CC BY
13
БИОЛОГИЧЕСКИЕ НАУКИ
УДК 57 574.2 ГРНТИ 34.35.15
АЦЫЛДЫ ЦАЛАЛАРДАГЫ КАЛДЫКТАР МЭСЕЛЕС1Н ШЕШУДЕГ1 «АКЫЛДЫ» КОКЫС ЖЭШ1КТЕРДЩ ЭКОЛОГИЯЛЫК ТШМДЫ1Г1 (Н¥Р-С¥ЛТАН КАЛАСЫ МЫСАЛЫ1ДА)
DOI: 10.31618/ESU.2413-9335.2020.3.80.1114 Алина Н.Ж., магистр т.г.к. Масенов Ц.Б.
Л.Н.Гумилев атындагы Еуразия улттыц университетi 010008, Казацстан, Нур-Султан ц., Кажымуцан кош
АЦДАТПА
Келпршп отырган макалада калдыктарды баскару жYЙесiнiн Ka3Ípri ахуалы карастырылып, «акылды» кала концепциясы козгалды. Аталмыш концепцияныц аясындагы «акылды» кокыс жэшiктерiнiн жумыс жасау Heri3i зерттелш экологиялык бага берiлдi. Сонымен катар, Нур-Султан каладагы калдыктар мэселесi кетершп, оны шешу жолында кандай ic-эрекет жасауга болатыны келтiрiлдi.
АННОТАЦИЯ
В приведенной статье было рассмотрено современное состояние системы управления отходами и затронута концепция «умного города». В рамках данной концепции изучена и дана экологическая оценка основам функционирования «умных» мусорных контейнеров. Кроме того, был поднят вопрос об отходах города Нур-Султан, приведены какие действия можно предпринять для их решения.
ANNOTATION
In this article, the current state of the waste management system was reviewed and the concept of a "smart city"was touched upon. Within the framework of this concept, the environmental assessment of the basics of functioning of "smart" garbage containers was studied and given. In addition, the issue of waste from the city of Nur Sultan was raised, and what actions can be taken to solve them.
Непзп сездер: акылды кала, экология, Нур-Султан, катты турмыстык калдыктар
Ключевые слова: умный город, экология, Нур-Султан, твердо-бытовые отходы
Keywords: smart city, ecology, Nur-Sultan, Smart Astana, municipal solid waste
Kipicne
Катты турмыстык калдыктар (КТК) проблемасы ете езекп болып табылады, ейткеш оны шешу халыктыц калыпты емiр суруш камтамасыз ету, калаларды санитарлык тазарту, коршаган ортаны коргау жэне ресурсты унемдеу кaжеттiлiгiмен байланысты.
Катты турмыстык калдыктар мэселесi эр калага тэн, бiрaк бул эсiресе iрi мегаполистер Yшiн етшр. Адамдардын пршшк эрекетi нэтижесiнде пайда болатын КТК кYPделi морфологиялык курамныц гетерогендi коспасы болып табылады (кара жэне тYCтi металдар, курамында макулатурасы бар жэне токыма компоненттерi, шыны сыныктары, пластмасса, улы кaуiптi шiрiк тамак жэне ес1мдак калдыктары, тастар, CYЙектер, тер^ резецке, агаш, кеше сметасы жэне т. б.).
Зерттеу объекта жэне зерттеу aíici
Бул макалада калдыктарды баскарудыц кaзiргi ахуалы зерттелiп, калдыктарды баскарудагы экологиялык мэселелер карастырылды. «Акылды» кокыс жэшiктерiнiц жумыс жасау процесс талданып, экологиялык бага бершда.
Демографиялык жарылыс жэне гылыми-техникалык процесс коршаган ортага табигаттыц
мYмкiндiктерiнен асып тYсетiн калдыктардыц кеп мелшерш алуга экелдi. Мэселе табиги процестер нэтижесiнде жойылмайтын немесе жойылмайтын заттардыц кебеюiн кYшейтедi. Эр адамныц тагамга, киiмге деген жыл сайынгы кажеттшктерш канагаттандыру, оныц мэдени жэне эстетикалык кaжеттiлiктерiн камтамасыз ету Yшiн шамамен 20 тонна табиги шикiзaт колданылады. Пайдалы казбаларды ендiру екi еселенедi бYкiл элемде эрбiр 15 жыл. Осыган сэйкес, шартты тYPде енеркэсштж жэне турмыстык калдыктарга белуге болатын калдыктардыц келемi артады. 1 кг пайдалы енiм ендiру 100 кг калдыктардыц пайда болуына экеледi.
Кaзiргi уакытта планетаныц эр тургынына автомобиль сыныктарын есептемегенде жылына орта есеппен 1 тонна кокыс келедг
Б¥¥-ныц деректерiне сэйкес жыл сайын бYкiл элемде 11,2 миллиард тонна катты калдыктар жиналады, ал катты калдыктардыц органикалык белшнщ ыдырауы элемдш пaрниктiк газдар шыгарындыларыныц шамамен 5 пайызын курайды (Сурет 1).
Курылык canacbi i Турмысгык; I öндiрicтiк I Cayдa caira; I Cyмeн »^^i^ay, кэрiз Э^ртая eндiрy
Сурет 1- Элем бойыншa щaлыптacaтын щтты щaлдъщтaрдъщ щpaMbma бойыншa Yлес camasbi.
Kaлыптacaтын ^тты кaлдьщтaрдыц бacым бeлiгi курылыгс caлacынaн шыFaтын кaлдьщтaрFa (3 млрд.369 млн. тонга) жэнe турмыстык; кaлдьщтaрFa (2 млрд. 640 млн. тонга) raecrn [1]. К^ылыи ж¥мыcтaрынын нeгiзгi бeлiгi кaлa ayмaFындa жYргiзiлeтiнiн ecкeрceк, Karra кaлдьщтaрдын кeбici мeгaполиcтeрдeн шыFaтыны ami;.
Оcылaйшa, бiздiн зaмaнымыздын стмволы Faрышкa ^шу eмec, плaнeтaмызды бiртiндeп ко^ыгс полигонынa aйнaлдырaтын турмыстык; жэнe eндiрicтiк кокыcтaрдын eciп кeлe жтвдн тayлaры болды. Mэceлeнiн ayырлыFы, шeшy жолдaрыныц жeткiлiктi caнынa кaрaмacтaн, eнeркэciптiк кaлдьщтaрдыц пaйдa болуы мeн жигакгалу дeцгeйiнщ жоFaрылayымeн aньщтaлaды. Шeт eлдeрдiн ^ш-ж1гер^ eH aлдымeн, кaлдьщтaрдын ялдын aлyFa, cодaн кeйiн олaрды ;aÄra eндeyгe, зaлaлcыздaндырyFa жэнe тYпкiлiктi жоюFa, тeк KоршaFaн ортяны лacтaмaйтын кaлдьщтaрды адмуге тиiмдi эдicтeрдi Kama пaйдaлaнyFa жэш
эзiрлeyгe бaFыттaлFaн. Бaрлык; оcы ic-шaрaлaр eнeркэciп кaлдьщтaрынын тaбиFaткa тeрic э^р eтy дeнгeйiн ceзciз тeмeндeтeдi, бiрaк; олaрдын коршaFaн ортaдa Yдeмeлi жигакгалу проблeмacын шeшпeйдi, дeмeк, тeхногeндiк жэш тaбиFи процecтeрдiн эceрiнeн зиянды зaттaрдын биоcфeрaFa eнy вдутнщ aртyы. Fылым мeн тeхникaнын кaзiргi дaмyымeн кaлдьщтaрcыз aлyFa болaтын eнiмдeрдiн aлyaн тYрлiлiгi eтe шeктeyлi жэнe жоFaры рeнтaбeльдi caлaлaрдын бiркaтaр тeхнологиялык; тiзбeктeрiндe ;ол жeткiзyгe болады.
Урбaндaлy кaркынынын жылдам болyынa, кaлaлaлaрдa курылыгс жумыcтaрынын вдркынды жYPyiнe бaйлaныcты кaлдьщтaрды бacкaрy эрбiр дaмыFaн жэнe двмушы eлдe ^н caйын кYPдeлi проблeмaFa яйнялып кeлeдi. Хaлык; caнынын ecyi жэнe оны тиiмдi пaйдaлaнyдын тeмeндiгiнeн Нур-Сулган кaлacындa ^тты кaлдьщтaрдын (КК) ra^a болуы cонFы 3 жылда 30% - Fa ecri.
2017 2018 2019
600 000 S00 000 400 000 З00 000 200 000 100 000 0
2017
2018
2019
Сурет 2 - НYр-СYлтaн щaлacындasы щaтты щaлдыщтaрдыц щaлыптacу duHaMUKacb
^л^^ген дeрeктeргe cэйкec Нур-Сулган Kara^i бойыншa ^тты кaлдьщтaр кeлeмiнiн улFaЙFaны бaйкaлaды, яFни 2017 жил^н caлыcтырFaндa вдлдык; кeлeмi 2018 жылы 43% -Fa, 2019 жылы 2018 жм^н caлыcтырFaндa 3,27 %-Fa
ecкeн[2]. Мундвй eciм болуын хмы; camimiH улFaюымeн ceбeптeyгe болады. Cонымeн бiргe, кaлaлaрдын вдр^ынды двмуы тeхнологиялык; жэш элeyмeттiк-экономикaлык; cипaттaFы кeптeгeн проблeмaлaрды тудырады: инфрaкурылымFa
жуктеменщ артуы, жоспарлау шешiмдерiнiн ecKipyi, квлiк проблемаларынын шиеленiсуi, ecin келе жаткан экологиялык жуктеме, хальщтьщ квп жиналуы, есшрген баскару институттары, азаматтардын жеке басын жогалтуы Бул ретте, 2019 жылы астанадагы халык саны 1 078,384 мын адамды кураса, бул кврсетшш 2018 жылы 1 045, 137 мын адамга тен болган едi жэне осыган байланысты каланын одан эрi урбанизациялануын айналып вту мумк1н емес екеш анык.
Кез келген калдыктарды баскару жYЙесi калдыктарды жинау сатысынан басталады. Бул сатынын тиiмдi жYргiзiлyi манызды, себебi сурыпталып жиналган кокыстар эрi карай вндеу зауытгарына жвнелтiледi. Ка^рп танда элемдегi акылды калаларда калдыктарды сурыптаудын эртYрлi технологиялары жYзеге асырылуда. Олардын iшiнде «акылды кокыс жэштн» колдануды атап втуге болады.
Калдыктарды баскару жYЙесiн барынша онтайландыру жэне жетiлдiрy максатында 2018 жылы Нур-Султан каласында кайта внделген катты турмыстык калдыктарды (КТК) бвлек жинау Yшiн арнайы контейнерлер орнату басталды. КТК-ны бвлек жинау «кургак» (пластик, каптама, шыны, металл) жэне «дымкыл» (тамак калдыктары жэне т.б.) еш фракция бойынша жYзеге асырылуда. Бвлек жинау бойынша жобаны юке асыру кокыс полигондарынын квлемiн кыскартуга, елде кайта вндеу саласын дамытуга ыкпал еткенмен всiп келе жаткан калдыктар квлемiн реттеуге мYмкiндiк бермейдг Осы ретте, Нур-Султан каласында элi де болса взектендiрiлмеген акылды кокыс жэшжтерш колдануды енгiзy манызды болып келедi.
Калдыктарды Баскару ЖYЙесiнiн «акылды» курылымы (КБЖАК)
КБЖАК жергiлiктi eзiн-eзi баскаруга калдыктарды жинаудын болашак кестеа туралы шешiм кабылдауга квмектеседi. Калдыктарды жинаудын жYЙелiлiгiн кокыс контейнерлерiндегi калдыктардын денгейiне байланысты бакылауга, талдауга жэне кайта жоспарлауга болады. Толык кокыс контейнершщ жYЙелiлiгi жогары аудан Yшiн кокыс жинау кестесi жиi уакытка ауыстырылуы мYмкiн. Калдыктарды жинауда сенсорлык технологияны колдану калдыктарды жинау процесiнiн уакытын кыскартуга квмектеседi. Бул сенсор гараждагы кокыс денгейiн аныктай алады[3].
Smart City жобаларындагы мвдеттердщ бiрi-тургын YЙлер, коммерциялык жэне внеркэсштж нысандар, конак YЙлер, медициналык мекемелер, квлiк секторы, когамдык орындар, тyристiк орындар жэне баскалар сиякты тYрлi секторларды косу Yшiн калдыктарды баскарудын кешендi багдарламасын жоспарлау жэне орындау болып табылады. Мысалы, авторлар калдыктарды баскарудын колданыстагы тэжiрибелерiнiн кемшшктерш аныктады жэне калдыктарды баскарудын орталыктандырылган жYЙесiнiн тужырымдамалык негiзiн усынды, онда взара байланысты Yш элемент талкыланады:
1) внiмнiн вмiрлiк циклi туралы мэлiметтердi тиiстi тYPде жинауга арналган инфракурылым;
2) калдыктардын пайда болуына жол бермеу Yшiн внiмнiн вмiрлiк циклшщ мэлiметтерiне негiзделген жана бизнес-модельдер жиынтыгы;
3) калдыктарды тиiстi тYPде бвлуге жэне уактылы жинауга арналган сенсорларга негiзделген зияткерлiк Инфракурылым. ¥сынылган курылым калдыктарды азайту жэне калдыктарды кэдеге жарату тиiмдiлiгiн арттыруда внiмнiн eмiрлiк циклi туралы деректердiн кундылыгын, сондай-ак калдыктарды баскару эдiстерiн внiмнiн барлык вмiрлiк циклiмен бiрiктiрy кажеттiлiгiн атап кврсетед^4].
КБЖАК жумыс агынында Yш негiзгi катысушы бар. Олар:
- бiрiншi субъект-сенсор деректерiн косуга, пркеуге жэне карауга жауапты жергiлiктi билж. Жергiлiктi билiк мердiгердi тiркеyге, жанартуга жэне карауга да жауап беред^ сонымен катар бiрiншi субъект калдыктар кестесш карап, жанартады, шагымдарды карайды жэне оларга жауап бередi.
- екiншi субъект-бул картада кврсетiлген индикатор непзщде калдыктарды жинауга жауап беретш калдыктарды жинау жвнiндегi мердiгер. Бул субъект взшщ жумыс саласындагы bin мэртебесшщ эркайсысына жауап бередi.
- сонгы эрекет етyшi тулга-шагым нысанын online толт^1ру аркылы керi байланыс беретiн азамат.
Кокыс жэшiгiн тазалаудын барлык багытынан втyдiн орнына, егер калдыктарды баскару жYЙесi жинаушыга кокыс жэштн босатуды кажет ететiндiгi туралы ескертсе, тиiмдiрек болады. Осылайша, бул жинау багытын онтайландыруга жэне уакыт пен отынды Yнемдеyге мYмкiндiк бередi. Деректердi жинауга жэне талдауга кабiлеттi жуйе жергiлiктi билiк органдарына немесе калдыктарды баскару жвнщдеп мердiгерге вз кызметтерш жаксартуга квмектесетiн шешiм кабылдау куралы ретiнде манызды. Калдыктарды баскару саласындагы квптеген зерттеулер внiмдi бэсекеге кабшетп багамен жэне техникалык кызмет кврсету шыгындарымен калай жетк1зуге емес, шешiмдi жYзеге асыруга багытталган.
Кокыс жинауды баскару жYЙелерi акылды кала тужырымдамасынын бвлiгi болып табылады. Олар кокыс жэшшне орнатылган кашыктагы датчиктерден жэне арнайы багдарламалык жасактамадан турады. Датчиктер кокыс жэшiктердiн толыктык денгешн бакылайды жэне влшенген деректердi орталык серверге жiбередi. Олар ультрадыбыстык болып келедi жэне квп жагдайда крт энергиясымен коректенедi. Бул датчиктерге кокыс жэшжтердщ толымдылык денгейiн толык дербес режимде багалауга мYмкiндiк бередi.
Экономикалык тиiмдi операцияны куру калдыктарды баскару компаниялары Yшiн вте манызды болып келедг Казiргi танда бiркатар мемлекеттер акылды кала багытында накты белгшенген багдарламаларды колданады. Бул ретте
бiрнеше шетелдш компанияларды: Bigbelly, IBM, Enevo, Compology, OnePlus Systems жэне Ecube Labs атап етуге болады[5].
Enevo one-бул уакытты, акшаны жэне коршаган ортаны Yнемдейтiн кешендi логистикалык шешiм. Ол кокыс контейнерлерiнiн толтырылу денгейiн елшеу жэне болжау Yшiн сымсыз сенсорларды колданады жэне ен тиiмдi кестелер мен маршруттарды колдана отырып, акылды жинау жоспарларын жасайды. Бул шешiм 50% дешн тiкелей шыгындарды Yнемдеудi камтамасыз етедi. Автоматты тYPде жасалган
SENSE dumpster - бул кокыс толтыру денгейiн баскаратын инновациялык курылгы. SENSE dumpster кез-келген калдыктармен жумыс iстейдi жэне кез-келген кокыс тYрiне сэйкес келедг Ол кокыс контейнерлерiнiн бер^ денгейi туралы акпарат беретiн келемдi сенсорды пайдаланады. Сенсорлык кокыс контейнерлерш калдьщтардьщ кез-келген тYрiне колдануга болады, ал температура сенсоры ертке экелуi мYмкiн температуранын айтарлыктай жогарылауын аныктай алады. SENSE dumpster-бул ZigBee сымсыз курылгысы, оны акылды кала iшiнде орналастырылган кез-келген ZigBee желiсiне бiрiктiруге болады.
К&^рп уакытта кокыс жинауды баскару жYЙелерi бук1л элемде белсендi тYPде енгiзiле бастады. АКШ калаларында осындай IoT шешiмдерiн iске косу улттык багдарламаньщ белiгi болып табылады: кала билiгi кокыс жинау тшмдшпн арттыру аркылы шыгындарды тенестiруге тырысады. Мундай жYЙелер Бостон, Нью-Йорк жэне Пасаденада, Калифорнияда орналастырылган. Атап айтканда, Нью-Йоркте BigBelly жYЙесi бiрнеше жылдан берi колданылып келедi. Нью-Йоркте ^н сайын шамамен 25 мын адам жиналады. тонна турмыстык жэне енеркэаппк калдыктар, ал BigBelly жYЙесi Коммуналдык кызметтерге кокыстын кай жерде тез
кестелер мен оцгайландырылган маршруттарды альщыз, олар болашак толтыру денгейiнiн болжамдарынын кен спектрiн, жYк келiктерiнiн кол жепмдшгш, жол козгалысы туралы акпаратты, жол шектеулерш, контейнерлердi жэне келiк куралы жинай алатын мазмун тYрлерiн жэне т. б. Жана кестелер мен маршруттар агымдагы жагдайды ескерiп кана коймай, болашакка арналган перспективаларды да ескере отырып жоспарланады. Enevo кокыс контейнерш толтыру денгейiн елшеу Yшiн WSN жэне ультрадыбыстык сенсорды колданады
жиналатынын аньщтауга мYмкiндiк бередi. Нэтижесiнде кызметкерлер мен кокыс тасушылар жумыс уакытын жэне отынды бакыланатын аумактарды пайдасыз айналып етуге жумсамайды.
Поляк инженерлерi "акылды" кокыс контейнерлерiн одан эрi аяктауга шешiм кабылдады. Олар эзiрлеген bin-e кокыс жэшiгi кокыс денгешн багалауга гана емес, калдыктарды ез бетшше сурыптауга да мYмкiндiк береди Кокысты контейнерге штрихкодпен апару жеткшкп, ал контейнердiн езi шыгарылатын затты калдык тYрiне карай аныктайды, M^re^i жэне сурыптайды. Орынды Yнемдеу Yшiн кокыс мезгш-мезгiл кiрiктiрiлген кысу жYЙесiмен сыгылады. К&^рп уакытта кокыс жэштнщ прототипi гана жасалганына карамастан, эзiрлеушiлердiн ершiл жоспарлары бар.
^орытынды
Дорыта айтканда, калдыктар баскару бул ете кYPделi жYЙе мэселесiн шешу кYPделi жумысты кажет етедi. Бул мэселенiн шешiмi ретiнде акылды кала концепциясiн
Корыта келгенде, КБАК-нын максаты-жергiлiктi баскару шенбервдеп калдыктарды баскару Yшiн колданыстагы катты калдыктарды баскару процесiнiн кунын арттыру, калдыктарды баскару процесi туралы шешiм кабылдауга кемектесу, мердiгерлердiн жумыс процедураларын
сактауын камтамасыз ету жэне жергшкп билiк жYргiзетiн калдыктарды жинау бойынша кызмет кврсетудi жаксарту.
Жалпы, казiрri танда калдыктарды баскару саласындагы мэселелердi шешу Yшiн акылды деп аталатын баскару жYЙелерi элемдiк сахнада кен белен алуда. Б^л жYЙенiн непзп бвлiгi болып табылатын «акылды» калдыктар жэшiгiн атап втуге болады. Каркынды вркендеп келе жаткан Н^р-Сртган каласына аталган технологияны енгiзу манызды, себебi:
- Уакыт пен каражатты Yнемдеу жYредi. Контейнерлер каншалыкты алыс немесе кашыктан орналасса, акылды кокыс жэшiгi сог^рлым жаксы болады. Толтыру денгейiнiн сенсорын контейнерге косу аркылы жагдайды кашыктан тексерiп, себет ю жYзiнде толтырылган кезде гана жинауга мумшндш болады.
- Кол жетшзу киын контейнерлерге KOлжетiмдiлiктi калыптастырылады. Егер толтыру денгешн тексеру Yшiн контейнерге юру киын болса, жагдайды кашыктан тексеруге болады. Мысалы, кол жетiмдi емес контейнерлер: жер асты кокыс контейнерлер^ септиктер, м^най резервуарлары жэне су м^наралары.
- Кауiпсiздiк. Контейнердегi температуралык датчиктер кокыстын жануы туралы хабарлауга жэне сол аркылы твтенше жагдайдьщ алдын алуга кабiлеттi.
- Экологияга камкорлык. Толып жаткан контейнерде газдар шыгарындыларын азайту жэне жэндiктер мен кемiргiштердi азайтуга мумшндш болады. Калдыктарды тиiмдi жинауды камтамасыз ету автомобильдер санынын азаюына, шу денгейiнiн твмендеуше, трафиктiн твмендеуiне жэне квмiркышкыл газынын шыгарылуын 60% - га дешн твмендетедi!
УДК 372.857
ГРНТИ 34.31.31
-Калдыктарды кашыктан баскарылады. Куатты б^лт платформасы тапсырыс берушiге калдыктарды кунделшп реттеуге, бакылауга жэне баскаруга mymk^ík бередi. Калдыктарды баскару накты уакыт режимшде калдыктарды бакылаудан баска, к¥рал оцтайлы жинау маршруттарын жэне жартылай автоматты навигацияны жоспарлай алады.
Осылайша, «акылды» кокыс жэшжтерш пайдалану автоквлiктi азырак пайдалануга, отынды жэне тиiсiнше каражатты аз ж^мсауга, сондай-ак коршаган ортага келтiрiлетiн зиянды айтарлыктай азайтуга мYмкiндiк бередi.
ПайдаланFан эдебиеттер tí3ímí:
1.Акпараттык портал https://www.theworldcounts.com/challenges/planet-earth/state-of-the-planet/solid-waste/story;
2.Казакстан Республикасы Стратегиялык жоспарлау жэне реформалар агентпп ¥лттык статистика бюросыныц ресми сайты https://taldau.stat.gov.kz/kk/Search/SearchByKeyWor d
3.Omar MF, Termizi AAA, Zainal D, Wahap NA, Ismail NM, Ahmad N. Implementation of spatial smart waste management system in malaysia. IOP Conference Series Earth and Environmental Science. 2016;37
4.Марьева Е.А., Попова О.В. Экология и экологическая безопасность города// Издательство Южного федерального университета. ISBN: 22278397 - 2018 - с 92.
5.Norfadzlia Mohd Yusof, Mohd Faizal Zulkifli, Nor Yusma Amira Mohd Yusof, Azziana Afififie Azman. Smart Waste Bin with Real-Time Monitoring System. International Journal of Engineering & Technology, 7 [2.29] [2018] 725-729
ИССЛЕДОВАНИЕ ВОДНОЙ КУЛЬТУРЫ ДАЛЬНЕВОСТОЧНЫХ ВИДОВ ДРЕВЕСНЫХ _РАСТЕНИЙ В ШКОЛЬНОМ ЭКСПЕРИМЕНТЕ_
DOI: 10.31618/ESU.2413-9335.2020.3.80.1113 Долганина Филадельфия Константиновна
Студент - магистрант, Дулин Александр Фролович
Канд. биол. наук, доцент кафедры биологии, экологии и химии, Педагогический институт Тихоокеанского государственного университета,
г. Хабаровск
RESEARCH OF AQUATIC CULTURE OF FAR EASTERN SPECIES OF TREE PLANTS
IN SCHOOL EXPERIMENT
Dolganina Filadelfiya Konstantinovna
Master's student filadelfia. dolganina95@mail.ru Dulin Alexander Frolovich
Candidate of biological sciences, department of biology, ecology and chemistry Pedagogical Institute of the Pacific State University, Khabarovsk
