CC BY
13
ТДУ 9Т ТКб 63.3(5Т)
АКАДЕМИК МУХАММАД ОСИМИ ВА СОЗМОНИ ЮНЕСКО
АКАДЕМИК МУХАММАД ОСИМИ И ОРГАНИЗАЦИЯ ЮНЕСКО
Пулатова Мунзифа Абдусатторовна, унвонцуи кафедраи таърихи халци тоцики ДДХ^БСТ (Тоцикистон, Хуцанд)
Пулатова Мунзифа Абдусатторовна, соискатель кафедры истории таджикского народа ТГУПБП(Таджикистан, Худжанд)
AKADEMITION MUHAMMAD OSIMI AND UNESKO ORGANIZATION
Pulatova Munzifa Abdusattorovna, applicant-chair of the history of the Tajik people of the Tajik State University of Law, Business and Politics (Tajikistan, Khujand), E-mail: munzifap@bk.ru
Вожщои калиди: Муцаммад Осимй, фаъолият, ЮНЕСКО, байналхалцй, илм, равобит, цамкорй, тамаддуни Осиёи Марказй, ховаршиносй, лоща
Дар мацола сухан дар бораи фаъолияти пурсамари академик Муцаммад Осимй дар созмони байналхалции ЮНЕСКО меравад. Зикр мегардад, ки академик Муцаммад Осимй ба сифати раиси Анцумани байналхалцй оид ба омузиши тамаддуни Осиёи Марказй дар назди ЮНЕСКО дар татбици лоицаи илмии он, тацкими равобит ва цамкорицои илмй дар байни донишмандони кишварцои гуногуни хорицй ва ба ин васила рушду нумуи илми ховаршиносй сацми шоиста гузоштааст.
Ключевые слова: Мухаммад Осими (Асимов), деятельность, ЮНЕСКО, международный, наука, связь, сотрудничество, цивилизация Центральной Азии, востоковедение, проект
В статье расматривается плодотворная деятельность академика Мухаммада Осими (Асимова) в международной организации ЮНЕСКО. Подчеркивается, что академик Мухаммад Осими (Асимов) в качестве президента международной Ассоциации по изучению цивилизации Центральной Азии внес достойный вклад в реализацию ее научного проекта, укрепление научных связей и сотрудничество между учеными различных зарубежных стран и развитие востоковедческой науки.
Key words: Muhammad Osimi (Asimov), activity, UNESCO, international, science, ties, cooperation, civilization of Central Asia, oriental studies, project
The article under consideration dwells on fruitful activities of Academician Muhammad Osimi (Asimov) in the international organization UNESCO. The author of the article lays an emphasis upon the idea that Academician Muhammad Osimi (Asimov), as the president of the International Association for the study of civilization of Central Asia, made a worthy contribution into the implementation of its scientific project, strengthening scientific ties and cooperation between scientists from various foreign countries and the development of oriental studies as well.
Академик Мухаммад Осимй дар радифи устод С.Айнй, БЛфуров, А.Лохутй, М.Турсунзода, С.Улугзода ва даххо дигар симохои бузурги илму фарханг ва адаби ;арни XX, ки дар саргахи ташаккул ва рушди фархангу тамаддуни замони нав ;арор доштанд, барои эхёи таърих, забон, адабиёт ва фарханги ганй ва ;адимаи мо сахми беандоза бузург гузоштааст.
Фаъолияти академик Мухаммад Осимй хамчун донишманди закй, сарвар ва ташкилотчии мохири илм, ки ;ариб чоряк аср (1965 - 1988) дар ма;оми президента Академияи илмхои Ч,умхурии Тоцикистон кору пайкор намудааст, хеле серпахлуву доманадор ва пурсамар буд.
Дар фаъолияти илмии байналхал;ии академик Мухаммад Осимй тахким ва рушду нумуи равобит ва хамкорихои илмии Академияи илмхои Ч,умхурии Тоцикистон, олимони тоцик ва донишмандони кишвархои хорицй, му;аррар сохтан ва ба рох мондани ало;ахои наздик миёни Академияи илмхои цумхурй ва Комиссияи Созмони Милали Муттахид оид ба масъалахои маориф, илм ва фарханг - ЮНЕСКО ширкат, цидду цахд ва кушишхои хамешагии ин донишмандони маъруф, ташкилотчигии мохири илм дар кору фаъолият ва
татби;и барномахои илмии ин созмони бонуфузи байналхал;й ма;ом ва мав;еи мухимро ишгол менамояд.
Равобит ва хамкорихои мазкур барои боз хам ами;тар, бештару хамачониба омухтан, тах;и;и масоили мубрами таърих ва тамаддуни ;адим ва муосири Осиёи Марказй, инкишофи илми ховаршиносии ватанй, шуравй ва хоричй, шухрати бештари чахонй касб кардани илми точик мусоидат ва кумак намуд.
Академик Мухаммад Осимй яке аз чехрахои шинохтаву мондагор ва барчаставу маъруф дар созмони байналхал;ии ЮНЕСКО буда, илми точик ва шуравиро дар созмони мазкур ва дар сатхи байналхал;й ба таври шоистагй муаррифй менамуд (14).
Равобит ва хамкорхои Академияи илмхои Точикистон ва пажухишгоххои илмию тад;и;оти он, хоса Пажухишгохи таърих, бостоншиносй ва мардумшиносии ба номи Ахмади Дониш, Пажухишгохи забон ва адабиёти ба номи Абуабдуллохи Рудакй, Пажухишгохи ховаршиносй, олимони точик бо созмони байналхал;ии ЮНЕСКО хануз аз ибтидои солхои 60 - уми ;арни XX бар;арор ва огоз гардида буд. Дар бар;ароршавй ин робитаву хамкорй ва ба доираи барномахои илмй, фархангй, маърифатии ЮНЕСКО чалб намудани муассисахои илмии Точикистон ва олимони точик сахми директори Пажухишгохи ховаршиносии Академияи илмхои ИЧ,ШС академик Бобочон Fафуров хеле бузург аст. Махз бо ташаббус ва дастгирии аллома Б^афуров ва олимони точик низ дар барномахои илмии ЮНЕСКО ширкат меварзиданд.
Бояд гуфт, ки Б^афуров хамчун сарвари бузургтарин маркази ховаршиносии чахон -Пажухишгохи ховаршиносии АИ ИЧ,ШС бо шав;у рагбати бузург лоихаи асосии ЮНЕСКО "Эътирофи тарафайни сарватхои фархангии Шар; - Fарб" - ро (мухтасари "Шар; - Fарб"), ки дар доираи фаъолияти ЮНЕСКО дар сохаи фарханг аз соли 1957 то соли 1967 ба амал бароварда мешуд, чонибдорй намуда дар тадби;и амалии он саъю кушиши зиёд ва хиссаи арзанда гузоштааст (10, 39).
Лоихди "Шар; - Fарб", хамчуноне, ки аз унвони пурраи он маълум мегардад, ба ма;сади бехтар намудани хусни тафохум ва хамгирой миёни кишвархои Шар;у Fарб тавассути шиносоии тарафайн бо сарватхои фархангии якдигар равона шуда буд. Дар доираи лоихаи мазкур як зумра хамоишхои илмй ва муло;отхои байналхал;ии донишмандон бахшида ба тах;и;у омузиши таърих, фарханг ва тамаддуни Шар; ва таблигу ташви;и он баргузор гардиданд, барои ба рох мондан ва ташкили хамкорихои донишмандони кишвархои Шар;у Fарб чорахои мушаххас андешида шуда, дар баъзн кишвархои Шар; марказхои илмй -фархангии тад;и;отии минта;авй барпо карда шуданд (10, 40).
Зимнан бояд таъкид намуд, ки устод Мухаммад Осимй хануз дар ма;оми вазири маорифи чумхурй кору фаъолият намудаш бо созмони ЮНЕСКО аз наздик ошно гашта буд. У соли 1962 бо хамкорихои президенти хамонва;таи Академияи илмхои Точикистон физики машхур академик Султон Умаров дар хайати вакилони олимони шуравй тахти сарварии директори Пажухишгохи ховаршиносии АИ ИЧ,ШС академик Б^афуров дар Конференсияи байналхал;ии ЮНЕСКО оид ба масъалаи маориф, ки дар шахри Женева (Швейсария) баргузор гашта буд, ширкат намуд. Дар ин хамоиши бонуфузи байналхал;й академик Б^афуров дар мавзуи "Инкишофи маориф дар Осиёи Миёна" маърузаи илмй намуда буд (14).
Пас аз анчоми лоихаи "Шар; - Fарб" бо ташабусси аллома Б^афуров дар ичлосияи XVI Конфронси генералии ЮНЕСКО дар охири соли 1966 лоихаи нав "Омузиши тамаддуни Осиёи Марказй" ворид карда шуд. Доираи тад;и;отхои лоихаи мазкур худуди Осиёи Марказй, Эрон, Афгонистон, Х^индустон, Покистон, ^индустонро дар бар мегирифт. Матолибе, ки дар машварати аввалини байналхал;ии ховаршиносон (экспертхо) доир ба Осиёи Марказй дар ;ароргохи ЮНЕСКО - шахри Париж мохи апрели соли 1967 тасди; гардида буд, масъалахои омузиши фарханг, санъати мардуми Шар;, таърих, фалсафа, таърихи инкишофи илм, масъалахои этникй ва гайраро дар даврони ;адим, асрхои миёна ва давраи нав шомил буданд(9, 40).
Дар нахустин машварати коршиносони ЮНЕСКО доир ба Осиёи Марказй тах;и;у омузиши таърих ва фарханги замони Кушониён ба сифати мухимтарин масъала ба барномаи нави ЮНЕСКО ворид карда шуд. Сарвари хайати вакилони шуравй академик Бобочон Fафуров пешниход намуд, ки дар пойтахти Точикистон шахри Душанбе Конференсияи байналхал;ии ЮНЕСКО доир ба тамаддуни замони Кушониён доир карда шавад.
Пешниходи мазкурро тамоми ширкаткунандагони машварат ва котиботи ЮНЕСКО якдилона чонибдорй намуданд(14).
Минбаъд академик М.Осимй ба сифати президенти Академияи илмхои Точикистон дар тадби;и лоихаи нави ЮНЕСКО, гузаронидани Конференсияи байналхал;й доир ба таърихи тамаддуни замони Кушониён ва дигар хамоишхои байналхал;й дар доираи лоихаи "Омузиши тамаддуни Осиёи Марказй" хеле фаъолона ва пурсамар ширкат варзидааст.
Тамоми корхои омодагй ва рохбарй оид ба созмон додан ва гузаронидани конфронси ЮНЕСКО доир ба тамаддуни Кушон, ки таи солхои 1967 - 1968 чараён дошт, дар шахри Маскав академик Б^афуров як дар шахри Душанбе академик Мухаммад Осимй бар ухдаи худ доштанд [14].
Кумитаи тадорукот, ки дар назди Академияи илмхои Точикистон таъсис дода шуд, тахти рохбарии раиси Кумитаи шуравй оид ба омузиши тамаддуни Осиёи Марказй дар назди Комиссияи ИЧ,ШС оид ба корхои ЮНЕСКО Б.Fафуров ва президенти Академияи илмхои Точикистон Мухаммад Осимй корхои бузурги илмй - ташкилиро анчом доданд.
Кумитаи тадорукот ва котиботи ЮНЕСКО ба ин чорабинй таваччухи мухим зохир менамуданд, ки дар Душанбе як хамоиши вокеаи бузурги байналхал;й доир гардад.
Конфронси байналхал;ии ЮНЕСКО оид ба омузиши тамаддуни замони Кушониён 27 сентябр - 6 октябри соли 1968 дар шахри Душанбе баргузор гардид. Дар кори он зиёда аз 200 нафар олим аз 22 кишвари чахон иштирок намуданд. Иштирокчиёни конфронс паёмхои табрикотии Раиси Шурои Вазирони ИЧ,ШС, шоханшохи Эрон, Раиси Шурои Вазирони Точикистон ва президенти АИ Точикистонро хуш исти;бол намуданд.
Дар чаласаи умумии конфронс бештар аз 100 маърузаи илмй ва гузоришот мавриди мухокима ;арор гирифтанд, ки ба тах;и;у омузиши мухимтарин чанбахои таърих ва тамаддуни Осиёи Марказй дар ахди Кушон бахшида шуда буд.
Конфронси мазкур, ки тахти рохбарии бевоситаи Б^афуров ва М.Осимй баргузор гардида буд, дар сатхи олии ташкилй ва илмй гузашт (14).
Дар арафаи конфронс тах;и;оти пурарзиши илмии М.Осимй ба забонхои русй, англисй ва точикй - форсй (ба хуруфоти арабиасоси точикй) тахти унвони "Илми Осиёи Миёна дар ахди Кушон ва роххои омузиши он" (2) аз нашр баромад ва у дар ин мавзуъ дар яке аз чаласахои илмии конфронс суханронй намуд.
Дар гузориши мазкур устод Мухаммад Осимй ба масъалаи тах;и;у омузиши таърихи рушди илм дар замони Кушон як назари ичтимой намуда, тад;и;отхое, ки дар ин самт аз чониби донишмандони хоричй ба анчом расонида шудаанд, номбар менамояд ва ;айд менамояд, ки таърихи илм дар Осиёи Миёнаи замони Кушон хануз ба таври бояду шояд омухта нашудааст. Муаллиф ;айд менамояд, ки барои омухтани масъалаи мазкур метавон методхои дедуктивй - манти;й, интерполятсионй, ретроспективй ва гайра истифода бурд ва сипас у мохияти хар методро шарху тафсир менамояд(2, 2-3).
Мохияти методи аввал аз он иборат аст, ки азбаски маданияти моддй ва маънавии Осиёи Миёна дар замони Кушон дар сатхи баланд ;арор дошт, пас метавон ба чунин хулосаи манти;й омад, ки илм низ ба дастовардхои назаррас сохиб гашта буд, зеро мархилаи рушди илм маъмулан бо даврахои рушду дастовардхо ва комёбихои и;тисодй робитаи ;авй дорад (2, 3).
Мохияти методи интерполятсионй аз он иборат аст, тад;и;отхо оид ба таърихи илм дар кишвархои хамсоя, масъалан ^индустон ба инобат гирифта мешавад. Зеро ^индустон низ ба хайати давлатхои бузурги Кушон шомил буда, ба Осиёи Миёна робитахои мустахками таърихи, фархангй, и;тисодй, тичоратй дошт, яъне ин давлатхо дар фазои ягонаи илмию фархангй ;арор доштанд. Бояд зикр намуд, ки вазъи илм дар ^индустон дар сарчашмахо нисбат ба Осиёи Миёна бештар инъикос ёфта ва омухта шудааст, аз ин ру бо назардошти вазъи таърихй то дарачаи эхтимолияти муайян ин маълумотхоро метавон ба Осиёи Миёна низ нисбат дод (2, 4).
Методи ретроспективиро (бо гузашта аз нигохи имруз бахо додан) устод М.Осимй чунин шарх додааст, ки пас аз сад - дусад соли истилои Осиёи Миёна аз чониби арабхо ин сарзамин ба яке аз марказхои бузурги илмй Шар;и мусалмонй табдил меёбад. Аз ин ру метавон хулоса баровард, ки дар Осиёи Миёна мактабхо заминахо ва анъанахои мустахками илмй вучуд дошт (2, 4).
Устод М.Осимй ба чунин хулоса меояд, ки истифодаи методхои зикршуда нисбат ба масъалаи омухтани таърихи илми Осиёи Миёнаи замони Кушон аз фоида холй нест, зеро услубу шеваи дар замони ;адим, аз чумла замони Кушон меорад (2, 4).
Солхои минбаъд М.Осимй дар як катор чорабинхо, барномахо, конфронсу симпозиумхои байналхалкии ЮНЕСКО фаъолона ширкат варзида бо маърузахои илмй баромад намудааст.
У мохи сентябри соли 1969 дар Симпозиуми байналхалкии ЮНЕСКО доир ба санъати ахди Темуриён дар шахри Самарканд, мохи феврали соли 1969 дар Конфронси байналхалкии ЮНЕСКО бахшида ба ташаккули тафаккури ичтимоии мардумони Осиёи Марказй зери унвони "Осиёи Марказй", "Харакати халкхо ва гояхо аз замонхои кадимтарин то даврони муосир", худи хамон сол дар Конгресси байналхалкй бахшида ба 100 - солагии зодрузи Махатма Гандй ва дар кори Конфронси байналхалкй дар мавзуи "Илм, маориф ва бартараф сохтани зуроварй", ки хар се дар Дехлй (Хиндустон) баргузор гашта буданд, ширкат варзида буд.
Соли 1970 М.Осимй дар Семинари байналхалкии ЮНЕСКО оид ба мутобиксозии омузиш ва тадкикотхои бостоншиносй дар Осиёи Марказй, ки дар шахри Кобул (Афгонистон) баргузор гардида буд, иштирок намуда, муовини раиси Кумитаи созмондехи ин машварати байналхалкй интихоб гашта буд.
Соли 1971 устод М.Осимй дар кори Симпозиуми байналхалкй дар мавзуи "Ал - Берунй ва илми Хиндустон", ки бо ташаббуси АИ Хиндустон дар Дехлй баргузор гашт, ширкат намуда дар мавзуи "Рисолахои илмии ал -Берунй оид ба илми нучум" баромад намуд. Дар ин мулокоти илмии байналхалкй у раиси яке аз шуъбахои (сексияхои) симпозиум интихоб гашта буд. Соли 1972 у дар кори Конфронси байналхалкии ЮНЕСКО дар мавзуи "Инкишофи ичтимоию фархангии кишвархои Осиёи Марказй дар асрхои XIX - XX" дар пойтахти Туркманистон шахри Ашкобод баргузор гашта буд, ширкат варзид.
Соли 1977 пас аз вафоти нобахангоми академик Б^афуров устод М.Осимй вориси сазовор ва идомадихандаи фаъолияти пурсамари ин фарзанди фарзонаи миллати точик дар созмони ЮНЕСКО гардид. М.Осимй президенти Ассотсиатсияи байналхалкй оид ба омузиши тамаддуни Осиёи Марказй дар назди ЮНЕСКО интихоб гардид. М.Осимй ба хайси президенти Ассотсиатсияи байналхалкй оид ба омузиши тамаддуни Осиёи Марказй раиси Кумитаи шуравй оид ба омузиши тамаддуни Осиёи Марказй дар хузури Комиссияи ИЧ,ШС оид ба корхои ЮНЕСКО ва раиси Кумитаи байналхалкии ЮНЕСКОоид ба нашри асари 6 -чилдаи "Таърихи тамаддуни Оисиёи Марказй" дар кори тахкику омузиш, таблигу ташвики таъриху фарханги мардуми Шарк, ташкил ва гузаронидани конфронсу симпозиумхои байналхалкй ва мулокотхои илмии донишмандони кишвархои гуногун, тахкими равобити илмии ховаршиносони чахон сахми арзанда доштааст.
Мохи октябри соли 1977 дар шахри Душанбе Симпозиуми байналхалкии ЮНЕСКО доир ба масъалаи этникии таърихи кадимаи Осиёи Марказй баргузор гардид ва дар гузаронидани ин симпозиум М.Осимй кушиши зиёде ба харч дод. Раиси кумитаи шуравй оид ба омузиши тамаддуни Осиёи Марказй М.Осимй, ки раиси ин симпозиуми байналхалкй интихоб шуд, ба пурсиши хабарнигори Точик ТА: "Сабаби ба проблемахои этникии таърихи кадимтарини Осиёи Марказй таваччухи зиёд зохир намудани донишмандон чист? Чунин посух дод. "Осиёи Марказй яке аз минтакахоест, ки мардумонаш анъанахои бойтарини фархангй доранд ва ин суннатхо ба каъри асрхои дуртарин реша давондаанд. Дар давоми хазорсолахо махз дар сарзамини Осиёи Марказй давлатхо, империяхои бузурги чахонй таъсис ёфтаанд, ки онхо дар таърихи инсоният накши бузург гузоштаанд.
Дар ин чо буду бош, кучбандй, чараёни мураккаби этникй руй додааст. Омезиш ва таъсири мутакобилаи фарханг ва тамаддунхо хислати хоси таърихи Осиёи Марказй аст ва аз ин ру омузиши онхо ахамияти мухими илмй дорад" (9).
Дар мачлиси илмии симпозиум маърузаи илмии М.Осимй зери унвони "Тахкики таърихи этникии Осиёи Марказй" (хазорсолаи дуюми кабл аз милод) дар илми шуравй мавриди баррасй карор гирифт. Дар маъруза тахлили амику вокеъбинона ва вазъи омузиши масъалаи мазкур, тамоми муаммохои марбут ба омузиши чараёнхои этникй дар Осиёи Марказй ва яке аз масъалахои сарпечу дардоншикан дар илми ховаршиносии чахонй - масъалаи ориёихо ватани асаливу бумии онхо, роххои кучиш ва пахншавии кабилахои ориёй мушохида мешавад.
Матни маърузаи М.Осимй ба шакли китобчаи алохида дар арафаи огози кори сипозиум ба ду забон - русй ва англисй нашр гашта буд. Анчумани байналхалкй оид ба омузиши тамаддуни Осиёи Марказй дар натичаи рохбарии окилона ва истеъдоди бехамтои илмй ва ташкилотчигии М.Осимй фаъолияти худро хеле пурсамар намуд. Бо ташаббуси ин созмон ва
захмату талошхои М.Осимй китоби пурарзиши "Таърихи тамаддуни Осиёи Марказй" дар 6 чилд ба забони англисй дар ;ароргохи ЮНЕСКО дар Париж ба нашр омода гардид. Хануз соли 1980 Кумитаи байналхал;ии ЮНЕСКО оид ба нашри ин китоб таъсис ёфта буд, ки М.Осимй раиси он интихоб гашта буд. Дар офаридани ин асари пурарзиши илмй ховаршиносони номии чахон аз чумла, олимони точик ширкат варзидаанд. М.Осимй яке аз муаллифон ва мухаррирони ин тах;и;оти мухташами илмй буда, холо 4 чилди он бо пешгуфтори устод дар Париж таи солхои 1992, 1994, 1996, 1998 ба нашр расид ва он дар арсаи илми чахонй хамчун яке аз тах;и;отхои хеле гарон;адрва бехамтои асри мо пазируфта шуд. М.Осимй дар дил орзу мепарварид, ки ин китоби камназиру нодир ва захираи илму маърифатро доир ба таъриху фарханги Ховарзамин ба забони модариаш барои хамватанон ва форсигуёни чахон тарчума ва нашр намояд.
Хангоми сафари охирини худ ба ;ароргохи ЮНЕСКО - шахри Париж мохи апрели соли 1996 М.Осимй дастнависи китоби якуми чилди IV "Таърихи тамаддуни Осиёи Марказй" - ро аз назар гузаронида, ба чоп тавсия намуд ва бобхои чудогонаи китоби дуюм, чилди IV- ро тахрир менамояд ва дар маросими тантанавии расман пешниход намудани чилди III ин асар дар хузури дабири кулли ЮНЕСКО чаноби Федерико Майор иштирок менамояд. М.Осимй хамчунин дар кори ба чоп омода намудани асари дигари хеле мухташаму нодир "Таърихи инкишофи илм ва фарханги башар" дар хафт чилд, ки он низ бо ташаббуси ЮНЕСКО ба на;ша гирифта шуда буд, хеле фаъолона ширкат варзида, хам мухаррири чилди IV ва хам муаллифи бобхои алохидаи он мебошад.
Дар хисоботи муфассали М.Осимй дар бораи тамоми корхои ба анчом расида, иштироки у дар семинари илмие, ки дар Донишгохи Сорбон бо сарпарастии ЮНЕСКО баргузор гашта буд, хамчунин дар семинархои илмй дар мавзуи "Забони форй дар чахони имруз", "Забони форсй дар Осиёи Марказй: дируз, имруз ва фардои он" маърузаи илмй намуд, маълумот оварда мешавад (8, 17-18).
М.Осимй узви хайати мушовирии барномаи илмии ЮНЕСКО оид ба омузиши "Шохрохи абрешим", узви хайати тахририяи мачаллаи хеле бонуфузи "Осиёи Марказй" (мачаллаи Анчумани байналхал;ии омузиши тамаддуни Осиёи Марказй, ки ба забони англисй дар Покистон нашр мегардад), узви хайати тахририяи мачаллахои "Таърихи илм" (Хиндустон). "Таърихи илми араб" (Сурия) ва дигар нашрияхои бонуфузи байналхал;й буд.
Миёнаи мохи декабри соли 1995 (12 - 15 декабр) бахшида ба 50 - солагии таъсиси созмони байналхал;ии ЮНЕСКО бо ташаббуси академик М.Осимй ва ибтикори Вазорати маорифи Ч,умхурии Точикистон, Донишгохи давлатии Хучанд, Ма;омоти хокимияти давлатии вилояти Ленинобод (Сугд) дар маркази вилоят - ш.Хучанд Конференсияи байналхал;ии "Фарханг: дируз, имруз ва фардо" баргузор гардид, ки во;еаи мухим дар хаёти илмии вилоят ва чумхурй буд.
Дар кори ин конференсияи бонуфузи илмй як зумра донишмандони машхури мамолики хоричй, аз чумла раиси (ректори) Донишгохи Пешовари Покистон профессор Фарзанд Алй Дуронй, директори Маркази тад;и;оти Осиёи Марказии Покистон, профессор Азамат Хаёт Хон, профессорони Донишкадаи омузгории Тошканд ба номи Низомй Фозилчон Исмоилов, Хомидчон Хомидй, донишмандони шинохтаи точик М.Осимй, Н.Неъматов, М.Диноршоев, У.Пулодов, F.Хайдаров, А.Бобоев, А. Мухаммадхочаев ва дигарон ширкат варзиданд (1, 79).
Дар конференсияи мазкур донишмандони сохахои мухталифи илмхои чомеашиносй -фалсафа, таърих, бостоншиносй, мардумшиносй, ховаршиносй, фархангшиносй, суханшиносй, санъатшиносй, и;тисодшиносй ва гайра масъалахои мухимтарини таърих, фарханг, тамаддун, чомеа, на;ши созмони байналхал;ии ЮНЕСКО - ро дар тахкими равобити таърихй - фархангии мардуми Осиёи Марказй ва тадби;и лоихахои байналхал;ии илмй, фархангй, маърифатй мавриди баррасй ;арор доданд (1, 79).
Яке аз дастовардхо ва натичахои амалии конференсияи мазкур аз он иборат буд, ки Раёсати Донишгохи давлатии Хучанд пешниходи академик М.Осимй, Раёсати конференсия ва Катънома (Резолютсия) -и онро дастгирй намуда, бо ма;сади тахким ва густариши равобити илмй, омузиш ва хифзу таблиги фархангу тамаддуни мардумони Осиёи Марказй, аз чумла точикон дар назди донишгох кафедраи илмй - тад;и;отии ЮНЕСКО - ро таъсис дод (1, 60).
Минбаъд он бо номхои Пажухишгоххои илмй - тад;и;отии гуманитарии ЮНЕСКО ва маркази тад;и;отй гуманитарии ЮНЕСКО амал намуда, дар тах;и;у омузиши Шар;у Fарб дар робитаи мута;обила ва хори;аи ЮНЕСКО , тамаддуни Осиёи Марказии асри XX дар
сарчашмахо, осори хаттй, таърихи шахрсозй ва шахрнишинй дар Шарк ва гайра, тарбияи мутахассисони сохибунвон сахми муносиб гузошт(1, 80 - 82).
Фаъолияти хеле пурсамари М.Осимй ба манзури тачлили зодрузи бархе аз алломахои шарк аз кабили 650 - солагии Хофизи Шерозй (1971), 700 - солагии Амир Хусрави Дехлавй (1975), 100 - солагии Мухаммад Икбол (1977), 100 - солагии Садриддин Айнй (1978), 1000 -солагии Абуалй ибни Сино (1980), 1200 - солагии Ал - Хоразмй (1983), 1400 - солагии Борбад (1990), 80 - солагии Бобочон Fафуров (1989) ва гайра созмон додани мулокотхои байналхалкии олимон дар сатхи ЮНЕСКО ва ба ин васила омузиш, таблигу ташвики таъриху фарханги кадима ва муосири Шарк сазовори тахсину такдиранд.
Сахми фаъолияти М.Осимй дар кори ЮНЕСКО, татбики барнома ва лоихахои илмии он хеле бузург ва пурсамар буда, тахкику омузиши он барои равшантар омухтани накшу макоми ЮНЕСКО дар сохаи ташкилу тархрезй ва созмондихии барномахои илмй, фархангй, тармимй, омузишй, тарбиявй, тахкими равобити байналхалкии фархангй, тахкики даврахои муайяни таърихи инкишофи ховаршиносии чахонй ахамияти багоят мухим дорад ва метавонад минбаъд мавзуи тадкикоти мукаммал ва алохида гардад.
ПАЙНАВИШТ:
1. Академик Н.Н.Неъматов ва тамаддуни сугдиён. Маводи конфронси илмй - амалй ба ифтихори 90 - солагии академики Академияи илмхои Чумхурии Точикистон, доктори илмхои таърих, профессор Нуъмон Неъматович Неъматов. Хучанд, 10 марти соли 2017. -Хучанд: Ношир, 2017. - 108с.
2. Асимов, М.С. Наука Средней Азии Кушанской эпохи и пути ее изучания. Международная конференсия ЮНЕСКО по истории, археологии и культуре Центральной Азии в Кушанскую эпоху/М.С.Азимов. - Душанбе: Дониш, 1968. - 39с. На русском, англиском и фарси.
3. Fаффоров, У. Нобигаи айём/У^аффоров. - Хучанд: Нашриёти давлатии ба номи Рахим Чалил, 2000. - 372с.
4. Ёдномаи Мухаммад Осимй. - Душанбе: Ирфон, 2000. - 120с.
5. Ёдномаи устод Осимй. - Хучанд: Нури маърифат, 2005. - 127с.
6. Звёзд Комитета// Эхёи Ачам. Нашри махсус. - 2000. - №2-3(7). - С.18-20
7. Осимй, Мухаммад. Авроки нотамом/ М.Осимй. - Хучанд: Нури маърифат, 2005. - 400с.
8. Осимй, Мухаммад. Хисоботи сафари Париж/М.Осимй// Эхёи Ачам. Нашри махсус. - №2-3(7). - С.17-18
9. Сарчашмаи тамаддуни Осиёи Марказй. Мусохибаи мухбири Точик ТА О. Соболев бо президенти АИ Точикистон М.Осимй// Маориф ва маданият.-1977.-26 окт.
10.Шарипов, Ш. Сахми академик Б^афуров дар татбики лоихахои ЮНЕСКО: "Шарк -Fарб" ва "Омузиши тамаддуни Осиёи Марказй"// ЮНЕСКО - 50. Материалхои конференсияи илмии байналхалкии "Фарханг: гузашта, хозира ва оянда", (12-15 декабри соли 1995)/Ш.Шарипов. - Хучанд: Хуросон, 1977. - С.39 - 41
11.Шарипов, Ш. Сахми академик Мухаммад Осимй дар инкишофи илми ховаршиносй// Материалы региональной научно - практической конференции "Образование: стратегия перемен", (Душанбе, - 1-2 сентября 2002г.)/Ш.Шарипов. - Душанбе, 2000. - С.113 - 114
12.Шарипов, Ш. Садри ховаршиносон/Ш.Шарипов// Эхёи Ачам. Нашри махсус. - 2000. - № 2-3 (7). - С.80-81
13.Шарипов, Ш. Мухаммад Осимй - мутафаккир/ Ш.Шарипов // Хакикати Сугд. - 2000. - 16 сент.
14.Шарипов, Ш. Мухаммад Осимй ва ЮНЕСКО/ Ш.Шарипов // Тирози чахон. - 2000. - 22 сент.
15.Шарипов, Ш. Мухаммад Осимй ва ЮНЕСКО/ Ш.Шарипов // Тирози чахон. - 2000. - 26 сент.
16.ЮНЕСКО - 50. Материалхои конференсияи илмии байналхалкии "Фарханг: гузашта, хозира ва оянда", (12-15 декабри соли 1995). - Хучанд: Хуросон, 1977. - 83с.
REFERENCES:
1. Academician N.N. Nematov and Soghdian Civilization. Materials of the Scientific-Practical Conference Devoted to the 90-th Anniversary of the Academician of the Academy of Sciences of Tajikistan Republic, Dr. of History, Professor Numon Nematovich Nematov. - Khujand, March 10, 2017. - Khujand: Publisher, 2017. - 108 p.
2. Asimov M.S. Science of Central Asia Referring to Kushan Epoch and the Path of its Study. UNESCO International Conference on History, Archeology and Culture of Central Asia in Referring to Kushan Epoch - Dushanbe: Knowledge, 1968. - 39 p. (in Russian, English, Farsi).
3. Gafforov U. The Genius of Days. - Khujand: Rahim Jalil, 2000. - 372 p.
4. Muhammad Osimi's Memoirs. - Dushanbe: Cognition, 2000. - 120 p.
5. Ustod Osimi's Memoirs. - Khujand: Light of Enlightenment, 2005. - 127 p.
6. Star of the Committee // The Revival of Ajam. Special Edition. - 2000. - -32-3 (7). - P. 18 - 20
7. Muhammad Osimi. Unfinished Paper. - Khujand: Light of Enlightenment, 2005. - 400 p.
8. Muhammad Osimi. Reporting on Paris Travel // The Revival of Ajam. Special Edition. - №2-3 (7). - P. 17 - 18.
9. The Source of Central Asian Civilization. Interview with Tajik correspondent O. Sobolev with the President of the Academy of Sciences of Tajikistan M. Osimi // Education and Culture. -1977. October 26.
10.Sharipov Sh. Academician B. Gafurov's Contribution into the Implementation of UNESCO Projects: "East - West" and "The Study of Central Asian Civilizations" // UNESCO - 50. Proceedings of the International Scientific Conference Referred as "Culture: Past, Present and Future" (December 12-15, 1995) . - Khujand: Khuroson, 1977. - P.39 - 41 11.Sharipov Sh. Academician Muhammad Osimi's Contribution into the Development of Oriental Studies // Proceedings of the regional scientific-practical conference "Education: a strategy of change", (Dushanbe, September 1-2, 2002). - Dushanbe, 2000. - P.113 - 114 12.Sharipov Sh. Chairman of Scholars in Oriental Studies // Revival of Ajam. Special Edition. -
2000. - № 2-3 (7). - P. 80 - 81. 13.Sharipov Sh. Muhammad Osimi - Thinker // The Truth of Sughd. - 2000. - 16 p. 14.Sharipov Sh. Muhammad Osimi and UNESCO // The World War II. - 2000. September 22. 15.Sharipov Sh. Muhammad Osimi and UNESCO // The World War II. - 2000. September 26. 16.UNESCO - 50. Proceedings of the International Scientific Conference Referred as "Culture: Past, Present and Future" (December 12-15, 1995). - Khujand: Khuroson, 1977. - 83p.
