Научная статья на тему '1-4 СИНФ ЎҚУВЧИЛАРИДА СКОЛИОЗ КАСАЛЛИГИНИ ДАВОЛАШДА МАХСУС МАШҚЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ САМАРАДОРЛИГИ'

1-4 СИНФ ЎҚУВЧИЛАРИДА СКОЛИОЗ КАСАЛЛИГИНИ ДАВОЛАШДА МАХСУС МАШҚЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ САМАРАДОРЛИГИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
120
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
ДЕТИ МЛАДШЕГО ШКОЛЬНОГО ВОЗРАСТА / СКОЛИОЗ / КОМПЛЕКС СПЕЦИАЛЬНЫХ УПРАЖНЕНИЙ / ФРОНТАЛЬНАЯ И САГИТТАЛЬНАЯ ПЛОСКОСТИ / ОЗДОРОВИТЕЛЬНАЯ ФИЗИЧЕСКАЯ КУЛЬТУРА
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «1-4 СИНФ ЎҚУВЧИЛАРИДА СКОЛИОЗ КАСАЛЛИГИНИ ДАВОЛАШДА МАХСУС МАШҚЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ САМАРАДОРЛИГИ»

Л.Б. СОБИРОВА,УзДЖТСУ, ЧИРЧЩ

1-4 СИНФ УЦУВЧИЛАРИДА СКОЛИОЗ КАСАЛЛИГИНИ ДАВОЛАШДА МАХСУС МАШЦЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ САМАРАДОРЛИГИ

Аннотация. В статье обоснована эффективность использования комплекса специальных упражнений при лечении сколиоза у детей младшего школьного возраста.

Ключевые слова: дети младшего школьного возраста, сколиоз, комплекс специальных упражнений, фронтальная и сагиттальная плоскости, оздоровительная физическая культура.

Долзарблиги. Узбекистонда

Мустакил Давлатлар Х,амдустлиги давлатлари ичида биринчилардан булиб "Ногиронларнинг ижтимоий химояси хакида"ги ногиронларни хукукларини уз ичига олган хукукий база яратилди" (1,2).

Ер шари ахолисининг аксариятида умуртка билан боглик муаммо, хусусан сколиоз учрайди. Шу сабабли тиббиёт ходимлари касалликни даволаш учун янгидан-янги дори-дармонлар яратиб келадилар. Шуни эътироф этиш мухимки, киз болалар угил болаларга нисбатан сколиоз билан купрок касалланадилар, бу улар организмининг физиологик хусусиятлари билан боглик. 50% дан купрок холларда беморлар I ва II даражали сколиозга чалинадилар (5). Бу касаллик енгил кийшайиш ва сезиларсиз огриклар билан кузатилади. Сколиоз билан касалланиш туртта даражага ажратилади:

т с0 1 а0

I даража -5 дан 10 гача

II даража -110 дан 300 гача

III даража -310 дан 600 гача

1Удаража -600 дан юкори

Сколиознинг хар кандай даражасини даволаш учун даволовчи жисмоний машклар кулланилади, чунки бундай машклар касалликдан халос булишнинг энг самарали ва зарарсиз усули хисобланади. Касаллик турига караб, даволовчи жисмоний тарбия мажмуаси кулланилади. Машгулотларнинг даволовчи максади умурткани тиклаш, унинг тургунлигини ошириш ва кийшайиш асоратларини тузатишдан иборат.

Ишнинг максади: 1-4 синф укувчиларида кадди-коматнинг бузилиши - сколиоз касаллигига мослаштирилган махсус машклар мажмуасини тузиш ва унинг самарадорлигини асослаш.

Тадкикот натижалари ва уларнинг мух,окамаси. Махсус ишлаб чикилган

машкларнинг хар хил нисбатлари самарадорлигини аниклаш максадида хамма тажриба гурухлари учун мазмунан бир хил ягона дастур ишлаб чикилди, аммо махсус ва умумривожлантирувчи машклар турли вариантларда кулланилди.

Тадкикотимиз 4-сонли сколиозга ихтисослаштирилган мактаб-интернатда олиб борилди.Тадкикотда махсус машклар мажмуидан (МММ) фойдаланилди. Мактаб укувчилари сколиоз даражаларига караб гурухларга ажратилди.

1-гурухга I даражали сколиози булган 57 нафар, 2- гурухга Пдаражали сколиози булган 26 нафар, 3- гурухга III даражали сколиози булган 14 нафар, 4-гурухга IV даражали сколиози булган 9 нафар бола киритилди.

Тадкикотлар давомида 8-11 ёшда-гиларнинг антропометрик курсаткичлари ва организмининг гавда тузилишидаги асорат холати аниклаб олинди (1,2-жадвал-лар).

Тадкикот давомида ишлаб чикилган махсус машклар мажмуасидан фойдала-нишни йулга куйишда муайян жадвал ишлаб чикилди. Жадвалга асосан 4 та гурух укувчиларидан 1 -гурухда МММ буйича хафтада 2 марта дарс ва 3 марта дарсдан ташкари вактда машгулотлар олиб борилди. 2-гурухда хафта давомида 2 марта дарс ва 4 марта дарсдан ташкари машгулотлар олиб борилди ва уларнинг давомийлиги 30 дакикадан 35 дакика-гачани ташкил этди. 3-гурух укувчиларида хафтасига 2 марта дарс вактида ва 4 марта дарсдан кейин 30-35 дакикали машгулот олиб борилди. 4-гурухда машгулотлар индивидуал тарзда хафтасига 5-6 мартадан 20-25 дакика давомида утказилди.

Умуртка погонасида асорати бор булган жойдаги махаллий мушакларга

8-11 ёшдаги укувчиларнинг антропометрик курсаткичлари (% да)

№ Укувчиларнинг ёши Буйи (см) Вазни (см) Кукрак кафаси

тинч х,олатда (см) нафас олганда (см) нафас чикарганда (см)

1 8 (п=24) 123,8±4,9 33,4±3,8 48,4±4,1 50,8±4,0 47,8±4,2

2 9 (п=26) 126,5±5,2 34,7±3,9 50,3±5,2 51,7±4,2 49,1±4,0

3 10 (п=27) 131,8±5,8 36,8±4,6 52,6±4,9 54,6±4,9 51,4±4,8

4 11 (п=29) 134,2±5,6 38,9±5.1 54,5±5,4 56,8±5,3 55,1±5,2

Уртача д^ курсаткич ' 129,1±5,4 36,0±4,4 51,5±4,9 53,5±4,6 50,9±4,6

2-жадвал

8-11 ёшдаги укувчилар организмидаги гавда тузилишида асорат х,олати (дастлабки курсаткич, % да)

Ёши Текширилувч иларнинг умумий сони Фронтал текисликдаги бузилишлар сони Сагитал текисликдаги бузилишлар сони

Сколиоз касаллигининг даражаси I (5°-10° ) II (110-300 ) III (310-600 ) IV (600куп) I (50-100 ) II (110-300 ) III (310-600 ) IV (600куп)

Сони ва % п % п % N % п % N % п % п % п %

8 24 6 25,0 3 12,5 1 4,2 1 4,2 5 20,8 5 20,8 2 8,3 1 4,2

9 26 7 26,9 4 15,4 2 7,7 2 7,7 7 26,9 2 7,7 1 3,8 1 3,8

10 27 8 29,6 3 11,1 2 7,4 1 3,7 8 29,6 2 7,4 2 7,4 1 3,7

11 29 7 24,1 3 10,3 2 6,9 1 3,4 9 31,0 4 13,8 2 6,9 1 3,4

жам и 106 28±0,8 26,4 13±0,5 12,3 7±0,5 6,6 5±0,5 4,7 29±1,7 27,4 13±1,5 12,3 7±0,5 6,6 4±0 3,8

таъсир этувчи махсус машкларни танлаш кийинрок булди. Шу сабабли бундай махсус машкларни танлаб олиш учун махсус лаборатория шароитида экстрамиография усулидан фойдаландик. Олинган натижалар маълум бир машкларнинг жойлардаги мушакларга самарали таъсир этишини курсатди.

Шундай килиб, фронтал текислик-даги коматнинг бузилишини тугрилаш машкларига кушимча равишда 4 та куйидаги машклар киритилди:

1) мушакларни бушаштирувчи машклар;

2) мушакларни мустахкамловчи (курак, думгаза, бел ва бел-умуртка, кориннинг тугри ва кийшик мушакларига таъсир этувчи) машклар;

3) ассимметрик машклар (харакат тузилиши буйича харакат-таянч аппаратига асимметрик юклама бериш);

4) харакат уйгунлиги ва мувозанат машклари.

Сагиттал текисликда коматнинг бузилишини тугрилаш учун хам 2 та кушимча машклар танлаб олинди:

1) гавдани тугриловчи, статик чидамлиликни ривожлантирувчи машклар (куракларни якинлаштириш, узоклаш-тириш, тортилиш, куллар букилган холда осилиш);

2) гавданинг орка ва олди кисмини хамда елка кисм мушакларининг кучини ривожлантирувчи машклар.

^оматнинг кифоз холатини тузатиш учун махсус машклардан фойдаланишда асосий эътиборни умуртка погонасининг кукрак кисмида тугрилашга каратилди, бел кисмига унча ахамият берилмади. Жисмоний тайёргарлик курсаткичи тахлили шуни курсатдики, шугулланув-чиларнинг антропометрик курсаткичлари, фронтал ва сагиттал текислик буйича сколиоз касалликлари асорати буйича тиббий гурухларда педагогик тажрибадан сунг натижалар яхшиланди, яъни ижобий узгариш кузатилди (3-жадвал).

8 ёшли укувчиларнинг сагиттал холати буйича IV гурухдан III гурухга

1 нафар укувчи, III гурухдан II даражали гурухга 1 укувчи, II гурухдан булган

2 укувчи I даражага утди ва I даражали

сколиоз асорати булган укувчилардан 2 нафари соглом булишга эришди. Фронтал холати буйича 1 нафар укувчи III гурух холатига утган булса, III гурухда узгариш юзага келмади. II гурухда эса 2 нафар укувчи I гурухга утказилди ва I гурух укувчиларидан 2 нафарида хеч кандай сколиоз асорати булмаган холда асосий гурухга утказилди. 8 ёшли укувчиларнинг умумий холатдаги узгаришлари сони 20,8 % га яхшиланди.

9 ёшли укувчиларнинг сагиттал холати буйича IV гурухдан III гурухга

I укувчи, III гурухдан II гурухга 1 укувчи,

II гурухдан I гурухга 1 укувчи ва I гурухдан асосий гурухга 3 укувчи утказилди. Фронтал холати буйича IV гурухдан III гурухга 1 укувчи, III гурухдан II гурухга 1 укувчи, II гурухдан I гурухга 3 укувчи ва I гурухдан асосий гурухга 4 тадан укувчи утказилди. Бу тадкикот бошидаги 26 нафар укувчидан 7 киши асосий гурухга утказилганлигини, яъни 26,9 % укувчида сколиоз касалликлари асорати колмаганлигини билдиради.

10 ёшли укувчилардан сагиттал холати буйича IV гурухдан III гурухга 1 укувчи утди, III гурухда узгариш юзага келмади, II гурухдан асосий гурухга

1 укувчи ва I гурухдан асосий гурухга

2 укувчи утказилди. Фронтал текисликдаги сколиоз касалликлари асорати буйича гурухдан-гурухга 8 нафар укувчи утказил-ган булса, улардан 2 нафари асосий гурухга утказилди. Бу тадкикот давомида утказилган махсус машклардан фойда-ланиш оркали 14,8 % укувчи сколиоз касаллигининг асоратисиз жисмоний тарбия ва спорт билан шугулланиши мумкинлигини курсатади.

Яна бир юкори курсаткич айнан 11 ёшли укувчиларда кузатилди. Сагиттал холати буйича 16 нафар укувчи билан 4 та гурухда машгулотларни олиб бориш жараёнида 11 нафар укувчи гурухдан-гурухга утказилди, уларнинг 4 нафари асосий гурухда шугулланиш учун утказилди.

Фронтал холати буйича 4 гурухда 1 нафар укувчи булиб, унда узгариш юзага ке лди, лекин гурухга утказиш учун етарли даражада усиш булмади.

В-11 ёшдаги укувчилар организмидаги гавда тyзилишида асорат х,олатининг узгаришлари

(якуний курсаткич, % )

Ёши Текширилув- чиларнинг умумий сони Фронтал текисликдаги бузилишлар сони Сагиттал текисликдаги бузилишлар сони

Сколиоз касаллигининг даражаси I (5°-10° ) II (110-300 ) III (310-б00 ) IV (б00 юк;ори) I (50-100 ) II (110-300 ) III (310-б00 ) IV (б00юкори)

Сони ва % n % n % n % n % N % N % n % n %

В 19 б 25,0 1 4,2 2 8,3 0 0,0 4 1б,7 4 1б,7 2 8,3 0 0,0

9 19 7 2б,9 1 3,8 2 7,7 1 3,8 5 19,2 2 7,7 1 3,8 0 0,0

10 23 9 33,3 2 7,4 1 3,7 0 0,0 7 25,9 1 3,7 3 11,1 0 0,0

11 22 б 20,7 2 б,9 1 3,4 1 3,4 9 31,0 2 б,9 1 3,4 0 0,0

жами 83 28±1,4 33,2 6±0,6 7,2 6±0,6 7,2 2±0,6 2,4 25±2,2 30,1 9±1,3 10,8 7±1 8,4 0 0

III гурухдан II гурухга 1 укувчи, II гурухдан I гурухга 2 укувчи ва I гурухдан асосий гурухга 3 укувчи утказилди. 11 ёшли укувчиларнинг 29 нафаридан 7 нафари асосий гурухга утказилган булиб, 24,1 % ни ташкил этди.

Хулоса. Сколиоз - хатарли касаллик булиб, афсуски, у купрок болаларда учрайди. Бу касалликни эрта олдини олиш сурункали патологиянинг ривожланиш хавфини аниклашга ва бартараф этишга

имкон яратади. Тадкикот давомида ишлаб чикилган махсус машклар дастуридан фойдаланган холда болаларда мавжуд сколиоз касалликларини даволаш катта самара бериши тажриба давомида аникланди. Тадкикотлар бошида 106 нафар укувчи билан машгулот олиб борилиб, тажрибадан сунг улардан 83 киши 4 та гурухда колди, 23 укувчи асосий гурухга утказилди, демак, 21,7 % га усиш кузатилди.

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси " Жисмоний тарбия ва спорт тугрисида"ги конун (янги тахрири)2015.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг "Ногиронлиги булган шахсларни давлат тамонидан куллаб-кувватлаш тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида" ги Фармони 2017.

3. Газиева З.Ю.,Ходжаев Ш.Г., Нурмухамедов ^.А. "Даволаш жисмоний тарбияси"

Т 2015

4. Нурмухамедов ^.А. "Массаж" Т2014

5. Дубровский В.И. Спортивная медицина: Учеб. для студ. высш. учеб. заведений. -2-е изд., доп. - М.,Гуманит. изд. центр ВЛАДОС, 2002.

6. Милюкова И.В., Евдокимова Т.А. Лечебная физкультура. Новейший справочник/Под общей ред. проф. Т.А. Евдокимовой. - СПб., Сова; М., Изд-во Эксмо, 2003.

Л.Б.Собирова

Маколада кичик ёшдаги болаларда куп учрайдиган сколиоз касаллигини даволашда махсус машклар мажмуасидан фойдаланиш самарадорлиги асослаб берилган.

The article substantiates the effectiveness of the use of a set of special exercises in the treatment of scoliosis in primary school children.

ТАЪЛИМ ЩТИСОДИЁТИ ВА МЕНЕЖМЕНТ / ЭКОНОМИКА И МЕНЕЖМЕНТ ОБРОЗОВАНИЯ

Р.Х. НАБИУЛЛИН, К.Э.Н., и.о.ПРОФЕССОР, УзГУФКС

ЧЕЛОВЕЧЕСКИЙ КАПИТАЛ ВАЖНЫЙ ФАКТОР ИННОВАЦИОННОГО РАЗВИТИЯ СФЕРЫ ФИЗИЧЕСКОЙ КУЛЬТУРЫ И СПОРТА

Аннотация. Президент Ш.М. Мирзиёев томонидан илгари сурилган ижтимоий-иктисодий узгаришларда "инсон капитали" мухим рол хисобланади.

Жахон хамжамиятида "инсон капитали", шу жумладан, жамиятнинг ривожланишида ижтимоий институт сифатида жисмоний маданият ва спорт таьсири ХХ асрнинг ижтимоий ходисаси дейилади. Жисмоний маданият ва спорт хизмат сохаси булиб, нафакат истеьмол характерига эга, балки инсон капиталига инвестиция сифатида хизмат килади. Узининг кундалик мехнат фаолияти давомида жисмоний тарбия олий укув юртларида мехнат килаётган хамда коллеж укитувчилари узининг куп киррали мехнатни бажаришда "инсон капитали" белгилаш учун айнан шу асосларни инобатга олиши лозим.

Калит суз: инсон капитали, инновацион, таьлим, согликни саклаш, куникмалари, уз-узини ривожлантириш, компентентност, таркибий сиёсат, бошкариш ва профессионализм.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.