CC BY
35Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
ALUMOSILIKAT OLOVBARDOSH G'ISHTNING XOSSALARIGA SARALASH JARAYONINI TA'SIRI TAHLILI
Rasuljon Tojiyev Bobojon Ortiqaliyev Otabek To'lashev Xasanjon Sobirov
Ferghana Polytechnic Institute
ANNOTATSIYA
Olovbardosh alumosilikat g'ishtlarining xom-ashyolarini sarash bu turdagi gishtlarning granulometrik tarkiga ijibiy tasir ko'rsatadi va yuqori temperaturalarga bardoshliligini oshiradi.
Kalit so'zlar: Olovbardosh g'isht, saralsh, granulometrik tarkib, soz tuproq, Sito-burat, fraksiya, shamot.
ANALYSIS OF THE INFLUENCE OF THE SORTING PROCESS ON THE PROPERTIES OF ALUMINOSILICATE REFRACTORY BRICKS
ABSTRACT
Sorting of raw materials of refractory aluminosilicate bricks has a positive effect on the granulometric composition of this type of brick and increases its resistance to high temperatures.
Key words: refractory brick, gravel, granulometric composition, clay soil, Sito-Burat, fraction, chamotte.
Kirish:
Olovbardosh dastlabki sun'iy mahsulot SiO2 - Al2O3 sistemasi asosida olingan alumosilikatli va SiO2 muvozanat diagrammasi asosida hosil qilinadigan kremnezyomli g'ishtdan iborat bo'lgan.
Bunday g'isht quyish uchun soztuproqni kuydirib hosil qilingan o'tga chidamli loy ya'ni shamot (jadval) bilan qum juda qo'l keladi.
Tarkibidagi aluminiy oksidi ko'p bo'lgan kuydirilmagan gilga kuydirilgan kaolin yoki shamot aralashtirilib, qorilgan loydan quyilgan g'ishtni maxsus pechda 1350015000 C haroratda pishirish yo'li bilan yarim nordon, shamotli va yuqori glinozyomli g'ishtlar olish mumkin. [1,2].
1-jadval.
G'ishtning turi AlO Pishirish Issiqqa Qo'shilgan Deformatsi
miqdori, harorati, chidamliligi, eritgich yalanish
% 0 c 0 c miqdori, % harorati,
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022—5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id—22257
0 c
Shamot kaolini 40-44 14501500 1750-1770 1.5-3 1500
Shamot soztuproqli 38-40 13501420 1710-1750 5-6 1400
Andaluitli 57 14001500 1750 dan ortiq 2.7 1450
Disten sillemanitli 65 15001550 1750 dan ortiq 3.5 1570
Diosporli 68 15001550 1750 dan ortiq 3.5 1500
Mullitli 73 15501650 1750 dan ortiq 3.5 1580
I
Olovbardosh alumosilikat g'ishtlaning xossalari massa tarkibiga kiruvchi aluminiy (III)-oksidining miqdoriga bog'liq. Tarkibidagi oksid miqdori ortgan sari g'ishtning ko'rsatkichlari ham ortib boradi.
Tadqiqot ob'ekti:
Shuningdek olovbardosh alumosilikat g'ishning sifatini yaxshilashda uning granulometrik tarkibi alohida ahamiyatga ega. Agar g'isht tarkibidagi mayda donachalar miqdori bir-biriga mutanosib bo'lmasa yuqori haroratga va siqilishga bardoshliligi kamayib boradi. Olovbardosh g'ishtlarning xom-ashyolarini saralashning eng yaxshi va inson salomatligiga salbiy ta'siri kam qurilma bu Sito-Burat SM-237 markali saralash mashinasi.
Ushbu qurilma orqali Olovbardosh alumosilikat g'ishtlarning xom-ashyolarini uch xil fraksiyaga saralab olish mumkin. Yuqori sifatli va mustahkam olovbardosh g'isht ishlab chiqarish uchun uning granulometrik tarkibini, pishirish temperaturasini va pishirish vaqtini etiborga olish zarur bo'ladi. Mahalliy korxonalarda ishlab chiqarilayotgan olovbardosh g'ishtning pishish vaqti va temperaturasi chet elda tayyorlanayotgan shu turdagi mahsulot bilan deyarli bir hil. [3,4]. Faqat farqli tomoni shundaki 1 tonna shamotli olovbardosh g'ishtning xom ashyosi saralash mashinasidan o'tgan holatida granulometrik tarkibning talab darajasida emasligi. Olovbardosh g'isht ishlab chiqarishda asosan aylanma harakat qiladigan elaklardan foydalaniladi. Mahalliy korxonalarda Sito-Burat SM-237A rusumli xom ashyoni saralash qurilmasi ishlatilib kelinmoqda. Olvbardosh g'isht uchun sito-buratdan o'tgan
1 fraksiyadan - 30% (300kg), Uzbekistan www.scientificprogress.uz Page 1272
I
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022—5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id—22257
2 fraksiyadan - 23% (230kg),
3 fraksiyadan - 10% (100kg) va
4 ikkinchi darajali kaolin - 26% (260kg),
5 SP kaolin AKS - 11% (110kg)
6 namlik - 5-8%. Olingan natijalar:
Olovbardosh g'ishtlarning xom ashyosi saralash jarayoniga yetib borgunga qadar bir necha bosqichdan o'tib boradi va bu jarayonlarda bajarilgan ishlarning sifati saralash jarayoniga yo salbiy, yo ijobiy ta'sir ko'rsatadi. Omborga olib kelingan xom ashyo birinchi bosqichda jag'li maydalagichga kelib tushadi, shundan so'ng esa kovushli konveer yordamida begunga yetkaziladi. Keyingi bosqichda xom ashyo saralash mashinasiga kelib tushadi va bu yerda Sito-burat SM-237A qurilmasi yordamida uch xil fraksiyalarga ajratilinadi. Sito-burat SM-237Aning konstruksiyasidagi kamchilik unga kelib tushgan xom-ashyo, mashinaning asosiy xossasi bo'lgan xom-ashyoni fraksiyalarga ajratishda donadorlik tarkiblarini bir hilda bo'lmayotgani ya'ni kichik o'lchamli xom-ashyolar yirik o'lchamlilari bilan keyingi qisimga o'tib ketayotgani natijada ishlab chiqarilayotgan maxsulotlarning sifatiga salbiy ta'sir ko'rsatyati. Chunki ishlab chiqarilayotgan olovbardosh g'ishtning markasiga qarab fraksiyalardan kerakli miqdorda qo'shiladi.
Sito-buratning ishchi qismida xom ashyo konusning kichik tomonidan katta tomoniga qarab harakatlanadi va shu yo'nalishda fraksiyalarga saralanadi. Birinchi Sito-buratga tushayotgan xom-ashyo mayda setkali qismga ya'ni 1 mm gacha bo'lgan xom-ashyo elash qismiga tushib shunda xalqa qo'yilishidan oldin 1 mm gacha bo'lgan zarrachalar yiriklari bilan keyingi qismga o'tib ketayotgan edi ammo sito-buratning konstruksiyasiga kiritilgan o'zgarish tufayli biz hohlagan o'lchamdagi xom ashyo saralanib olinadi. Shunda boshqa yirikroq o'lchamdagi zarrachalar bilan birgalikda keyingi qismga o'tib ketishini oldini olish uchun 20 mm balandlikda halqa(to'siq) qo'yilsa kichik o'lchamlik xom-ashyo keyingi bosqichga o'tib ketmaydi. [5,6,7].
5 мм дан катта
>7
0-1 мм
2-3 мм
3-5 мм
1-rasm. Sito-burat SM-237A: 1- gorizontal val, 2 - podshipniklar, 3 -xom ashyo kirish qismi, 4 -turli o'lchamdagi setkalar, 5 -setkalarning ramalari.
Shu usulda magnezit, dolomit, forsterit, xromit va sun'iy birikmalar asosida tayyorlangan materiallar yuqori harorat ta'siriga chidamliligi jihatdan boshqalardan ajralib turadi. Forsteritli g'ishtning 1750 0C dan yuqori haroratdagina erishi va bir kvadrat santimetr yuzasining 500 kg gacha kuch ta'sirida siqilishga bardosh bera olishi uning yuksak darajada pishiqligidan dalolatdir.
2-rasm. Olovbardosh g'ishtlarning ishlatilish sharoitiga qarab shakli
turlicha bo'ladi.
Aytib o'tilgan - o'tga chidamli mahsulotlar tayyorlanadigan xomashyo MDH mamlakatlarida ko'pmi? -degan savolga ijobiy javob bersa bo'ladi. Chunki, Ural va Sibrirda magnezial g'isht tayyorlash uchun kerak bo'ladigan magnezit qazib olinadagan konlar bor. Chelyabinks viloyatining Satka konidan tarkibida magniy karonati 92.5% bo'lgan, Krasnoyarskiy o'lkasidagi Talsk konidan esa 95% dan ortiq bo'lgan mineral qazib olinadi, bu konlardan olinadigan mingerallar tarkibida oz miqdorda bo'lsa ham, glinozyom kalsiy oksidi bor.
Xulosa: Sito burat SM-237A ning konstruksiyasiga kiritilgan ya'ngi qo'shimcha halqalar orqali mayda o'lchamli fraksiyalarni keyngi bosqichga o'tib ketishining oldi olindi va sifatli olovbardosh g'isht olinadi
REFERENCES
1. Tojiev, R., Ortikaliyev, B., & Tojiboyev, B. (2019). Improving selecting technology of raw materials of fireproof bricks. Тенденции и переспективы развития науки и оброзования в условиях глобализации. Украина, 27(46), 606-609.
2. Тожиев, Р. Ж., & Ортикалиев, Б. С. (2019). Оловбардош гишт ишлаб чикаришда хом ашёларни саралаш жараёнини тадкик килиш. Журнал Технических исследований, (2).
3. Tojiyev, R. J., Ortiqaliyev, B. S. O. G. L., Abdupattoyev, X. V. O., & Isomiddinova, Uzbekistan www.scientificprogress.uz Page 1274
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
D. I. J. Q. (2021). Donador-sochiluvchan mahsulotlarni saralashda sm-237a markali mashinalarini o 'mi. Scientific progress, 2(2), 1378-1381.
4. Ортикалиев, Б. С., & Тожиев, Р. Ж. Оловбардош гишт ишлаб чикаришда хом ашёларни саралаш жараёнини тадкик килиш. Техник тадкикотлар журнали-2019 й.
5. Tojiyev, R., Ortiqaliyev, B., & Sotvoldiyev, K. (2021). Improving the design of the screed for firebricks using solidworks. Барцарорлик ва Етакчи Тадцицотлар онлайн илмий журнали, 1(5), 91-99.
6. Ортикалиев, Б. С., & Тожиев, Р. Ж. (2021). Sifatli olovbardosh g 'isht ishlab chiqarishda xom ashyolarni saralash jarayonini tadqiq qilish. ЗАМОНАВИЙ БИНО-ИНШООТЛАРНИ ВА УЛАРНИНГ КОНСТР УКЦИЯЛАРИНИ ЛОЙИ^АЛАШ, БАРПО ЭТИШ, РЕКОНСТРУКЦИЯ ВА МОДЕРНИЗАЦИЯ ЩЛИШНИНГ ДОЛЗАРБ МУАММОЛАРИ.(1 -65), 199-203.
7. Ортикалиев, Б. С., & Тожиев, Р. Ж. (2019). Сито-бурат СМ-237Арусумли оловбардош гишт хом ашёсини саралаш машинисини иш режмларини тахлили.".
8. Tojiyev, R., Ortiqaliyev, B., Abdupattoyev, X., & G'ulomov, I. (2021). PRODUCTION OF REFRACTORY BRICKS IN INDUSTRIAL ENTERPRISES AND SORTING OF THEIR RAW MATERIALS. Матер1али конференцт МЦНД.
9. Tojiyev, R. J., Ortiqaliyev, B. S. O. G. L., & Abdurayimov, A. A. O. G. L. (2021). Saralash mashinalarining qiyosiy tahlili. Science and Education, 2(11), 359-367.
10. Rasuljon, T., Azizbek, I., & Bobojon, O. (2021). Studying the effect of rotor-filter contact element on cleaning efficiency. Universum: технические науки, (6-5 (87)), 2832.
11. Ortikaliev, B. S., & Mukhamadsadikov, K. J. (2021). Working widht and speed of the harrow depending on soil resistivity. Web of Scientist: International Scientific Research.
12. Tojiyev, R., Rajabova, N., Ortiqaliyev, B., & Abduolimova, M. (2021). DESTRUCTION OF SOIL CRUST BY IMPULSE IMPACT OF SHOCK WAVE AND GAS-DYNAMIC FLOW OF DETONATION PRODUCTS. Innovative Technologica: Methodical Research Journal, 2(11), 106-115.
13. Муминов, Ж. А., Умаров, Э. С., & Ортикалиев, Б. С. (2019). Огир юкланишли ва тез харакатланувчи машина кисмларида сирпаниш подшипникларини танлаш. Машинасозлик ишлаб чицариш ва таълим: муаммолар ва инновацион ечимлар-2019й, 338-340.
14. Муминов, Ж. А., Умаров, Э. С., & Ортикалиев, Б. С. (2019). Чангларни комбинацион тозалаш технологияси. Журнал Технических исследований, (2).
15. Мухамадсадиков, К., Ортикалиев, Б., Юсуов, А., & Абдупаттоев, Х. (2021).
Scientific Journal Impact Factor (SJIF 2022=5.016) Passport: http://sjifactor.com/passport.php?id=22257
ШИРИНА ЗАХВАТА И СКОРОСТИ ДВИЖЕНИЯ ВЫРАВНИВАТЕЛЯ В ЗАВИСИМОСТИ УДЕЛЬНОГО СОПРОТИВЛЕНИЯ ПОЧВЫ. ЗШрник наукових праць SCIENTIA.
16. Mukhamadsadikov, K., & Ortiqaliyev, B. (2021). ANALYSIS OF PARAMETERS OF THE WORKING PART OF THE PLANTING PLANT BEFORE PLANTING. Scientific progress, 2(8), 115-125.
17. Mukhamadsadikov, K., Ortiqaliyev, B., Olimova, D., & Isomiddinova, D. (2021). MATHEMATICAL ANALYSIS OF DETERMINING THE PARAMETERS OF THE WORKING PART OF THE PLANTING PLANT BEFORE PLANTING. Scientific progress, 2(7), 699-708.
18. Ergashev, N., & Halilov, I. (2021). EXPERIMENTAL DETERMINATION LENGTH OF LIQUID FILM IN DUSTY GAS CLEANER. Innovative Technological Methodical Research Journal, 2(10), 29-33.
19. Karimov, I., & Halilov, I. (2021). Modernization of the main working shovels of the construction mixing device.
20. Ikromali, K., & Ismoiljon, H. (2021). Hydrodynamics of Absorption Bubbling Apparatus. Бюллетень науки и практики, 7(11), 210-219.
21. Ergashev, N. A., Davronbekov, A. A., Khalilov, I. L. C., & Sulaymonov, A. M. (2021). HYDRAULIC RESISTANCE OF DUST COLLECTOR WITH DIRECT-VORTEX CONTACT ELEMENTS. Scientific progress, 2(8), 88-99.
22. Хурсанов, Б. Ж., & Алиматов, Б. А. (2020). Экстракционное извлечение редких металлов из отвалов ГОК. Universum: технические науки, (6-1 (75)), 42-45.
23. Rasuljon, T., Azizbek, I., & Abdurakhmon, S. (2021). Research of the hydraulic resistance of the inertial scrubber. Universum: технические науки, (7-3 (88)), 44-51.
24. Axunboev, A., Alizafarov, B., Musaev, A., & Karimov, A. (2021). ANALYSIS OF THE STATE OF THE PROBLEM OF ENSURING THE OPERATION OF THE ROTATING UNITS. Барцарорлик ва Етакчи Тадцицотлар онлайн илмий журнали, 1(5), 122-126.
25. Tojiyev, R., Isomidinov, A., & Alizafarov, B. (2021). Strength and fatigue of multilayer conveyor belts under cyclic loads. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education, 12(7), 2050-2068.
