Научная статья на тему 'TALABALARNING MUSTAQIL TA’LIMGA DOIR VAZIFALAR MAZMUNI VA AHAMIYATI'

TALABALARNING MUSTAQIL TA’LIMGA DOIR VAZIFALAR MAZMUNI VA AHAMIYATI Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
32
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Mustaqil ish / mustaqil fikrlash / intrapredmetal / reproduktiv / rekonstruktiv / ijodiy. / Independent work / independent thinking / intrapredmetal / reproductive / reconstructive / creative.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Aminov A.S.

Ushbu maqolada talabalarning mustaqil ta’limga doir vazifalar mazmuni va ahamiyati haqida fikrlar bayon etilgan. Talabalarning mustaqil topshiriqga oid tushunchalar, qilinadigan ishlar va uning mazmuni hamda ahamiyati haqida olimlar tomonidan tadqiqotlar amalga oshirilib, oʻzlarining fikrlari bahon etilgan. Mustaqil ta’lim topshiriqlari talabalarga bilim va koʻnikmalar shakllanib, kelajakda yetuk malakali mutaxasis boʻlishiga xizmat qiladi. Talaba bu uchun oʻz ustida tinmay mehnat qilishi lozim. Maqolada muhandislik kompyuter grafikasi fanida AutoCAD grafik dasturidagi mustaqil ta’lim vazifalarning mohiyati va mazmuni haqida ham ma’lumotlar keltirilgan.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

CONTENT AND SIGNIFICANCE OF STUDENTS' INDEPENDENT EDUCATION

This article describes the content and significance of the tasks of students in independent education. Studies have been carried out by scientists on the concepts of independent assignment of students, the work to be done and its content and significance, and their own opinions have been assessed. Independent educational assignments serve students to develop knowledge and skills and become a mature qualified specialist in the future. The student must work hard on himself for this. The article also provides information on the nature and content of independent educational tasks in the AutoCAD graphics program in the science of Engineering Computer Graphics.

Текст научной работы на тему «TALABALARNING MUSTAQIL TA’LIMGA DOIR VAZIFALAR MAZMUNI VA AHAMIYATI»

Aminov Akmal Shavkatovich. Buxoro davlat pedagogika instituti, san'atshunoslik kafedrasi dotsenti

Annotatsiya

Ushbu maqolada talabalarning mustaqil ta'limga doir vazifalar mazmuni va ahamiyati haqida fikrlar bayon etilgan. Talabalarning mustaqil topshiriqga oid tushunchalar, qilinadigan ishlar va uning mazmuni hamda ahamiyati haqida olimlar tomonidan tadqiqotlar amalga oshirilib, o'zlarining fikrlari bahon etilgan. Mustaqil ta'lim topshiriqlari talabalarga bilim va ko'nikmalar shakllanib, kelajakda yetuk malakali mutaxasis bo'lishiga xizmat qiladi. Talaba bu uchun o'z ustida tinmay mehnat qilishi lozim. Maqolada muhandislik kompyuter grafikasi fanida AutoCAD grafik dasturidagi mustaqil ta'lim vazifalarning mohiyati va mazmuni haqida ham ma'lumotlar keltirilgan.

Tayanch so'zlar

Mustaqil ish, mustaqil fikrlash, intrapredmetal, reproduktiv, rekonstruktiv, ijodiy.

СОДЕРЖАНИЕ И ЗНАЧИМОСТЬ ЗАДАЧ САМОСТОЯТЕЛЬНОГО

ОБРАЗОВАНИЯ СТУДЕНТОВ

Аминов Акмаль Шавкатович. Бухарский государственный педагогический институт, доцент кафедры искусствоведения

Аннотация

В данной статье изложены мнения учащихся о содержании и значении задач по самостоятельному обучению. Ученые провели исследование и оценили собственное мнение студентов о концепциях самостоятельного задания, о том, что нужно сделать, и о его содержании, а также о важности. Самостоятельные образовательные задания служат для того, чтобы у учащихся сформировались знания и умения, и в дальнейшем они стали зрелыми квалифицированными специалистами. Для этого студент должен

упорно трудиться над собой. В статье также представлена информация о характере и содержании самостоятельных образовательных задач в графической программе AutoCAD по дисциплине инженерная компьютерная графика.

Ключевые слова

Самостоятельная работа, самостоятельное мышление, внутрипредмет-ное, репродуктивное, реконструктивное, творческое.

CONTENT AND SIGNIFICANCE OF STUDENTS' INDEPENDENT

EDUCATION

Aminov Akmal Shavkatovich. Bukhara State Pedagogical Institute, Associate Professor of the Department of Art History

Annotation

This article describes the content and significance of the tasks of students in independent education. Studies have been carried out by scientists on the concepts of independent assignment of students, the work to be done and its content and significance, and their own opinions have been assessed. Independent educational assignments serve students to develop knowledge and skills and become a mature qualified specialist in the future. The student must work hard on himself for this. The article also provides information on the nature and content of independent educational tasks in the AutoCAD graphics program in the science of Engineering Computer Graphics.

Keywords

Independent work, independent thinking, intrapredmetal, reproductive, reconstructive, creative.

fazilatlari, muammolarni mustaqil ravishda hal qilish, ularning konstruktiv yechimlarini topishdir.

Mustaqil ish bilimlarni chuqurlashtirish, kengaytirishda kognitiv faoliyatga qiziqish yaratish, bilim jarayonining texnikasini o'rganish va bilim qobiliyatlarini rivojlantirishga qaratilgan (M.V. Bulanova-Toporkova).

Olimlar tomonidan talabalarga yetkazilayotgan ta'limni mustaqil o'zlashtirishiga o'qituvchining roli katta ekanligini ta'kidlashadi, ammo ta'limning asosiy maqsadlariga faqat talabalarning sa'y-harakatlari _ natijasida

Hozirgi kunda oliy ta'lim tizimida sodir bo'lgan o'zgarishlar sharoitida talabalarning mustaqil ishi kelajakdagi mutaxassislarni tayyor-lash sifatini oshirishning asosiy zaxirasi sifatida katta rol va ahamiyatga ega.

Talabaning mustaqil ishi o'quv jarayonining asosiy tarkibiy qismi bo'lib, unda ta'limda ilmiylik va kelajakdagi professional faoliyatda mustaqil fikrlash ko'nikmalarini shakllantirish hamda kelajakdagi mutaxassisning shaxsiyatining professional ahamiyatga ega

erishish mumkin. Talabaning mustaqil ishi tayyor ma'lumotlarning passiv yuritilishi emas, balki uni kreaktiv izlanib yuritishlari lozim.

Pedagogik nazariya va amaliyotida mustaqil ish atamalarini tushunishning turli yondashuvlari mavjud bo'lib, ularning talqini mustaqil so'ziga qanday mazmunga bog'liq. Adabiyotni tahlil qilish shuni ko'rsatdiki, bu atama haqida bunday tushunchalar mavjud:

1 ) talaba o ' qituvchidan yordam olmasdan mustaqil ravishda ishlaydi;

2) talabadan mustaqil fikrlash operatsiyalari, o'quv materiallarida mustaqil yo'nalish talab qilinadi;

3) talabalarning ishini bajarish tartibga solinmaydi, u o'z ichiga olgan narsani va vazifani bajarish uchun qanday usullarni tanlashi mumkin.

"Mustaqil ish" atamasi birinchi ma'noda (M.P. Kаshin) tez-tez ishlatiladi. "Mustaqil" atamasining ikkinchi ma'nosi uchun o'quvchilar mustaqil ravishda har qanday ta'lim shaklida muammolarni o'ylab, hal qilishlari muhimdir. Mustaqillikning uchinchi ma'nosida talabalarning mustaqil va ijro etuvchi faoliyati aniqlanadi. Mustaqil faoliyatlar orasida o'quvchilarning ichki motivlarga ega bo'lishlari, maqsadlari va faoliyat vositalarini mustaqil ravishda topishlari kiradi.

L.V. Маts va F.S. Lesevaning fikriga ko'ra, talabaning mustaqil ishi ikki turga bo'linadi: o'qituvchi tomonidan tashkil etilgan va o'qituvchining bevosita nazoratsiz (amaliy mashg'ulotlarga

tayyorgarlik, test sinovlari, tezislar, kurslar, tezislar yozish).

Oliy o'quv yurtida talabalarning "mustaqil ishi" atamasini tushunish uchun rus olimlarning turli nuqtai nazarlari mavjud: S. I. Arxangelsk uni kerakli ma'lumotlarni mustaqil ravishda izlash, bilim olish, o'quv, ilmiy va professional muammolarni hal qilish uchun ulardan foydalanishni ko'radi; A.G.Molibog-amaliy mashg'ulotlar va laboratoriya ishlariga, imtihonlarga va kreditlarga, kurs ishlarini va diplom loyihasini amalga oshirishga tayyorgarlik ko'rishda ma'ruza materiallarini ijodiy his qilish hamda talabalarning turli xil kognitiv faoliyatida o'quv mashg'ulotlarida yoki darsdan tashqari vaqtda rahbarliksiz, lekin o'qituvchining nazorati ostida; M. V. Bulanova-Toporkova-talabalarning rejalashtirilgan ishida, o'qituvchining topshirig'iga va uslubiy qo'llanmasi-ga muvofiq amalga oshiriladi, lekin uning bevosita ishtirokisiz; VM Roginskiy-ma'lum bir natijaga erishish uchun o'qituvchining bevosita yordamisiz talabalarning rejalashtirilgan bilim, tashkiliy va uslubiy yo'naltirilgan faoliyatida. T. A. Ilyin mustaqil ishni rahbariyat ostida o'quvchilarning maxsus ta'lim faoliyati sifatida belgilaydi, lekin o'qituvchi ishtirokisiz, darslarda va ish vaqtidan tashqari bilim jarayonlarining faoliyati bilan ajralib turadi, o'quv jarayonining samaradorligini oshiradi va talaba-larni mustaqil bilim to'plash uchun tayyorlaydi. Talabalarning mustaqil

ishining

mohiyati-S.Y.Batishev ta'kidlaganidek, "mustaqil bilim faoliyatini tashkil etishdan iborat. U talabalarni faol o'z-o'zini tarbiyalash ishlariga tayyorlashning muhim vositalaridan biridir va bu uning asosiy didaktik maqsadidir" Talabalarni tashkiliy qurilma va vazifalar mazmuni bilan faollashtiradi, individual tezlik va uslubda ishlashga imkon beradi.

Amaliy mashg'ulot bosqichi sifatida mustaqil ish, o'quvchilar o'zlariga qo'yilgan vazifalarni qanday hal qilishni, harakatlar algoritmini tanlashni, bu vazifalarni to'g'ridan-to'g'ri hal qilishni, kerakli hisobotlarni (S.Y.Batyshev) tuzishni belgilagan.

Ba'zi olimlar, talabalarning mustaqil ishi, o'rganilgan materialni qayta qurish, uni boshqa yo'l bilan birlashtirish, yangi narsalarni izlash yoki yaratishni talab qiladigan vazifalar bo'yicha ish deb hisoblashadi. Namunani taqlid qilishdan iborat bo'lgan ishlar va uning maqsadi mahoratga ega bo'lgan mashqlar mustaqil ish emas.

Olimlar va o'qituvchilar bunday mustaqil ishlarni quyidagicha belgilaydilar:

1) ta'lim ko'nikmalarini shakllantirish, ular ish sharoitida mavjud faoliyati uchun algoritmlarini ko'rsatish va aniqlash uchun (topshiriq-darslik, konspekt, ma'ruza bilan ishlash);

2) namunaviy vazifalarni hal etishga imkon beruvchi nusxa va bilimlarni shakllantirish (laboratoriya ishlarining alohida bosqichlari va

amaliy mashg'ulotlar, namunaviy kurs ishlari va loyihalar);

3) ijodiy faoliyat uchun shart-sharoitlarni yaratish (ilmiy-tadqiqot ishlari, shu jumladan kurs ishlari va diplom loyihasi) (V.M. Roginskiy).

Ta'lim va tarbiya jarayonining shakllari sifatida mustaqil ishlarning vazifalari quyidagilardan iborat: bilim, rivojlanish va ta'lim.

Shu bilan birga, o'qituvchining asosiy vazifasi, ko'plab olimlarning fikriga ko'ra, ishlarning mazmunini tanlash, ularning maqsadli o'rnatilishi, ijro etilishini nazorat qilish, ishni bajarish uchun aniq vaqtni belgilash, zarur yordam ko'rsatish, mustaqil ish turini tanlash va uni amalga oshirishning tashkiliy-uslubiy shakllari; o'quvchining vazifasi unga qo'yilgan vazifalarni hal qilishda mustaqillikni namoyon qilishdir.

O'rganilayotgan atamalarning ta'riflarini tahlil qilish shuni ko'rsatdiki, talabalarning mustaqil ishi ularning faoliyati o'qituvchining yordami bilan va rahbarligi ostida amalga oshiriladi. Shu bilan birga, uy kompyuteriga ega bo'lgan talabalar uchun ayditoriyadan tashqarida mustaqil ishlash mumkin, ammo boshqarilmaydi va faqat o'qituvchi tomonidan kechiktiriladi va qisman nazorat qilinadi.

Talabalarning mustaqil ishlari-ni tashkil etishda mustaqil ishlarning tuzilishi va turlarini, ulardan foydalanish usullarini, ularning bajarilishini nazorat qilish usullarini biladigan o'qituvchi muhim rol o'ynaydi. Shu nuqtai nazardan, _ o'qituvchining

rahbarligi ostida talabalarning mustaqil ishini metodik jihatdan to'g'ri rejalashtirish, tashkil etish va amalga oshirish universitetda talabalarni o'qitishning muhim vazifasidir. Bu o'quvchilarning fikrlashini rivojlantirishga, kelajak-dagi mutaxassislarning aqliy va amaliy faoliyatining integratsiyasiga, o'quvchilarning eksperimental tadqiqot usullarini o'zlashtirishiga (natijalarni kuzatish, o'lchash va loyihalashtirish, rejalashtirish va boshqalar).

Ushbu maqolada biz talaba-larning mustaqil ishini optimal-lashtirishning mumkin bo'lgan yo'nalishlaridan birini, ya'ni muhan-dislik kompyuter grafikasi kursini o'rganishda uning tashkilotini ko'rib chiqamiz, uning asosiy maqsadi chizma chizish va uni modellashtirish texnologiyasidan foydalangan hold grafik ma'lumotlarning imkoniyat larini tushunish.

Muhandislik kompyute grafikasi fanining "kompyute grafikasi" bo'limini o'rganis jarayonida zamonaviy grafi tizimlarda (AutoCAD, kompas kompyuterda amaliy topshiriqla bajarib, muhandislik, texni chizmalarning elektron versiyalari yaratishni, tahrirlashni, amalda standartlar talablariga muvofiq ula rasmiylashtirishni, ehtiyot qisml modellarini, ularning ikki o'lcha va uch o'lchamli tasvirlari yaratishni, qurilgan modellar bila birlashtiruvchi tekis chizmala yaratishni o'rganadi.

Bunda talabalarning amaliy mashg'ulotlarini tashkil etish katta ahamiyatga ega. Yuqorida aytib o'tilgan didaktik vazifalarni hal qilish uchun kompyuter grafikasi bo'yicha amaliy mashg'ulotlarda talabalarni turli mazmun va shaklda mustaqil ishlarga jalb qilish tavsiya etiladi. Bu ularga nafaqat turli xil kompyuter grafik tizimlari bilan ishlash ko'nikmalarini o'rganish, balki kelajakda ushbu ko'nikmalarni boshqa kompyuter grafikasi dasturlarini mustaqil o'rganish, shuningdek, grafik ma'lumotlardan foydalanadigan o'quv rejasining keyingi fanlarini qo'llash —™ beradi. Amaliy mashg ishlab chiqishda talc faoliyat darajasiga q£ chiqilgan mustaqil ishla vsiya etiladi.

Mustaqil ishda Axorkovaning fikri talabaning mustaqil fac darajasiga qarab, tala takrorlanuvchi va mavjud:

1) reprodukti

2) rekonstruk

3) ijod

alarning ishlab qo'llash

.Bulanova-ko'ra, atining uch faoliyatida iy jarayonlar

Biz darajasiga mustaqil ishlar olib chiqis bilamiz:

1) o'qi binoan talaban mustaqil ishi, allaqachon ma'lu vazifalarning mustahkamlash,

I №

larning faoliyati ib talabalarning yidagi darajaga a muvofiq deb

g topshirig'iga reproduktiv g namunalari o'lgan; bunday adi bilimlarni o'nikma va

\

ko'nikmalarni shakllantirish va takomillashtirishdir;

2) o'qituvchining bevosita ishtirokisiz amalga oshiriladigan va talabaning ma'lum vositalariga va muammoni hal qilish usullariga nisbatan tanlangan munosabatini talab qila-digan rekonstruktiv va o'zgaruvchan mustaqil ish;

3) ijodiy mustaqil ish o'z-o'zini tadqiq qilish elementlarini o'z ichiga oladi. Bu holatda o'qituvchi talabalarga yangi, ilgari noma'lum bo'lganlarni topish uchun ob'ektiv ravishda zarur bo'lgan didaktik vaziyatni, ularga qo'yilgan vazifalarni hal qilish vositalari va usullarini yaratadi va yangi umumlashmalarni shakllantiradi.

Muayyan yechimni shu kabi intrapredmetal holatga o'tkazishni talab qiladigan namunadagi reproduktiv mustaqil ishlar avvalgi topshiriqlarni bajarishda o'qituvchi va talabalar tomonidan ilgari ko'rsatilgan "maxsus algoritmlar" asosida amalga oshiriladi. Bu erda o'qituvchining ko'rsatgan usuli yoki o'rganilayotgan fan bo'yicha o'quv-uslubiy nashrlarda batafsil bayon etilgan topshiriq bo'yicha mustaqil qaror qabul qilinadi. Bunday mustaqil ishni amalga oshirayot-ganda talabalar o'zlarining bilim faoliyatini rejalashtirish qobiliyatini va kognitiv mustaqillik tajribasini shakllantirishning asosi bo'lgan shu kabi vazifalarni hal qilish uchun ularga ma'lum bo'lgan usullarni bevosita o'tkazadilar.

Yangi intrapredmetal muam-moli vaziyatda ba'zi modifikat-

siyalash bilan oldindan ma'lum bo'lgan usuldan foydalanishdan iborat rekonstruktiv va o'zgaruvchan mustaqil ishlar o'quvchilar uchun zarur bo'lgan bilim vazifalarini o'z ichiga oladi: ular uchun g'ayritabiiy vaziyatlarni tahlil qilish; ushbu vaziyatlarda yuzaga keladigan o'quv muammolarining o'ziga xos xususiyatlarini aniqlash; ushbu muammolarni hal qilish yo'llarini topish; muayyan usullardan eng oqilona Bu harakatlarning barchasi aniq emas, shuning uchun ilgari ma'lum bo'lgan faoliyat uslubidan foydalanish imkoniyatini aniqlash uchun muayyan harakatlarni amalga oshirib, dastlabki vaziyatni o'zgar-tirish kerak.

Ushbu mustaqil ishlarning turlari o'zlarining qarorlarini faqa ilgari o'rganilgan bilimlar va ularni

qo'llash funktsional

usullarida aloqalarni emas

alohida balki

ularning butun tuzilishini ham talab qiladi. Ularning bajarilishi o'quv-chini ilgari o'rganilgan bilimlarni qo'llashni rag'batlantiradi, bu ularni yanada chuqurroq qiladi.

Mustaqil ta'limning yanada

yuqori darajasi talabalar qisman-qidiruv, evristik mustaqil ishlarni bajarishda namoyon bo'ladi, bir nechta ma'lum yec g'ayrioddiy intrapredmetal moli vaziyatlarga o'tkazis birlashtirishni talab qiladi. ; Keling, "murakkab ob'ektlar va vizual tasvirlarning chizmalarini qurish" mavzusida kompyuter grafikasi bo'yicha amaliy mashg'u-lotlarda talabalarning mustaqil

iE I

«

ishlarini tashkil etishning ushbu usulini tasvirlaymiz.

Birinchi bosqichda talabalar AutoCAD dasturida modellashtirish bo'yicha ishlab chiqilgan o'quv-uslubiy nashrlarda batafsil tavsiflangan namunada reproduktiv mustaqil ishni bajaradilar, masalan, AutoCADning grafik tizimida oddiy operatsiyalarni qo'llash misolida, quyidagi kabi o'quv topshiriqlarini hal qilishda: "vizual tasvirning berilgan chiz-masiga binoan, ko'rsatilgan o'lcham-larga muvofiq oddiy texnik shaklning tafsilotlari" va u bilan bog'liq bo'lgan detaining tekis chizmasining qurilgan vizual tasviriga ko'ra bajarish.

Keyingi qadam talabalar vazifa murakkabligi sharoitida ilgari ular tomonidan sinov operatsiyalarini foydalanish qayerda "aniq tasvir uchun belgilangan hajmi murakkab texnik shakli batafsil vizual tasvir yaratish" uchun rekonstruktiv va o'zgaruvchan mustaqil ish, amalga oshirish hisoblanadi.

Ushbu mavzuni o'rganishning yakuniy bosqichi qisman mustaqil qidiruv ishi bo'lib, "1/4" kesmasi bilan belgilangan o'lchamdagi "vtulka" standart qismining vizual tasvirining berilgan chizmasiga binoan, talaba grafik operatsiyalarni amalga oshirishning oqilona usulini topishi, rasmni vizual ravishda tuzishi va buyruqlardan foydalanish ko'nikmalarini yaxshi bilishi kerak.

Shunday qilib, talabalarning mustaqil ishini to'g'ri tashkil etish

talabalarni o'z-o'zini tarbiyalash, o'z-o'zini rivojlantirish, o'z-o'zini anglash, kompyuter grafikasi bo'yicha mustaqil ishlarni amalga oshirish natijasida shakllangan bilim, kompyuter grafikasi tizimlari bilan ishlash ko'nikmalari va ko'nikmalari, shuningdek mustaqil ijodiy ish ko'nikmalari talaba kurs ishlari va diplom loyihasini amalga oshirishda, shuningdek, keyingi ishlab chiqarish faoliyatida ta'limning keyingi bosqichlarida amalga oshiradi.

Adabiyotlar

1. Ваншина Е.А. Проблемы компьютеризации преподавания графических дисциплин/Е.А. Ваншина// Вестник Оренбургского государственного университета. -2009. - №2. - С.143.

2. Buryak VK Talabalarning mustaqil ishi. - M .: Ta'lim, 2004 yil.

3. Smirnova N.M. Talabalarning mustaqil faoliyat ko'nikmalarini rivojlantirish. - M.: Ma'rifat, 2008.

4. Aminov, A. 2023. Kreditmodul tizimida talabalarning mustaqil ishlarini tashkil etish va boshqarish. центр научных публикаций (buxdu.uz). 31, 31 (апр. 2023).

5. Aminov, A. 2023. Raqamli ta'lim muhitida talabalarning mustaqil ishlarini takomillashtirish imkoniyatlari. центр научных публикаций (buxdu.uz). 36, 36 (июн. 2023).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.