Научная статья на тему '«Аққулар сазы»: Раушан Оразбаеваның қобыз дәстүрін сақтауға және дамытуға қосқан үлесі'

«Аққулар сазы»: Раушан Оразбаеваның қобыз дәстүрін сақтауға және дамытуға қосқан үлесі Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
9
2
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Saryn
Область наук
Ключевые слова
Раушан Оразбаева / Аққу күйі / музыкадағы аққудың бейнесі / қылқобыз / ноталық жинақ / қобыз дәстүрі / Raushan Orazbayeva / Aqqu kyuy / swan image in music / qyl-qobyz / music collection / qobyz tradition

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Недлина Валерия Ефимовна

Рецензияның тақырыбы Раушан Оразбаеваның «Аққулар сазы» жинағы болып табылады. Онда аққу – қасиетті өнердің киелі бейнесі ретінде қылқобызға арналған 26 күйдің нотасын қосқан болатын. Автор ежелгі дәстүрдің иесі Ықылас Дүкенұлы мен Дәулет Мықтыбаевтың шығармашылық мұрагері, сондай-ақ сол мектепке мұғалім Әбдіманап Жұмабекұлы арқылы қабылданған. Оның шығармашылығы Қазақстанда және шетелде кеңінен танымал. Рецензиялаудың негізгі әдісі контент-талдау болғандықтан, соның барысында қазақ музыкасының тарихи контекстіндегі жинақтың маңыздылығы, отандық музыка, музыкалық білім және орындаушылық өнері анықталды. Алғаш рет аққудың музыкалық бейнесінің барлық дерлік нұсқалары мен көне халық күйлерінен бастап жас композиторлардың шығармаларына дейін бір томға жинақталды (Тоғжан Қаратай). Раушан Оразбаеваның іргелі еңбегінің музыкалық-тарихи құндылығы «Аққу» күйлерінің хронологиясын құрудан бұрын, домбыра және сыбызғы репертуарына «көшіп келген» ұқсас бейнелерді қобыз музыкасының орбитасына енгізуден тұрады. Осы мақсатта ол Қожеке Назарұлы, Әлшекей Бектібайұлы, Сыбанқұл Қалбасұлы, Сүгір Әліұлы, Жүнісбай Стамбаев, Нұрғиса Тілендиев және Мәкәлім Қойшыбаев күйлерінің қобыз транскрипцияларын өзі жасап, шығармашылық тәжірибеде сынап көрді. Сондай-ақ әр күй аңызға толы, олардың көпшілігі бұрын тіркелмеген және тек ауызша болған. Р. Оразбаеваның ғылыми құндылығы ауызша тарихнаманың бірқатар жалпыланған мәліметтерінде, музыкалық-этнографиялық деректерді жинаққа енгізуде, сондай-ақ ноталық мәтіннің ғылыми редакциясында жатыр. Ол орындаушы-практик ретінде барлық техникалық әдістерді мұқият тексеріп, музыкалық нота әдістерін жаңартты. Әдістемелік маңыздылығы бұл қобыз туралы толық түсініктемелердің, орындаушылық амалдардың, сондай-ақ жаңадан бастаушыларға ғана емес, тәжірибелі қобызшыға да пайдалы болатын әрбір күй туралы нұсқаулығы бар аңдатпаларының болуына байланысты. Жинақтың жаңашылдығы оның орындаушылық тәсілдерін көрсете отырып, сапалы фото иллюстрациялармен, сондай-ақ Раушан Оразбаеваның жазбалары бар аудио және бейне қосымшалармен жарақтандырылуы болды.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

“Aqqular Sazy” (“Swan Melodies”): Raushan Orazbayeva’s Contribution to the Preservation and Development of the Kobyz Tradition

The subject of the peer review is the Aqqular Sazy collection by Raushan Orazbayeva. It includes notations of 26 kyuys for qyl-qobyz, dedicated to the swan, a sacred image of Kazakh art. The author is the bearer of an ancient tradition, the creative heir of Yqylas Dukenuly and Daulet Myktybaev, whose school she adopted through the teacher Abdimanap Zhumabekuly. She is widely known in Kazakhstan and abroad. The main method of peer review was content analysis, during which the significance of the collection was revealed in the context of the history of Kazakh music, Kazakhstani musicology, music education, and performing arts. For the first time, almost all versions of the musical image of a swan, from archaic folk kyuys to the works of young composers (Togzhan Karatay), are collected in a single volume. The historical value of the fundamental work of Raushan Orazbayeva lies in the construction of the chronology of Aqqu kyuys and in the inclusion of similar images that had previously “migrated” to the dombra and sybyzgy repertoire in qobyz music performance. For this purpose, she herself made and tested in creative practice the qobyz transcriptions of the kyuys by Qozheke Nazaruly, Alshekey Bektіbayuly, Sybankul Kalbassuly, Sugіr Alіuly, Zhunusbay Stambayev, Nurgissa Tlendiyev, and Makalim Koishibayev. Also, each kyuy is equipped with a legend, many of which were not previously recorded and existed only by word of mouth. The scholar value is in a number of verbal historiography pieces summarised by Raushan Orazbayeva, in the inclusion of musical ethnographic data in the collection, as well as in the scholar edition of the musical text. As a practicing performer, she carefully checks all techniques and updates musical notation methods. The methodological significance is due to the presence of detailed comments about the qobyz, performing techniques, and annotations for each kyuy with instructions, which are useful not only for beginners but also for experienced qobyzshi. The innovation of the collection is in equipping it with high-quality photo illustrations showing performing techniques, as well as audio and video applications with recordings by Raushan Orazbayeva.«Аққулар сазы»: Раушан Оразбаеваның қобыз дәстүрін сақтауға және дамытуға қосқан үлесі

Текст научной работы на тему ««Аққулар сазы»: Раушан Оразбаеваның қобыз дәстүрін сақтауға және дамытуға қосқан үлесі»

№ 2. 2023

ARTICLE

сЗарУп

UDC 78.031.2

Валерия Недлина1

1 К^рмангазы атындагы Казак, улттьщ консерваториясы (Алматы, Казахстан)

«Ак,к,улар сазы»: Раушан Оразбаеваньщ к,обыз дэст^рш сак1тауfа жэне дамытуfа коскан Yлесi

Дцдатпа

Автор колжазбаньщ co^Fbi нускасын окып куптады жэне мудделер какть™сынын жок екендтн мэл^мдейдг

Рецензияныц такырыбы Раушан Оразбаеваныц «Аккулар сазы» жинаFы болып табылады. Онда акку - касиеттi eнердщ киел1 бейнесi ретiнде кылкобызFа арналFан 26 к/йдщ нотасын коскан болатын. Автор ежелп дэстYрдщ иесi Ыкылас Дукенулы мен Дэулет Мыктыбаевтыц шыFармашылык мурагерЬ сондай-ак сол мектепке муFалiм Эбдiманап Жумабекулы аркылы кабылданFан. Оныц шь^армашыль^ы Казакстанда жэне шетелде кецшен танымал.

Рецензиялаудыц негiзгi эдiсi контент-талдау болFандыктан, соныц барысында казак музыкасыныц тарихи контекстшдеп жинактыц мацыздылы^ы, отандык музыка, музыкалык бiлiм жэне орындаушылык eнерi аныкталды. АлFаш рет аккудыц музыкалык бейнесшщ барлык дерлiк нускалары мен кене халык KYЙлерiнен бастап жас композиторлардыц шыFармаларына дейiн бiр томFа жинакталды (ТоFжан Каратай).

Раушан Оразбаеваныц iргелi ецбепнщ музыкалык-тарихи кундылыFы «Акку» куйлершщ хронологиясын курудан бурын, домбыра жэне сыбызFы репертуарына «кeшiп келген» уксас бейнелердi кобыз музыкасыныц орбитасына енгiзуден турады. Осы максатта ол Кожеке Назарулы, Элшекей Бектiбайулы, Сыбанкул Калбасулы, СYгiр Элiулы, ЖYнiсбай Стамбаев, НурFиса Тiлендиев жэне Мэкэлiм Койшыбаев KYЙлерiнiц кобыз транскрипцияларын eзi жасап, шы^армашылык тэжiрибеде сынап кeрдi. Сондай-ак эр ^й ацызFа толы, олардыц кeпшiлiгi бурын тiркелмеген жэне тек ауызша болFан.

Р. Оразбаеваныц Fылыми кундылыFы ауызша тарихнаманыц бiркатар жалпыланFан мэлiметтерiнде, музыкалык-этнографиялык деректердi жинакка енпзуде, сондай-ак ноталык мэтшнщ Fылыми редакциясында жатыр. Ол орындаушы-практик ретiнде барлык техникалык эдiстердi мукият тексерiп, музыкалык нота эдктерш жацартты.

Эдiстемелiк мацыздылы^ы бул кобыз туралы толык TYC¡н¡ктемелердщ, орындаушылык амалдардыц, сондай-ак жацадан бастаушыларFа Fана емес, тэжiрибелi кобызшыFа да пайдалы болатын эрбiр KYЙ туралы нускаулы^ы бар ацдатпаларыныц болуына байланысты. Жинактыц жацашылды^ы оныц орындаушылык тэалдерш кeрсете отырып, сапалы фото иллюстрациялармен, сондай-ак Раушан Оразбаеваныц жазбалары бар аудио жэне бейне косымшалармен жарактандырылуы болды.

0 2023 The Author(s). Published by Kurmangazy Kazakh National Conservatory. This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives License (http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/), which permits non-commercial re-use, distribution, and reproduction in any medium, provided the original work is properly cited, and is not altered, transformed, or built upon in any way.

(Загул_

Трек свздер: Раушан Оразбаева, Акку KYЙi, музыкадаFы аккудыц бейнесi, кылкобыз, ноталык жинак, кобыз дэстYрi.

Дэйексвз Yшiн: Недлина, В. Е. «Аккулар сазы»: Раушан Оразбаеваныц кобыз дэстYрiн сактауFа жэне дамытуFа коскан Yлесi // Saryn. - 2023. - Т. 11. - № 2. - 81-89 б. -DOI: 10.59850/SARYN.2.11.2023.24.

Макала редакцияFа Рецензиядан кейш ЖариялауFа

тусп: 17.04.2023 макулдан^ан: 28.04.2023 кабылданды: 04.05.2023

Акку - ежелгi касиеттi жануарлардыц бiрi. Оныц бейнесi тас дэурнщ eнерiнде суйек фигуралары мен петроглифтер турнде кездеседi [Lahelma, р.17]. Ец кене музыкалык аспаптар - акку суйепнен жасалFан жоFарFы палеолиттiк ориньяк мэдениетнщ флейталары - Германияныц оцтустИнен (42000-35000 жыл бурын) табылFан [Сопа^, N. J.; Malina, М.; Мй^е!, Б. С., р. 738]. Тэ^ршшдк мифологиясында бул кус Умай кудайымен байланысты - ноFай ацыздары бойынша акку оныц елшiсi болFан [Берёзкин, Б. 50), сондай-ак акку бейнеанде кудайдыц пайда болуы туралы да айтылады. Казак аспаптарына арналFан аккулар бейнеленген домбыра мен кобыз кYЙлерi ауызша музыкалык дэстурлердщ кене турне жататыны тацкаларлык емес.

Дыбыстык бейнелеу куйлернщ арасында «Акку» кYЙi ерекше орын алады. Раушан Оразбаева 26 ноталык мэтiндi бiрыцFай жинакка жинап кана коймай, оларды дэстур иес мен зерттеушiнiц кезкарасы бойынша Fылыми турFыдан тYсiндiрiп Yлгердi. Ежелгi кобыз дэстуршщ eкiлi болумен катар, автор Казакстанда жэне одан тыс жерлерде кецшен танымал. Тотемдiк жануарлардыц - аккудыц, иттiц жэне каскырдыц дыбыстык бейнелерн бейнелейтiн кене дыбыстык композициялар оныц «колтацбасы» болды. Автордыц тюрнше, табиFи дыбыстардыц iшiнде аккулардыц дауыстары садак хордофон кылкобызыныц тембрiне жакын [Оразбаева, б. 13].

Жинакта жиналFан куйлер казак музыкалык ДэстYрiнiц дамуындаFы эртYрлi дэуiрлерiн бейнелейдi (1-шi сурет). Егер ацыздыц iлеспе кYЙi болса, ол толы^ымен ноталардыц алдында кел^ршедк Ец кене тYрi «Аккудыц жем iздеуi», «Аккудыц бидайыкка кез келуЬ» «Аккудыц ерлеп кашуы», «Аккудыц кулдилап кашуы», «Аккудыц уясына оралуы», «Аккудыц балапандарымен кауышуы» деген халык кYЙлерiмен усынылFан. 7 жэне 8 нeмiрлерiмен усынылFан «Акку» кYЙлерi кейде аты ацызFа айналFан кобыз жасаушы Коркыттыц есiмiмен байланысты. Авторлык куйлер XVIII-XXI FасырларFа дейiнгi кобыз жэне домбыра дэстурлерн устаушылардыц есiмдерiмен усынылFан: БайжИт Жаулыулы, Кожеке Назарулы, Ыкылас Дукенулы, Элшекей Бектiбайулы, Сыбанкул Калбасулы, Супр Элiулы,

1-|±л сурет. Жинактыц мукабасы

ЖYнiсбай Стамбаев, Казбек Эбенов, НурFиса Тiлендиев, Мэкэлiм Койшыбаев, Кабыкей Ахмерулы, Казен ЭбуFазы, Токжан Каратай. Авторлардыц эркайсысы туралы кыскаша eмiрбаяндык аныктама берiледi.

КобызFа арналFан «Акку» кYЙi - домбыра аударымдарыныц жинаFында бар екенiне назар аударады. Р. Оразбаева аккудыц бейнесi садак хордофонымен тыFыз байланысты, ал ол баксылык дэстур мен онымен байланысты аспаптыц эртYрлi тыйымдарыныц нэтижесiнде домбыра дэстурне кeштi деп санайды. Шынында да, исламныц таралуы мен мусылман беюыанщ ныFaюы кезецiнде тарихта бiрнеше рет пайда болFaн кобыздыц жэне онымен байланысты шамандык тэжiрибелердiц орындылыFы туралы тюрталас болFaны белгiлi (соцFысы XIX Faсырдa Ыкылас пен оныц iзбaсaрлaрыныц дэстYрiнiц eркендеуiмен сэйкес келген сиякты). Кецестiк кезецде кобыз да шамандык дэстурдщ атрибуты ретiнде бiрнеше рет сы^а ушырады. СоFaн карамастан, «Акку» куйлернщ кобыз тaбиFaтын бaйкaуFa болады: «Дегенмен, бiздiц ойымызша, кобыз куйлернщ бiрaз сарыны домбырaFa ауысты. КулaFы тYрiк, кeцiл пернесi сергек адамныц домбыра кYЙлерiнен кобыз сарындарын байкамауы мYмкiн емес», - деп Р. Оразбаева атап етт [Оразбаева, б. 11]. Шынында да, кобыз айналымы бастапкыда домбырaFa (мысалы, Н. Тшендиевтщ шыFaрмaсы) немесе сыбызFЫFa (мысалы, сыбызFышы А. Кудайбергеновтен жaзылFaн Кожекенiц «Аккуы») aрнaлFaн куйлерден де тaбиFи естшедк Жинактыц авторы кылкобызFa aрнaлFaн куйлердщ домбыра жэне сыбызFЫ нускаларын транскрипциялау бойынша улкен жумыс аткарды. КYЙлердi бiр аспаптан екiншiсiне ауыстыру мумюндктерн айкын керсете отырып, барлык аударымдар тaбиFи болып шыкты.

Р. Оразбаеваныц кобыз кYЙлерiнiц импровизациялык тaбиFaты туралы ерекше Fылыми кундылыкка ие. Оныц пiкiрiнше, шеберден aлынFaн ойын эдiстерiн

окушы болмыс деп кабылдамады, бiрак eз стилiн жет^руге, дамытуFа серпiн бердi. ШыFармашылык iзденiстер кeбiнесе бiр музыканттыц репертуарында бiр ^йдщ екi турлi нускасыныц пайда болуына экелдi. Бул жинакка Ыкылас пен Суriрдщ «Акку» ^йнщ ею турлi нускасын енгiзiлуiмен тусiндiрiледi. Раушан Оразбаева ^йлердщ орындаушылык техникасымен ерекшеленетн eз нускаларын усына отырып, орындаушыларды, кобызшы-шеберлер урпактарын осы кeпFасырлык диалогына KосылуFа шакыратын сиякты.

«Аккулар сазы» жинаFында эдiстемелiк жаFы мукият пысыкталFан. Автор аспаптыц eзi, оны ^йге келтiру нускалары (оц бурау, терк бурау) мен музыкалык нотаныц ерекш^ю^ туралы толык акпарат бередi.

Р. Оразбаева жаца музыкадан алынFан белплердщ орындаушылык техникасыныц накты ойын ала отырып, сол колдыц ушасына (тырнакпен немесе саусакпен) eзгешелiктердi жазуды усынады. Музыкалык бeлiмнiц алдында берiлген эр куйдi орындауFа арналFан нускаулар ерекше эдiстемелiк кундылыкка ие. Ыкыластыц «Акку» ^й^ден екiншi нускасыныц мысалында (№ 13) ноталык жазба мен фото нускаулыктарды бiрiктiру мумкiндiктерi айкын шрсетшген. Эрбiр накты орындау техникасы сапалы орындалFан фотосуретпен суреттелген (2-шi сурет).

2-1±л сурет. Фотоиллюстрациясы бар оку KуралындаFы эдiстемелiк нускаулардыц мысалы

Жинактыц соцында эр куй туралы музыкалык-тарихи жэне музыкалык-этнографиялык сипаттаFы мэлiметтер келтiрiледi. Осы немесе баска нусканыц кiмнен жазылFаны туралы осы ^йге арналFан бастапкы куралда атап eтiледi. Ноталык жинак аудио косымшасыз толык болмас едi. 2017 жылы Эрлангенде (Германия) жэне Мэскеуде (Ресей) жинактан ^йдщ аудио нускалары жазылып, жарык кeрдi. 9кiнiшке орай, бул жазбалар сирек кездеседi жэне оларды сатып алу мумкiн емес. СоFан карамастан, Р. Оразбаева YouTube-те кeруге болатын «Аккулар сазы» музыкалык-терапиялык концертнщ бейне нускасын жасады. Бул жазба Fылыми ецбектерде, музыкалык терапия сеанстарында жэне оку удерiсiнде колданылуы мумкiн (3^ сурет).

3-nri cypeT. "Best healing and relaxing music therapy performed by Raushan Orazbay". PayniaH Opa36aeBaHbi^ «AK,K,ynap ca3bi» KOH^pTmi^ Bugeo HycK,acbi

Раушан Оразбаеваныц ецбеп afbL^biH тiлiндегi эдебиетте «artistic research» атауын алFан заманауи тэсшдщ тамаша Y-лпа болып табылады. Ол музыканттыц орындаушылык, зерттеу жэне педагогикалык жумысын бiртyтас кешенге бiрiктiрдi. ОрындалFан жумыс кeлемi бойынша - ноталар, орындаушылык редакция, Fылыми жэне эдiстемелiк тYсiнiктемелер - «Акку сазы» жинаFы докторлык диссертациясына жакындап келедi. Казакстанда жэне одан тыскары жерлерде танымал кобызшы Раушан Оразбаева осы жинакпен казак кобыз дэстурнщ мурасын сактауFа жэне насихаттауFа елеулi Yлес косты. Жинак жас орындаушылар мен композиторларFа да, сондай-ак казiргi жэне болашактаFы казак музыкалык дэаурлернщ таFдырын жаца зерттеуге жол ашады.

Дереккездер Ti3iMi

Conard, N. J.; Malina, M.; Münzel, S. C. New Flutes Document the Earliest Musical Tradition in Southwestern Germany // Nature. - 2009. - Т. 460. - №. 7256. - PP. 737-740.

Lahelma, A. Strange Swans and Odd Cucks: Interpreting the Ambiguous Waterfowl Imagery of Lake Onega //Visualising the Neolithic. Abstraction, Figuration, Performance, Representation, Oxford. - 2012. - PP. 15-33.

Берёзкин, Ю. Е. Миф о ныряльщике за землей в евразийских степях? // Древние и средневековые культуры Центральной Азии (становление, развитие и взаимодействие урбанизированных и скотоводческих обществ) : материалы Международной конференции, посвященной 100-летию со дня рождения д. и. н. А. М. Мандельштама и 90-летию со дня рождения д. и. н. И. Н. Хлопина (10-12 ноября 2020 г., Санкт-Петербург). - Санкт-Петербург: ИИМК РАН, 2020. - С. 49-52.

Оразбаева, Р. Ак,к,улар сазы. Ок,у-эдктемелк к,урал. - Алматы: 0нер баспасы, 2018. - 174 бет. ISBN 978-601-209-246-2.

References

Beryozkin, U. E. Mif o nyryalshchike za zemley v yevraziyskikh stepyakh? [orig. Russian: The Myth about a Diver for the Dry Land in the Eurasian Steppes?] // Proceedings of the Scientific Conference, dedicated to the 100th anniversary of the birth of the Doctor of Historical Sciences A. M. Mandelstam and the 90th anniversary of the birth of the Doctor of Historical Sciences I. N. Khlopin, 10-12 November 2018. - Saint Petersburg: Institute for the History of Material Culture of RAS, 2020. - PP. 49-52.

Conard, N. J.; Malina, M.; Munzel, S. C. New Flutes Document the Earliest Musical Tradition in Southwestern Germany // Nature. - 2009. - Vol. 460. - PP. 737-740.

Lahelma, A. Strange Swans and Odd Ducks: Interpreting the Ambiguous Waterfowl Imagery of Lake Onega // Visualising the Neolithic. Abstraction, Figuration, Performance, Representation. - Oxford, 2012. - PP. 15-33.

Orazbayeva, R. Aqqular sazy. Oqu-adistemelik qural [orig. Kazakh: Swan Melodies. Educational and Methodical Guidelines]. - Almaty: Oner, 2018. - 174 p.

Валерия Недлина

Казахская национальная консерватория имени Курмангазы (Алматы, Казахстан)

«Лебединые напевы»: вклад Раушан Оразбаевой в сохранение и развитие кобызовой традиции

Аннотация

Автор прочитал и одобрил окончательный вариант рукописи и заявляет об отсутствии конфликта интересов.

Предметом рецензии стал сборник «Аккулар сазы» Раушан Оразбаевой. Он включает ноты 26 кюев для кыл-кобыза, посвящённых лебедю - сакральному образу казахского искусства. Автор является носителем древней традиции, творческой наследницей Ыкыласа Дукенулы и Даулета Мыктыбаева, чью школу переняла через учителя Абдиманапа Жумабекулы. Её творчество широко известно в Казахстане и за рубежом.

Главным методом рецензирования послужил контент-анализ, в ходе которого выявлена значимость сборника в контексте истории казахской музыки, отечественного музыкознания, музыкального образования и исполнительского искусства. Впервые в единый том собраны практически все версии музыкального изображения лебедя от архаичных народных кюев до сочинений молодых композиторов (Тогжан Каратай).

Музыкально-историческая ценность фундаментального труда Раушан Оразбаевой заключается в выстраивании хронологии кюев «Акку», во включении в орбиту кобызовой музыки аналогичных образов, «перекочевавших» ранее в домбровый и сыбызговый репертуар. С этой целью она сама сделала и апробировала в творческой практике кобызовые транскрипции кюев Кожеке Назарулы, Алшекея Бектыбайулы, Сыбанкула Калбасулы, Сугура Алиулы, Жунусбая Стамбаева, Нургисы Тлендиева и Макалима Койшыбаева. Также каждый кюй снабжён легендой, многие из которых ранее не фиксировались и бытовали лишь изустно.

Научная ценность заключается в ряде обобщённых Р. Оразбаевой сведений устной историографии, во включении в сборник музыкально-этнографических данных, а также в научной редакции нотного текста. В качестве исполнителя-практика она тщательно выверяет все технические приёмы, обновляет методы нотной записи.

Методическая значимость обусловлена наличием подробных комментариев о кобызе, исполнительских приёмах, а также аннотаций к каждому кюю с инструкцией, которые будут полезны не только начинающим, но и опытным кобызшы. Инновацией сборника стало оснащение его качественными фотоиллюстрациями с показом исполнительских приёмов, а также аудио-и видеоприложениями с записями Раушан Оразбаевой.

Ключевые слова: Раушан Оразбаева, кюй «Акку», образ лебедя в музыке, кыл-кобыз, нотный сборник, кобызовая традиция.

Для цитирования: Недлина, В. Е. «Лебединые напевы»: вклад Раушан Оразбаевой в сохранение и развитие кобызовой традиции // Saryn. - 2023. - Т. 11. - № 2. - С. 81-89. - DOI: 10.59850/SARYN.2.11.2023.24.

Статья поступила в редакцию: 17.04.2023

Одобрена после рецензирования: 28.04.2023

Принята

к публикации: 04.05.2023

Valeriya Nedlina

Kurmangazy Kazakh National Conservatory (Almaty, Kazakhstan)

"Aqqular Sazy" ("Swan Melodies"): Raushan Orazbayeva's Contribution to the Preservation and Development of the Kobyz Tradition

Abstract

Author has read and approved the final version of the manuscript and declares that there is no conflict of interests.

The subject of the peer review is the Aqqular Sazy collection by Raushan Orazbayeva. It includes notations of 26 kyuys for qyl-qobyz, dedicated to the swan, a sacred image of Kazakh art. The author is the bearer of an ancient tradition, the creative heir of Yqylas Dukenuly and Daulet Myktybaev, whose school she adopted through the teacher Abdimanap Zhumabekuly. She is widely known in Kazakhstan and abroad.

The main method of peer review was content analysis, during which the significance of the collection was revealed in the context of the history of Kazakh music, Kazakhstani musicology, music education, and performing arts. For the first time, almost all versions of the musical image of a swan, from archaic folk kyuys to the works of young composers (Togzhan Karatay), are collected in a single volume.

The historical value of the fundamental work of Raushan Orazbayeva lies in the construction of the chronology of Aqqu kyuys and in the inclusion of similar images that had previously "migrated" to the dombra and sybyzgy repertoire in qobyz music performance. For this purpose, she herself made and tested in creative practice the qobyz transcriptions of the kyuys by Qozheke Nazaruly, Alshekey Bektibayuly, Sybankul Kalbassuly, Sugir Aliuly, Zhunusbay Stambayev, Nurgissa Tlendiyev, and Makalim Koishibayev. Also, each kyuy is equipped with a legend, many of which were not previously recorded and existed only by word of mouth.

The scholar value is in a number of verbal historiography pieces summarised by Raushan Orazbayeva, in the inclusion of musical ethnographic data in the collection, as well as in the scholar edition of the musical text. As a practicing performer, she carefully checks all techniques and updates musical notation methods.

The methodological significance is due to the presence of detailed comments about the qobyz, performing techniques, and annotations for each kyuy with instructions, which are useful not only for beginners but also for experienced qobyzshi. The innovation of the collection is in equipping it with high-quality photo illustrations showing performing techniques, as well as audio and video applications with recordings by Raushan Orazbayeva.

Keywords: Raushan Orazbayeva, Aqqu kyuy, swan image in music, qyl-qobyz, music collection, qobyz tradition.

Cite: Nedlina, V. E. "Aqqular Sazy" ("Swan Melodies"): Raushan Orazbayeva's Contribution to the Preservation and Development of the Kobyz Tradition // Saryn. - 2023. - Vol. 11. - No. 2. - PP. 81-89. - DOI: 10.59850/SARYN.2.11.2023.24.

Received: 17.04.2023

Revised: 28.04.2023

Accepted: 04.05.2023

Автор Валерия Ефимовна Недлина -туралы енертану кандидаты, K,¥PMaHfa3bi атындаFы Казак улттык мэлiмет: консерваториясыньщ музыкатану жэне композиция кафедрасыньщ доцентi (Алматы, Казахстан) ORCID ID: 0000-0002-4200-5702 email: leranedlin@gmail.com

Сведения Валерия Ефимовна Недлина -

об авторе: кандидат искусствоведения, доцент кафедры музыковедения и композиции Казахской национальной консерватории имени Курмангазы (Алматы, Казахстан) ORCID ID: 0000-0002-4200-5702 email: leranedlin@gmail.com

Author's bio:

Valeriya E. Nedlina -

PhD in Arts, Associate Professor, Musicology and Composition

Department, Kurmangazy Kazakh National Conservatory

(Almaty, Kazakhstan)

ORCID ID: 0000-0002-4200-5702

email: leranedlin@gmail.com

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.