Научная статья на тему '9-10 ЁШЛИ ҚИЗ БОЛАЛАРНИ МИЛЛИЙ ҲАРАКАТЛИ ЎЙИНЛАР ОРҚАЛИ ГАНДБОЛ СПОРТ ТУРИГА ҚИЗИҚТИРИШ'

9-10 ЁШЛИ ҚИЗ БОЛАЛАРНИ МИЛЛИЙ ҲАРАКАТЛИ ЎЙИНЛАР ОРҚАЛИ ГАНДБОЛ СПОРТ ТУРИГА ҚИЗИҚТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
88
17
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
СПОРТ ТУРИНИНГ ТЕХНИК - ТАКТИК УСУЛЛАРИ / қОИДАЛАРИ / ТУРДОШ ҲАРАКАТЛИ ЎЙИНЛАР / ТЕСТЛАШ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Бердиева Х.К.

Тақдим этилаётган мақолада 9-10 ёшли қиз болаларнинг гандбол спорт турига қизиқтиришда, ўйиннинг келиб чиқиши ҳамда жисмоний тарбиянинг асосий воситалари - ҳаракатли ўйинлардан фойдаланишда жисмоний, техник - тактик тайёрлаш услубиятлари ёритилиб берилган.В данной статье рассмотрены совместные игры и основные средства физического воспитания для привлечения девочек 9-10 лет к гандболу. Методы физической, технической и тактической подготовки при использовании подвижных игр.This article discusses the origins of the game and the main means of physical education to attract girls 9-10 years old to handball. Methods of physical, technical and tactical training when using outdoor games

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «9-10 ЁШЛИ ҚИЗ БОЛАЛАРНИ МИЛЛИЙ ҲАРАКАТЛИ ЎЙИНЛАР ОРҚАЛИ ГАНДБОЛ СПОРТ ТУРИГА ҚИЗИҚТИРИШ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 24 январдаги ПК-5924-сонли "Узбекистон Республикасида жисмоний тарбия ва спортни янада такомиллаштириш ва оммалаштириш чора-тадбирпари т^рисида" ги Карори.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 30 октябрдаги ПФ-6099-сонли "СоFлом турмуш тарзини кенг тадбик этиш ва оммавий спортни янада ривожлантириш чора-тадбирлари т^рисида" ги фармони.

3. Игнатева В.Й. Юкори разрядли кул тупи уйинчиларининг мусобака-даги вазифаларини урганиш // "Жисмоний тарбия назарияси ва амалиёти",

УУД(УДК, UDC): 796.322:32

Уцитувчи Х.К. БЕРДИЕВА2

2Термиз давлат университети Термиз шахри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун:

berdieva.terdu@gmail.com

№ 8. - М., 1980 йил. 28-30 б.

4. Ш.К. Павлов, О.Х. Абдалимов, З.Е. Юсупова. Гандбол назарияси ва услубияти" дарслик. Тошкент 2017 й. 241-243 б.

5. Шелягина И.Н., Абдурахманов Ф.А., Павлов Ш.К. Гандболчи тала-баларнинг укув илмий-текшириш ишлари. Т., УзДЖТИ, 2000 й. 87-89 б.

6. Ш.К. Павлов, Р.И. Исроилов, О.Х. Абдалимов, И.Н. Шелягина. "Спорт педагогик махоратини ошириш" (ГАНДБОЛ). Укув кулланма. Тошкент - 2018 й. 164-166 б.

7. Гончарова О.В. Ёш спортчиларнинг жисмоний кобилятларини ривожлантириш. - Т.: УзДЖТИ, 2005 йил. 132-135 б.

8. Акрамов Ж.А. Гандбол. Дарслик. - Т., 2008 йил. 28-30 б.

9-10 ЁШЛИ киз БОЛАЛАРНИ МИЛЛИЙ ХДРАКАТЛИ УЙИНЛАР ОРКДЛИ ГАНДБОЛ СПОРТ ТУРИГА КИЗИКТИРИШ

Аннотация

■■otation

В данной статье рассмотрены совместные игры и основные средства физического воспитания для привлечения девочек 9-10 лет к гандболу. Методы физической, технической и тактической подготовки при использовании подвижных игр.

Ключевые слова: технико-тактические приемы игры, правила, родственные к гандболу игры, тестирования.

Такдим этилаётган макщада 9-10 ёшли к,из болаларнинг гандбол спорт турига кизщтиришда, уй-иннинг келиб чщиши хамда жисмоний тарбиянинг асосий воситалари - харакатли уйинлардан фойца-ланищца жисмоний, техник - тактик тайёрлаш услубиятлари ёритилиб берилган.

Калит сузлар: спорт турининг техник - тактик усуллари, кридалари, турдош х;аракатли уйинлар, тестлаш.

This article discusses the origins of the game and the main means of physical education to attract girls 9-10 years old to handball. Methods of physical, technical and tactical training when using outdoor games

Keywords: brief description of the game of handball, technical and tactical techniques of the game, rules, related to handball games, testing

Долзарблиги. 9-10 ёшли циз болаларни гандбол спорт турига цизицтириш асосан харакатли уйинлар, махсус уйинли машцлар иштирокида хал этиш мумкин, уларнинг мазмуни биринчи навбатда координацион цобилиятлар: маконда мулжал олиш, вазиятларга реакция цилиш ва харакатларда пайти келганда узгартириш, цайта цуриш тезкорлиги хамда аницлиги, харакатларнинг фазовий, ритмни хис цили-шини шакллантириш ва ривожлантиришга мацсадли таъсир курсатиш имконини беради.

Бир цатор муаллифлар томонидан аникланганки, кичик синфларда дарсларга 25-30% хажмда махсус йуналтирилган харакатли уйинларнинг келтирилиши турли хил жисмоний цобилиятларнинг ривожланиши суръатларини 8-30% га оширишга муваффац булган [2].

Бошца тадцицотлар харакатли уйинларнинг бола-лар ва ёш спортчиларнинг психомотор цобилиятла-рига ижобий таъсир цилишни аницлаганлар. Бироц биз урганган адабиётларда ёш гандболчиларни тайёр-лашда харакатли уйинлардан фойдаланиш юзасидан тавсиялар берилган.

Тадкикотнинг максади. Кичик ёшдаги мактаб уцувчи цизларни гандбол билан шугулланишга тайёрлаш мацсадида махсус ишланган харакатли уйинлар ва уйинли машцлар комплекслардан мунтазам фойдаланиш асосида уларнинг харакат цобилиятларини устувор ривожлантиришдан иборат.

Илк бор харакатли уйинлар, вазифалар ком-плекслари ишлаб чицилган ва тизимлаштирилган хамда 9-10 ёшдаги цизлар координацион ва конди-цион цобилиятларини мацсадли ривожлантириш

жараёнида цулланилиши самарадорлиги аницланган.

Кичик ёшдаги мактаб уцувчиларида умуман хара-катларни яхшилашга булган тугма цобилиятлар, мускул кучланишлари, харакатларнинг вацт ва фазовий параметрларини табацалаш цобилиятлари мавжуд.

Чидамлилик 10-14 ёшдан жадал ривожланиб боради, координацион цобилиятлар хамда эгилув-чанлик 6 ёшдан 10 ёшгача даврда юцори суръатларда ривожланади.

Тадкикотни ташкиллаштириш.

1. 9-10 ёшдаги циз болаларнинг гандбол спорт турида зарур булган харакат цобилиятларини ривожлантириш учун харакатли уйинлар ва уйинли элементларини танлаб олиш.

2. Икки йиллик педагогик тажриба давомида 9-10 ёшдаги циз болаларда умумий ва махсус харакат цо-билиятларининг ривожланиши хусусиятлари хамда динамикасини аницлаш.

1-жаДвал

Х,аракат цобилиятлари ривожланишини сенсетив даврлари (А.А.Гужаловский, З.И.Кузнецова)

Харакат крбилиятлари

Координацион

Тезлик - куч

Куч

Куч чидамлилик

Статик чидамлилик

Эгилувчанлик

Бир цатор мутахассисларнинг таъкидлашича, 6 ёшдан 10 ёшгача булган даврда болаларнинг харакат цобилиятлари ривожланишига генетик таъсир

см о

CN

Г\1

со та

0 d (П

1

с

frt

ML

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

анча катта булганлиги аникланган.

Хусусан, В.А.Сокалкина тажрибасида шуни исботлаганки, спорт техникасини чукур урганишга ёрдам берувчи бир катор координацион кобилиятлар ирсий омилларга (60-80%) купрок богликдир, бу кичик ёшдаги мактаб укувчиларининг жисмоний тайёргарлигини ташхислаш ва башоратлашни амалга оширишга имкон беради [9].

Купчилик ишларда гандбол учун мухим булган жисмоний тайёргарликни турли хил курсаткичлари таклиф этилади ва мухокама килинади. Бирок катор тестлар барча муаллифларда такрорланади [3,4,5,6,7].

Мисол тарикасида 2-жадвалда келтирилган меъ-ёрларни караб чикиш мумкин.

2-жадвал

9 ёшдаги болалапарнинг жисмоний сифатларининг ривожланиш даражасини ба^олаш учун назорат синовлари (В.П.Филин, 1987 йил буйича)

№ Назорат синовлари Назорат меъёрлари

1 Турган жойдан 20 м югуриш 3,3

2 Юкори стартдан 60 м.га югуриш 9,3

3 Турган жойдан узунликка сакраш, см 160

4 Тулдирма тупни (1 кг) улоктириш, м 7,0

5 300 м га югуриш, с 62

СМ О СМ

ГО

га

О ю

Болаларнинг жисмоний сифатларини тарбиялаш-нинг самарали воситалари - харакатли уйинлардир. Кичик ёшдаги мактаб укувчиларининг харакат кобилиятларини ривожлантириш воситалари ва услубларини санаб туриб, аксарият муаллифлар ха-ракатли уйинларни алохида ажратадилар. Бу борада мутахассисларимиз куйидаги фикрларини айтиб утганлар: "Х,аракатли уйинлар жисмоний, иродавий, ахлокий фазилатларни ривожлантиришга ёрдам бера-ди. Уйин фаолиятида бола мустакиллик, катъиятли-лик, максадга мувофиклик ва бошкалар каби хаётий фазилатларни узлаштиради. Уйин таълим ва тарбия воситасидир, уйин фаолияти ёрдамида болалар му-носабатлар ролини урганадилар. Уйинда хар ким уз кобилиятини, билимини синовдан утказади, уз кучи-ни урганади. Бошкача килиб айтганда, уйин онгни, фикрлашни ва ижодкорликни ривожлантиради [7].

Жисмоний тарбиянинг турли хил вазифаларини хал этиш учун уйин материалларидан самарали фойдаланиш тажрибаси муваффакият келтирганли-ги купгина адабиётларда кайд этилади. Жисмоний машкларни болалар хилма-хил уйинлар воситасида осонгина идрок киладилар ва узлаштирадилар.

Мактабда жисмоний тарбия дарсларида харакатли уйинларнинг кулланилиш тажрибасини урганиш натижасида аникландики, бошлангич синфларда уни услубли фойдаланиш жисмоний кобилиятларининг усиш суръатларини ишончли ва юкори даражада оширишга имкон беради [8].

Тажрибада аникланишича, кичик синф укувчила-рининг дарсларига харакатли уйинларнинг 25-30% хажмида киритилиши жисмоний кобилиятларнинг ривожланиш суръатларини оширишга ёрдам беради.

Жисмоний тарбия дарсларида хар хил йуналишга эга харакатли уйинлардан фойдаланиш асосий хара-кат кобилиятларини усишини таъминлайди.

Бирок тезлик - куч сифатларини ривожланти-ришга каратилган харакатли уйинлар кулланилган

тажриба гурухида югуриш тезлигида 8,2% га куч курсаткичларида 18% га, умумий жисмоний тай-ёргарликда 52,1% га катта узгаришлар аникланган.

Чидамлиликнинг ривожланишида купрок тажри-ба гурухида узгаришлар кузатилган булиб, усиш 13,2 % ни ташкил килган. Бу тажриба гурухида мазкур чидамлилик кобилиятини устувор ривожлантиришга йуналтирилган харакатли уйинлардан фойдаланил-ган.

Педагогик тажриба услубияти. Педагогик тажрибанинг мохияти асосан кичик ёшдаги мактаб укувчи-кизларда гандбол учун махсус булган сифат-ларни ривожлантириш имкониятлари ва максадга мувофиклигини бахолашга каратилди.

Аник бир харакатли уйинлардан фойдаланиш-нинг максадга мувофиклиги мезонлари ва тупланган тажрибани инобатга олиб харакатли уйинларнинг куйидаги гурухлари танлаб олинди: а) чидамлиликни устувор ривожлантиришга каратилган харакатли уйинлар: "Калъа химояси", "Бурон", "Кучма нишон" уйинлари гандболга хос булган харакат йуналиш-ларини узгартирган холда утказилди. Бу уйинлар тезлик, чидамлиликни ривожлантиради.

"Ок терак - кук терак" (занжирларни узмасдан, кул кафтларини чикариб турган уйинчиларни хохла-ганини кафтига тез уриб оркага кайтиш). Бу уйин аввал таъсирини, сунг куллар ва оёкларни сон ва болдирни букувчи мускулларни кучини - тезлигини ривожлантиради. Бу уйинлардан бошка гандбол спорт турига турдош харакатли уйинлар "Буш жой", "Сакрабодом чумчуклар", "Отиб кочар", "Дунгдан дунгга", "Кармокча", "Ягуар" киритилди. "Чупон", "Кун ва тун", "Айланма дарра", "Чавандозлар" ва бошка махсус харакатли уйинлардан ташкил топди.

Тадкикотнинг комплекс тайёргарлик жараёнида харакатли уйинлардан фойдаланиш самарадорлигини дастлабки натижаларини куйидаги жадвалдан куриш мумкин:

3-жадвал

Тажриба ва назорат гуру^ларидаги 9-10 ёшдаги шугулланувчиларнинг (^излар) жисмоний ривожланиши, умумий ва махсус жисмоний тайёргарлигини дастлабки курсаткичлари

Тестлар Статистик параметрлар Фарклар ишончлиги

М -+т V

<1 Р

Харакат кобилиятлари (умумий)

1. 20 м.га югуриш, с 3,91 0,44 11,36 2,10х<0,05

4,32 0,58 13,51

2. 30 м.га югуриш, с 6,41 0,52 8,24 3,37х<0,01

7,13 0,53 7,53

3. 300 м.га югуриш, с 78,55 5,05 6,47 4,25х<0,01

83,14 8,22 9,90

4. 3х10 м га моккисимон югуриш, с 10,23 0,69 6,47 3,32х<0,01

10,90 0,81 7,51

5. В.М.Абалаков буйича юкорига сакраш, см 28,17 5,93 21,14 4,73х<0,01

34,90 5,44 15,61

6. Турган жойдан узунликка сакраш, см 1,09 0,22 20,19 1,50х<0,05

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

1,17 0,12 10,35

7. Теннис тупини нишонга улоктириш, нишонга тегиш сони 2,27 1,48 65,27 0,85х<0,05

2,03 1,08 53,33

8. Тулдирма тупни утирган ^олатда улоктириш, м 2,15 0,48 19,78 0,38х<0,05

2,41 0,45 18,69

9. Олдинга эгилиш, см 6,51 3,84 58,95 3,72х<0,01

3,75 2,09 55,83

40 е-шай: fan_sportga@uzdjtsu.uz №2-2021

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

10. Мувозанат саклаш, с 9,64 9,46 98,07 2,07х<0,05

5,62 4,80 85,37

11. Гимнастика уриндитида, ётиб таяниб, кулларни букиб ёзиш, марта 13,34 5,04 37,80 4,88х<0,001

23,62 10,26 43,45

12. Сенсомотор координация хатоси (унг кул), см2 10045,28 3236,35 32,32 2,61х<0,01

12077,30 38 75,98 32,09

13. Сенсомотор координация хатоси (чап кул), см2 11326,62 3723,89 32,88 1,90х<0,05

11961,24 3901,74 32,62

14. Сенсомотор координация хатоси (унг оёк), см2 10642,24 4117,88 38,69 1,81х<0,05

111,41 4819,91 43,26

15. Сенсомотор координация хатоси (чап оёк), см2 11808,10 4764,14 40,35 1,53х<0,05

11390,76 2627,07 23,06

16. Кинестетик сезувчан-лик (унг кул), бурчак градуслари 5,93 3,36 56,70 1,0х<0,05

7,82 5,37 68,66

17. Кинестетик сезувчанлик (чап кул), бурчак гра-дуслари 4,79 2,43 50,81 1,95х<0,05

6,43 4,20 65,31

18. Кинестетик сезувчанлик (унг оёк), бурчак гра-дуслари 5,87 3,41 58,13 0,30х<0,05

6,16 3,63 58,94

19. Кинестетик сезувчанлик (чап оёк), бурчак градуслари 4,76 2,39 50,38 0,86х<0,05

5,34 2,85 53,40

11,10 7,65 68,94

Изо^: суратда тажриба гуру^и, махражда назорат гуру^и маълумотлари келтирилган, х-тажриба гурухлари устунлиги.

Хулоса. Мавзу буйича утказилган тадкикотлар асосида максадга мувофик адабиётлар тахлилидан маълум булдики, кичик ёшдаги мактаб укувчилар-нинг жисмоний кобилиятларини усиш ва ривожлани-ши куп холларда харакатли уйинлар мотивациясига боглик эканлиги турдош спорт турлари, хусусан гандбол уйинига муносиб эканлиги аникланди.

УУК (УДК, UDC): 796.077.5: 015.868:

Тадкикотнинг комплекс тайёргарлик жараёнида кичик 9-10 ёшли гандболчи кизларнинг шугулланиш даврида жисмоний ривожланиши, умумий ва махсус жисмоний тайёргарлиги шунингдек морфофунк-ционал курсаткичлари батафсил ва мунтазам олиб борилди.

Эътироф этиш лозимки, тажриба ва назорат гурухлари ёш гандболчиларда жисмоний кобилиятлар ва морфологик хусусиятларнинг узгарувчанлиги курсаткичлари катталиги бир-бирига ухшашдир. Бу комплекс тадкикодлар олиб бориш учун танланган гурухларнинг бир-бирига мослигини тасдиклайди.

Адабиётлар:

1. Ж.Акромов.Гандбол.Учебник для студентов института физической культуры и факультетов физического воспитания педагогических институтов. Ташкент 2008 3-бет

2. К.Рубаш. Подвижные игры как средство повышения скорости бега мальчиков 9-11 лет. Дисс...канд.пед.наук. М:1983. 41 с.

3. Павлов Ш К, Абдалимов О Х, Юсупова З.Е. Гандбол назарияси ва услибияти: дарслик -Т .: "Фан ва технофогия", 2017 й. 55-59 б.

4. Ш.Ф.Тулаганов, М.М.Рахманова. Гандбол назарияси ва услубия-ти:у^ув ^улланма -Т.: "Узбекитобсавдонашриёт", 2020 й. 63 б.

5. Ш.К. Павлов., Ф.А. Абдурахмонов., Ж.А. Акромов., Гандбол:дарслик Т.: УзДЖТИ нашриёт - матбаа булими, 2005 й. 21 б.

6. Ж.Акрамов. Гандбол: дарслик -Т.: "Lider Press", 2020 й

7. Ж.Акрамов, Ш.К. Павлов., Ф.А. Абдурахмонов., Гандбол: программа детского-юношеских спортивных школ, специализированных детско-юношеских школ олимпийского резерва -Т.:Илмий техника ахбароти -пресс нашриёти 2017 й. 42 б.

8. Т.С. Усмонхужаев., И.И. Бурнашов., Х,.А.Мейлиев.,Б.Б.К,ипчок;ов 500 харакатли уйинлар: услубий ^улланма -Т.: "Bekinmachoq plyus" нашриёти 2010 й. 45 б.

9. В.А. Соколкина. Соотношение генетических и средовых влияний в развитии координационных способностей детей 7-10 лет: Автореф.. .дист. канд. пед. наук. М.: 1991 г, 22 с.

Укитувчи

х.;. фозилов1

'Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик шахри, Узбекистон

Муаллиф билан ботланиш учун:

fozilov.uzdjtsu@mail.ru

БУСМ услубчиси М.М. РАХМАНОВА2

2Олмазор тумани 1-сонли БУСМ, Тошкент шахри, Узбекистон

ГАНДБОЛЧИ ТАЛАБА КИЗЛАРНИНГ МАХСУС ЖИСМОНИИ ТАЙЁРГАРЛИК ДАРАЖАСИНИ АНИ^ЛАШ ВА ТАДЛИЛ КИЛИШ

Аннотация

Annotation

В статье рассматривается уровень специальной физической подготовленности студенток и методы развития физических качеств. Освещены средства используемые для улучшения физических качеств гандболистов.

Ключевые слова: физическая подготовка, повышение спортивно-педагогического мастерства, девушки студентки, контрольные нормативы, уровень подготовленности, динамика роста.

Маколада талаба кизларнинг махсус жисмоний тайёрланганлик даражаси, жисмоний сифат-ларни ривожлантириш услублари тугрисида суз юритилган. Гандболчиларнинг жисмоний сифат-ларини оширишда кулланиладиган воситалар ва уларнинг ахамияти ёритиб берилган.

Калит сузлар: жисмоний тайёргарлик, спорт педагогик мауоратини ошириш, талаба цизлар, назорат меъёрлари, тайёргарлик даражаси, усиш динамикаси.

The article examines the level of special physical fitness of girl students and methods of development of physical qualities. The means used to improve the physical qualities of handball players are highlighted.

Key words: physical fitness, ISPS, female students, control standards, level of preparedness, growth dynamics.

Долзарблиги. Замонавий гандболда уйин шид-датининг ошиши ва техник усулларнинг муракка-блашиши беихтиёр гандболчиларнинг жисмоний сифатларини такомиллашиши ва ривожланишига булган талабни оширади. Гандболчиларнинг жисмо-ний тайёргарликда ортда колиши техник-тактик харакатларни бажариш самарадорлигида, туп билан

техник тактик харакатларни бажариш самарадорли-гида намоён булади.

Шу билан боглик равишда, алохида жисмоний тайёргарликни намоён килишни назарда тутадиган ишончли функционал тайёргарлик асосий белгилаш омилидир. Гандболда алохида жисмоний тайёргар-ликнинг максади - мусобака жараёнида шундай

см о см

го га t

0 Q. W

1

с го

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.