CC BY
0ЭОЖ 665.58:661.12
АЛОЭ СЫГЫНДЫСЫНАН КРЕМ АЛУ ЖЭНЕ ОНЬЩ ЦАСИЕТТЕР1
М¥ХАНГАЛИ СЭУЛЕ МАРАТЦЫЗЫ ОРЫНБАСАР ГYЛЗИЯ ДАРХАЩЫЗЫ
6В05302-Химия ББ 4 курс студенттер^ ^.Жубанов атындагы Актебе ещрлш университетi, Актебе, ^азакстан
Ацдатпа. Алоэ, жузжылдъщ - шырыштар тщымдасына жататын квп жылдыц бута, кейде шырмауыц тур1ндег1 мэцг1 жасыл, цуацшылыцца твз1мд1 вс1мд1ктер. Троппктк субтропиктт белдеулерде кездесед1. Бшктт 7-12 м-дей, сабагы жуан, жапырагы шырынды, етт1, ттенд1 болып келед1. Кызыл, цызгылт-сары, сары туст1, гул1 тутжше келген цоцырау тэр1зд1 гулшогырына топталган. Сирек гулдейд1, нег1з1нен цустар арцылы тозацданады. Туцымынан кейде всгмдг жолмен де квбейедг. Туцымы жалпацтау цоцыр тустг. Алоэны квбейту ушгн сабагыныц тубгнен шыгатын атпа бутацтарын аналыц всгмдгктен бвлгп алып, цумды цунарлы топырацца отыргызу керек. Казацстанда агаш тэр1зд1 алоэ (aloe arborescens) деген тург цолдан вс1р1лед1. Алоэныц жапырац цурамында глюкозид, эфир майы т. б. дэршк заттар бар, сондыцтан алоэныц шырынын турлг ауруларды емдеуге цолданады.
Туйт свздер: дэршк вс1мд1к, цунарлы топырац, алоэ шырыны, глюкозид, эфир майы.
Алоэ - шырынды еамдш, оньщ 300-ге жуык ^pi бар, ец танымалы - Алоэ. Бул еамдш тропикпк жэне субтропикпк аймактарда кещнен таралган. Алоэныц дэршк касиеттеpi оныц гелшде шогырланган. Ол терш емдеуге, кушктер мен жараларды тез жазуга кемектеседь Сонымен катар, Алоэ иммунитета кетеру, ас корыту жуйесш жаксарту жэне жедел эpi созылмалы ауруларды емдеуде колданылады. КYтiмi оцай: алоэ жарыкты жаксы кepедi, бipак тiкелей кYн сэулесiнен коргау керек. Суару арасында топырактыц кебуiне мYмкiндiк беру мацызды. Алоэ табиги емдеу мен сулулык Yшiн тиiмдi курал pетiнде танымал. Алоэныц курамында кептеген пайдалы заттар кipедi. Оларга: алоин, витаминдер (А,В,С,Е), минералдар, аминкышкылдары, сахарлар (глюкоза, фруктоза, манноза), энзимдер, антиоксиданттар, сапониндер жатады. Алоэныц курамындагы бул компоненттер оныц емдiк, косметикалык жэне жалпы денсаулыкка пайдалы эсеpiн камтамасыз етедi. Алоэ -Asphodelaceae тукымдасына жататын 300-ден астам тYpi бар. Олардыц ец танымалдары - Алоэ вера мен Алоэ арборесценс, олар дэстYpлi медицина мен косметологияда кещнен колданылады. Бул еамдш тропикпк жэне субтропикпк аймактарда, эсipесе Африкада, Арабияда жэне Мексикада таралган[1].
Алоэ - емдш касиеттеpiмен белме eсiмдiктеpiнiц патшайымы атанган eсiмдiк. Отаны-ОцтYCтiк Африка. Таралуы: Африка мен Yндiстанныц жартылай шел далаларында, Мадагаскарда кездеседi. Олар мэцп жасыл немесе алабажак, шeптесiн, бута, агаштектес кепжылдык eсiмдiк. Суккуленттi, жапырагыныц жиектеpi тегiс немесе ара псп. ^ургакшылык жылдары бул eсiмдiк жапырагыныц шырышты eзегiне коймалжыц шырын жинайды да, ол eсiмдiктi солып калудан сактайды.. Кеп жерде белме еамдш, ягни эсемдiк pетiнде eсipiледi. Кeбеюi вегетативтiк жолмен. Ресейде мэдени еамдш pетiнде 40-жылдарда орын тапты. ^лдеу уакыты: кыскы айлар, эр жылда емес. ^олдану бeлiгi: жапырагы, сель Жинау уакыты: жыл бойы. ^ытайда веналык ауруларды емдеуге колданады. Алоэ суык тигендi емдейдi. Мысалы: тумау ауруына, жара мен кесiлген жеpлеpдi жазады. Мидыц Yлкен ми сыцарларындагы тiтipкену мен тежегiштi pеттейдi. Жумыс iстеу кабiлетiн жогарылатып, физикалык ауырлыкты жецедi. Агзаныц сактандыру функциясын ретке кел^редь
Алоэнiц еттi, семсер тэpiздес жасыл, жалпак эpi жуан жапырактары бар. Жапырактары гYл бойында су корын сактауда Yлкен мацызга ие.
Алоэ гуш Yйде тек декоративп максатта гана емес, емдiк максатта да eсipiледi. Емдiк практикада алоэнщ жапырагы мен шырыны жэне де алоэ экстракты пайдаланылады.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
Тарихы. Алоэньщ шыгу теп кебшесе Арабия тYбегiнде орналаскан, бiрак оныц жогары бешмделпштЫнщ аркасында бYгiнгi кYнi есiмдiк бYкiл элемде, эсiресе жылы жэне кургак аймактарда есiрiледi. Алоэ гYлденуi де тамаша - есiмдiк жаз айларында пайда болатын биiк сабактарында сары немесе кызгылт сары гYлдер береди ГYлденуден кейiн гYлдер кургап, ездЫнен тYсiп кетедi немесе оларды механикалык тYPде алып тастауга болады [2].
Алоэ кептеген ежелп еркениеттерде колданудыц бай тарихына ие, бул оныц дэрiлiк есiмдiк ретiнде эмбебап колданылуын куэландырады. Ежелгi Египетте алоэ «елмейтш еамдш» ретiнде белгiлi болды жэне эдетте емдiк максаттарда, эсiресе бальзамдау жэне терi кYтiмiнде колданылды. Мысырлыктар оныц колданылуын папирус шиыршыктарына жазган, онда ол эртYрлi терi ауруларын емдейтiн курал жэне сулулык рэамдершщ белiгi ретiнде сипатталган.
Химиялыц цурамы жэне цасиетг. Алоэ еамдшнщ химиялык курамында эртYрлi биологиялык белсендi заттар бар. Олардыц арасында:
Сапониндер - антисептикалык касиеттерi бар.
Тануидтер - кабынуга карсы эсер етедi.
Гликозидтер - жYрек кызметiн жаксартуга кемектеседь
Аминкышкылдары - организмнщ курылыс блоктары.
Витаминдер - А, С, Е жэне В тобындагы витаминдер.
Минералдар - кальций, магний, мырыш, натрий жэне баска да минералдар.
Полисахаридтер - эаресе алоин, иммундык жYЙенi колдауга кемектеседi.
Алоэ сусынында терш ылгалдандыру, тыныштандыру жэне емдеу касиеттерi бар [3].
Нег1зг1 химиялыц цасиеттер1.
рНдецгеш: Алоэныц рН децгей шамамен 4.5-5.5 аралыгында, бул оны терiге жагымды етедi.
Антисептикалыц цасиеттер: Сапониндер мен тануидтер кабынуга карсы жэне антисептикалык эсер береди
Гидратация: Полисахаридтер, эаресе ацеманнан, ылгалды устап туру кабшетше ие, бул терЫ ылгалдандыруга кемектеседi.
Иммуномодуляция: Алоэ курамындагы гликозидтер мен полисахаридтер иммундык жYЙенi ныгайтады.
Цабынуга царсы эсерi: Аминкышкылдары мен тануидтер кабыну процесiн тежейдг
Антиоксиданттыц цасиетг. Витаминдер (эсiресе С жэне Е) тершщ клеткаларын коргауга кемектеседi.
Бул касиеттер алоэны косметология мен медицинада кещнен колдануга мYмкiндiк бередi[4].
Емд1к цасиетг. Алоэ денсаулык сактау саласында танымал косымшага айналды. Ол жещл кYЙiктердi, кесулердi, ^нге кYЙiктердi жэне баска терi ттркенулерш емдеу Yшiн колданылады. Алоэ псориаз немесе безеу сиякты жагдайларды емдеуде де пайдалы. Кейбiр зерттеулер оныц пайдалы эсерлерi бар екенiн керсетед^ мысалы, ас корыту проблемаларын емдеуде жэне иммундык жYЙенi ныгайтуда. Алоэ тер^е тыныштандыратын жэне емдiк эсерiмен кецiнен танымал. Алоэ жапырактарыныц курамындагы кабынуды азайтуга жэне жараларды емдеуге кемектесетш алоин жэне асеманнан сиякты ингредиенттердi камтиды. Сондыктан алоэ жш кYЙiктердi, кесудi, кYннiц кYЙiп калуын жэне баска терiнiц тiтiркенуiн емдеу Yшiн колданылады:
• Антиоксидантты жэне бактерияга карсы касиеттерi бар. Антиоксиданттар денсаулык Yшiн мацызды. Алоэ курамында полифенолдар деп аталатын заттардыц Yлкен тобына жататын кYштi антиоксиданттар бар;
• Алоэ бактерияга карсы, вируска карсы жэне антисептикалык касиеттерiмен белгш. Бул жараларды емдеуге жэне терi проблемаларын емдеуге кемектеседi;
Жараныц жазылуын тездетедь Адамдар кебiнесе алоэ жергшкт дэрi ретiнде пайдаланады, оны тутынудыц орнына терiге жагылады. Оныц жараларды, эаресе кYЙiктердi емдеуде мацызы зор;
• Тю жабындысын азайтады. Тiс жегi мен кызыл иектiц аурулары тiстердегi бляшка немесе бактериялык биофильмдердiц жиналуынан сактайды;
• 1ш катуды азайтады;
• ТерЫ жаксартады жэне эжiмдердiц алдын алады. Алоэ терiнiц картаюын бэсецдетедц
• 1^андагы кант децгейiн темендетедь Адамдар кейде алоэ кант диабетше карсы ем ретiнде пайдаланады. Бул инсулинге сезiмталдыкты арттырып, кандагы кантты баскаруды жаксартады;
• Шаштыц есуiне ыкпал етедi [5].
Крлданылуы.
1. Косметологияда:
- Терш ылгалдандыру: Кремдер мен лосьондарда терш ылгалдандырып, жумсактык береди
- Жараларды емдеу : Терiдегi юшкентай жаралар мен кYЙiктерге тиiмдi.
- Кабынуга царсы эсерг: Акне мен терi кабынуларын емдеуде колданылады.
2. Медицина:
Иммундыц ЖYйенi ныгайту: Алоэ сусыны мен капсулары иммунитеттi арттыру Yшiн пайдаланылады.
Асцазан-шек жолдары: Асказан жараларын жэне асказан-iшек ауруларын емдеуге кемектеседь
3. Дэрумендер мен диеталыц цоспалар:
Сусындар: Алоэ сусыны курамында кеп витаминдер мен минералдар бар, денсаулыкты колдауга арналган.
4. Тамац дайындау:
Салаттар мен десерттер: Алоэ салаттарда немесе десерттерде пайдаланады.
5. Шаш кYтiмi:
Шаштыц жагдайын жацсарту: Шашка арналган маскаларда ылгалдандыру жэне зиянды эсерлерден коргау Yшiн колданылады.
Алоэ колдану аукымы оныц кептеген пайдалы касиеттерiмен байланысты, сондыктан оны эртYрлi салаларда колдану дэстYрге айналган [6].
Алоэ кремшц жасалу жолы. ^ажетп ингредиенттер(1-сурет): алоэ сыгындысы: 1/2 стакан; кокос майы: 1/4 стакан; эфир майы (мысалы, лаванда немесе шай агашы): 10-15 тамшы; бал: 1 ас касык (косымша ылгалдандыру Yшiн).
1-сурет. Кремге кджетп ингредиенттер
Дайындау эдгсг: кокос майын шыны ыдыска салып баяу отта немесе су моншасында ерiтiледi. Майды ерiткеннен кейiн салкындатылады.
Алоэ жапырагынан сыгындысын аламыз. Араластыргышта жумсак кYЙге дейiн араластырамыз. Ертлген кокос майын, алоэ сыгындысын, балды жэне эфир майын бiр ыдыска салып, араластыргышта крем бiркелкi болуы Yшiн мукият араластырамыз (2-сурет). Дайын кремдi таза, кургак контейнерге куйып, тоцазыткышта сактаймыз. Бул кремдi бiрнеше апта бойы колдануга болады (3-сурет). Кремдi терiге кYнделiктi колдануга болады. Ол ылгалдандырады, тыныштандырады жэне терЫ нэрлендiредi.
2-сурет. Коспаларды араластыру 3-сурет. Кремнгц алынуы
Кандай тер1 типтер1не арналган?
1. К,%ргац терi: Алоэ терш ылгалдандыру жэне жумсарту касиеттерше ие, сондыктан кургак терiнi нэрлендiруге тиiмдi.
2. Сезiмтал терi: Оньщ кабынуга карсы жэне тыныштандыратын эсерi сезiмтал терiге колайлы, кызару мен тiтiркенудi азайтады.
3. Майлы терi: Алоэ кремi тершщ майлылыгын тецгеруге кeмектеседi, eйткенi ол терiнi ылгалдандырады, бiрак майлы емес.
4. Акнеге бешм терi: Алоэныц антисептикалык касиеттерi акненi емдеуге жэне кабынуды азайтуга кeмектеседi.
5. Терi цабынулары: Экзема, дерматит жэне баска кабыну жагдайларында алоэ кремi терiнi тыныштандырып, емдеуге ыкпал етедi.
6. Кушк жэне жаралар: Алоэныц емдш касиеттерi ^йк жэне кiшкентай жараларды емдеуге кемектеседь
Алоэ кремi эмбебап eнiм болганымен, терi типiне жэне накты мэселелерге байланысты тиiмдiлiгiн арттырады. Жаца eнiмдi колданар алдында терiнiц кiшкене аймагында тестiлеу жYргiзу усынылады [7]. Тер1ге эсер1
Алоэ кремгнгц цурамындагы кокос майыныц эсерг
1. Ылгалдандыру: Кокос майы терш ылгалдандырып, кургактыкты жещлдетедь Ол терiнiц жогаргы кабатында ылгалды устап турады, бул терiнiц жумсак эрi тегiс болуына кeмектеседi.
2. Антибактериалдыц эсер: Кокос майы бактерияларга карсы касиеттерге ие, бул тершщ инфекцияларга карсы корганысын кYшейтедi.
3. Тертщ емдЫ K,acuemmepi: Кокос майы жараларды жэне терщеп юшкентай закымдарды емдеуге кемектесед^ себебi оныц курамындагы корекпк заттар терiнi калпына келтiредi.
4. Антиоксиданттыц эсер: Кокос майы тершщ картаюын баяулатып, терi клеткаларын бос радикалдардыц закымдалуынан коргайды.
5. TepiHi жумсарту: Кокос майы терЫ жумсак эрi тегiс етедi, бул оны косметикалык енiмдерде, эсiресе кремдер мен лосьондарда жш колдануга себеп.
6. Алоэ кремгнгц ц^рамындагы эфир майыныц эсерг
7. Антисептикалыц эсер1. Кептеген эфир майлары бактерияларды жояды, терi кабынуларын жецiлдетуге кемектеседi.
8. Ылгалдандыру. Кейбiр майлар терiнi ылгалдандырып, жумсактык береди
9. Тыныштандыру: Лаванда немесе ромашка сиякты эфир майлары терш тыныштандыруга жэне цызаруды азайтуга квмектесед1.
10. Цартаюга царсы эсeрi: Арган немесе розмарин майлары тершщ сертмдшгш жаксартуга ьщпал етедi.
11. Ароматерапия. Эфир майлары терi аркылы сiцiп, эмоционалдык кYЙдi жаксартуга кемектеседi.
Алоэ кремшдеп кокос майы терiнi ылгалдандырып, тыныштандырып, коргайтын касиеттерiмен терiнiц жалпы денсаулыгына оц эсер етедi.[8]
Алоэ кремi табиги жэне кауiпсiз енiм. Ол барлык терi тYрiне жарамды, эаресе сезiмтал немесе закымданган терiге пайдалы. Оныц ылгалдандыру, антибактериалдык, кабынуга карсы жэне калпына келтсру касиеттерi терi денсаулыгын жаксартып, оган жумсактык пен сергекпк бередi. Алоэ кургак жэне жарылган кол терiсiн жумсартады. Сондай-ак кYЙiк, жаралардыц тез жазылуына септшн тигiзедi.
Дегенмен, кейбiр адамдарда алоэге аллергиялык реакция туындауы мYмкiн, сондыктан алгаш колданар алдында сынак жасау мацызды.
1. https://stan.kz/aloenin-paydali-kasietteri-342566/
2. П.И.Сидоров. «Справочник самых популярных лекарственных растений»
3. А. Бекмуратов. «Дэршк еамдштер»
4. https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BB%D0%BE%D1%8D
5. К. Эбшев. «Шипалы шептер»
6. https://massaget.kz/Zdorove/aloe-osmdgnn-emdk-kasietter-11290/
7. Д. Аманжолова «Фитотерапия»
8. https://kk.wikipedia.org/wiki/%D0%90%D0%BB%D0%BE%D1%8D
ПАИДАЛАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1:
