Научная статья на тему 'АҲОЛИНИ СОҒЛОМЛАШТИРИШ ВА СПОРТГА ЖАЛБ ҚИЛИШ МАСАЛАЛАРИ'

АҲОЛИНИ СОҒЛОМЛАШТИРИШ ВА СПОРТГА ЖАЛБ ҚИЛИШ МАСАЛАЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
36
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
WORK OUT / СПОРТ МАЙДОНЧАЛАР / КЎЧА СПОРТ / ЎқУВ МАШғУЛОТЛАРИ / ГИМНАСТИКА / КЎЧА МАШғУЛОТЛАРИ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Мусаев Б.Б.

Work out - бу хаваскорлик спорти ва жисмоний тарбияга (фитнес) тегишли кўча гимнастика бўлиб, спорт субмаданиятини назарда тутади. Шунингдек, турли кўча спорт майдончаларида, айнан турникларда, қўшпояларда, швед деворида, қўл учун пояларда (нарвон) ва бошқа конструкцияларда ёки улардан фойдаланмасдан (эрда) бажариладиган турли ҳил машқларни ўз ичига олади.В статье приводятся факты, касающиеся одной из разновидностей новой спортивной субкультуры. Work out - это уличная гимнастика, относящаяся к любительскому спорту и физическому воспитанию (фитнесу). Она также включает в себя множество однородных упражнений, которые выполняются на различных уличных спортивных площадках, а именно на турниках, тротуарах, шведской стенке, опорах для рук (стремянках) и других конструкциях или без их использования (на земле).Work out it is a street gymnastics related to amateur sports and physical education (fitness), referring to the sports subculture. It also includes a variety of homogeneous exercises that are performed on various street sports grounds, precisely on turnstiles, sidewalks, a Swedish wall, stems for the hand (ladder) and other constructions or without their use (on the ground).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «АҲОЛИНИ СОҒЛОМЛАШТИРИШ ВА СПОРТГА ЖАЛБ ҚИЛИШ МАСАЛАЛАРИ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Педагогика фанлари номзоди, профессор Б.Б. МУСАЕВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Чирчик шадри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун:

b.b.musayev@gmail.com

АДОЛИНИ СОГЛОМЛАШТИРИШ ВА СПОРТГА ЖАЛБ ЦИЛИШ МАСАЛАЛАРИ

Аннотация

Annotation

В статье приводятся факты, касающиеся одной из разновидностей новой спортивной субкультуры. Work out - это уличная гимнастика, относящаяся к любительскому спорту и физическому воспитанию (фитнесу). Она также включает в себя множество однородных упражнений, которые выполняются на различных уличных спортивных площадках, а именно на турниках, тротуарах, шведской стенке, опорах для рук (стремянках) и других конструкциях или без их использования (на земле).

Ключевые слова: work out, спортивные площадки, уличные виды спорта, тренировки, гимнастика, уличные тренировки.

Work out - бу хаваскорлик спорти ва жисмоний тарбияга (фитнес) тегишли куча гимнастика булиб, спорт субмаданиятини назарда тутади. Шунингдек, турли куча спорт майдончаларида, айнан турникларда, кушпояларда, швед деворида, кул учун пояларда (нарвон) ва бошка конструкцияларда ёки улардан фойдаланмасдан (эрда) бажариладиган турли хдл машкларни уз ичига олади.

Калит сузлар: work out, спорт майдончалар, куча спорт, уцув машгулотлари, гимнастика, куча машгулотлари.

Work out it is a street gymnastics related to amateur sports and physical education (fitness), referring to the sports subculture. It also includes a variety of homogeneous exercises that are performed on various street sports grounds, precisely on turnstiles, sidewalks, a Swedish wall, stems for the hand (ladder) and other constructions or without their use (on the ground).

Key words: work out, sports fields, street sports, training, gymnastics, Street training.

Долзарблиги. Сунгги йилларда мамлакатимизда адолини оммавий спорт турларига кенг жалб килиш, фукароларнинг соглом турмуш тарзи курсаткичлари-ни ошириш дамда адоли саломатлигини саклаш ва ях-шилаш, соглом авлод тарбияси учун шарт-шароитлар яратиш давлат сиёсатининг устувор йуналишларидан бирига айланди. Натижада мамлакат адолисининг уртача умр куриш ёши 73 ёшдан 75,1 ёшга кутарилди. Шунингдек, соглом турмуш тарзининг кенг таргиб килиниши дунёнинг барча мамлакатлари учун огир синов булган пандемия даврида дам узининг ижобий натижасини курсатди. Тугри ва соглом турмуш тар-зига куникиб улгурган фукароларимиз пандемия дав-рида узлари ва якинлари даётини асраб, Узбекистон уз вактида пандемиянинг кучли таъсиридан чикиб кетишига муносиб дисса кушишди.

Шу билан бирга, 2021 йил - «Ёшларни куллаб-кув-ватлаш ва адоли саломатлигини мустадкамлаш йили» Давлат дастурида дам бу борадаги ишлар самарасини юкори натижаларга олиб чикиш максадида бир катор вазифалар белгиланганини куриш мумкин.

Хусусан, Давлат дастурининг спортни яна-да ривожлантиришга каратилган 207-бандида адолини оммавий спорт турларига кенг жалб килиш оркали 2021 йилда жисмоний тарбия ва спорт билан шугул-ланувчилар камровини дозирги 19 фоиздан 25 фоизга етказиш борасида алодида чоралар белгиланган. Маз-кур бандни даётга жорий этиш максадида адолининг барча катламларини камраб оладиган оммавий спорт мусобакалари ташкил этилади.

"Самарканд ярим марафон", "Янги нафас марафон", "Навруз марафон", "Save Aral" марафон (ярим марафон)лари, ёшлар уртасида олимпия даракатини ривожлантириш максадида 23 июнь - Халкаро олимпия кунига багишлаб «Олимпия даракати» спорт

фестивальлари шулар жумласидандир.

Street workout майдонларида исталган вактда ва ис-талган жойда шугулланиш мумкин. Бу машгулотнинг асосий принципи дисобланади. Х,еч кандай фитнес заллари, киммат туловлар ва тикилиб колган хоналар йук, дар кандай спорт майдончаси машгулотлар учун мос келади. Бу эса барча ёшдаги инсонлар дохлаган вактда шугулланиш имконини беради.

Street workout (Street Workout) - сузма-суз куча машгулотлари деб таржима килинган ва шунчаки фитнес йуналиши эмас, балки бутун даракатдир, унинг асоси соглом турмуш тарзи: ёмон одатлардан воз кечиш, тугри овкатланиш, кучли, танани жисмонан ривожлантириш куркам кадди-комат ва доказоларни англатади. Демак Strit workoutда шугъулланиш жами-ят адолисини ва айникса усиб келаётган ёш авлодни соглом, кучли дамда рудан тетик килиб тарбиялани-шида асос булиб дизмат килади

Тадкикотнинг максади гимнастика воситалири-ни куллаган долда мадаллаларда workout майдончаси-да ёш гимнастикачиларнинг касбий билим ва куник-маларни боскичма-боскич шакллантириш дастурини ишлаб чикиш ва тажрибада асослаш.

Workoutда дафтада 3-5 марта машгулот утказиш тавсия этилади. Биз янги бошловчилар учун мос булган иккита оддий машк дастурини таклиф киламиз. Дастлабки 2 ойда сиз дафтасига икки марта машк ки-лишингиз мумкин. Мушаклар берилаётган жисмоний юкга мослашмаслиги учун юкни аста-секин оширинг. Натижа мушаклар доимий стресс остида булганда булади, шунинг учун улар куникмасликлари учун юкни ошириш керак. Такрорланишлар орасида нафас олиш тулик тикланмагунча танаффус килинг.

Янги бошловчилар учун биринчи укув дастурида биз бир кунда турли мушак гурудларини машк кила-

со см о см

со

го га t

0

Q. W

1

с го

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

миз. Яъни, хар бир машгулотда биз бутун тана учун машкларни бажарамиз: орка, кукрак, оёк ва корин мушакларини ва бошкалар.

Шугулланишни эндигина бошлаганлар турли жисмоний имкониятга эга булади. Булар уртасида бир неча хафта шугулланиш жараёни фарк килиши мумкин. Янги бошловчилар айрим машкларни бажара олиш имконияти шаклланмаган бирок, бу рухиятни чуктириш ёки хафа булиш учун сабаб була олмайди. Тортиниш ёки бошка машкларни енгилрок булган харакатлардан бошлаш максадга мувофикдир.

Бизнинг педагогик тажриба Жиззах шахридаги махаллаларда wорк оут майдончасида да Спорт гимнастика машгъулотларида олиб борилди. Тажрибада ёш гимнастикачилари орасидан 30 нафар болалар иштирок этдилар. Улар иккита гурухга булиниб мах-сус жисмоний тайёргарлик (МЖТ) тестлари ва техник тайёргарлиги аникланди

1 - жадвал

Ёш гимнастикачиларнинг жисмоний тайёргарлик даражаси (Тадкикот бошида)

со см о см

со

го га

0 ^

Ю

1

№ Бажариладиган машгулот Назорат гурухи Тадкикот гурухи

X" ± d X" ± d

1. Шпагат 4,0 2,8 4,5 2,4

2. 20 м га югуриш 8,5 0,6 8,2 0,4

3. Арконга чикиш 5,5 1,2 5,5 1,4

4. Оёкларни кутариш 4,0 2,2 4,3 2,6

5. ^уларни букиб ёзиш 5,0 3,4 5,2 3,6

6. Бурчак ушлаш 5,5 3,4 6,0 3,6

7. Халкада куч билан чикиш 2,0 6,5 1,5 6,8

8 X-уртача 4,92 2,.9 5,1 3,0

9 Мусобака натижалари 6,8 1.9 6,9 1,7

орасида курсатилган натижаларни фарки йуклиги аникланди ва мусобака натижаларини уртача курсат-кич фарки йуклигини курсатди.

Хулоса килиб айтиш мумкинки иккита гурухни тайёргарлиги даражаси тенг, лекин гмнастика машкла-ри 10 баллдан бахоланади. Демак максима балл 70 балл булиши мумкин.

Йил давомида тадкикот гурухида иш олиб борилди, назорат гурухида машгулот бажаришда тадкикот гурухида хар ой МЖТдаги назорат мусобака утказиб усиш динамикасини текшириб, тренировка жараёнига узгаришлар киритиб бордик.

Тажриба ёш гимнастикачиларни жисмоний си-фатларнинг сезиларли даражада ривожланганлиги кузатилди (2-жадвалга каранг).

2-жадвал

Ёш гимнастикачиларни педагогик тажрибада жисмоний сифатлар курсаткичи

№ Жисмоний сифатлар Тадкикотдан кейин (балл)

Назорат гурухи Тажриба гурухи

1 Турникда тортилиш 10 12

2 ^ушпояда кулни букиб ёзиш 9 11

3 Куч 6,0 8,0

4 Эгилувчанлик 5,2 7,6

5 Чидамлилик 5,4 7,4

6 х-уртача 5,5 7,7

Тажрибада куч сифатини курсаткичларининг уси-

ши тажриба гурухида 8,0 балга тенг булди.

Тезкорлик тайёргарлигининг усиши ёш гимнасти-качиларда 7,4балга тенг булди.

Эгилувчанлик сифати буйича 8,2 балга узгарди.

Координацион кобилиятларнинг усиши 7,6 балга тенг булди.

Ушбу жисмоний сифатларни ривожлантириш курсаткичилари усиши ишончли тарзда узгарди.

Гимнастикачилар махсус харакат тайёргарлиги та-жриба якунидаги курсаткичлари ишончли фарклани-шини тахлил килиш натижасида устувор имкониятга эга эканлиги аникланди.

Куриниб турибдики, ушбу тажриба натижалари тажриба гурухидаги спортчилар имкониятининг назо-рат гурухидагиларникига нисбатан устун эканлигидан далолат беради.

Ёш гимнастикачиларнинг жисмоний сифатларини ривожланганлик даражаси курсаткичларининг уси-ши назорат гурухида 5,7 балга тенг булса, тажриба гурухида 7,8 бални ташкил этди.

Бундан куриниб турибдики, шугулланувчи ёш гимнастикачиларни жисмоний сифатларини ривожла-ниш даражаси буйича тажриба гурухи шугулланув-чилари яхши натижа курсатди. Бу курсаткич назорат гурухидаги шугулланувчиларда нисбатан узгарган натижалар кайд этилди.

3- жадвал

Ёш гимнастикачиларнинг МЖТни (тадкикот охирида)

№ Тест машклари Назорат гурухи Тадкикот гурухи

X" ± d X" ± d

1. Шпагат 7,0 2,8 8,5 2,4

2. 20 м га югуриш 8,8 0,6 9,2 0,4

3. Арконга чикиш 6,5 1,2 8,5 1,4

4. Оёкларни кутариш 6,0 2,2 7,3 2,6

5. ^улларни букиб ёзиш 6,0 3,4 7,2 3,6

6. Бурчак ушлаш 6,5 3,4 8,0 3,6

7. Халкада куч билан чикиш 4,0 2,5 6,5 1,8

8. X-уртача 6,4 2,9 7,9 3,0

9. Мусобака натижалари 7,9 1,9 8,9 1,7

адкикот якунида утказилган текширишлар нати-жаси шуни курсатдики, махсус жисмоний тайёргарлик (МЖТ)ни усиши тадкикот гурухида 36%, назорат гурухида 24% усиши аникланди, техник тайёргар-лик даражаси тадкикот гурухида эса уртача бахоси 8,9 баллни ташкил килди, назорат гурухида эса 7,9 баллни ташкил килди. Тадкикот гурухи ва назорат гурухи уртасида 1,0 балл фарк килади. Гимнастика мусобакаларида бу курсаткич яъни 1,0 балл катта хисобланади.

Натижаларни урганиб чикиб хулоса этиш мумкин-ки тавсия килган машкларимиз ва укув жараёнига ки-ритилган узгаришлар мувоффакиятли натижа берди.

Хулоса. Тадкикотлар тахлилидан куйидаги фикр-ларни бериш мумкин:

- жисмоний сифатларини ривожлантириш буйи-ча ишлаб чикилган мажмуаларни укув-тренировка машгулотлари давомида куллаш спорт техникасини шакллантириш имкониятини яратди.

- меъёрий машклар ёш гимнастикачилар жисмо-ний сифатларини ривожлантириш курсаткичларини

24

www.fansports.uz

№3-2023

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

белгиловчи асл меъёрий талаблар яратилди;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

- гимнастик купкураш турларига доир назорат ва ёндаштирув машклари мажмуалари синовдан утка-зилди ва самарали эканлиги исбот килинди;

- ёш гимнастикачиларнинг дастлабки тайёргарлик боскичида жисмоний сифатларини ривожланти-риш учун тавсия этилган машклардан фойдаланиш укув-тренировка самарадорлигини ошириши мумкин эканлиги аниклаб берилди.

Анъанавий машкларга асосланган гимнастика машгулотлари гимнастикачиларни жисмоний сифат-ларини етарли даражада шиддатли ривожлантириш кудратига эга эмаслиги тасдикланди. Гимнастикачи-ларнинг жисмоний сифатларини шакллантиришда уларнинг жисмоний ва махсус даракат тайёргарлигини самарали ривожлантириш "куч"ига эга булган дамда гимнастик элементлар хусусияти ва координациясига мос машкларга алодида адамият каратиш мудимдир.

Дастлабки тайёргарлик боскичида утказиладиган машгулотларда махсус жисмоний машклар мажмуа-ларини куллаш зарурлиги уларни устувор жисмоний сифатларнинг жадал ривожланиши ва жисмоний тай-ёргарликни ижобий шаклланиши билан белгиланади.

Гимнастикачиларни жисмоний ва техник жидатдан тайёрлашда самарали машклар мажмуаларини танлаш куйидаги педагогик талабларга риоя килишни такоза этади:

- машклар мажмуаларини мазмунини машгулотлар дастурига мос келиши;

- мажмуалар таркибига киритилган машклар мураккаблигини даракат куникмалари ва малакала-рининг шаклланиш (такомиллашув) боскичларига дамда талабаларни жисмоний сифатларни жадал ривожланадиган даврларига мос келиши;

- машгулотлар юкламаларини гимнастикачи тала-баларнинг морфофункционал жихатдан ривожланиш хусусиятларига мос келиши.

Техник тайёргарлик вазифаларини хал этишга ка-ратилган ихтисослаштирилган жисмоний машкларни гимнастикачилар машгулотларига киритиш максадга мувофикдир. Айнан шундай машкларни тажриба гурухларидаги гимнастикачилар машгулотларида кулланилганлиги нафакат жисмоний тайёргарлик курсатгичларини самарали шакллантириш имконини берди, балки ургатиш жараёнининг суръати ва сифа-тини оширди.

Жисмоний машкларни дастлабки тайёргарлик боскичидан бошлаб ёш гимнастикачилар машгу-лотларига киритиш максадга мувофикдир. Айнан шундай машкларни тажрибадаги ёш гимнастикачилар машгулотларида кулланилганлиги нафакат жисмоний тайёргарлик курсаткичларини самарали шаклланти-риш имконини берди, балки ургатиш жараёнининг суръати ва сифатини оширди.

Адабиётлар:

1. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 23-dekabrdagi Gimnastika sport turlarini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari PQ-449-son qarori

2. Узбекистонда жисмоний тарбия ва оммавий спортни янада ривожлантириш чора-тадбирлари туфисида // Ишонч . 2017 - 3 июнъ.

3. «Sog'lom avlod» davlat dasturi to'g'risida // Ma'rifat. 2000. - 19 fevral.

4. Jismoniy tarbiya va sport to'g'risida: (Yangi tahriri) // Xalq so'zi. 2015. 5 sentyabr.

5. O'zbekistonda bolalar sportini rivojlantirish jamg'armasini tuzish to'g'risida // Xalq so'zi. 2002, - 27 oktyabr.

6. Аркаев Л.Я., Сучилин Н.Г. Как готовить чемпионов // Теория и технология подготовки гимнастов высшей квалификации. - М.: ФиС, 2004. - 326 с.

7. Айрапетьянц Л.Р., Пулатов Ш.А. Научно-технологические основы подготовки юных спортсменов на начальном этапе обучения // Фан-спортга. - Т., 2005. - №1. - С. 6-8.

Мустакил изланувчи Х.О. ТУРСУНОВ1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик шадри, Узбекистан

ВОЛЕЙБОЛ АМАЛИЁТИДА САКРАШ

Муаллиф билан богланиш учун:

tursunov.yosh@mail.uz

СИФАТЛАРИНИ ТАРБИЯЛАШ ТАЖРИБАСИ ВА САКРАШ ТЕХНИКАСИГА УРГАТИШ БУЙИЧА ИШЛАБ ЧИ^ИЛГАН БЛОК-АНДОЗАЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ АФЗАЛЛИГИ

Аннотация

Annotation

со

CN

о

00

СО

■с

0

Cl со

1

В статье проанализированы результаты исследования по изучению опыта развития прыгучести и прыжковой выносливости, совершенствования техники и кинематики прыжка. Рассмотрены фазы прыжка в ходе традиционных тренировочных занятий, проводимых с квалифицированными волейболистами. Установлено, что многие квалифицированные волейболисты, даже некоторая часть учителей-тренеров по волейболу не имеют достаточно полноценного представления о структуре и кинематики прыжков, выполняемых для атакующих

Маколада малакали волейболчилар билан утказиладиган анъанавий машгулотларда сакраш техникаси, кинематикаси, фазаларига риоя килган холда сакровчанлик ва сакраш чидамкорлигини ривожлантириш тажрибаси тахлил килнган. Аникланганки, малакали волейболчилар, хатто укитувчи-мураббийларнинг маълум кисми хужум зарбалари ва тусик куйишга ихтисослаштирилган сакраш кинематикаси хакида етарли тасаввурга эга эмас эканлар. Волейбол амалиётида сакраш кинематикаси, сакровчанлик ва сакраш чидамкорлигини максадли ривожлантиришга имкон яратувчи блок-андозалар ишлаб чикилган ва уларни амалга тадбик этиш тавсия килинган.

Калит сузлар: волейболчилар, сакраш техникаси, кинематика, сакров-чанлик, сакраш чидамкорлиги, блок-андозалар.

The article analyzes the results of a study on the experience of the development of jumping

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.