Научная статья на тему 'АГРАР СОҲАНИ ИНВЕСТИЦИЯЛАШДА РАҚАМЛИ ИҚТИСОДИЁТНИНГ ТАЪСИРИ'

АГРАР СОҲАНИ ИНВЕСТИЦИЯЛАШДА РАҚАМЛИ ИҚТИСОДИЁТНИНГ ТАЪСИРИ Текст научной статьи по специальности «Ветеринарные науки»

CC BY
2
1
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
ривожланиш / инвестициялар / хорижий инвестиция / фаол инвестиция / озиқ-овқат хавфсизлиги / инновация / тадбиркорлар / инвесторлар / самарадорлик / натижалар.

Аннотация научной статьи по ветеринарным наукам, автор научной работы — Мустафақулов Янгибой Бўриқулович, Мусурманкулова Гулчеҳра Исабековна

Барча соҳалар каби аграр соҳанинг ҳам рақамли иқтисодиётда муносиб ўрни бор. Ушбу соҳа ҳам ўзининг ривожланиши билан иқтисодий барқарорликка ижобий таъсир этиб келмоқда. Бунга асосан соҳага киритилаётган инвестициялар ва улардан самарали фойдаланиш, кўзланган натижаларга эришишга асосий туртки бўлмоқда.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «АГРАР СОҲАНИ ИНВЕСТИЦИЯЛАШДА РАҚАМЛИ ИҚТИСОДИЁТНИНГ ТАЪСИРИ»

АГРАР СОХДНИ ИНВЕСТИЦИЯЛАШДА РАЦАМЛИ ЩТИСОДИЁТНИНГ ТАЪСИРИ

Мустафакулов Янгибой Бурикулович, Мусурманкулова Гулчехра Исабековна

ТАФУ "Тармоклар иктисодиёти" кафедраси катта укитувчилари https://doi.org/10.5281/zenodo.11037751

Аннотация. Барча со^алар каби аграр сощнинг щм рацамли щтисодиётда муносиб урни бор. Ушбу соуа уам узининг ривожланиши билан ицтисодий барцарорликка ижобий таъсир этиб келмоцда. Бунга асосан сощга киритилаётган инвестициялар ва улардан самарали фойдаланиш, кузланган натижаларга эришишга асосий туртки булмоцда.

Аннотация. Как и все отрасли, аграрный сектор занимает достойное место в цифровой экономике. Этот сектор также оказывает положительное влияние на экономическую стабильность своим развитием. Главным образом, вложенные в сферу инвестиции и их эффективное использование являются основной мотивацией для достижения намеченных результатов.

Abstract. Like all industries, the agricultural sector occupies a worthy place in the digital economy. This sector also has a positive impact on economic stability through its development. Mainly, investments made in the field and their effective use are the main motivation for achieving the intended results.

Калит сузлар: ривожланиш, инвестициялар, хорижий инвестиция, фаол инвестиция, озиц-овцат хавфсизлиги, инновация, тадбиркорлар, инвесторлар, самарадорлик, натижалар.

Ключевые слова: развитие, инвестиции, иностранные инвестиции, активное инвестирование, продовольственная безопасность, инновации, предприниматели, инвесторы, эффективность, результаты.

Keywords: development, investments, foreign investment, active investment, food security, innovation, entrepreneurs, investors, efficiency, results.

Барчамизга маълумки, мустакилликнинг дастлабки йилларида юртимизда кишлок хужалиги махсулотлари ишлаб чикаришни купайтиришга эътибор янада кучайтирилди. Жумладан, экин майдонларини опти-маллаштириш, ишлаб чикаришда замонавий технологияларни куллаш, уругчилик ва селекция ишларини тубдан яхшилаш буйича кенг камровли ишлар амалга оширилди. Бугунги куннинг асосий талабларидан яна бири эса турли-туман ноз-неъматларни далалар ва богларни кенгайтириш эвазига эмас, балки хосилдорликни кутариш ва чорва моллари махсулдорлигини ошириш хисобига купайтиришдан иборатдир.

Мухтарам Президентимизнинг 2019 йилда мамлакатимизни ривожлантиришнинг энг мухим устувор вазифалари тугрисида Олий Мажлисга Мурожаатномасида кайд этилганидек, кишлок хужалиги сохасини бошкариш тизимини ислох килиш, ер ва сув ресурсларидан окилона фойдаланиш борасидаги илгор технологияларни жорий этиш, озик-овкат хавфсизлигини таъминлаш энг мухим вазифаларимиздир1. Узбекистоннинг иктисодий мустакиллигини таъминлашда кишлок хужалиги сохасида ташки иктисодий

1 Узбекистан Республикаси Президенти Ш.Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси. 2018 йил 28 декабрь.

фаолият доирасида амалга оширилаётган ишлар эътиборга лойикдир. Бугунги куннинг талаби эса чет элга хом-ашёлар урнига тайёр махсулотлар экспорт килишдир. Давлатимиз рахбари таъкидлаганларидек, кишлок хужалигини ислох килиш ва озик-овкат хавфсизлигини таъминлаш масалалари, хеч шубхасиз, биз учун энг мухим вазифалардан бири булиб колади. Аввало, агросаноат комплекси ва унинг локомотиви, яъни харакатга келтирувчи кучи булган куп тармокли фермер хужаликларини изчил ривожлантиришга катта эътибор каратилади2. Уз навбатида, уларнинг экспортни ва ахоли бандлигини таъминлашдаги иштирокини эътироф этиш лозим.

Юкорида таъкидлаганимиздек, кишлок хужалиги саноатнинг хом-ашёга талабини хам кондиради. Модомики, шундай экан, "Юртимизда бу тармокни ривожлантириш учун тугридан-тугри хорижий хамда махаллий инвестицияларни жалб килишга нечогли эътибор берилаяпти?" деган савол барчамизни кизиктириши табиий. Утган йиллар давомида кишлок хужалиги махсулотлари етиштиришни ва кайта ишлашни купайтириш, соханинг инвестиция ва экспорт салохиятини кенгайтириш максадида тугридан-тугри хорижий инвестиция жалб этиш эвазига уттизга якин йирик ва ахамиятга молик лойихалар хаётга татбик этилди. Инвестициявий ва инфратузилмавий лойихаларни руёбга чикариш учун зарур тугридан-тугри хорижий сармоялар узлаштирилди. Бу борада, ^оракалпогистон Республикаси, Хоразм, Бухоро, Фаргона, Сурхондарё ва ^ашкадарё вилоятларидаги ирригация тармокларини яхшилаш, сув ресурсларини бошкариш, мева-сабзавотчилик ва чорвачиликни ривожлантириш хдмда куллаб-кувватлашга йуналтирилган лойихалар ижроси доирасида Осиё тараккиёт банки, Ислом тараккиёт банки каби халкаро молия ташкилотларининг салкам ярим млрд. долларлик маблагларидан унумли фойдаланилди. Натижада, бир ярим минг гектарга якин ер майдонининг сув таъминоти ва мелиоратив холати тубдан яхшиланди. Охирги уч йилда амалга оширилган барча инвестицион лойихалар шарофати билан ахолини озик-овкат махсулотлари билан узлуксиз таъминлашга эришилди, кайта ишлаш кувватлари, иш уринлари сони ошди, махсулот турлари купайиб, сифати яхшиланди, экспорт хажми ортди. Жалб килинган сармоялар хамда инновацион технологиялар асосида интенсив боглар, токзорлар, иссикхоналар, дехкончилик махсулотлари сакланадиган омборхоналар ва совуткичли иншоотлар барпо этилди. Мамлакатимиз буйича йигирмага якин агрокластер ташкил этилиб, уларга йигирма минг гектарга якин ер майдонлари ажратиб берилди. Ушбу тизим оркали кластер корхоналари кафолатланган хом-ашё базасига эга булиб, экинни экиш ва парваришлашдан хосилни йигиб-териб олишгача булган озик-овкат занжири тулик камраб олинди.

^ишлок хужалигини ривожлантириш ва махсулотларни кайта ишлаш юзасидан жами киймати ярим млрд. дан ортик долларга тенг уттизга якин истикболли таклифлар берилди. Жумладан, хозир улар асосида барча вилоятларда турли кувватга эга юз минг тонналик агрологистика комплекси барпо этилди. Шунингдек, турли худудларда хар йили беш мингга якин туякуш бокиладиган хужалик, ун минг тонналик интеграциялашган паррандачилик фабрикаси, уч минг тоннага якин балик етиштириш ва балик махсулотлари ишлаб чикариш комплекси, олти мингга якин бош молга мулжалланган чорвачилик кластери, шунингдек, кишлок хужалиги экинлари уругларини ишлаб чикариш кластери,

2 -

Узбекистан Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги "Узбекистан Республикасини янада ривожлантириш буйича Х,аракатлар стратегияси тугрисида"ги фармони.

икки минг тоннага мулжалланган замонавий "Nethaus" агротехнологиялари асосида дехдон хужаликлари ва томорда ер участкалари учун тадсимлаш агромаркази, бир юз эллик минг тоннадан ортид лимон етиштириш дувватга эга минг гектарлик иссидхона хужаликлари, грек ёнгоги, бодом ва писта етиштириладиган интенсив боглар, узумга бирламчи ишлов бериш пункти, уч юз минг тоннага ядин дизилмия илдизини дайта ишлайдиган завод, юдори протеинли балид озудаси тайёрлаш учун од люпин (бурилуккак - утсимон усимлик) етиштириш ва уни кайта ишлаш корхонаси, ёпид сув таъминоти дурилмаларига эга балид етиштириш ва уларга озуда ишлаб чидариш мажмуаси, кичик интенсив сув хавзалари усулидаги балидчилик комплекси, замонавий балидчилик комплекси яратиш, турт минг тоннага ядин узум плантацияларини кенгайтириш ва вино тайёрлашни, юз минг тонна ортид дамишни дайта ишлаб, догоз ва тахталар ишлаб чидаришни, саккиз минг тоннага ядин болаларбоп ва бошда турдаги озуда махсулотлари ишлаб чидаришни йулга дуйиш чоралари курилмодда3.

Хорижий инвестицияларни жалб этиш борасида хам ижобий натижаларга эришилиши кутилмодда. Утган йили октябр ойида Узбекистон Республикаси дишлод хужалигини ривожлантиришнинг 2020-2030 йилларга мулжалланган стратегияси тасдидланди4. Кейинги пайтларда мамлакатимизда дишлод хужалигини ислох дилиш, хусусан, унда давлат бошдаруви тизимини такомиллаштириш, бозор муносабатларини кенг жорий этиш, бундай махсулотларни етиштирувчи, дайта ишловчи ва сотувчи субъектлар уртасидаги муносабатларнинг худудий негизини мустахкамлаш, сохага инвестициялар киритиш, уни ресурс тежамкор технологиялар ва замонавий техникалар билан таъминлаш борасида муайян ишларга дул урилмодда. Шу билан бирга, бор хадидатни руй-рост тан олиш керак, дишлод хужалигини ривожлантириш буйича узод муддатга мулжалланган стратегия мавжуд эмаслиги ер ва сув ресурсларидан янада самарали фойдаланишга, сохага инвестицияларни кенг йуналтиришга, ишлаб чидарувчилар юдори даромад олишига ва махсулотлар радобатбардошлигини оширишга тусдинлик дилмодда5.

Миллий идтисодиётимизга тугридан-тугри жалб дилинаётган хорижий инвестицияларни купайтириш, чет эллик сармоядорларни мамлакатимизнинг бу борадаги имкониятлари ва салохиятидан бохабар дилиш, давлат ва хужалик бошдаруви хамда махаллий ижро хокимияти органларининг айни йуналишдаги фаолиятини мувофидлаштиришни яхшилаш, шунингдек, 2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Х,аракатлар стратегиясини "Фаол инвестициялар ва ижтимоий ривожланиш йили"да амалга оширишга оид Давлат дастурида белгиланган вазифаларни адо этиш хозирги кунда хам изчил давом эттирилмодда. Инвестициялар ва ташди савдо вазирлиги, Идтисодиёт ва саноат вазирлиги, Молия вазирлиги хамда Давлат активларини бошдариш агентлиги томонидан тугридан-тугри хорижий инвестицияларни жалб этиш ишларини фаоллаштириш тугрисида жуяли таклифлар берилиб, зарур чоралар курилди. ^ишлод хужалиги истеъмол бозорини озид-

3

Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 17 январдаги "2017 - 2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Х,аракатлар стратегиясини "Фаол инвестициялар ва ижтимоий ривожланиш

йили"да амалга оширишга оид Давлат дастури тутрисида"ги фармони.

4

Узбекистон Республикаси дишлод хужалигини ривожлантиришнинг 2020 - 2030 йилларга мулжалланган стратегияси.

5 Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 17 январдаги "2017 - 2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Х,аракатлар стратегиясини "Фаол инвестициялар ва ижтимоий ривожланиш йили"да амалга оширишга оид Давлат дастури тугрисида"ги фармони.

овкат махсулотлари билан таъминлашдан ташкари, иктисодиётда хам салмокли урин тутади. Ушбу соханинг дехкончилик тармогида етиштирилган махсулотлар, аввало, ахоли эхтиёжларини кондириш учун йуналтирилади, шунингдек, саноатни хом-ашё билан таъминлашга хамда чорвачилик озука базасини мустахкамлашга хизмат килади.

Аграр сохани ривожлантиришда энг мухими инвестицияларни жалб этиш мухим хисобланади. Ушбу сохани баркарор ривожлантириш учун куйидагиларга эътибор каратиш максадга мувофик хисобланади6:

- кишлок хужалигида илмий-тадкикот, таълим ва маслахат хизматларининг ишлаб чикариш билан интеграциялашган билим ва маълумотларни таркатишнинг самарали шаклларини куллашни назарда тутувчи илм-фан, таълим, ахборот ва маслахат хизматлари тизимини ривожлантириш, ишлаб чикаришни диверсификация килиш, ер ва сув муносабатларини такомиллаштириш, кулай агробизнес мухитини ва юкори кушилган киймат занжирини яратиш, кооперация муносабатларини ривожлантиришни куллаб-кувватлаш, сохага бозор механизмларини, ахборот-коммуникация технологияларини кенг татбик килиш, илм-фан ютукларидан самарали фойдаланиш хамда кадрлар салохиятини ошириш;

- кишлок жойларини мувозанатли ва баркарор тараккий эттиришга кумаклашадиган кишлок худудларини ривожлантириш дастурларини амалга ошириш, озик-овкат махсулотлари хавфсизлигини таъминлаш ва истеъмол рационини яхшилаш, талаб килинадиган микдордаги озик-овкат махсулотлари етиштиришни назарда тутувчи озик-овкат хавфсизлиги давлат сиёсатини ишлаб чикиш ва жорий этиш;

- кишлок хужалиги махсулотларини харид килиш ва сотишда бозор тамойилларини кенг кулллаш, сифат назорати инфратузилмасини ривожлантириш, экспортни рагбатлантириш, максадли халкаро бозорларда ракобатбардош, юкори кушилган кийматли кишлок хужалиги ва озик-овкат товарлари ишлаб чикаришга мулжалланган кулай агробизнес мухитини ва кушилган киймат занжирини яратиш;

- кишлок хужалиги ва озик-овкат тармогини модернизациялаш, диверсификация килиш ва баркарор усишини куллаб-кувватлаш учун хусусий инвестиция капитали окимини купайтиришни эътиборда тутувчи, сохада давлат иштирокини камайтириш ва инвестициявий жозибадорликни ошириш механизмларини жорий килиш;

- ер ва сув ресурслари, урмон фондидан окилона фойдаланишни назарда тутувчи табиий ресурслардан окилона фойдаланиш ва атроф-мухитни мухофаза килиш тизимини такомиллаштириш;

- кишлок хужалигида бошкарувнинг давлат бошкаруви тузилмасини янада ривожлантиришга доир замонавий тизимларини ривожлантириш, фермер хужаликларида мехнат унумдорлигини ошириш, махсулот сифатини яхшилаш, юкори кушилган кийматни яратишга каратилган тармок дастурларини ишлаб чикиш оркали давлат харажатлари самарадорлигини ошириш, боскичма-боскич кайта таксимлаш ва бошкалар.

Бугунги кунда интернет тармокларида давлат органлари ва бошка ташкилотлар томонидан тармок ислохотлари, хар бир инвестиция лойихасининг асосий параметрлари, лойихаларни руёбга чикариш кафолатлари, уларнинг ракобатдаги устунликлари ва бошкалар тугрисида тулик хамда аник, лунда ахборотлар тайёрлаш ишлари мувофиклаштирилмокда. Фермер ва дехкон хужаликларининг кишлок хужалиги ерларидан

6 Муаллифлар фикри

самарали фойдаланиш учун инвестиция ва айланма маблаг учун кредитлар олиш имкониятларини кенгайтириш максадида гаров сифатида ишлатилиши мумкин булган барча активлар руйхатини тузиш зарур. Стратегик ахамиятга эга булмаган кишлок хужалиги махсулотларини ишлаб чикариш ва сотиш билан шугулланаётган давлат корхоналарини хусусийлаштириш хам мухим ахамиятга эга. Замонавий технолигияларни жорий этиш йуналишида уругчилик тармогини ривожлантириш буйича дастур ишлаб чикиш, унда тармокка хусусий инвестицияларни жалб этган холда илмий муассасалар билан давлат-хусусий шериклик механизми татбик килинишини инобатга олиш зарур.

Хулоса урнида шуни айтиш мумкинки, бугунги шиддат билан ривожланаётган бир даврда, иктисодиётимизга ижобий таъсир этиш жихатидан бошка сохалар каби аграр соханинг хам уз муносиб хиссаси бор, десак - муболага булмайди. Бу муносиб хиссани янада мустахкамлаш ва бардавомлигини таъминлаш учун эса сохага купрок инвестицияларни жалб эиш ва ундан самарали фойдаланиш талаб этилади. Бунинг учун бизга барча имкониятлар мавжуд, биздан талаб килинадиган нарса эса, факат мехнатчанлигимизни бироз оширишсак - бундан-да, юкори натижаларга эришамиз. Ушбу жараённи адолатли таъминлашда ракамли иктисодиётнинг таъсири бекиёсдир.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Президенти Ш.Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси. 2018 йил 28 декабрь.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Х,аракатлар стратегияси тугрисида"ги фармони.

3. Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 17 январдаги "2017 - 2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Х,аракатлар стратегиясини "Фаол инвестициялар ва ижтимоий ривожланиш йили"да амалга оширишга оид Давлат дастури тугрисида"ги фармони.

4. Узбекистон Республикаси кишлок хужалигини ривожлантиришнинг 2020 - 2030 йилларга мулжалланган стратегияси.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.