануз ташаккул наёфтааст. Меъёрхои андози замин мувофикат намекунанд, вазъияти хозираи иктисодй, хамин тавр боки мемонад, зеро онхо ба истифодаи окилона, мухофизат ва азхудкунии заминхо, баланд бардоштани хосилхезии замин, баробар кардани шароити ичтимоию иктисодии хочагидорй дар заминхои сифаташон гуногун хавасманд намешаванд [41.

Истифодаи окилонаи замин аз ду мавкеъ шарх дода мешавад - ин афзоиши хосилнокии махсулот ба вохиди махсулоти кишоварзй ва истифодаи пурраи майдонхои замини дастрас мебошад [31.

Олими точик Арабов Ф.П. дар монографияи кори диссертатсионии худ кайд мекунад, ки «Сабабхои асосии заволи заминхо инхо мебошанд: мавчуд набудани барномаи самаранокии рушди истифодабарии замин, идоракунии ноокилонаи истифодаи заминхо; маблаггузории нокофояи бучетии истифодаи заминхо; эътироф накардани банакшагирии истифодаи заминхо ва баркарорнамоии хосилхезии онхо; норасогии даврагии таъминкунй бо об дар минтакахои алохида; истифодаи мачбурии усулхои ноокилонаи истифодаи захирахои замин, об, хуроки чорво ва хезум»[11.

Бояд кайд кард, ки дар хакикат сабабхои дар боло пешниход гардида, омили асосии бесамар истифодабарии заминхо дар Ч,умхурии Точикистон мебошанд.

Ш. Давлатали дар рислолаи номзадии худ чунин кайд кардааст: «Тахлилхо нишон доданд, ки ислохоти дар сохаи истифодабарии замин гузарондашуда натичахои даркорй надоданд. Барои ислохи вазъ зарур аст, ки роххои самараноки дигар чустучу ва тахия карда шаванд. То онхо ба истехсолоти самараноки махсулоти кишоварзй, хамчунин усулхои нигохдорй ва коркарди махсулоти истехсолшуда дар хамаи шаклхои хочагидорй мусоидат кунанд. Дастурамалхое, ки солхои пеш дар колхозу совхозхо амал мекарданд, санадхои конунгузорй оид ба моликияти шахрвандиро ба назар намегирифтанд, балки танхо методикаи муайянкунии фондхои таксимнашаванда ва хиссавиро дар корхонаи азнавсохташаванда ба он дохил менамуданд» [51.

Бояд икрор шуд, ки дар шароити ракобатпазирии иктисодиёти инноватсионй санадхои меъёрию хукукй ва дастурамалхои сохаи истифодабарии замин ба талаботи замони имруза чавобгу намебошанд. Барои густаришу рушди сохаи кишоварзй барномахои дарозмудати ба шароити имруза мувофик кабул намудан зарур аст.

Барои тахлилу барассии масъалаи мазкур дар макола максади омузиш тахияи мукаррароти методй, инчунин тавсияхои амалй оид ба баланд бардоштани самаранокии истифодаи замин дар корхонахои кишоварзй мебошад. Барои ноил шудан ба максади ба миён гузошташуда, вазифахои асосии зерин гузошта шудааст: кор карда баромадани метод,

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.