CC BY
9
Межславянские языковые связи: история и современность
Interslavic Language Bonds: Past and Present
УДК 10.02.20
KILKA UWAG O POZORNYCH EKWIWALENTACH FRAZEOLOGICZNYCH
(na materiale wspolczesnego j^zyka rosyjskiegoipolskiego)
НЕСКОЛЬКО ЗАМЕЧАНИЙ О МНИМЫХ ФРАЗЕОЛОГИЧЕСКИХ ЭКВИВАЛЕНТАХ
(на материале современного русского и польского языков)
A FEW IDEAS ON FALSE PHRASEOLOGICAL EQUIVALENTS
(as presented in the modern russian and polish languages)
© 2019
B. Gasek Б. Гасек B. Gasek
В настоящей статье рассматривается вопрос о мнимых фразеологических русско-польских эквивалентах, понимаемых как пары фразеологизмов двух упомянутых языков, которые при внешнем сходстве различаются семантикой или особенностями функционирования в речи. Автор ссылается на известные работы в данной области, прежде всего на монографию Изабеллы Дащинской «Rosyjsko-Polskie Pozome Ekwiwalenty Frazeologiczne», после чего проводит собственный сопоставительный анализ, основанный на материале «Современного словаря русской фразеологии» А.В. Жукова и М.Е. Жуковой. Предметом сопоставления с единицами польского языка являются русские фразеологизмы, снабженные в упомянутом словаре пометой новое. Было установлено, что при общем количестве более 1800 словарных статей и 181 фразеологизмов с пометой новое в отношение ложной русско-польской фразеологической эквивалентности вступают, по подсчетам автора, 3 единицы. В дальнейшем приводится описание выделенных фразеологизмов русского и польского языков с учетом явления полисемии и особенностей их использования в конкретных контекстах со ссылкой на фразеологические словари русского и польского языка, а также - на данные Национального корпуса русского языка, Национального корпуса польского языка и прессы. Изученный материал позволяет сформулировать выводы относительно значения рассматриваемого явления с точки зрения переводоведения и методики преподавания русского языка как иностранного.
Ключевые слова: переводоведение; русско-польские фразеологические соответствия; мнимые русско-польские фразеологические соответствия; эквиваленты; новая русская фразеология; языковые новации; лексикография.
The article analyses false Russian and Polish idioms that share the same form but have different meanings. The author refers to the works in the given area, first of all, to izabella Dashinska's monography „Rosyjsko-polskie pozorne ekwiwalenty frazeologiczne" which is followed by the comparative analysis based on A.V. Zhukov and M.E. Zhukova's "Modern Dictionary of Russian Phraseology". Russian phraseological units marked in the dictionary as "new" are compared with the units of the Polish language. On analyzing more than 1800 entries and 181 phrases with the mark 'new' the author of the article found 3 units of Russian-Polish phraseological equivalents that can be considered as false ones. The author also describes the phrases of the Russian and Polish languages as examples of polysemy and comments on their use in particular contexts referring to phraseological dictionaries of the Russian an Polish languages, as well as - to the data of National Corpora of the Russian Language and National Corpora of the Polish language. The results of the research lead to the conclusions regarding the importance of the phenomenon in translation studies and methodology of teaching Russian as a foreign language.
Keywords: translation studies; Russian and Polish idiom equivalents; false phraseological Russian and Polish equivalents; new Russian idioms; language innovations; lexicography.
W przekladoznawstwie problem ekwiwa-lencji frazeologicznej zajmuje wazne miejsce i jest podejmowany w mniejszym lub wi^kszym stopniu w monografiach poswi^conych prob-lematyce przekladu - por., np. [1-4]. Nie mniejsze znaczenie dana problematyka ma w dydaktyce j^zyka obcego i leksykografii - na materiale polsko-rosyjskim warto odwolac si$ do licznych prac Wojciecha Chlebdy np. [5].
Wymieniony badacz posluguje si§ terminami frazem i reprodukt. Kwestie terminologiczne wyjasniam w dalszej cz^sci artykulu.
Jednym z bardzo szczegolowych zagadnien ekwiwalencji frazeologicznej jest problem zbieznosci formy jednostek dwoch j^zykow przy roznicy w ich znaczeniu/uzyciu. W takim rozumieniu dana problematyka ma wiele wspolnego z poj^ciem falszywych przyjaciol tlumacza, jednak autorzy slownikow homonimow rosyjsko-polskich [6-8] czy tez prac rusycystycznych w nurcie homonimii mi^dzyj^zykowej rozpatruj^ glownie relacje pomi^dzy slowami dwoch j^zykow. Do podob-nego wniosku dochodz^ P. Janikowski i J. Krzywda po dokonaniu ogl^du prac te-oretycznych w j. angielskim, niemieckim, fran-cuskim, hiszpanskim, rosyjskim i polskim: „Najcz^sciej jednak definiuje si$ falszywych przyjaciol dosc konkretnie, wlasnie na pozio-mie leksemu" [9]. Warto jednak zauwazyc, ze zbieznosc formy graficznej/fonetycznej przy calkowitej lub cz^sciowej asymetrii semantyki i/ lub charakterystyki pragmatycznej ma od-niesienie rowniez do odtwarzalnych jednostek o strukturze wielokomponentowej. Dla potrzeb danego artykulu b$d$ konsekwentnie stosowal termin frazeologizm w mozliwe szerokim znaczeniu, obejmuj^cym rozne ponadslowne jednostki odtwarzalne. Zastosowanie wlasnie tego terminu wynika z faktu wyboru slownika frazeologicznego j^zyka rosyjskiego jako zrodla materialu badawczego, o czym w dalszej cz^sci artykulu.
Zgodnie ze znanym postulatem przekla-doznawczym w miar§ mozliwosci frazeologizm ze wzgl^du na jego obrazowosc i ekspresj^ nalezy oddawac w tlumaczeniu frazeologizmem. Dosc oczywiste jest, ze ekwiwalenty frazeolog-
iczne mog^ si$ róznic cz^sciowo lub tez nawet calkowicie swoj^ budow^ od jednostek wyjsciowych. Jak slusznie odnotowal W.S. Winogradow: «Переводчик обязан искать смысловое, экспрессивное и функционально-стилистическое соответствие фразеологизму оригинала, а не ломать голову над воспроизведением внутренней формы такой словесной единицы» [3, с. 185-6]. Trudno byloby si§ równiez nie zgodzic ze S. Karolakiem, który we Wst^pie do „Rosyjsko-polskiego slownika frazeologicznego" w nast^puj^cy sposób definio-wal frazeologiczne odpowiedniki przekladowe: „Wlasciwymi odpowiednikami s^ tylko te wyrazenia j^zyka polskiego, które mog^ byc uzyte w kontekscie odpowiadaj^cym konteksto-wi wyrazenia rosyjskiego, tzn. odpowiedniki operatywne, przekladowe wlasnie" [10, c. 9]. Zewn^trznoformalne podobienstwo mi^dzyj^zy-kowe ulatwia prac$ tlumacza wówczas, gdy ma on do czynienia ze szczególnymi przypadkami uzycia frazeologizmów - gr^ j^zykow^ lub kalamburem. W j^zykach blisko pokrewnych, jakimi s^ rosyjski i polski mozna odnotowac pewn^ liczb^ odpowiedników o niemal identycznej (w konfrontacji mi^dzyj^zykowej poj^cie identycznosci nosi charakter umowny) budowie i znaczn^ liczb^ jednostek o budowie zblizonej. Z drugiej jednak strony dla wymienionej pary j^zyków slowianskich charakterystyczne s^ takze przypadki frazeologizmów, które przy zbieznosci budowy rózni^ si$ semantyk^ i / lub charakterystyk^ pragmatyczn^ (rejestr stylistyczny i osobliwosci uzycia).
Na polskim gruncie j^zykoznawczym dane zjawisko doczekalo si$ obszernego opracowania monograficznego - I. Daszczynska w pracy „Rosyjsko-polskie pozorne ekwiwalenty frazeologiczne" [11], analizuj^c slowniki frazeologiczne i objasniaj^ce j^zyka rosyjskiego i polskiego oraz pojedyncze slowniki dwuj^zyc-zne w poszukiwaniu tozsamosci frazeologicz-nych (Rozumianych jako: „zwi^zki frazeologic-zne o identycznym znaczeniu, identycznej strukturze wewn^trznej oraz identycznym sklad-zie komponentów" [11, c. 8].), wyodr^bnila 116 par pozornych ekwiwalentów frazeologicznych.
Przytoczmy autorskie wyjasnienie danego terminu: „Istniej^ w porównywanych j^zykach zwi^zki frazeologiczne nie identyczne, lecz bardzo zblizone ze wzgl^du na sklad komponentów i wewn^trzn^ struktur^, a takze rózni^ce si$ znaczeniem. Wszystkie tego typu zwi^zki frazeologiczne, które ze wzgl^du na zewn^trzne podobienstwo mog^ bye potrakto-wane jako jednostki ekwiwalentne, postanowi-lam nazwae pozornymi ekwiwalentami. W na-uce rosyjskiej jest uzywany termin «ложные эквиваленты» [11, c. 8-9].
Zaliczyla do nich m.in. takie jednostki jak ros. i pol. залезать в карман чей, к кому 'незаконно пользоваться чужим добром; обкрадывать кого-л.' - znaleze si$ [siedziee] u kogo w kieszeni 'bye zaleznym materialnie od kogo, zadluzye si$ u kogo'". W analizie porównawczej frazeologizmów uwzgl^dnila ona polisemia i homonimi^ w jednostkach zestawianych j^zyków, uzyskuj^c przyklady calkowitej i cz^sciowej rozbieznosci semantyki frazeologizmów o zblizonej budowie. Wszystkim przy-kladom towarzyszyly definicje slownikowe, bez si^gni^cia jednak po tekstowy material ilustracyjny.
Pojedyncze przyklady pozornych ekwiwalentów frazeologicznych przyniosla równiez monografía I. Daszczynskiej i L. Iwaszko „Rosyjska i polska frazeologia marynistyczna ze slownikiem" [12], w której frazeologizmy zostaly wyekscerpowane z konkretnego materialu tekstowego w postaci powiesci marynistycznych.
Do danej tematyki nawi^zal K. Kusal w monografii «Русско-польская межъязыковая омонимия как лексикографическая проблема» [13, с. 120-126], a nast^pnie na materiale frazeologii zargonowej - w artykule «Русско-польские семантические сближения в сфере субстандартной фразеологии» [14]. Autor wspomnianego artykulu zwrócil uwag$ na sfer§ zargonu, która ulegla w j^zyku rosyjskim konca lat 80. i pocz^tku lat 90. znacznej aktywizacji. Przytoczyl przy tym material ilustracyjny dwojakiego charakteru -relaj pozornej ekwiwalencji frazeologicznej (np. 0 В натуре «действительно, в самом деле» // W naturze «получать вознагражде-
ние; платить продуктами, товарми» [14]) oraz konsekwencje ewentualnego doslownego tlumaczenia frazeologizmow zargonowych (np. Развесить весла «бездельничать» // Rozwiesic wiosla [14]).
Wymiar praktyczny prac obydwoch wzmiankowanych badaczy potwierdzaj^ takze moje wlasne obserwacje poczynione w srodowisku studentow i wykladowcow j^zyka rosyjskiego oraz tlumaczy. Zauwazalne jest nieuswiadomione utozsamianie rosyjskich i polskich jednostek o roznym znaczeniu frazeologicznym белая ворона - bialy kruk 'редкая книга^^ язык не поворачивается i j^zyk si§ pl^cze 'язык заплетается', co juz bylo przedmiotem opisu [zob. 15, с. 123-124]. Podobnie rzecz ma si§ z frazeologizmem идти под гору. W slowniku frazeologicznym Fiodorowa [16] jest on definiowany w nast^puj^cy sposob: „1. разг. экспресс. Резко ухудшаться 2. Идти, приближаться к концу (о жизни)" [16]. Sila oddzialywania formy zewn^trznej jest na tyle duza, ze dany frazeologizm bywa bl^dnie interpretowany nawet w opracowaniach dydaktycznych przeznaczonych dla rusycystow, jak: [17], gdzie przyporz^dkowano mu polsk^ jednostk^ isc pod gor§ [17, c. 181], chociaz w rzeczywistosci jest ona odpowiednikiem rosyjskiego идти в гору w znaczeniu 'wchodzic na gor§' ('подниматься вверх').
Z jednostek wczesniej nieodnotowy-wanych w znanych mi zrodlach zwrocilbym uwag$ na jedn^ par§ frazeologizmow: принять на грудь i przyj^C/wzi^C/brac na klat$. Obydwa frazeologizmy nalez^ do wyrazen potocznych o duzym nacechowaniu emocjo-nalnym. Jednak ich znaczenia s^ rozne. Porownajmy znaczenie rosyjskiego frazeolo-gizmu 'pic alkohol' i typowy kontekst uzycia: „1,8 промилле - это где-то 300 граммов водки, но судя по содержанию в моче он «принял на грудь» в два раза больше" [18] ze znaczeniem wspomnianego pol. Frazeolo-gizmu: „przen. zniesc po m^sku obraz§ lub przeciwnosc losu, odwaznie stawic czola wyzwaniu" [19] oraz typowym przykladem jego uzycia: „Nie musi pani krzyczec na cal^
wies. Moze i mam, ale potrafiç przyj^C krytykç na klatç" [20].
Prób$ spojrzenia na dan^ problematykç z punktu widzenia najnowszych zasobów frazeologicznych ruszczyzny i polszczyzny oparlem na badaniu konkretnego opracowania frazeologicznego, jakim jest «Словарь современной русской фразеологии» A.W. Zuko-wa i M.Je. Zukowej [21]. Analiza tego slownika miala pozwolic na sformulowanie odpowiedzi na pytanie, czy zjawisko pozornych ekwiwalentów frazeologicznych ma odniesienie równiez do najnowszych zasobów frazeologicznych jçzyka rosyjskiego i polskiego. Dane dzielo leksykograficzne zostalo wybrane jako punkt wyjscia do badania wlasnie ze wzglçdu na podjçt^ przez jego autorów prób$ zaprezentowania stanu wspólczesnej frazeologii rosyjskiej, która przejawia siç w szerokim podejsciu do frazeologii oraz wl^czenia do siatki hasel szeregu jednostek obecnych w ruszczyznie od zaledwie kilku- kilkunastu lat. Co istotne, zgodnie z deklaraj twórców slownika w ich dziele znalazly siç «наиболее употребительные в современных газетных текстах и в других СМИ устойчивые обороты русского языка типа белый и пушистый, гнать (погнать) пургу (...)» [21, c. 3]. Frazeologizm zostal zdefiniowany w sposób dosc konserwatywny - «воспроизводимое и семантически целостное (идиоматичное) образование, построенное по образцу словосочетания или (реже) предложения, а в смысловом и грамматическом плане соотносимое со словом» [21, c. 4], ale obok tak pojmowanych zwi^zków frazeologicznych do slownika trafily równiez inne jednostki, m. in. stale porównania, peryfrazy, sztampy prasowe, cytaty literackie, eufemizmy i zargonizmy frazeologiczne [21, c. 4]. W ten sposób dane dzielo leksykograficzne odnotowuje w zasadzie frazemy, a wiçc róznego rodzaju odtwarzalne jednostki jçzyka przypisane do konkretnych sytuacji komunikacyjnych, czyli wielowyrazowce stanowi^ce jedn^ z zasadniczych jednostek przekladu.
Wsród ponad 1800 hasel slownikowych 158 zostalo oznaczonych kwalifikatorem nowy
(новое). Pewnym mankamentem konstruk-cyjnym jest tu brak wskazania kryteriów uzycia okreslonych kwalifikatorów. Szczegó-lnie zauwazalne jest to w przypadku interesuj^cego nas kwalifikatora nowy - wsród jednostek scharakteryzowanych w ten sposób odnajdziemy i takie jak: прораб перестройки и еще не вечер, a wiçc frazeologizmy funkcjonuj^ce w ruszczyznie od dziesiçcioleci.
Ogl^d podgrupy frazeologizmów oznac-zonych wspomnianym kwalifikatorem po-zwolil wyodrçbnic trzy jednostki, które nalezy zaliczyc do pozornych ekwiwalentów frazeologicznych.
Omówmy je kolejno: Zgodnie z definij slownikow^ не вписаться в поворот to:
«нов. разг. употр. при подлеж. со знач. лица. Не суметь приспособиться к новым условиям, оказаться невостребованным» [21, c. 213]. Co istotne jednoznaczn^ interpretacjç tej jednostki ulatwia nie tylko material ilustracyjny, ale równiez wskazanie przez autorów slownika synonimu: выпасть (выпадать) из обоймы.
W jçzyku polskim funkcjonuj^ dwa frazeologizmy o bardzo zblizonej strukturze. Pierwsze wyrazenie to:
Nie wyrobic na zakrçcie. Analiza typowego kontekstu uzycia, np. „Para nie dojechala jednak do celu, bowiem w miejscowosci Malewszczyzna pod Krasno-brodem, osobowe volvo, którym kierowal aktor nie wyrobilo na zakrçcie i zjechalo z drogi" [22] pozwala dojsc do wniosku, ze odpowiada ono znaczeniu doslownemu frazeologizmu rosyjskiego, natomiast znacznie drugiego polskiego frazeologizmu jest inne: nie wyrabiac siç na zakrçtach - „neol. miec klopoty z jednoczesnym wykonywaniem licznych zajçc, czynnosci i obowi^zków" [23]. W konkretnym kontekscie frazeologizm moze byc uzyty jak w ponizszym przykladzie: „Widz^c pani^, która ma zmçczon^ twarz, jest zaniedbana, ma duze odrosty i zniszczone wlosy, mogç s^dzic, ze jest to osoba, która jest styrana zyciem, nie wyrabia siç na zakrçtach i nie starcza jej czasu dla siebie. Trwalej juz nie robiç, wiçc spiç spokojnie." [24].
Nalezy zwrocic uwagç, ze tego typu relacje miçdzyjçzykowe mog^ prowadzic do blçdow szczegolnie w procesie recepcji i/lub tworzenia tekstu obcojçzycznego, przy czym zrodlem nieporozumien moze byc zarowno pierwsza, jak i drug^ jednostka jçzyka polskiego.
Nastçpny frazeologizm rosyjski to:
«занимать (занять) свою нишу нов. Употр. при подлеж. со значением лица. Определить, найти сферу своего существования, деятельности» [21, c. 123].
Nisza w jçzyku polskim ma nieco wçzsze znaczenie niz ниша w rosyjskim. Jak podaje Wielki slownik jçzyka polskiego [25] w czwartym znaczeniu (odnoszonym do rynku) jest to: „pozostawiony w jakiejs dziedzinie dzialalnosci czlowieka, niezagospodarowany obszar, w ktorym moze siç rozwijac cos uzupelniaj^cego, drugoplanowego" [25], podczas gdy ros. ниша w interesuj^cym nas znaczeniu to: «Область, сфера деятельности, где кто-л. находит применение своим способностям и возможность устроить свою жизнь оптимальным образом. Найти свою нишу» [26]. St^d tez frazeologizmy z danym komponentem uzywane s^ w jçzyku rosyjskim i polskim w roznych znaczeniach i nieznacznie rozni^ siç swoj^ form^ - por. занять свою нишу i zaj^c niszç. Przykladowy rosyjski kontekst uzycia: «Безупречная репутация, клиенто-ориентированность и инновационный подход к развитию бизнеса позволили компании не только твердо занять свою нишу на внутреннем рынке, но и успешно проводить мировую экспансию» [27].
Natomiast polski frazeologizm moze pojawic siç np. w takim kontekscie: „Jednak znaczna czçsc zachodnich marek wycofala siç z Krymu. Natychmiast, jak grzyby po deszczu, wyrosly lokalne podrobki, ktore zajçly niszç" [28]. Ten ostatni odzwierciedla typowe uzycie frazeologizmu w jçzyku polskim, ktore mozna byloby oddac za pomoc^ rosyjskiego «занять освободившиеся на рынке место».
Widoczna roznica w znaczeniu przy jednoczesnej zbieznosci formy pozwala zaliczyc dan^ parç wyrazen do kategorii pozornych ekwiwalentow frazeologicznych.
Niezwykle ciekawie w konfrontacji miçdzyjçzykowej prezentuje siç frazeologizm: «Застёгнутый на все пуговицы; застёгнут на все пуговицы нов., опр. и сказ. Употр. при подлеж. со значением лица. 1. Аккуратный, подтянутый. 2. Скрытный» [21, c. 124]. Jak widzimy, ma on dwa znaczenia (O roznych niuansach funkcjonowania danego frazeologizmu traktuje artykul W.K. Lebiediewa «Застегнутый на все пуговицы» [29]). Tymczasem slowniki frazeologiczne jçzyka polskiego nie odnotowj wyrazenia „zapiçty na wszystkie guziki", jednak pojawia siç ono w tekstach w jçzyku polskim w co najmniej dwoch znaczeniach. W doslownym przy opisie wygl^dy zewnçtrznego i ubioru czlowieka, np. „ Pan Swirski Wincenty mial lat okolo siedemdziesiçciu. Byl to czlowiek wysoki, szczuply, zawsze wyprostowany, zapiçty na wszystkie guziki. Nosil spiczast^ napoleonkç, spiczaste w^sy i szpakowat^ czuprynç. Malo mowil, prawie nigdy nie smial siç, wszystkich traktowal z gory i surowo" [30] oraz przenosnym: „Bo rzetelna Lone sluchala tylko logiki, sprawdzonej w przeszlosci. Tego przeciez nauczono j^ w policyjnej szkole. Splatanie figla zwi^zkowi przyczyny i skutku (zwi^zkowi rownie powaznemu jak zapiçty na wszystkie guziki szef policji) bylo dla niej nie do pomyslenia" [31]. To ostanie odpowiada w zasadzie znaczeniu pierwszemu rosyjskiego frazeologizmu, natomiast frazeologizm w znaczeniu drugim ('скрытный') tworzy z polskim wyrazeniem parç pozornych ekwiwalentow.
Analiza tego typu materialu nie moze oczywiscie ograniczac siç jedynie do porownywania definicji slownikowych. Spojrzenie na haslo «входной билет Нов. (мн. ч. не употр.) Благоприятный или решающий фактор» moze sklaniac do stwierdzenia, ze pozostaje on w relacji pozornej ekwiwalencji z pol. biletem wejsciowym. Jednak lektura slownikowego materialu ilustracyjnego (w tym przypadku, niestety w postaci tylko jednego przykladowego zdania: В Киеве считают, что входным билетом в НАТО станет как раз громкий конфликт с Россией [21]) naprowadza na mysl o podobienstwie uzycia pol. pol^czenia bilet wejsciowy lub jego ewentualnej
potocznej modyfikacji wejsciówka lub synonimu, np. przepustka. Stworzenie realnej sytuacji tlumaczeniowej moze dac nast^puj^cy przykladowy wynik: W Kijowie uwaza si$, ze wlasnie glosny konflikt z Rosj^ otworzy drzwi do NATO (konieczne bylo przeprowadzenie modyfikacji leksykalnej i zmiany szyku zdania), ale polskie zdanie, b^d^ce adekwatnym przekladem zdania wyjsciowego, posrednio wskazuje na nie najtrafniejsz% zbyt ogóln^ definij frazeologizmu входной билет w badanym slowniku. Moje w^tpliwosci pogl^bia lektura innych przykladów realnych uzyc tekstowych, które podaj^ za NKJR:
«"Но входной билет на рынок IB-бутиков без привлечения баланса - спорное решение, особенно в условиях жестокой конкуренции", - полагает г-жа Панченко» [32].
«И китайцы будут вынуждены заплатить за "входной билет" эту цену, чтобы закрепиться на российском рынке, куда мечтают войти уже много лет» [33].
Za kazdym razem metafora biletu wst^pu, czy biletu wejsciowego wlasnie jest bardzo czytelna.
Przeprowadzone badanie daje wyobra-zenie o stosunkowo niewielkiej skali danego zjawiska, jesli w analizie ograniczyc si$ do materialu omawianego slownika i zgodzic si$ z systemem kwalifikatorów zastosowanych przez jego autorów. Nie zmniejsza to jednak znaczenia badanego zjawiska - nawet poje-dyncze przyklady ekwiwalencji pozornej zasluguj^ na uwag$ - tego typu pary jednostek powinny byc szczególnie mocno akcentowane w dydaktyce j^zyka rosyjskiego jako obcego i dydaktyce przekladu. Podkreslic nalezy, ze ewentualne wyjscie poza material wzmian-kowanego slownika moze przyniesc dodatkowe pary pozornych ekwiwalentów frazeologic-znych. Nie mniej istotne jest rozgraniczanie (z implikacjami dla procesu dydaktycznego) opisu leksykograficznego od przekladu konkretnych tekstów, zawieraj^cych omawiane jednostki wyjsciowe. Konkretne uwarunkowania kontek-stowe, transformacje translatoryczne, strategie przekladu, czy indywidualne wybory translator-skie mog^ niekiedy przynosic akceptowalne odpowiedniki nawet w postaci kalk.
* * *
1. Рецкер Я.И. Теория перевода и переводческая практика : очерки лингвистической теории перевода / доп. и коммент. Д.И. Ермоловича. М. : Р. Валент, 2007. 244 с.
2. Алексеева И.С. Введение в переводоведение : учебное пособие для студ. филол. и лингв. фак. высш. учеб. заведений. СПб. : СПбГУ ; М. : Академия, 2004. 352 с.
3. Виноградов В.С. Перевод. Общие и лексические вопросы. 2-е изд., перераб. М. : КДУ, 2004. 240 с.
4. Гарбовский Н.К. Теория перевода : учебник. 2-е изд. М. : МГУ, 2007. 544 с.
5. Chlebda W. Slownikowy opis zwrotu cyfrowego. Podejscie pierwsze // Podr^czny idiomatykon polsko-rosyjski / pod red. W. Chlebdy. Opole : Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2019. S. 9-28.
6. Kusal K. Rosyjsko-polski slownik homonimów mi^dzyj^zykowych. Wroclaw : Wydawnictwo Uniwersytetu Wroclawskiego, 2002. 190 s.
7. Szalek M. Slownik homonimów rosyjsko-polskich. Poznan : Ars Nova, 2004.
8. Wijas A. Polsko-rosyjski slownik falszywych przyjaciól tlumacza z indeksem rosyjsko-polskim z uwzgl^dnieniem potocznych, pospolitych, slangowych wulgarnych znaczen wyrazów. Kraków, 2014. 151 s.
9. Janikowski P., Krzywda J. Falszywi przyjaciele od lat (próba systematyzacji badan) // Historyczne oblicza przekladu / pod. red. P. Fasta, A. Car, W. Osadnika. Katowice : Sl^sk, 2011. S. 115-135.
10. Karolak S. Slownik frazeologiczny rosyjsko-polski. Warszawa : Wydawnictwo Energeia,
1998.
11. Daszczynska I. Rosyjsko-polskie pozorne ekwiwalenty frazeologiczne. Slupsk : Wyzsza Szkola Pedagogiczna, 1987. S. 241.
12. Daszczynska I., Iwaszko L. Rosyjska i polska frazeologia marynistyczna ze slownikiem. Slupsk : Wyzsza Szkola Pedagogiczna, 1992. S. 337.
13. Кусаль К.Ч. Русско-польская межъязыковая омонимия и паронимия. СПб. : СПбГУ, 2006. 187 с.
14. Кусаль К. Русско-польские семантические сближения в сфере субстандартной фразеологии // Anuari de filologia. Llengües i literatures modernes. 2012. № 2. С. 37-43.
15. Gasek B. Лексико-семантическая интерференция в процессе перевода (на материале русского и польского языков). Wroclaw : Wydawnictwo Uniwersytetu Wroclawskiego, 2012. 201 c.
16. Фёдоров А.И. Фразеологический словарь русского литературного языка. М. : Астрель : АСТ, 2008. 828 с.
17. Druzylowska D., Walczak J. Ну, ладно! Minimum leksykalne dla poziomu srednio zaawansowanego. Krakow : Towarzystwo Autorow i Wydawcow Prac Naukowych Universitas, 2017. 293 s.
18. Хожателева Ю., Павлов С. В организме Андрея Панина обнаружили 3,2 промилле алкоголя // Комсомольская правда. 2013.03.25 // Национальный корпус русского языка. URL: http://www.ruscorpora.ru (дата обращения: 05.05.2019).
19. Wikislownik. URL: https://pl.wiktionary.org/wiki/przyj4c_na_klatç (дата обращения: 05.05.2019).
20. Malenczuk do Rigamonti: Smierc ceniç bardziej niz zycie. Nienawidzç tego, ze jestem alkoholikiem. URL: https://wiadomosci.dziennik.pl/opinie/artykuly/585039,malenczuk-muzyka-alkohol-alkoholizm-polityka-wojna-zycie-smierc-podsiadlo-zalewski-cortez.html 12.11.2018 (дата обращения: 05.05.2019).
21. Жуков А.В., Жукова М.Е. Словарь современной русской фразеологии. М. : АСТ-ПРЕСС КНИГА, 2016. 416 с.
22. Rosati i Adamczyk byli o wlos od smierci? Ten wypadek mogl zakonczyc siç dramatycznie. URL: https://rozrywka.dziennik.pl/plotki/artykuly/438176,nowe-fakty-na-temat-wypadku-weroniki-rosati-i-piotra-adamczyka.html (дата обращения: 05.05.2019).
23. Wikislownik. URL: https://pl.wiktionary.org/wiki/nie_wyrabiac_siç_na_zakrçtach (дата обращения: 05.05.2019).
24. Trwalej juz nie robiç, wiçc spiç spokojnie. URL: http://gazetapraca.pl/gazeta-
praca/1,90440,7346308,Trwalej_juz_nie_robie_wiec_spie_spokojnie.html (дата обращения:
05.05.2019).
25. Wielki slownik jçzyka polskiego / pod red. P. Zmigrodzkiego. URL: https://www.wsjp.pl/index.php?id_hasla=4514&id_znaczenia=5225899&l=17&ind=0 (дата обращения: 05.05.2019).
26. Новейший большой толковый словарь русского языка. СПб. ; М. : Рипол-Норинт, 2008.
1536 с.
27. Тема недели // «Эксперт Северо-Запад», 2015 // Национальный корпус русского языка. URL: http://rucorpora.ru (дата обращения: 05.05.2019).
28. „Zbieracie doswiadczenia, gdyby zachodnia Ukraina do Polski chciala?". URL: https://wiadomosci.dziennik.pl/swiat/artykuly/546737,krym-rosja-ukraina-sankcje-mieszkancy-fsb.html (дата обращения: 05.05.2019).
29. Лебедев В.К. Застегнутый на все пуговицы // XLI Международная филологическая конференция. Вып. 24: Русский язык как иностранный и методика его преподавания. 26-30 марта 2012 г., Санкт-Петербург / отв. ред. Н.А. Любимова. СПб. : СПбГУ, 2013. С. 22-26.
30. Prus B. Dzieci. URL: https://pl.wikisource.org/wiki/Dzieci_(Prus) (дата обращения: 05.05.2019).
31. Narodowy Korpus Jçzyka Polskiego. URL: http://nkjp.uni.lodz.pl/Paragraph Metadata?pid=1286e84497471d4ec85f38094b17f2cd&match_start=234&match_end=261&wynik=1#the_ match (дата обращения: 06.05.2019).
32. Белкина Е. Экспобанк займется консультациями // РБК Дейли. 24.05.2013. Национальный корпус русского языка. URL: https://www.banki.ru/news/bankpress/?id=4946686 (дата обращения: 06.05.2019).
33. Фадеева А., Шестернина Е. Китайским инвесторам показали путь в энергетику России // РБК Дейли. 2013.04.29. URL: https://finance.rambler.ru/economics/18847242-kitayskim-investoram-pokazali-put-v-energetiku-rossii/ (дата обращения: 06.05.2019).
